Η δασοπονία υπό απειλή υποβάθμισης

(επ’ ευκαιρία της διαβούλευσης για τις προδιαγραφές
εκπόνησης δασοπονικών μελετών)

Υπό Δρ. Στυλιανού Γκατζογιάννη, ειδικού σε θέματα διαχείρισης δασών

Αγαπητοί συνάδελφοι και φίλοι της δασοπονίας,

δυο αποφάσεις, η μια οριστική και η δεύτερη υπό “διαβούλευση”, ακυρώνουν τη δασολογία ως επιστήμη, τουλάχιστον σε ότι αφορά τη διαχείριση των δασών και τη δασική οικονομία, και την υποκαθιστούν με εμπειρογνωμοσύνες παρωχημένων εποχών και αντιλήψεων.

Η πρώτη αφορά στην Υπουργική απόφαση (115963/6070/2014 (ΦΕΚ Β’  2980). Έγκριση Οδηγού Εφαρμογής Υποδείγματος για την Εκτίμηση της Αξίας Δασικής Γης στην Ελλάδα) που διαμορφώνει ένα σύστημα αξιών στην ελληνική δασοπονία και η δεύτερη τα υπό διαβούλευση σχέδια προδιαγραφών για την εκπόνηση δασοπονικών μελετών.

Η πρώτη είναι λιγότερο σοβαρή, από άποψη επιπτώσεων στη δασοπονία, γιατί πολύ σύντομα θα καταπέσει στο πρώτο δικαστήριο που θα προκληθεί, όταν κατά την εφαρμογή της προκύψουν διαφωνίες μεταξύ πολιτών και δημοσίου. Και θα εκπέσει γιατί η προτεινόμενη μεθοδολογία εκτίμησης της αξίας των δασών είναι αυθαίρετη, ατεκμηρίωτη και επιπλέον σβήνει μονοκονδυλιά κάθε σχετική επιστημονική γνώση που αναπτύχθηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο κατά τα τελευταία 200 χρόνια. Όποιος ενδιαφέρεται να εμβαθύνει στις ανισορροπίες της απόφασης αυτής μπορεί να μελετήσει την επιστολή που στάλθηκε στην ΚΥ (και στους Υπουργούς Γεωργίας και ΥΠΕΚΑ) προκειμένου να προβούν σε ανάκληση της εν λόγω απόφασης, χωρίς βεβαίως να έχει δοθεί μέχρι σήμερα κάποια απάντηση (βλέπε επιστολή 1 στην κατωτέρω (α) ηλεκτρ. διεύθυνση).

Η δεύτερη αφορά στο ζήτημα των προδιαγραφών, το οποίο είναι επίκαιρο και που μια ενδεχόμενη απόφαση, χωρίς ουσιώδους μεταβολές στο περιεχόμενο των υπό διαβούλευση κειμένων (του σχεδίου προδιαγραφών του ΓΕΩΤΕΕ και του ΤΕΙ), μέλει να επηρεάσει αρνητικά το μέλλον της ελληνικής δασοπονίας στο σύνολό της για πολλές δεκαετίας.

Την ανάγκη αναθεώρησης των προδιαγραφών επισημαίνουν ήδη από το 1965 οι ίδιες οι ισχύουσες προδιαγραφές, στην εγκύκλιο 158072/1120/1965, όταν χαρακτηρίζονται ως «Προσωρινές πρότυπες τεχνικές προδιαγραφές εργασιών συντάξεως δασοπονικών και λοιπών μελετών δασών και δασικών εκτάσεων». Αφήνουν μάλιστα να εννοηθεί ότι πρέπει να δημιουργηθεί η αναγκαία υποδομή για μετάβαση από τις  “διαχειριστικές εκθέσεις”, του παρελθόντος, σε σύγχρονα διαχειριστικά σχέδια, εστιάζοντας σε τρεις κρίσιμους τομείς αλλαγών: Α. Στο πλαίσιο κατάρτισης ενός διαχειριστικού σχεδίου, Β. Στην απογραφή και Γ. Στο σχεδιασμό και τη λήψη αποφάσεων διαχείρισης των δασών.

Το πρώτο ζήτημα σχετικά απλό αρκούσε να ακολουθήσει κανείς τα βήματα σχεδιασμού που προβλέπουν τα σύγχρονα διαχειριστικά σχέδια για να καταλήξει σε τρία βασικά κεφάλαια και αντίστοιχα βήματα κατάρτισης ενός διαχειριστικού σχεδίου (τα οποία βέβαια αγνόησαν οι συντάκτες των σχεδίων του ΓΕΩΤΕΕ): Α) Στην απογραφή/ πληροφόρηση, Β) στην αξιολόγηση της κατάστασης και των μελλοντικών προοπτικών και Γ) στο σχεδιασμό της διαχείρισης ενός δάσους, κάτω από συνθήκες αειφορίας.

Το δεύτερο ζήτημα, η απογραφή και χαρτογράφηση ενός δάσους, παρόλο που και αυτό ήταν λυμένο για τα προηγμένα (δασοπονικά) κράτη της Ευρώπης, εντούτοις παρέμεινε για τη χώρα μας ως ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα, γιατί η επίλυσή του προϋπέθετε αφενός μεν προσπάθειες προσαρμογής μεθόδων απογραφής κάτω από ελληνικές συνθήκες (φυσικές και οργανωτικές) και αφετέρου τη δημιουργία βοηθητικών μέσων και εργαλείων που θα διευκόλυναν την υλοποίηση οποιουδήποτε συστήματος απογραφής, όπως πχ. μαζοπίνακες, καμπύλες ύψους, συστήματα σταθμοδεικτικών καμπυλών, πίνακες παραγωγής, κλείδες αξιολόγησης δασικών λειτουργιών και άλλα.

Το τρίτο ζήτημα, ανεπτυγμένο και αυτό σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα μπορούσε ίσως να μεταφερθεί και κάτω από ελληνικές συνθήκες, πλην όμως η οργάνωση της αειφορίας και η ανάπτυξη του σχεδιασμού, εξαρτώμενες πλήρως από το επίπεδο πληροφόρησης που παρείχε η απογραφή δασών, παρέμεινε και αυτό σε ένα επίπεδο που απείχε πολύ από το να μπορεί να χαρακτηριστεί ως ορθολογικό και αντίστοιχο των αναγκών της Ελληνικής δασοπονίας.

Στην πορεία των ετών, από το 1965 μέχρι σήμερα, πολυάριθμοι Έλληνες ερευνητές (Ντάφης, Παναγιωτίδης, Δαμαλάς, Γκόφας, Απατσίδης, Στάμου, Μάτης, Γκατζογιάννης και πολλοί άλλοι), τους οποίους αγνόησαν επιδεικτικά οι συγγραφείς των υπό διαβούλευση σχεδίων, εργάστηκαν και δημιούργησαν ένα σύνολο μεθόδων και εργαλείων ικανών να αναβαθμίσουν καθοριστικά τόσο την απογραφή όσο και το σύστημα διαχείρισης των ελληνικών δασών (βλέπε βιβλιογραφία στην κατωτέρω (β) ηλεκτρ. διεύθυνση).

Η πλήρης αγνόηση και στην ουσία απαξίωση, εκ μέρους των ομάδων εργασίας, τόσο του ΓΕΩΤΕΕ όσο και του ΤΕΙ, κάθε βήματος προόδου και συνεισφοράς των παραπάνω ερευνητών, σε συνδυασμό και με τα λάθη και τις αστοχίες που συνοδεύουν τα κείμενα των ομάδων αυτών, αποτέλεσε και το λόγο για την παρούσα επιστολή.

Ειδικά σε ότι αφορά τη συνεισφορά του Εργαστηρίου Δασικής Διαχειριστικής του ΙΔΕ/ ΕΘΙΑΓΕ, την ευθύνη του οποίου είχα για πάρα πολλά χρόνια, η ερευνητική προσπάθεια επικεντρώθηκε, στη διάρκεια των τελευταίων 40 χρόνων, στην επίλυση προβλημάτων και των τριών κατευθύνσεων που αναφέρθηκαν παραπάνω, και έγιναν τα ακόλουθα βήματα προόδου:

1ον: Αναπτύχθηκε ένα πρόγραμμα συνεργασιών με τοπικά δασαρχεία της χώρας (Δράμας, Αριδαίας, Σερρών, Σουφλίου, Καστοριάς, Γρεβενών, Καλαμάτας, Αρναίας, Πολυγύρου κ.ά.) προκειμένου να εξεταστούν δυνατότητες αναβάθμισης του συστήματος απογραφής και διαχείρισης των δασών, στα πλαίσια εκπόνησης συγκεκριμένων διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών. Η συνεργασία αυτή είχε τα εξής αποτελέσματα:

– Δοκιμάστηκε η εφαρμογή εναλλακτικών γνωστών συστημάτων απογραφής και εξήχθησαν σημαντικά συμπεράσματα για την εφαρμοσιμότητά τους (από τεχνική, οργανωτική και οικονομική άποψη) κάτω από ελληνικές συνθήκες.

– Συγκεντρώθηκε υλικό με τη βοήθεια του οποίου καλύφθηκε βαθμιαία ένα μεγάλο κενό στο χώρο των βοηθητικών μέσων απογραφής και διαχείρισης των δασών, όπως είναι τα συστήματα σταθμοδεικτικών καμπυλών, οι πίνακες παραγωγής και οι κλείδες αξιολόγησης δασικών λειτουργιών, για το σύνολο σχεδόν των σημαντικών, από παραγωγική άποψη, ειδών της χώρας (οξιά, δρυς, δασική πεύκη, ερυθρελάτη, τραχεία πεύκη και μαύρη πεύκη).

– Εκπονήθηκαν τα διαχειριστικά σχέδια των ως άνω δασών, τα οποία, εγκεκριμένα από τις περιφερειακές δασικές υπηρεσίες και κοινοποιηθέντα στην ΚΔΥ, θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως υποδείγματα για μια ενδεχόμενη αναβάθμιση της διαχείρισης του συνόλου των δασών της χώρας (βλέπε επιστολή 2 στην (α) ηλεκτρ. διεύθυνση και πιλοτικές εφαρμογές στη (γ)).

2ον: Με βάση τα συμπεράσματα από τις πιλοτικές αυτές εφαρμογές και λαμβάνοντας υπόψη τις εξελίξεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αναφορικά ιδιαίτερα με τα ζητήματα του περιβάλλοντος, τη δασική πολιτική για την αειφορική διαχείρισης των δασών και τις τεχνολογικές εξελίξεις, καταρτίστηκε (καθ’ υπόδειξη και υποστήριξη της ΚΔΥ) και υποβλήθηκε προς έγκριση το ακόλουθο σχέδιο προδιαγραφών (βλέπε εργασία 1 στην (β) ηλεκτρ. διεύθυνση):

“Γκατζογιάννης, Σ.  2008. Σχέδιο προδιαγραφών εκπόνησης σχεδίων διαχείρισης δασών/ δασικών οικοσυστημάτων. Β’ Έκδοση. Εργαστήριο Δασικής Διαχειριστικής και Δασικής Οικονομικής του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών. ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. Αυτοτελής έκδοση. 144 σελ. ISBN: 978-960-88241-2-6″.

Το σχέδιο αυτό συνοδευόμενο και από ένα λειτουργικό πρόγραμμα κοστολόγησης των εργασιών κατάρτισης ενός διαχειριστικού σχεδίου (βλ. εργασ. 1a στον ίδιο ως άνω φάκελο), τέθηκε υπό δημόσια διαβούλευση (93585/2844/24-06-2008 ΥΑΑ&Τ), η οποία  είχε από όλους σχεδόν τους φορείς θετικές κρίσεις, ακόμα και από επιστημονικές επιτροπές του ΓΕΩΤΕΕ. Aκολούθησε σχετική εισήγηση προς τον υπεύθυνο για τα δάση Υφυπουργό Γεωργίας σε ειδική προς τούτο σύσκεψη (βλ. πρόσκληση 99394/15.10.2008 ΥΑΑ&Τ) για έκδοση σχετικής Υπουργικής Απόφασης. Εντούτοις το ζήτημα δεν τελεσφόρησε γιατί κάποιοι συνάδελφοι δασολόγοι, έπεισαν το ΔΣ του ΓΕΩΤΕΕ να μην ασχοληθεί με την αξιολόγηση του σχεδίου αυτού, αλλά (παρακάμπτοντας τη σχετική εντολή του ΥΑΑ&Τ) να εκπονήσει εκ των ενόντων (εντός τριών μηνών) ένα (αντι-) σχέδιο προδιαγραφών, το υπό διαβούλευση σήμερα σχέδιο του ΓΕΩΤΕΕ (Το Α΄σχετικό της ανάρτησης, βλέπε (β) ηλεκτρ. διεύθυνση).

Το σχέδιο αυτό συνέταξε ομάδα εργασίας με επικεφαλής καθηγητή δασοκομίας και όχι δασικής διαχειριστικής, ιδιώτες μελετητές και δυο στελέχη της δασικής υπηρεσίας, μεταξύ αυτών και κος Γεώργιος Αμοργιανιώτης, μετέπειτα Ειδικός Γραμματέας Δασών. Το σχέδιο αυτό του ΓΕΩΤΕΕ δεν μπόρεσε στη συνέχεια να εγκριθεί, παρά το γεγονός ότι ο ίδιος ο κος Αμοργιανιώτης ήταν επικεφαλής των δασικών υπηρεσιών την περίοδο 2010 – 2015. Και δεν μπόρεσε βέβαια να εγκριθεί γιατί είχε σοβαρότατα λάθη και αδυναμίες, που για να ξεπεραστούν ανατέθηκε από την ΚΔΥ, όπου ο ίδιος ήταν επικεφαλής, η βελτίωσή τους σε ομάδα του ΤΕΙ Δασοπονίας, η οποία, αφού έλαβε  ένα υπερβολικά (κατά την κρίση μας) μεγάλο χρηματικό ποσό, υπό μορφή προγράμματος έρευνας, υπέβαλε συμπληρωματικό σχέδιο προδιαγραφών το υπό διαβούλευση Β’ σχετικό της ανάρτησης (βλέπε  β ηλεκτρ. διεύθυνση).

Και τα δυο αυτά κείμενα βρίσκονται αγαπητοί συνάδελφοι υπό την κρίση σας και πρέπει να πάρετε θέση για να προλάβετε άλλη μια υπουργική απόφαση η οποία αν εκδοθεί έτσι όπως προτείνεται από την ΚΔΥ, θα μας προσβάλλει βάναυσα, τόσο ως δασολόγους, όσο και προπάντων ως πολίτες που αγωνιούν για το μέλλον της δασοπονίας, η οποία ως πρωτογενής τομέας της οικονομίας μπορεί και πρέπει να παίξει σημαντικό ρόλο στην πολυπόθητη οικονομική ανάκαμψη και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος της χώρας μας.

Δεν θα αναλύσω εδώ το περιεχόμενο των δυο σχεδίων του ΓΕΩΤΕΕ και του ΤΕΙ, σχετικά κείμενα μπορείτε να βρείτε στην κατωτέρω (β)ηλεκτρονική διεύθυνση (βλέπε τα υπ΄αριθμ 5, 6 και 7 κείμενα), όπου έχουν καταχωρηθεί οι παρατηρήσεις που στάλθηκαν ήδη στην κεντρική δασική υπηρεσία (ΚΔΥ).

Δεν μπορώ όμως να μην επισημάνω την ευθύνη της ΚΔΥ η οποία όχι μόνο απέκρυψε, από το τρίτο σχετικό της διαβούλευσης, δηλαδή την “Πρόταση πλαισίου Σύνταξης νέων Προδιαγραφών Μελετών Δασών & Δασικών Οικοσυστημάτων”, το σχέδιο προδιαγραφών του ΙΔΕ (2008) που είχε προηγηθεί και το οποίο θα μπορούσε να δώσει ένα μέτρο σύγκρισης, αλλά έβγαλε στον αέρα δυο κείμενα τα οποία, εκτός του ότι είναι ακατάλληλα για κείμενα προδιαγραφών, δεν έχουν επίσης καμιά σχέση μεταξύ τους. Κανένα από τα δυο δεν αναφέρεται στο έτερο, αν και η ΚΔΥ θεωρεί ότι το κείμενο του ΤΕΙ έρχεται να συμπληρώσει το κεφάλαιο 2 του σχεδίου του ΓΕΩΤΕΕ. Διαπιστώνονται εκτεταμένες επικαλύψεις μεταξύ των δυο σχεδίων και επαναφορά στο κείμενο του σχεδίου του ΤΕΙ, ατεκμηρίωτων απόψεων και λανθασμένων μαθηματικών τύπων του κειμένου του ΓΕΩΤΕΕ που είχαν ήδη απορριφθεί (του κεφ. 2 που εξαιρέθηκε).

Κανένας απολύτως συντονισμός μεταξύ των δυο κειμένων, αφού η εφαρμογή απόψεων του ΤΕΙ, ειδικά όσον αφορά την κατηγοριοποίηση των δασών και τη διαίρεση του δάσους, ακυρώνει αυτομάτως ολόκληρη την πρόταση του ΓΕΩΤΕΕ. Καμιά εισηγητική έκθεση, σε κανένα από τα υπό διαβούλευση τρία κείμενα, με αποτέλεσμα να μην γνωρίζει κανείς: α) γιατί παρουσιάζονται τα εν λόγω κείμενα προς διαβούλευση και σε ποια από τις τέσσερις κατηγορίες δασοπονικών μελετών, που προβλέπονται στη δασική νομοθεσία (Δασοπονικά ή Διαχειριστικά Σχέδια/ μόνιμα ή προσωρινά, Δασοπονικές ή Διαχειριστικές Εκθέσεις, Πίνακες Υλοτομίας και Δασικές Απαγορευτικές Διατάξεις) αναφέρονται; β) ποια είναι η συνάφεια μεταξύ των υπό διαβούλευση σχεδίων; και γ) ποιες είναι οι αναγκαιότητες που επέβαλαν την αλλαγή του υφιστάμενου πλαισίου προδιαγραφών και ποιες αλλαγές επέρχονται (και γιατί) στο κείμενο των ισχυόντων μέχρι σήμερα προδιαγραφών;

Κάτω από τέτοιες συνθήκες και προϋποθέσεις, που δημιουργούν αποφάσεις και προτάσεις όπως οι ανωτέρω, η απειλή υποβάθμισης του κλάδου της δασοπονίας είναι δεδομένη και επιτείνεται, αγαπητοί συνάδελφοι, ακόμα παραπέρα και από το γεγονός της ασυνέχειας και της διάσπασης που υπάρχει σήμερα μεταξύ κεντρικής δασικής υπηρεσίας (ΚΔΥ) και των περιφερειακών δασικών υπηρεσιών (ΠΔΥ). Το γεγονός αυτό αποστασιοποιεί τα στελέχη της ΚΔΥ από την ουσιαστική δασοπονική δράση και καθιστά αδύνατη την άσκηση οποιασδήποτε αποδοτικής και σύγχρονης δασικής πολιτικής. Ενώ, από την άλλη πλευρά, οι ΠΔΥ, υποβαθμισμένες διοικητικά, οικονομικά και χωρίς σύγχρονη και επαρκή τεχνική και επιστημονική υποστήριξη, αναγκάζονται να υλοποιούν υλοτομικές εργασίες με πίνακες υλοτομίας και παρατάσεις διαχειριστικών σχεδίων που έληξαν προ δεκαετιών και τη δασική παραγωγή να βαίνει με την πάροδο των ετών συνεχώς μειούμενη. Από το 1988 που η παραγωγή ήταν 2,8 εκατ. κ.μ. ετησίως, μειώθηκε το 2000 σε 1,9 εκ.κ.μ.(στο 67%) και το 2011 σε 1,5 εκ.κ.μ (στο 53%), η δε θρυλούμενη παραγωγική ανασυγκρότηση της δασοπονίας να παραπέμπεται συνεχώς στις καλένδες και παραμένει όνειρο απατηλό.

Ανάγκη εγρήγορσης, αγαπητοί συνάδελφοι, πριν τα κλασικά σχέδια αειφορικής διαχείρισης των δασών, που εξασφαλίζουν ακόμα και σήμερα έναν στοιχειώδη αειφορικό σχεδιασμό στη δασοπονία, μετατραπούν σε κάποιο είδος περιβαλλοντικών μελετών με ασαφές και νεφελώδες περιεχόμενο, ενώ η δασολογία θα αναλογίζεται αν πρέπει να παραμείνει αυτόνομη ως επιστήμη ή πρέπει να προσαρτιστεί σε κάποιο τμήμα μηχανικών περιβάλλοντος ή ακόμα και βιολόγων.

Ηλεκτρονικές διευθύνσεις:

α) Αλληλογραφία με φορείς:

https://www.dropbox.com/sh/enyfgu4hph0yk17/AABxWPttm-i0MR0eSWiSpc4La?dl=0

β) Προδιαγραφές – Δημόσια διαβούλευση 2017 (κείμενα διαβούλευσης και παρατηρήσεις) :

https://www.dropbox.com/sh/99vb36zbvq3fxl3/AADueupJXwTRoBdQuPwzuFTta?dl=0

γ) Πιλοτικές εφαρμογές:

https://www.dropbox.com/sh/c8j92zw6y88p1sf/AADpOmHoS8kWGPsgWR9WesT9a?dl=0

Θεσσαλονίκη, Ιανουάριος 2017

——— ♦ ———

* Ο Δρ. Στυλιανός Γκατζογιάννης είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Georg August Universität Göttingen Γερμανίας, τ. Λέκτορας Δασολογίας στο Εργαστήριο Δασικής Διαχειριστικής του Α.Π.Θ. (1985-1990) και τ. Τακτικός ερευνητής και Προϊστάμενος του Εργαστηρίου Δασικής Διαχειριστικής και Οικονομικής του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών, ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. (1991 – 2011).

Ενόψει της δημόσιας διαβούλευσης για την αναμόρφωση του ισχύοντος πλαισίου προδιαγραφών εκπόνησης δασοπονικών μελετών, απέστειλε στο Υπουργείο Περιβάλλοντος (στη διεύθυνση: diaxiristikasxediadason@prv.ypeka.gr) τα ακόλουθα τρία κείμενα:

– Παρατηρήσεις στην πρόταση πλαισίου προδιαγραφών

– Παρατηρήσεις στο σχέδιο προδιαγραφών του ΓΕΩΤΕΕ ( στο Α’ σχ. ανάρτησης)

– Παρατηρήσεις στο σχέδιο προδιαγραφών του ΤΕΙ (στο Β’ σχ. ανάρτησης)

Επειδή η προβλεπόμενη δημόσια διαβούλευση δεν εμφανίστηκε ακόμα στις “ανοικτές σε σχολιασμό” (βλέπε:http://www.opengov.gr/minenv/) και απομένει ελάχιστος χρόνος μέχρι την καταληκτική ημερομηνία (31/1/2017), δημοσιοποιεί το κείμενο της ανάρτησης για λόγους ενημέρωσης αλλά και για λόγους ανταλλαγής απόψεων για ένα θέμα που, όπως αναφέρει, «ενώ “ταλαιπωρείται” εδώ και πάνω από είκοσι χρόνια, μια απόφαση γι’ αυτό, με τα σχέδια προδιαγραφών που δημοσιοποιήθηκαν, μέλει να επηρεάσει αρνητικά το μέλλον της Ελληνικής δασοπονίας για πολλές δεκαετίες στο μέλλον».

Διαβάστε περισσότερα για θέματα διαχείρισης δασικών οικοσυστημάτων στο προσωπικό του ιστολόγιο: gatzogiannis.blogspot.com

———- ♦ ———-

.

.
Δημοσιεύτηκε στο dasarxeio.com | 12.01.2017

ΚατηγορίεςΔασικά Οικοσυστήματα, Δασική Υπηρεσία

Tags: Δρ. Στυλιανός Γκατζογιάννης, Δημόσια Διαβούλευση, Διαχείριση Δασικών Οικοσυστημάτων, Διαχείριση δασών, Προδιαγραφές Σύνταξης Διαχειριστικών Μελετών