Ελένη Καπετανάκη-Μπριασούλη, Καθηγήτρια
Τμήμα Γεωγραφίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
e.briassouli@aegean.gr

Το πρωτοσέλιδο της 7ης Απριλίου 2016 «Σε εγρήγορση η υπηρεσία πρασίνου για παρεμβάσεις σε όλη την πόλη» περιέχει μια παράγραφο που αποκαλύπτει με εξαιρετική καθαρότητα και αφοπλιστική ειλικρίνεια το ποιοι λαμβάνουν αποφάσεις για τη διαμόρφωση και διαχείριση των δημόσιων χώρων του Δήμου, ιδιαίτερα εκείνων που θεωρούνται ‘τουριστικού ενδιαφέροντος’ άρα πρέπει πάση θυσία να πληρούν τις προδιαγραφές του παγκοσμιοποιημένου τουριστικού ίματζ (image): φοίνικες και γκαζόν. Δίνει όμως την ευκαιρία να καταγραφούν επιλεγμένες διαπιστώσεις, να τεθούν ερωτήματα και να διατυπωθούν, τι άλλο; ελπίδες και ευχές…

Στις άμεσες ενέργειες που θα γίνουν το επόμενο διάστημα είναι η φύτευση στην ανατολική παραλία… Όπως ανέφερε η κα Μπιρλιράκη, η υπηρεσία μετά από έντονο προβληματισμό, κατέληξε ότι τελικά θα γίνει και πάλι φύτευση φοινίκων στο παραλιακό μέτωπο, παρά το γεγονός ότι η «δράση» του σκαθαριού αποτελεί έναν μόνιμο πονοκέφαλο για τους υπευθύνους. Έτσι, σε συνεργασία και με τον Όμιλο Δασκαλαντωνάκη, που προσφέρει τους περισσότερους φοίνικες, η υπηρεσία θα παρακολουθεί συστηματικά τα δέντρα, ώστε να περιορίσει το σκαθάρι και τις καταστροφικές του συνέπειες. «Μετά από πολύ μεγάλη έρευνα και αφού μιλήσαμε με τον όμιλο Δασκαλαντωνάκη, που μας δίνουν τους φοίνικες, θα υπάρξει και μία βοήθεια στη συντήρηση τους για να παλέψουμε το σκαθάρι. Καταλήξαμε ότι το πιο ανθεκτικό δέντρο είναι ο φοίνικας και μάλιστα αυτός που έχουμε αρχίσει να φυτεύουμε και θα τους παρακολουθήσουμε για ένα έτος», ανέφερε η κα Μπιρλιράκη.

Πρώτη άμεση διαπίστωση είναι ότι η διαμόρφωση και διαχείριση των δημόσιων χώρων της πόλης επηρεάζονται καθοριστικά από απόψεις, αποφάσεις και δράσεις ιδιωτών που έχουν απόλυτη προτεραιότητα έναντι των γνώσεων, της εμπειρίας και των συμβουλών επιστημόνων και ενδιαφερομένων πολιτών. Σε συνθήκες δημοκρατικής διακυβέρνησης, δεν αμφισβητείται το δικαίωμα οποιουδήποτε να έχει άποψη πάνω σε ένα θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος αλλά το να παρεμβαίνει με τρόπους που επηρεάζουν και καθορίζουν αποφάσεις … προβληματίζει.

Το γεγονός ότι πρόκειται για δωρεά των περισσότερων φοινίκων δεν σημαίνει ότι η όποια δωρεά, όπως και η συγκεκριμένη, γίνεται αναγκαστικά αποδεκτή ειδικά όταν αφορά θέματα δημόσιου ενδιαφέροντος, δημόσιας υγείας, ταυτότητας του αστικού τοπίου, όταν δηλαδή συντρέχουν σοβαροί λόγοι όπως αυτοί που έχουν διεξοδικά αναλυθεί και είναι γνωστοί τοις πάσι πλέον (Ε. Καπετανάκη-Μπριασούλη «Οι φοίνικες εκπέμπουν SOS χρόνια τώρα», Κρητική Επιθεώρηση 28/1/2016 ) …. Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι παρόμοιες προσφορές φοινίκων γίνονται τελευταία και σε άλλους δήμους, όπως αυτή του κ. Μαρινάκη στο Δ. Πειραιά για καλλωπισμό της πόλης το καλοκαίρι του 2015, εγείροντας παρόμοια ερωτήματα. Γιατί προσφέρουν ΜΟΝΟ φοίνικες όταν η Ελληνική χλωρίδα είναι παγκόσμια γνωστή για την τεράστια βιοποικιλότητα της;

Τι αποφασίστηκε, λοιπόν, στην Υπηρεσία Πρασίνου; Ότι θα συνεχίσουν να δίνουν τροφή στο σκαθάρι (φρεσκότατους φοίνικες), διευκολύνοντας έτσι την εξάπλωση του και ότι θα προσπαθήσουν (γιατί άραγε;) να το καταπολεμήσουν όταν έχει γίνει πλέον σαφές από τους πλέον έγκριτους επιστήμονες ότι ΔΕΝ καταπολεμείται ακόμα και με τα ισχυρά εντομοκτόνα (που έχουν απαγορευθεί πλέον και στην Ευρώπη και φυσικά στην Ελλάδα) ενώ τα βιολογικά σκευάσματα είναι αποδεδειγμένα αναποτελεσματικά. Αν δεν αρκεί η μαρτυρία του κατ’ εξοχήν ειδικού κ. Θυμάκη καθώς και άλλων ειδικών που καταγράφηκε στο προηγούμενο άρθρο μου, να προσθέσω μερικά ακόμα. Δήμοι που συνεργάστηκαν με ειδικούς επιστήμονες, όπως ο Δ. Αμαρουσίου που συνεργάστηκε με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, και πειραματίσθηκαν με βιολογικά σκευάσματα κατέληξαν στην απόφαση να αντικαταστήσουν τους φοίνικες με άλλα ενδημικά δένδρα…  

Στις αρχές Απρίλη 2016 (προ ημερών) το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο (ο κατ’ εξοχήν ειδικός φορέας στο θέμα) υπέγραψε προγραμματική σύμβαση με την Περιφέρεια Αττικής (http://www.renadourou.gr/?p=18256) για χρήση βιολογικών σκευασμάτων για την προστασία των φοινικοειδών (που έχουν αποδεκατισθεί από το σκαθάρι) στο Πεδίο του Άρεως λαμβάνοντας υπόψη, μεταξύ άλλων την «έμφαση που πρέπει να δοθεί στην ασφάλεια των επισκεπτών καθώς και των εργαζομένων, αλλά και η σχετική Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Οδηγία 2009/128/ΕΚ της 21ης Οκτωβρίου 2009 σχετικά με την κοινή θέση του Συμβουλίου που αφορά στον καθορισμό πλαισίου κοινοτικής δράσης με σκοπό την επίτευξη ορθολογικής χρήσης των γεωργικών φαρμάκων), επιτάσσουν την επέμβαση με βιολογικές μεθόδους φυτοπροστασίας και απαιτούν εξειδικευμένη ερευνητική υποστήριξη» …. Τα χημικά σκευάσματα είναι εκτός συζήτησης πλέον …. Το δε σκαθάρι είναι ένα από τα τέσσερα έντομα καραντίνας του ΥΠΑΑΤ…

Το ερώτημα, λοιπόν, είναι: θα δαπανηθεί πάλι δημόσιο χρήμα και χρόνος για πειράματα σε δημόσιους χώρους και μάλιστα τουριστικού ενδιαφέροντος, όταν όλα και όλοι συνηγορούν σε αντίθετη απόφαση; Η δικαιολογία που προβάλλεται «Καταλήξαμε ότι το πιο ανθεκτικό δέντρο είναι ο φοίνικας και μάλιστα αυτός που έχουμε αρχίσει να φυτεύουμε» ακούγεται λίγο αντιφατική. Ένα τόσο ευάλωτο εισαγόμενο δένδρο είναι ανθεκτικό(;) σε σχέση με τα ενδημικά είδη που έχουν προσαρμοστεί στις τοπικές συνθήκες εδώ και χιλιετίες; Σ’ αυτά τα πλαίσια, υπενθυμίζεται επίσης ότι δεν έχουν απαντηθεί ούτε θίγονται στις ανακοινώσεις τα κρίσιμου ενδιαφέροντος ζητήματα της χρήσης εντομοκτόνων σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους καιτης ταφής των νεκρών φοινίκων (δημόσιων και ιδιωτικών) εδώ και μερικά χρόνια (που, πως και πόσο;). Όπως επίσης, δεν θίγεται το ζήτημα της συνεχιζόμενης βλάβης στους υφιστάμενους δημόσιους και ιδιωτικούς (ιδιαίτερα τους εναπομείναντες ιστορικούς) φοίνικες στην πόλη όταν το σκαθάρι θα ζει και θα βασιλεύει με τους νέους που θα φυτεύονται… Θα περίμενε κανείς να υιοθετηθεί μια συνολική στρατηγική διαχείρισης του ζητήματος σε επίπεδο Δήμου (αν όχι Δήμων μια που το μείζον ζητούμενο, η στρατηγική σε επίπεδο Κρήτης, δεν φαίνεται να διαμορφώνεται) αντί να αποφασίζεται η συνέχιση της ίδιας, επικίνδυνης για την δημόσια υγεία και εξαιρετικά δαπανηρής σε συντήρηση, πρακτικής φύτευσης φοινίκων.

Δεύτερη διαπίστωση είναι ότι ο ρόλος της Υπηρεσίας Πρασίνου έχει περιορισθεί στην εκτέλεση πολιτικών αποφάσεων ενώ υποτίθεται ότι στελεχώνεται από επιστήμονες ειδικούς και υπεύθυνους για το βιολογικό-τεχνικό σκέλος της διαχείρισης πρασίνου και φυσικά για την επιλογή των καλλωπιστικών φυτών με πολλαπλά κριτήρια μεταξύ των οποίων την ενδημικότητα των φυτών και το σεβασμό στην ταυτότητα του τοπίου της περιοχής.

Τρίτη διαπίστωση είναι η υιοθέτηση της αισθητικής του ιδιώτη (φοίνικες και γκαζόν) για τον δημόσιο χώρο της πόλης ιδιαίτερα όταν αυτή η ξενόφερτη, μεγάλου κόστους και ανάγκης διαρκούς τεχνικής υποστήριξης,αισθητική έχει πλέον κυριαρχήσει στους δημόσιους χώρους όλων των πόλεων, ιδιαίτερα των τουριστικών, με αποτέλεσμα την ισοπέδωση και απώλεια της περιβαλλοντικής και πολιτισμικής ιδιαιτερότητας τους, μαρτυρία απελπιστικά απούσας φαντασίας και δημιουργικότητας.

Τέταρτη διαπίστωση είναι ότι απουσιάζουν εποικοδομητικές παρεμβάσεις αλλά καιαντιδράσεις πολιτών στις αποφάσεις της διοίκησης. Δεν είναι του παρόντος η ανάλυση αυτού του σημαντικότατου ζητήματος που αφορά πολλά άλλα θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Ας σημειωθεί εδώ ότι πολίτες, με την Αριστοτελική έννοια του όρου (ίσα και ελευθέραάτομα που συμμετέχουν στα κοινά), είναι δυσεύρετοι πλέον κι αν υπάρχουν δεν συντρέχουν οι συνθήκες για να αποδώσουν οι συλλογικές προσπάθειες τους σε ευρεία κλίμακα. Οι ομαδοποιήσεις με βάση κομματικές προτιμήσεις έχουν αποδειχθεί ολέθριες διαχρονικά. Η σύγχρονη κοινωνία, του Ρεθύμνου μη εξαιρουμένου, συγκροτείται πλέον από άτομα που ενδιαφέρονται μόνο για τα ίδια άσχετα αν η κακή διαχείριση των κοινών επηρεάζει αρνητικά αυτά τα ίδια συμφέροντα. Οι δε αισθητικές αντιλήψεις του πλήθους συντονίζονται με τα παγκοσμιοποιημένα πρότυπα, και η γκλαμουριά (δυστυχώς, όχι η αίγλη) των φοινίκων δεν αποτελεί εξαίρεση.

Παρ’ όλα ταύτα, ελπίζω και εύχομαι…

•    Τα λάθη του παρελθόντος – αποφάσεις δημόσιου συμφέροντος που ελήφθησαν με γνώμονα το ιδιωτικό συμφέρον και κατέληξαν σε οικτρές αποτυχίες – να γίνουν μάθημα. Η πανωλεθρία με τους φοίνικες είναι ακόμα ένα ενεργό λάθος… Και προτάσσω αυτή την ευχή γιατί προγραμματίζονται έργα κοινού συμφέροντος που απαιτούν να ακολουθηθεί διαφορετική λογική…

•    Οι δωρεές ιδιωτών είναι πάντα ευπρόσδεκτες αρκεί να εναρμονίζονται με το κοινό συμφέρον που συναποφασίζεται μέσα από ουσιαστικά συλλογικές διαδικασίες πολιτών. Υπάρχουν τόσα άλλα προβλήματα στα οποία θα μπορούσε να συνδράμει η ιδιωτική πρωτοβουλία, ιδιαίτερα σ΄αυτή την περίοδο της δυσπραγίας, που θα δημιουργούσαν απασχόληση και εισόδημα (τα κύρια κριτήρια/επιχειρήματα επιλογής) χωρίς ανεπιθύμητες συνέπειες όπως αυτές των φυτεύσεων φοινίκων.

•    Οι φυτεύσεις στις παραλιακές ζώνες μπορούν να γίνουν με ενδημικά είδη χαμηλών θάμνωνή καλλωπιστικών δένδρωνπου δεν θα περιορίζουν τη θέα και την επαφή με το βασικό και χαρακτηριστικό στοιχείο του Ρεθύμνου, το πέλαγος, και όχι αναγκαστικά με ψηλά δένδρα ιδίως με φοίνικες που δεν προσφέρουν ούτε καν σκιά στους περιπατητές….

•    Πέρα από τις φυτεύσεις όμως, η αισθητική των παραλιακών ζωνών θα παραμένει προβληματική ενόσω υπάρχουν κάδοι απορριμμάτων, πλαστικά παραπήγματα – επεκτάσεις καταστημάτων και εστιατορίων, αλάνες-σκουπιδότοποι, άτακτα σταθμευμέναοχήματα, συνθήματα με σπρέϋ και άναρχες χρήσεις.

•    Διαρκής προτεραιότητα παραμένει η σοφή αξιοποίηση του συγκριτικού πλεονεκτήματος του Ρεθύμνου, της αισθητικής και πολιτιστικής ταυτότητας του, που προϋποθέτει πολίτες, υποκείμενα που παράγουν πολιτισμό στο δημόσιο χώρο κι όχι αντικείμενα που μιμούνται παγκοσμιοποιημένα πρότυπα, έρμαια της αδυσώπητης και καταστροφικής ξενομανίας.

•    Επειδή «θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία», ας ευχηθούμε να τολμήσουν όλοι – δημοτική αρχή και πολίτες – να μη χαθεί μια ευκαιρία να κάνει το Ρέθυμνο τη διαφορά… γιατί το δις εξαμαρτείν…

Ελένη Καπετανάκη-Μπριασούλη, Καθηγήτρια
Τμήμα Γεωγραφίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
e.briassouli@aegean.gr

Πηγή: http://goodnet.gr

ΚατηγορίεςΧλωρίδα

Tags: Αστικό Πράσινο, Κοινόχρηστοι χώροι πρασίνου, Σκαθάρια, Φοίνικες