Συντάκτης: Στέφανος Βογιατζής,
Δασοπόνος, MSc. in International Environmental Conventions
Εύκολα μπορεί να διακρίνει ο καθένας τη λογική από τις ακρότητες, αναφορικά με την προστασία του περιβάλλοντος, αρκεί να έχει τη διάθεση να ενημερωθεί σφαιρικά για το αντικείμενο. Ένα από τα σοβαρά περιβαλλοντικά ζητήματα στην Ελλάδα είναι το «μπέρδεμα» που έχουμε υποστεί, καθόσον αυτό επιβάλλεται από το εθνικό μας Δίκαιο. Είμαστε «χαμένοι» στη δίνη των ορισμών ή των χαρακτηρισμών θα έλεγα καλύτερα της αστιβίδας και της λαδανιάς. Είναι φρύγανα, θάμνοι ή θαμνίσκοι; Η μόνη αλήθεια είναι η πραγματικότητα και μπορούμε όλοι να τη δούμε κατάματα. Το εθνικό αυτό περιβαλλοντικό ζήτημα δυστυχώς επηρεάζει σημαντικούς τομείς της ανάπτυξης, της οικονομίας, είναι έντονα κοινωνικό πρόβλημα και απασχολεί τη δικαιοσύνη σε μεγάλο βαθμό, αφού έχει να διαχειριστεί σημαντικό αριθμό υποθέσεων που συνεχώς δέχεται.
Πρόκειται για τις «γυμνές» εκτάσεις που καλύπτονται από υποτυπώδη άγρια βλάστηση, τους ονομαζόμενους φρυγανότοπους, ή τους «ψευτοθαμνότοπους» θα έλεγα εγώ, που η Ελλάδα λόγω γεωγραφικής θέσης έχει αρκετούς και οι οποίοι προστατεύονται από το νομοθετικό πλαίσιο σαν να ήταν συμπαγή δάση, δημιουργώντας σημαντικά προβλήματα σε πολλούς τομείς. Ως απόρροια αυτής της νομικής επιβολής ολόκληροι οικισμοί κτίστηκαν και κτίζονται στις λιγοστές γόνιμες βαθμίδες (πεζούλια) των Κυκλάδων, που δεν έχουν το δασικό χαρακτήρα, με αποτέλεσμα να χάνονται παραδοσιακές καλλιέργειες, όπως οι αμπελώνες της Σαντορίνης, οι ρεβινθώνες της Σίφνου, τα θερμοκήπια της Σύρου και από πάνω να … «χάσκουν τα τσουκάρια» με τον υψηλότατο μάλιστα βαθμό προστασίας. Έχουμε ανάγει το σεβαστό κατά τα άλλα αγκάθι της φύσης, την αστιβίδα (κοινώς αφάνα) και τη λαδανιά σε ισοδύναμα της ελάτης, της οξυάς, ή παραποτάμιων δασών και άλλων οικοσυστημάτων που πράγματι χρήζουν ύψιστης προστασίας. Επίσης βλέπουμε σημαντικό αριθμό φωτοβολταικών πάρκων να ξεφυτρώνουν στο περιορισμένης έκτασης γόνιμο έδαφος της πατρίδας μας, στο κάμπο της Θεσσαλίας και αλλού, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να στερείται πολύτιμης παραγωγικής γης που της είναι απολύτως χρήσιμη για την ανάπτυξη και πιο πάνω οι άγονοι λόφοι με τα «τσουκάρια» να προστατεύονται με αυστηρές διατάξεις. Θα μπορούσε σε κάθε περίπτωση να παραχωρηθεί από το δημόσιο προς χρήση μέρος της άγονης άγριας γης για κάποιες δεκαετίες με σκοπό την εγκατάσταση φωτοβολταικών πάρκων.
Έχει ήδη καθυστερήσει πολύ η αποκατάσταση της περιβαλλοντικής αυτής στρέβλωσης από την Πολιτεία. Πριν από δύο και πλέον δεκαετίες, πολλοί αντέδρασαν σε σχετικό νομοσχέδιο που ρύθμιζε κάποια τέτοια σημαντικά προβλήματα, με τον ισχυρισμό ότι θα … καταστρεφόταν περιβαλλοντικά η Ελλάδα. Πρόκειται για το γνωστό στους ειδικούς νομοσχέδιο «περί οριοθέτησης των βοσκοτόπων». Τελικά το νομοσχέδιο έγινε νόμος, για να παραμένει έκτοτε ανενεργός.
Η υπόλοιπη Ευρώπη που ομολογουμένως σήμερα αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα, μας δίνει ουσιαστικά μαθήματα και σε θέματα περιβάλλοντος. Όλοι στην Ευρώπη έχουν το δικαίωμα να εκφράζονται ελεύθερα για επικείμενες περιβαλλοντικές διατάξεις, αλλά οι τελικές αποφάσεις λαμβάνονται με βάση τα τεχνικά κριτήρια και όχι κάτω από την πίεση ακραίων ομάδων. Στο βάθος βλέπω με ανησυχία ότι στη δική μας γωνιά της Ν.Α Ευρώπης, αυτοί που έχουν την αρμοδιότητα να προτείνουν σχετικές νομοθετικές πρωτοβουλίες δρουν συνήθως επηρεασμένοι από ομάδες που δεν αντιπροσωπεύουν την πλειοψηφία, αλλά έχουν την ικανότητα να προκαλούν ισχυρό θόρυβο, χωρίς φυσικά να είμαι σε θέση να αποκλείσω και τυχόν οικονομικά συμφέροντα που κινούνται πίσω από υποτιθέμενες δράσεις ανθρωπιστικού χαρακτήρα, ειδικότερα εκείνων των ευγενών ΜΚΟ.
.
Δημοσιεύτηκε στο dasarxeio.com | 23.10.2016
.
.
.
ΚατηγορίεςΔασικά Οικοσυστήματα, Δασική Υπηρεσία, Νομοθεσία, Υλοτομίες
Μερικές παρατηρήσεις στο άρθρο και στο σχόλιο:
(α) Ο νόμος για την οριοθέτηση των βοσκοτόπων (ν. 1734/1987) δεν έμεινε ανενεργός επειδή δυστροπεί η διοίκηση. Έμεινε ανενεργός διότι επανειλημμένα βασικά τμήματά του κρίθηκαν αντισυνταγματικά. Φαντάζομαι, δεν αμφισβητείται ότι η διοίκηση πρέπει να εφαρμόζει τις δικαστικές αποφάσεις. Ήδη υπάρχει νεώτερος νόμος για τις βοσκήσιμες γαίες (ν. 4351/2015), ο οποίος προσεγγίζει τα θέματα κάπως διαφορετικά.
(β) Η άποψη ότι μία έκταση πρέπει να παράγει δασικά προϊόντα για να θεωρείται “δασική” απηχεί αντιλήψεις του 18ου αιώνα, οι οποίες έχουν εγκαταληφθεί τουλάχιστον από την δεκαετία του 1960. Πλέον, πρυτανεύουν άλλες αντιλήψεις για το θέμα αυτό, οι οποίες εξετάζουν το δάσος και τις δασικές εκτάσεις από την άποψη της οικολογικής σημασίας, της προστασίας από την κλιματική αλλαγή και την διάβρωση, της βιοποικιλότητας. Αυτό αφορά τόσο νομικούς όσο και διαχειριστικούς ορισμούς, τόσο στην Ελλάδα, σε άλλες χώρες, και στο πλαίσιο διεθνών οργανισμών [π.χ., R. Chazdon κ.α., When is a forest a forest? Forest concepts and definitions in the era of forest and landscape restoration, Ambio 2016, σ. 538-550].
(γ) Είναι λίγο παράδοξο να ισχυρίζεται κανείς ότι φταίνε οι δασικές ή οι χορτολιβαδικές εκτάσεις (ή οι ερεικώνες, ή οι θαμνότοποι, τα τσουκάρια κτλ.) επειδή χάνονται οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις από την δόμηση. Ας προστατευτούν τελικά οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις και οι παραδοσιακές καλλιέργειες με κάποιο τρόπο. Οι θαμνότοποι δεν είναι “αγονη άγρια γη” με οποιοδήποτε τρόπο και αν καταλαβαίνει κανείς τις λέξεις αυτές. Τα φωτοβολταϊκά επιτρέπονται σε δασικές και χορτολιβαδικές εκτάσεις [βλ. άρθρο 53 ν. 998/1979 – μόνο σε δάση και αναδασωτέες απαγορεύονται]. Τέλος, καλό θα ήταν να δούμε από που προκύπτει ότι η “πλειοψηφία” θέλει να γίνουν οι θαμνότοποι των Κυκλάδων τσιμέντο.
Χαίρομαι που το συγκεκριμένο άρθρο αποτέλεσε πεδίο διαφορετικών περιβαλλοντικών προσεγγίσεων. Πιστεύω ότι κίνητρό μας είναι η προστασία του περιβάλλοντος. Α priory θέλω να τονίσω, ότι και το πιο μικρό φρύγανο έχει τη δική του αξία, το δικό του ρόλο και το δικό του οικολογικό αποτύπωμα στο συγκεκριμένο οικοσύστημα που συμβιώνει με άλλους οργανισμούς. Υπάρχει όμως και η ανάπτυξη, όπως και οι άνθρωποι που είναι μέρος του υφιστάμενου αστικού περιβάλλοντος και γενικότερα του οικοσυστήματος.
Στις παρατηρήσεις επί του άρθρου αναφέρθηκε και η πρόσφατη επιστημονική εργασία των R. Chazdon κ.α., When is a forest a forest? Forest concepts and definitions in the era of forest and landscape restoration, (http://link.springer.com/article/10.1007/s13280-016-0772-y). Συμφωνώ απόλυτα με τα κριτήρια ορισμού του δάσους που αναφέρονται, όπως και με τους άλλους ορισμούς, δηλαδή των FAO, UNFCCC, CBD, UN Convention to Combat Desertification και IUFRO και είναι σχεδόν ταυτόσημοι. Αυτά όμως είναι τα κριτήρια για τα δάση και όχι για τα «τσουκάρια» που αναφέρεται στο προς σχολιασμό άρθρο. Τα κριτήρια λοιπόν της επιστημονικής εργασίας που επικαλείστε και αφορούν τους δασοπονικούς σκοπούς διαχείρισης αναφέρονται:
• στη διαχείριση των φυσικών οικοσυστημάτων,
• στη διαχείριση της ξυλείας,
• στην αύξηση της δέσμευσης του CO2 και
• στην αποκατάσταση του τοπίου.
Αναφορικά με τις κακοτράχαλες εκτάσεις της νησιωτικής Ελλάδας, αλλά και τις λοφώδεις άγονες εκτάσεις που συναντούμε για παράδειγμα στο ύψος του Θεσσαλικού κάμπου προς Συκούριο μεριά, ποια από τα κριτήρια αυτά μπορούμε να επικαλεστούμε. Υπάρχει διαχειριστική μελέτη σε ισχύ για τις εκτάσεις αυτές; Είναι εφικτή η διαχείριση ξυλείας; Μήπως αυξάνουν την ποσότητα CO2 που δεσμεύεται; Ή δρουν προς αποκατάσταση του τοπίου. Λυπάμαι που θα διαφωνήσω με όλα αυτά, καθόσον πιστεύω ότι η καταστροφή της γόνιμης γης που θυσιάζεται αντί των τσουκαριών (θα επιμείνω στον χαρακτηρισμό αυτό γιατί αναφέρομαι ΜΟΝΟΝ για τέτοιες εκτάσεις) μπορεί να προσφέρει πολυτιμότερους πόρους, τόσο στη πρωτογενή παραγωγή, αλλά και σε περιβαλλοντικές αξίες, ειδικότερα όταν πρόκειται για δενδροκαλλιέργειες. Ακόμη και στην κλιματική αλλαγή, με τη δέσμευση μεγαλύτερων ποσοτήτων CO2. Αντί λοιπόν να καταστρέφονται οι καλλιέργειες και τα οπωροφόρα στα νησιά και αλλού, για να κτίζονται ή να στήνονται φωτοβολταϊκά πάρκα, θεωρώ χρήσιμο, όπου είναι εφικτό φυσικά, να παραχωρούνται προς χρήση άγονες εκτάσεις. Η ενέργεια αυτή θα προσέφερε ισχυρότερο θετικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Η οικο-λογία και η οικο-νομία διεθνώς είναι δύο λέξεις με ίδιο το πρώτο συνθετικό, αλλά στην ουσία αντίθετες. Θεωρώ επείγουσα την ανάγκη να γεφυρωθούν άμεσα και στη χώρα μας η οικολογία και η οικονομία, ώστε να αναδειχθεί η χρυσή τομή της συνύπαρξης των δύο σε μία οικονομία ανάπτυξης. Για την ευημερία των πολιτών πρέπει να κυριαρχήσει η ώριμη σκέψη και δράση, ώστε ούτε να κλείσουμε το περιβάλλον στη γυάλα, αλλά ούτε να δράσουμε κυριαρχικά στο περιβάλλον για οικονομικούς στόχους.
Αναφέρει το άρθρο:
“Πρόκειται για τις «γυμνές» εκτάσεις που καλύπτονται από υποτυπώδη άγρια βλάστηση, τους ονομαζόμενους φρυγανότοπους, ή τους «ψευτοθαμνότοπους» θα έλεγα εγώ, που η Ελλάδα λόγω γεωγραφικής θέσης έχει αρκετούς και οι οποίοι προστατεύονται από το νομοθετικό πλαίσιο σαν να ήταν συμπαγή δάση, δημιουργώντας σημαντικά προβλήματα σε πολλούς τομείς.”
Οι εκτάσεις που ήταν ανέκαθεν χορτολιβαδικές, είτε χαρακτηρίζονται ως χορτολιβαδικές δημόσιες, οπότε παραμένουν ως χορτολιβαδικές της περίπτωσης 5α), είτε χορτολιβαδικές ιδιωτικές και μπορεί κανείς να κάνει ότι θέλει με την έκταση αυτές. Το ιδιοκτησιακό είναι αυτό που καθορίζει την περαιτέρω τύχη τους εν προκειμένω.
Επίσης, έχει προβλεφθεί ιδιαίτερη ταξινόμηση για τους πρώην αγρούς που τώρα έχουν χορτολιβαδικό χαρακτήρα. Είναι η περίπτωση 6β του αρ. 6 του ν. 998/79 όπου σαφώς αναφέρεται ότι, ΔΕΝ υπάγονται στις προστατευτικές διατάξεις της δασικής νομοθεσίας και φυσικά ΔΕΝ προστατεύονται.
Φρυγανότοπος ή σκληρή στη τοπική ονοματολογία είναι η γενικότητα του όρου που αναφέρεται από τους πολίτες. Εγώ στο άρθρο τους αποκαλώ ψευτοθαμνότοπους, για το διαχωρισμό από τους άλλους. Στην περίπτωσή τους ισχύουν απόλυτα οι προστατευτικές διατάξεις του ν. 998/79. Η μόνη σχέση που έχει για παράδειγμα η κυκλαδίτικη ερείκη με αυτή της Αιτωλοακαρνανίας είναι η ονομασία. Σημειώνεται ότι η βλάστηση της ερείκης στις Κυκλάδες έχει ύψος περίπου δέκα με δεκαπέντε εκατοστά και προσιδιάζει προς φρυγανώδη. Η δε ρίζα της είναι ποώδης και έχει μήκος τρία με τέσσερα εκατοστά περίπου. Κατά συνέπεια δεν παράγει δασικά προϊόντα, όπως παράγει αυτή της Αιτωλοακαρνανίας τα τσιμπούκια, (καπνιστών για να μην παρεξηγηθώ), που είναι βασικό στοιχείο χαρακτηρισμού των πραγματικών θαμνότοπων
Αλλά ακόμη και για τις χορτολιβαδικές εκτάσεις που αναφέρεστε υπάρχει πολύ σοβαρό πρόβλημα, ως προς τη διαδικασία, αλλά και το χρόνο που απαιτείται, ακόμη και για εκείνες που ισχύει το άρθρο 62 «βάρος αποδείξεων». Βασικό στοιχείο στο άρθρο που αναρτήθηκε είναι η ζητούμενη ανάπτυξη στη Ελλάδα, που σημαίνει επενδύσεις και οι επενδύσεις, είτε αλλάζουν θέση και υλοποιούνται σε γεωργικές γαίες, είτε στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης αλλάζουν τόπο. Δεν είναι εφικτό να περιμένει μία επένδυση οκτώ ή και δέκα χρόνια για να ολοκληρωθεί η διαδικασία της αναγνώρισης του ιδιοκτησιακού ακόμη και σε περιπτώσεις χορτολιβαδικών εκτάσεων.