Επανακαθορισμοί στους δασικούς χάρτες*
Δημήτριος Η. Παπαστερίου,
Ομότιμος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΑΠΘ
* Η εισήγηση πραγματοποιήθηκε στη Μυτιλήνη στις 31-3-2017 σε επιστημονική εκδήλωση που διοργανώθηκε από το ΤΕΕ ΒΑ Αιγαίου και το Δικηγορικό Σύλλογο Μυτιλήνης με θέμα «Αναρτήσεις δασικών χαρτών στη Λέσβο». Στο αρχικό κείμενο της εισηγήσεως πραγματοποιήθηκαν ορισμένες μικρές επεμβάσεις.
Ι. Προδιάθεση
Σημαντικός ειδικός τομέας του Κτηματολογικού Δασικού Δικαίου είναι το σύνολο των διατάξεων που διέπουν τους δασικούς χάρτες και το δασολόγιο. Είναι ο τομέας που βρίσκεται τον τελευταίο καιρό σε έκρηξη. Μια έκρηξη που επιβεβαιώνει ότι το αίτημα της αλήθειας στο πεδίο του κτηματολογικού δασικού γίγνεσθαι συναντά σωρεία αντιδράσεων, βάλλεται πανταχόθεν, προβάλλει τις πολυετείς παραλείψεις της διοικήσεως και κατευθύνει τη νομοθετούσα πολιτεία σε συνεχείς επανακαθορισμούς. Γιατί, τι άλλο προβάλλεται με τις αναρτήσεις των δασικών χαρτών πέρα από την πραγματικότητα; Στην ουσία, όσοι διαμαρτύρονται, αντιδρούν στην «αλήθεια», αυτή που λίγο πολύ γνώριζαν, στη διαμόρφωση της οποίας κάποιοι συμμετείχαν, αλλά πολλοί την προτιμούσαν κρυμμένη και επιζητούσαν να μην αναδυθεί ποτέ.
Υπό την ισχύ των «μνημονίων», με οικονομικούς πόρους ελάχιστους, με αποδεκατισμένο προσωπικό, με ασθμαίνουσα υλικοτεχνική υποδομή, με προσθαφαιρέσεις και εναλλαγές αρμοδιοτήτων, με συντεχνιακές πιέσεις, με αντιδράσεις των κοινωνών του δικαίου λιγότερο δικαιολογημένες και περισσότερο αδικαιολόγητες και με οικονομικό περιβάλλον σε κατάσταση ασφυξίας, το αίτημα της αλήθειας παραχωρεί τη θέση του σε επιταχύνσεις που επιφέρουν βραδυπορίες και σε βελτιώσεις σχεδόν ανύπαρκτες, αδικώντας έτσι τη χρήση του σχετικού όρου. Βέβαια, πρόκειται για μια γενική παρατήρηση, που διανθίζεται και από ορισμένες «οάσεις».
Ζητήματα που συνέχονται με το δασικό χάρτη ρυθμίζονται διαχρονικά σε ποικίλο βαθμό και ένταση, σε περισσότερα νομοθετήματα, όπως λ.χ. οι ν. 998/1979, 2664/1998, 3889/2010, 4164/2013, 4389/2016, το προεδρικό διάταγμα 32/2016 (ΦΕΚ Α΄ 46) και ήδη το δεύτερο άρθρο του Μνημονίου Κατανόησης με το Αζερμπαϊτζάν [ήδη ν. 4462/2017 (Α΄182)] υπό τον τίτλο «Κύρωση του Μνημονίου Κατανόησης του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας της Κυβέρνησης της Ελληνικής Δημοκρατίας και του Υπουργείου Βιομηχανίας και Ενέργειας και της Κυβέρνησης της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν για συνεργασία στον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών και της ενεργειακής Αποδοτικότητας και άλλες διατάξεις»[1].
ΙΙ. Το ισχύον σχήμα των δέκα σημείων
Αξίζει να επισημανθεί ότι για τους δασικούς χάρτες ακολουθείται και πάλι το ανεφάρμοστο σχήμα: Κατάρτιση → θεώρηση → ανάρτηση → αντιρρήσεις → κύρωση → δημοσίευση → οριστικοποίηση → αναμόρφωση → εκ νέου κύρωση → εκ νέου δημοσίευση → κατάρτιση δασολογίου[2].
Πρόκειται για ένα σχήμα δέκα σημείων, το οποίο δεν έχει υλοποιηθεί ποτέ μέχρι σήμερα. Και όμως διατηρείται και πάλι.
Το γεγονός ότι «διασώθηκε αλλά δεν εφαρμόσθηκε» το ίδιο σχήμα (των δέκα σημείων) για τους δασικούς χάρτες και το δασολόγιο, επιτρέπει τις ακόλουθες παρατηρήσεις:
Πρώτη παρατήρηση, ότι η επιβίωση αυτή του ίδιου σχήματος δηλώνει την αναγνώριση της όποιας αξίας του στη διαδρομή του χρόνου. Ακριβέστερα, η επιβίωση αυτή δηλώνει την αξία μιας γραφειοκρατικής συλλήψεως, το περιεχόμενο της οποίας δεν έχει πλέον κανένα λόγο υπάρξεως, αφού επί τόσα χρόνια δεν απέδωσε τα αναμενόμενα, αλλά οδήγησε όχι μόνο σε μη εκπλήρωση του κυρίαρχου σκοπού αλλά πολύ περισσότερο σε καταστρατήγησή του.
Για το δασικό χάρτη προβλέπονται τόσα και τέτοια στάδια καταρτίσεως, όσα δεν προβλέπονται για τη σύνταξη νομοθετημάτων, καθώς και για την έκδοση και δημοσίευση δικαστικών αποφάσεων. Η γραφειοκρατία έχει και τις προτιμήσεις της.
Δεύτερη παρατήρηση, ότι με την ίδια επιβίωση διατηρούνται όλα τα μειονεκτήματα που συνοδεύουν το παραπάνω σχήμα, μειονεκτήματα που δεν σηματοδοτούν επιτάχυνση ή βελτίωση του προκριθέντος συστήματος δασικών χαρτών και δασολογίου. Είναι τα μειονεκτήματα αυτά που αναδύονται από τις πρόσφατες αναρτήσεις των δασικών χαρτών. Σωστά επισημαίνεται ότι το σφάλμα δεν ταυτίζεται με τις αναρτήσεις των δασικών χαρτών, αλλά με ό,τι αυτοί οι χάρτες απεικονίζουν και αναδεικνύουν μέσω των αναρτήσεων.
Τέλος, τρίτη παρατήρηση, το ίδιο σχήμα των δέκα σημείων κυριαρχείται όχι από την παρουσία της ΕΚΧΑ ΑΕ, αλλά της Διεύθυνσης Δασών, του Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, των Επιτροπών Εξέτασης Αντιρρήσεων (ΕΠ.Ε.Α.) και βέβαια του αρμόδιου Υπουργού (Περιβάλλοντος και Ενέργειας)[3]. ΟΙ πρόσφατες αυτές μετακυλήσεις αρμοδιοτήτων σε παλαιά και νέα δασικά όργανα με στόχο τη βελτίωση και επιτάχυνση την δασικών χαρτών φαίνεται περισσότερο να εντείνουν τα αναδυόμενα ζητήματα και λιγότερο να συμβάλλουν στην αποφασιστική αντιμετώπισή τους.
Όλες αυτές οι παρατηρήσεις, που ενδεικτικά επισημαίνονται, χαρακτηρίζουν και το νομικό καθεστώς του δεύτερου άρθρου του Μνημονίου Κατανόησης με το Αζερμπαϊτζάν [ήδη ν. 4462/2017 (Α΄182)]. Γιατί, οι πραγματοποιούμενες με αυτό επεμβάσεις στο ισχύον νομικό καθεστώς δεν αμβλύνουν ούτε ελαχιστοποιούν την αναποτελεσματική σύλληψη των δέκα σημείων για τους δασικούς χάρτες και το δασολόγιο. Αντίθετα· την αποδέχονται, την θεωρούν δεδομένη, την επιστηρίζουν και την προωθούν.
ΙΙΙ. Τα ποικίλα νομικά καθεστώτα
Χρήσιμο είναι να επισημάνουμε τα αλλεπάλληλα νομικά καθεστώτα των δασικών χαρτών: Πρώτο νομικό καθεστώς: το ισχύσαν πριν από το ν. 3889/2010· δεύτερο νομικό καθεστώς: αυτό του ν. 3889/2010· τρίτο νομικό καθεστώς: εκείνο του ν. 4030/2011· τέταρτο νομικό καθεστώς: το άλλο του ν. 4164/2013· πέμπτο νομικό καθεστώς: το εισαγόμενο με το ν. 4389/2016. Με άλλα λόγια, οι δασικοί χάρτες πέρασαν από το 2010 μέχρι σήμερα -δηλαδή σε χρονικό διάστημα έξι ετών- από πέντε διαφορετικά νομοθετικά καθεστώτα (!). Η στατιστική αυτή ανάγνωση και μόνο προβάλλει μια συνεπή «δασική κακοδαιμονία». Σημειώναμε ότι λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο του πέμπτου νομικού καθεστώτος, προβλέπουμε με πιθανότητα που εγγίζει το όριο της βεβαιότητας ότι όσο ισχύει αυτό το νομικό καθεστώς, δασικοί χάρτες θα υπάρξουν (αν υπάρξουν) με το σταγονόμετρο σε βάθος τριετίας, κατά τη διάρκεια της οποίας δεν μπορεί να αποφευχθεί μια νέα νομοθετική πρωτοβουλία για την απλούστευση και επιτάχυνση των διαδικασιών για τους δασικούς χάρτες και το δασικό κτηματολόγιο[4]. Έτσι, φθάνουμε στο έκτο νομικό καθεστώς, αυτό του δεύτερου άρθρου του Μνημονίου Κατανόησης με το Αζερμπαϊτζάν [ήδη ν. 4462/2017 (Α΄182)].
IV. Ο επανακαθορισμός του νομικού καθεστώτος
Στη συνέχεια καταβάλλεται μια πρώτη προσέγγιση στο νέο νομικό καθεστώς που εισάγει το επίμαχο άρθρο δεύτερο του ν. 4462/2017. Ειδικότερα, εντοπίζουμε επεμβάσεις στην «παράταση των προθεσμιών», στις «αποστολές αντιγράφων», στην «ανάκληση πράξεων αναδασώσεως», στις «αρμοδιότητες ΕΠ.Ε.Α. σε αναδασωτέες περιοχές», στις «ενέργειες μετά τις αποφάσεις των ΕΠ.Ε.Α.» καθώς και στις «διανομές και αναδασμούς στις διαδικασίες αποτυπώσεως στους δασικούς χάρτες».
Α. Παράταση προθεσμιών
Άρθρο δεύτερο (Τροποποιήσεις – προσθήκες στο ν. 3889/2010), παρ. 1α, ν. 4462/2017.
Παράταση των προθεσμιών για την υποβολή αντιρρήσεων από 60 ημέρες σε 105 ημέρες (η προηγούμενη σκέψη για παράταση σε 90 ημέρες εγκαταλείφθηκε). Πρόκειται για αποκλειστική προθεσμία, όπως ρητά χαρακτηρίζεται στο νόμο, η οποία αρχίζει από την ημερομηνία που ορίζεται στην πρόσκληση υποβολής αντιρρήσεων του άρθρου 14, παρ. 2, ν. 3889/2010. Η προθεσμία αυτή παρατείνεται για είκοσι ημέρες για όσους κατοικούν μόνιμα ή διαμένουν στην αλλοδαπή. Εξάλλου, για την υποβολή των αντιρρήσεων καταβάλλεται επί ποινή απαραδέκτου των αντιρρήσεων ειδικό τέλος, το ύψος του οποίου καθορίζεται σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 22, παρ. 2, ν. 3889/2010.
Η παράταση αυτή, αν και δεν φαίνεται ότι μπορεί να συμβάλει αποτελεσματικά και από μόνη της στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που αναδύθηκαν, κινείται στην κατεύθυνση μιας ηπιότερης αντιμετωπίσεώς τους προς κατευνασμό των αντιδράσεων.
Η διάταξη της προηγούμενης παραγράφου καταλαμβάνει και τις εκκρεμείς, κατά τις 22.3.2017, διαδικασίες[5].
Β. Αποστολές αντιγράφων
Παρά την αρχική θέση για κατάργηση της υποχρεώσεως αποστολής αντιγράφου του αναρτημένου δασικού χάρτη στον ΟΠΕΚΕΠΕ και στην οικεία Περιφερειακή Διεύθυνση Δημόσιας Περιουσίας, τελικά (κατά το άρθρο δεύτερο, παρ. 2, ν. 4462/2017) στο νόμο ορίζεται ότι «5. Ψηφιακό αντίγραφο του αναρτημένου δασικού χάρτη αποστέλλεται επίσης στον Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε. και στην οικεία Περιφερειακή Διεύθυνση Δημόσιας Περιουσίας για λόγους ενημέρωσής τους»[6].
Η αρχική θέση για μετάθεση της υποχρεώσεως αυτής σε χρόνο μόνο μετά την κύρωση των δασικών χαρτών ήταν ορθή. Δεν έχει, όμως, άμεση σχέση με την πηγή του «κακού». Τώρα το νέο νομικό καθεστώς επιβάλλει αποστολή αντιγράφου τόσο του αναρτημένου δασικού χάρτη όσο (στη συνέχεια) και του κυρωμένου δασικού χάρτη στον Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε. και στην οικεία Περιφερειακή Διεύθυνση Δημόσιας Περιουσίας.
Ορίζονται σχετικά στο νόμο τα ακόλουθα:
i) «2. Η παράγραφος 5 του άρθρου 14 αντικαθίσταται ως εξής: «5. Ψηφιακό αντίγραφο του αναρτημένου δασικού χάρτη αποστέλλεται επίσης στον Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε. και στην οικεία Περιφερειακή Διεύθυνση Δημόσιας Περιουσίας για λόγους ενημέρωσής τους». Άρθρο δεύτερο, παρ. 2, ν. 4462/2017.
«Στο άρθρο 17 προστίθεται παράγραφος 5α ως εξής:
“Ψηφιακό αντίγραφο του κυρωμένου δασικού χάρτη αποστέλλεται στον Ο.Π.Ε.Κ.Π.Ε. και στην οικεία Περιφερειακή Διεύθυνση Δημόσιας Περιουσίας”». Άρθρο δεύτερο, παρ. 3 και 6, ν. 4462/2017.
Στο σημείο αυτό μπορεί να διατυπωθεί η ακόλουθη απορία: Ποιο λόγο εξυπηρετεί η διπλή αυτή αποστολή; Κάθε πολίτης αυτής της χώρας μπορεί ο ίδιος να προσφύγει και να αντλήσει στοιχεία μόνος του τόσο από τον αναρτημένο δασικό χάρτη όσο και από τον κυρωμένο δασικό χάρτη. Γιατί δεν μπορούν ο Ο.Π.Ε.Κ.Π.Ε και η οικεία περιφερειακή Διεύθυνση Δημόσιας Περιουσίας να αντλήσουν τα στοιχεία που τους ενδιαφέρουν με δική τους πρωτοβουλία, αλλά πρέπει να επιβαρύνουν άλλες υπηρεσίες- ήδη πολύ επιβαρυμένες- με το πρόσθετο αυτό διπλό έργο αποστολής; Μένουμε με την εντύπωση ότι η συγκεκριμένη διπλή αποστολή ούτε στη δέσμη των βελτιώσεων μπορεί να ενταχθεί ούτε ενισχύει τις προσδοκώμενες επιταχύνσεις.
Γ. Ανάκληση πράξεων αναδασώσεως
Στο άρθρο 17 ν. 3889/2010, το οποίο έχει ως αντικείμενο την επεξεργασία των αντιρρήσεων και την κύρωση των δασικών χαρτών, προστίθεται η ακόλουθη παράγραφος υπό τον αριθμό 9. Το σχετικό ζήτημα ρυθμίζεται ως εξής:
«Από την ανωτέρω κύρωση εξαιρούνται οι εκτάσεις για τις οποίες ισχύουν αποφάσεις κήρυξής τους ως αναδασωτέων λόγω πυρκαγιάς και δεν αποτέλεσαν ή και δεν αποτελούν δάση ή δασικές εκτάσεις σύμφωνα με την φωτοερμηνεία κατά τα οριζόμενα στην παρ. 2 το άρθρου 13 του παρόντος ή έχουν εκδοθεί τελεσίδικες πράξεις και αποφάσεις με τη διαδικασία του άρθρου 14 του ν. 998/1979 (Α΄ 289) που τις χαρακτηρίζουν μη δάση ή μη δασικές εκτάσεις.
Η εφαρμογή των προβλεπομένων στο άρθρο 44, παρ. 4, ν. 998/1979, αυτεπαγγέλτως, για τις ανωτέρω εκτάσεις είναι υποχρεωτική.
Η ολοκλήρωση της κατά τα προηγούμενα διαδικασίας του άρθρου 44, παρ. 4, ν. 998/1979 πριν από την κατ΄ άρθρο 19 του παρόντος ολική κύρωση του δασικού χάρτη αποτελεί υποχρέωση του Συντονιστή της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης και έως ότου διορισθεί του ασκούντος καθήκοντα Γενικού Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης» [Άρθρο δεύτερο, παρ. 3, ν. 4462/2017].
Ανακύπτει τα ερώτημα, πως θα υλοποιηθεί η εισαγόμενη εξαίρεση. Η απάντηση στο ρώτημα αυτό επιβάλλει τη συνεξέταση πλείστων όσων ζητημάτων, από το ζήτημα της συνταγματικότητάς της μέχρι τον εντοπισμό των αρμόδιων οργάνων, την έκδοση της σχετικής αποφάσεως, καθώς και το ζήτημα της δικαστικής ή εξωδικαστικής προστασίας των θιγομένων.
Διευκρινίζεται ότι η διάταξη του άρθρου 44, παρ. 4, ν. 998/1979 εφαρμόζεται όπως ισχύει, κατά τα οριζόμενα της οποίας μπορεί να ανακληθεί μερικώς ή ολικώς αρμοδίως κάθε διοικητική πράξη σχετική με την κήρυξη της εκτάσεως ως αναδασωτέας.
Πρέπει ιδιαίτερα να προσεχθεί ότι σύμφωνα με το άρθρο δεύτερο, παρ. 3, ν. 4462/2017 είναι πλέον υποχρεωτική η εφαρμογή των προβλεπομένων στο άρθρο 44, παρ. 4, ν. 998/1979, και μάλιστα αυτεπαγγέλτως (!!). Το βάρος ανατίθεται στο Συντονιστή της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης -και έως ότου διορισθεί στον ασκούντα καθήκοντα Γενικού Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης-, ο οποίος επωμίζεται και την υποχρέωση να επιτύχει την «ολοκλήρωση της κατά τα προηγούμενα διαδικασίας του άρθρου 44, παρ. 4, ν. 998/1979 πριν από την κατ΄ άρθρο 19 του παρόντος ολική κύρωση του δασικού χάρτη»[7].
Κατά την εκτίμησή μας, το άρθρο 44, παρ. 4, ν. 998/1979 προσεγγίζει τα όρια της αντισυνταγματικότητας. Το ίδιο ισχύει, πολύ περισσότερο, και για την προκρινόμενη διάταξη. Η αντίθεσή τους προς το άρθρο 117, παρ. 3, Συντ είναι προφανής. Άλλο ανάκληση διοικητικών πράξεων και άλλο ανάκληση κτηματολογικών δασικών πράξεων, που χαρακτηρίζουν ορισμένη έκταση ως αναδασωτέα. Υφέρπει νομιμοποίηση εκτάσεων που έχουν καεί ή που έχουν εκχερσωθεί παράνομα, νομιμοποίηση που αντιτίθεται στο Περιβαλλοντικό Σύνταγμά μας.
Δ. Αρμοδιότητες ΕΠΕΑ σε αναδασωτέες περιοχές
Εισάγεται αρμοδιότητα των ΕΠ.Ε.Α. να αποφαίνονται επί αντιρρήσεων για το δασικό εν γένει ή μη χαρακτήρα και τη μορφή εκτάσεων που περιλαμβάνονται σε περιοχές που είναι κηρυγμένες ως αναδασωτέες. Η παροχή της συγκεκριμένης αρμοδιότητας στις ΕΠ.Ε.Α. είναι προφανώς αντισυνταγματική. Προσκρούει στο άρθρο 117, παρ. 3, Συντ. Εξάλλου, η μετάθεση τόσων και τέτοιων αρμοδιοτήτων στις ΕΠ.Ε.Α. κρίνεται μάλλον ως απρόσφορη, λόγω της συγκεκριμένης συνθέσεώς τους αλλά και λόγω της ποιότητας και βαρύτητας των απονεμόμενων αρμοδιοτήτων. Αν εφαρμοσθεί, συμβάλλει περισσότερο στη διαιώνιση των προβλημάτων με την μετακύλησή τους σε δικαστική επίλυση.
Ορίζονται σχετικά στο νέο νομικό καθεστώς τα ακόλουθα:
«Στην παρ. 2 του άρθρου 18 του ν. 3889/2010, μετά το δεύτερο εδάφιο προστίθενται νέα εδάφια ως εξής:
“Επιπρόσθετα οι ΕΠ.Ε.Α. αποφαίνονται επί αντιρρήσεων για τον δασικό εν γένει ή μη χαρακτήρα και μορφή εκτάσεων που περιλαμβάνονται σε περιοχές που είναι κηρυγμένες ως αναδασωτέες, λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία του θεωρημένου και αναρτημένου δασικού χάρτη που προκύπτουν σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 13 του παρόντος.
Στις περιπτώσεις που αποφάσεις των ΕΠ.Ε.Α. εξαιρούν εκτάσεις της υπαγωγής τους στο δασικό χάρτη ως δάση ή δασικές, αυτές γνωστοποιούνται και στον Συντονιστή της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης και έως όρου διορισθεί, στον ασκούντα καθήκοντα Γενικού γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης, για την αμελλητί συμπερίληψή τους στην εφαρμογή του άρθρου 44, παρ. 4 του νόμου 998/1979”» [Άρθρο δεύτερο, παρ. 4, ν. 4462/2017].
Ε. Ενέργειες μετά τις αποφάσεις των ΕΠ.Ε.Α.
Στη συνέχεια αντικαθίσταται το πρώτο εδάφιο της παρ. 2 του άρθρου 19, ν 3889/2010.
Στο νόμο ορίζονται τα ακόλουθα:
«Παραπέρα, το πρώτο εδάφιο της παρ. 1, του άρθρου 19 αντικαθίσταται ως εξής:
“Με βάση τις αποφάσεις των ΕΠ.Ε.Α. επί των ασκηθεισών αντιρρήσεων και των λοιπών στοιχείων της παρ. 9 του άρθρου 17, ο δασικός χάρτης που κυρώθηκε σύμφωνα με την παράγραφο 4 του άρθρου 17, συμπληρώνεται και διορθώνεται από την οικεία Διεύθυνση Δασών ή σε περίπτωση εφαρμογής της παραγράφου 4 του άρθρου 13 από την Ε.Κ.ΧΑ. ΑΕ, το αργότερο εντός δύο (2) μηνών από την ολοκλήρωση της εξέτασης του συνόλου των αντιρρήσεων από τα (τις) ΕΠ.Ε.Α.”» [ Άρθρο δεύτερο, παρ. 5, ν. 4462/2017].
Η επιλογή του νόμου να συμπληρώνεται και να διορθώνεται ο δασικός χάρτης «το αργότερο εντός δύο μηνών από την ολοκλήρωση της εξέτασης του συνόλου των αντιρρήσεων από τις ΕΠ.Ε.Α.» συνιστά ρύθμιση που συμβάλλει στην παραπέρα επιμήκυνση της όλης διαδικασίας. Ποιο στόχο εξυπηρετεί η συγκεκριμένη νομοθετική επιλογή; Μήπως προσκρούει στα άρθρα 24 και 117, παρ. 3 Συντ.; Τι σχέση μπορεί να έχει η διόρθωση και συμπλήρωση συγκεκριμένου δασικού χάρτη με την ολοκλήρωση της εξετάσεως του συνόλου των αντιρρήσεων από όλες τις ΕΠ.Ε.Α. ανά την επικράτεια; Η διόρθωση και συμπλήρωση κάθε συγκεκριμένου δασικού χάρτη είναι μια ολοκληρωμένη διαδικασία, αυτόνομη, που δεν μπορεί να επηρεασθεί από την αντίστοιχη διαδικασία άλλου δασικού χάρτη, αλλά και που δεν μπορεί να επηρεάσει τη διαδικασία άλλου δασικού χάρτη. Είναι φανερό ότι ο νόμος επιβάλλει την εισαγωγή ενός «ειδικού προσωρινού σταδίου» -μιας γκρίζας ως προς τη χρονική διάρκειά της περιόδου- κατά τη διάρκεια της οποίας οι αποφάσεις της πρώτης ΕΠ.Ε.Α. καθώς και οι αποφάσεις των ακολούθων θα αναμένουν τις αποφάσεις της τελευταίας ΕΠ.Ε.Α.
Έτσι, «ο δασικός χάρτης που κυρώθηκε σύμφωνα με την παράγραφο 4 του άρθρου 17, συμπληρώνεται και διορθώνεται από την οικεία Διεύθυνση Δασών ή σε περίπτωση εφαρμογής της παραγράφου 4 του άρθρου 13 από την Ε.Κ.ΧΑ. ΑΕ» μόνο μετά τη λήξη της παραπάνω «γκρίζας περιόδου» και το αργότερο εντός δύο (2) μηνών. Αλλά και αυτή η δίμηνη προθεσμία δεν ορίζεται ως αποκλειστική, με αποτέλεσμα να μπορεί να ενταχθεί στις κατά τη νομολογία ενδεικτικές προθεσμίες.
Αποτέλεσμα του όλου αυτού «μεθοδευμένου» μηχανισμού ελέγχου του στοιχείου του χρόνου από το νόμο είναι μια ανατροφοδοτούμενη επιβράδυνση της διαδικασίας μέχρι τη σύνταξη και λειτουργία του δασολογίου. Αναδύεται το ερώτημα, αυτός είναι ο πραγματικός στόχος της συγκεκριμένης ρυθμίσεως; Να δηλώνεται ως επιτάχυνση η σημαντική επιβράδυνση; Να μην υπάρχουν οριστικοί δασικοί χάρτες; Να μη δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως; Να είναι ελεύθερο το πεδίο σε μια νέα νομοθετική επέμβαση κατά τη διάρκεια της «γκρίζας περιόδου»;
Και που βρίσκεται, επί τέλους, η υποχρέωση της πολιτείας για σύνταξη και λειτουργία δασολογίου; Και παραπέρα δασικού Κτηματολογίου; Αποτελούν όλες αυτές οι ρυθμίσεις εφαρμογή του περιβαλλοντικού Συντάγματος; Κατά τη γνώμη μας, μόνο αρνητικές απαντήσεις αρμόζουν στα τεθέντα ερωτήματα.
Στ. Οι διανομές και οι αναδασμοί στις διαδικασίες αποτυπώσεως στους δασικούς χάρτες
Στο νόμο (άρθρο δεύτερο, παρ. 7, ν. 4462/20170) εισάγεται η ακόλουθη ρύθμιση:
«7. Η περίπτωση στ΄ της παρ. 1 του άρθρου 21 αντικαθίσταται ως εξής:
«στ. Οι τεχνικές προδιαγραφές και διαδικασίες αποτύπωσης στο δασικό χάρτη των στοιχείων του άρθρου 23 του παρόντος, καθώς και των διανομών και αναδασμών, που πραγματοποιήθηκαν κατ` εφαρμογή των διατάξεων της αγροτικής νομοθεσίας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων».
Με τη διάταξη αυτή προβλέπεται προσθήκη και των διανομών και αναδασμών, που πραγματοποιήθηκαν κατ΄ εφαρμογή των διατάξεων της αγροτικής νομοθεσίας, στις διαδικασίες αποτυπώσεως στο δασικό χάρτη.
Ορθά συμπεριλαμβάνονται στις διαδικασίες αποτυπώσεως των δασικών χαρτών και οι διανομές και οι αναδασμοί που πραγματοποιήθηκαν κατ΄ εφαρμογή των διατάξεων της αγροτικής νομοθεσίας. Είναι σημαντικά γεγονότα η απουσία των οποίων από τους δασικούς χάρτες θα ήταν παράλειψη.
V. Εκ νέου συγκρότηση Συμβουλίων Ιδιοκτησίας Δασών
Σημαντική εξέλιξη στο κτηματολογικό Δασικό Δίκαιο συνιστά η συγκρότηση των Συμβουλίων Ιδιοκτησίας Δασών (Σ.Ι.Δ.), με έδρα την Αθήνα και τον Πειραιά, για τα έτη 2017-2018, συγκρότηση στην οποία προχώρησε το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με αποφάσεις του αναπληρωτή υπουργού κ. Σωκράτη Φάμελλου[8].
Στη συγκεκριμένη σύνθεσή τους περιλαμβάνονται δικαστικοί λειτουργοί (Πρόεδροι Εφετών και Εφέτες). Η εξέλιξη αυτή είναι ευοίωνη. Ωστόσο, αναδύεται το ερώτημα, κατά πόσο πρόκειται για αλλαγή πλεύσης στις θέσεις του ΣτΕ ή για νέα αντιπαράθεση της διοικήσεως προς τη δικαστική εξουσία.
VI. Ο όγκος των αντιδράσεων
Ποικίλες είναι οι αντιδράσεις που προκλήθηκαν, μέχρι τώρα, από τις αναρτήσεις των δασικών χαρτών. Σε αυτές μπορεί να ενταχθούν, μεταξύ άλλων:
Α) Η ανακοίνωση της ΠΕΔΔΥ με θέμα «Οι δασικοί χάρτες και η αρχή του τέλους του «τριακονταετή πολέμου των δασών», dasarxeio.com, 31/1/2017, με ενδιαφέρουσες προτάσεις.
Β) Το αίτημα της ΕΝΠΕ (Ενώσεως Περιφερειών Ελλάδας), να ανασταλούν οι διαδικασίες για τους δασικούς χάρτες, σε dasarxeio.com, 20/2/2017 και πάλι με ποικίλες ενδιαφέρουσες προτάσεις.
Γ) Οι θέσεις της Συντονιστικής Επιτροπής Συμβολαιογραφικών Συλλόγων Ελλάδας, την παρουσίαση των οποίων επιχειρούμε στη συνέχεια από κοινού με ορισμένες παρατηρήσεις.
Από τις αντιδράσεις αυτές επιλέγουμε να διατυπώσουμε ορισμένες παρατηρήσεις στις θέσεις της Συντονιστικής Επιτροπής Συμβολαιογραφικών Συλλόγων Ελλάδας.
VIΙ. Οι θέσεις της Συντονιστικής Επιτροπής Συμβολαιογραφικών Συλλόγων Ελλάδας
Α. Προσδιορισμός των θέσεων
Η Συντονιστική Επιτροπή Συμβολαιογραφικών Συλλόγων Ελλάδας ζητά να σταματήσει η διαδικασία αναρτήσεων δασικών χαρτών, αφού σε αυτούς περιέχεται σωρεία λαθών και υπάρχει κίνδυνος απώλειας ιδιωτικής περιουσίας.
Οι συμβολαιογράφοι επισημαίνουν ότι οι δασικοί χάρτες της χώρας αναρτήθηκαν εσπευσμένα (!) και χαρακτηρίζουν καλλιεργήσιμες επιφάνειες ως δασικές (!!).
Η ανακοίνωση έχει ως εξής:
«Η κατάρτιση του Δασολογίου στη χώρα, εκτός από συνταγματική επιταγή, είναι το μόνο αποτελεσματικό μέσο για την προστασία και διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων της Ελλάδας.
Η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας έχει αποφανθεί ότι η διαδικασία κατάρτισης των δασικών χαρτών είναι μεν αυτοτελής και δεν εξαρτάται από την διαδικασία κατάρτισης του κτηματολογίου, πλην όμως η κύρωση των δασικών χαρτών θα πρέπει να ολοκληρώνεται πριν την περαίωση της κτηματογράφησης, άλλως αυτή θα είναι νομικά πλημμελής.
Οι δασικοί χάρτες της χώρας, λόγω της πρόσφατης νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας, αναρτήθηκαν εσπευσμένα, περιέχουν σωρεία λαθών και χαρακτηρίζουν καλλιεργήσιμες επιφάνειες ως δασικές εκτάσεις, με αποτέλεσμα τον κίνδυνο απώλειας ιδιωτικής περιουσίας, λόγω του τεκμηρίου κυριότητας του Ελληνικού Δημοσίου στις εκτάσεις που χαρακτηρίζονται ως δασικές.
Η Συντονιστική Επιτροπή Συμβολαιογραφικών Συλλόγων Ελλάδας ζητά από την Ελληνική Πολιτεία:
– την άμεση ανάκληση των αναρτημένων δασικών χαρτών,
– την αναστολή της κύρωσης των δασικών χαρτών για ικανό χρονικό διάστημα, προκειμένου να γίνουν οι απαραίτητες διορθώσεις και συμπληρώσεις επ΄ αυτών,
– τον χαρακτηρισμό ως αγροτικών εκτάσεων, αυτών που στις αεροφωτογραφίες είτε του έτους 1945 είτε του 1960 φαίνεται να είχαν αγροτικό χαρακτήρα και τη μείωση του ειδικού τέλους άσκησης αντιρρήσεων.
Η νομοθέτηση και η διοικητική αντιμετώπιση της προστασίας των δασικών εκτάσεων ισότιμα με την προστασία της ιδιωτικής περιουσίας, η εξισορρόπηση της προστασίας ιδιωτικού και δημόσιου συμφέροντος, ο περιορισμός του έργου της κτηματογράφησης σε τεχνική διαδικασία χαρτογράφησης ως συμπληρώματος του θεσμού της μεταγραφής, ο εκσυγχρονισμός της νομοθεσίας, με συνολική ανάγνωση και ενιαία αντιμετώπιση του συνόλου των ανωτέρω εκτεθέντων ζητημάτων, σε συνδυασμό με την κωδικοποίηση, η οποία έχει μεν ολοκληρωθεί, αλλά δεν έχει ακόμη γίνει νόμος του Κράτους καθώς και η σύνταξη του δασολογίου, θα επιλύσουν τις αντιθέσεις της περιπτωσιολογικής και αποσπασματικής αντιμετώπισης του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των δασικών εκτάσεων, θα άρουν αδικίες του παρελθόντος και θα δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για την αειφόρα διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων και την εξασφάλιση του πολυλειτουργικού ρόλου τους».
Β. Παρατηρήσεις
Η παραπάνω ανακοίνωση περιέχει μια σειρά θέσεων, η οποία μπορεί να επιτρέψει πολλές αναγνώσεις. Μάλιστα, λόγω του κύρους των συμβολαιογράφων, θα ήταν χρήσιμες και κρίσιμες αφενός μια εκτενέστερη ανάπτυξη των θέσεων που περιέχονται στην ανακοίνωση από τους συντάκτες της, αφετέρου ένας επιστημονικός διάλογος με τις θέσεις αυτές.
Ενδεικτικά και συνοπτικά στο πλαίσιο αυτού του διαλόγου συνεξεταστέα είναι τα ακόλουθα ζητήματα:
Ζήτημα πρώτο
α. Σε σχέση με τη θέση ότι «Η νομοθέτηση και η διοικητική αντιμετώπιση της προστασίας των δασικών εκτάσεων (πρέπει να γίνεται) ισότιμα με την προστασία της ιδιωτικής περιουσίας».
Η θέση αυτή παραπέμπει στη σχέση των άρθρων 17, 24 και 117, παρ. 3, Συντ. Ωστόσο, είναι πάγια η θέση του ΣτΕ, ότι τα άρθρα 24 και 117, παρ. 3, Συντ. υπερέχουν έναντι του άρθρου 17 Συντ., πράγμα που σημαίνει ότι προηγείται η προστασία των δασών και του περιβάλλοντος έναντι της προστασίας της ιδιοκτησίας. Η ορθή αυτή υπεροχή γίνεται ευρέως δεκτή και στη θεωρία. Επομένως, η θέση της ισότιμης αντιμετωπίσεως της προστασίας των δασών και της προστασίας της ιδιωτικής περιουσίας δε συμπλέει με τα ισχύοντα στην ελληνική έννομη τάξη.
Ζήτημα δεύτερο
Σε σχέση με την «εξισορρόπηση της προστασίας ιδιωτικού και δημόσιου συμφέροντος».
Η εξισορρόπηση αυτή συνιστά νέα πρόταση και ως τέτοια εντάσσεται στο πεδίο ενός επιστημονικού διαλόγου, που είναι πάντα χρήσιμος σε ζητήματα ύψιστης σημασίας. Ωστόσο, σε περίπτωση συγκρούσεως του ιδιωτικού προς το δημόσιο συμφέρον πάγια γίνεται δεκτό ότι υπερτερεί το δημόσιο συμφέρον.
Ζήτημα τρίτο
Σε σχέση με τον περιορισμό «του έργου της κτηματογράφησης σε τεχνική διαδικασία χαρτογράφησης ως συμπληρώματος του θεσμού της μεταγραφής».
Η κτηματογράφηση, όπως διέπεται από το ν. 2308/1995, δεν είναι απλώς μια «τεχνική διαδικασία χαρτογράφησης» και ούτε βέβαια είναι «συμπλήρωμα του θεσμού της μεταγραφής». Η κτηματογράφηση είναι ένα σύνθετο νομικό και τεχνικό έργο, απαραίτητο προστάδιο για τη σύνταξη και λειτουργία του ανοικτού κτηματολογίου, έργο που κρίθηκε συνταγματικό κατά το συγκεκριμένο νομικό καθεστώς του ν. 2308/1995, και το οποίο διέπεται από τις αρχές του άρθρου 2 ν. 2664/1998. Το ότι η κτηματογράφηση χαρακτηρίζεται «συμπλήρωμα το θεσμού της μεταγραφής» μπορεί επιεικώς να χαρακτηρισθεί ως επιστημονική παραδρομή. Βέβαια, το ότι όσο ισχύει το καθεστώς της κτηματογραφήσεως εξακολουθεί να ισχύει ο θεσμός της μεταγραφής δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Όταν όμως η κτηματογράφηση καταλήγει στη σύνταξη και λειτουργία του Εθνικού Κτηματολογίου, με το οποίο αίρεται ο θεσμός της μεταγραφής, είναι τελείως απρόσφορο και αποπροσανατολίζει η θέση ότι η κτηματογράφηση είναι συμπλήρωμα του θεσμού της μεταγραφής.
Γ. Σε σχέση με τα αιτήματα της Συντονιστικής Επιτροπής
Παραπέρα, η Συντονιστική Επιτροπή Συμβολαιογραφικών Συλλόγων Ελλάδος διατυπώνει, μεταξύ άλλων, τα εξής τρία αιτήματα:
– την άμεση ανάκληση των αναρτημένων δασικών χαρτών,
– την αναστολή της κύρωσης των δασικών χαρτών για ικανό χρονικό διάστημα, προκειμένου να γίνουν οι απαραίτητες διορθώσεις και συμπληρώσεις επ΄ αυτών,
– το χαρακτηρισμό ως αγροτικών εκτάσεων, αυτών που στις αεροφωτογραφίες είτε του έτους 1945 είτε του 1960 φαίνεται να είχαν αγροτικό χαρακτήρα και τη μείωση του ειδικού τέλους άσκησης αντιρρήσεων.
Στο πλαίσιο του αναγκαίου επιστημονικού διαλόγου έχουν θέση οι παρακάτω σκέψεις:
i. Η άμεση ανάκληση των αναρτημένων δασικών χαρτών δεν είναι λύση. Με την ανάκληση δεν επέρχεται θεραπεία των πλημμελειών που περιέχονται στους δασικούς χάρτες. Εξάλλου, για την ανάκληση είναι απαραίτητη ή έκδοση νόμου, δεν αρκεί διοικητική πράξη. Οποιαδήποτε τέτοια διοικητική πράξη αλλά και κάθε σχετικό νομοθέτημα θα είναι αντισυνταγματικά, διότι θα αντιτίθενται στα άρθρα 24 και 117, παρ. 3, Συντ.
ii. Η πρόταση για αναστολή κυρώσεως των δασικών χαρτών θεωρεί δεδομένο, για να έχει κάποιο πρακτικό αποτέλεσμα, ότι έχουμε εισέλθει στο στάδιο της κυρώσεως, τουλάχιστον με βάση το ισχύον νομικό καθεστώς. Όμως, έχουμε ακόμη να διανύσουμε πολλά στάδια για να φθάσουμε στην κύρωση των δασικών χαρτών. Η προτεινόμενη ανάκληση των δασικών χαρτών σε συνδυασμό με την αναστολή της κυρώσεώς τους οδηγούν στην πάροδο μεγάλου χρονικού διαστήματος, που ισοδυναμεί με διαιώνιση της υπάρχουσας νομικής «κακοδαιμονίας».
Εξάλλου, οι παραπάνω ανάκληση και αναστολή προϋποθέτουν τη σχετική έκδοση νόμου, με δεδομένο ότι δεν αρκεί διοικητική πράξη. Όπως ήδη δεχθήκαμε, ένα τέτοιο νομοθέτημα ή πολύ περισσότερο μια τέτοια διοικητική πράξη προσκρούουν στα άρθρα 24 και 117, παρ. 3, Συντ.
iii. Ο χαρακτηρισμός ως αγροτικών εκτάσεων αυτών που στις αεροφωτογραφίες είτε του έτους 1945 είτε του 1960 φαίνεται να είχαν αγροτικό χαρακτήρα έχει νόημα μόνο αν οι εκτάσεις αυτές έχουν σήμερα δασικό χαρακτήρα. Αν και σήμερα όπως και τότε έχουν αγροτικό χαρακτήρα προφανώς το αίτημα για αποχαρακτηρισμό είναι δίκαιο και πρέπει να επιλυθεί νομοθετικά.
Αν όμως σήμερα οι εκτάσεις αυτές έχουν δασικό χαρακτήρα, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Για να υπάρχει ένας τέτοιος δασικός χαρακτήρας από το 1945 (δηλαδή εδώ και 72 χρόνια) ή από το 1960 (δηλαδή εδώ και 57 χρόνια) σημαίνει ότι οι ίδιες εκτάσεις και αν ακόμη ήταν πράγματι ποτέ αγροτικές έπαυσαν να είναι αγροτικές «εν τοις πράγμασι», για ποικίλους λόγους. Ο επαναχαρακτηρισμός τους ως αγροτικών σημαίνει ότι συναινούμε στην καταστροφή του υπάρχοντος σήμερα δασικού πλούτου. Και αυτό δε συμβιβάζεται με το ισχύον περιβαλλοντικό Σύνταγμά μας. Εδώ υφέρπει σε κάποιο βαθμό το εξαιρετικά σημαντικό ζήτημα των επιδοτήσεων. Αυτό, όμως, το ζήτημα δεν επιδέχεται επιστημονική προσέγγιση. Ως πραγματικό γεγονός εκθέτει την ελληνική πολιτεία που το εξέθρεψε και το αποδέχθηκε και εκφράζουμε την ευχή να μην συνοδευθεί από δεύτερο λάθος, όπως φαίνεται να είναι η με οποιοδήποτε τρόπο επιγενόμενη νομιμοποίηση.
iv. Η μείωση του ειδικού τέλους ασκήσεως αντιρρήσεων, υπό τις σημερινές συνθήκες, είναι δίκαιη πρόταση, που φαίνεται ότι γίνεται δεκτή και από την Πολιτεία.
VIII. Σε σχέση με τις τεχνικές προδιαγραφές αποτυπώσεως στο δασικό χάρτη
Το άρθρο 21 ν. 3889/2010 φέρει τον παράτιτλο «Εξουσιοδοτικές διατάξεις». Στην παρ. 1 του άρθρου 21 ορίζεται ότι:
«1. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κατόπιν κοινής εισήγησης της Γενικής Διεύθυνσης Ανάπτυξης και Προστασίας Δασών και Αγροπεριβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και της εταιρείας Ε.Κ.ΧΑ. Α.Ε., καθορίζονται: …
Στο άρθρο δεύτερο του ν. 4462/2017, παρ. 7, ορίζεται ότι:
«Η περίπτωση στ΄ της παρ. 1 του άρθρου 21 αντικαθίσταται ως εξής:
“Οι τεχνικές προδιαγραφές και διαδικασίες αποτύπωσης στο δασικό χάρτη των στοιχείων του άρθρου 23 του παρόντος[9], καθώς και των διανομών και αναδασμών, που πραγματοποιήθηκαν κατ΄ εφαρμογή των διατάξεων της αγροτικής νομοθεσίας του ΥΠ.Α.Α.Τ”»...
IX. Υπό διαβούλευση Προεδρικό Διάταγμα
Όμορα ζητήματα προς το Κτηματολογικό Δασικό Δίκαιο ρυθμίζονται στο υπό δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος «Κατηγορίες και Περιεχόμενο Χρήσεων Γης». Περιμένουμε το ακριβές κείμενο του προεδρικού διατάγματος, προκειμένου να πεισθούμε ότι δεν εντάσσονται σε αυτό ρυθμίσεις με αντικείμενο του δασικούς χάρτες και το δασολόγιο, είτε με ρητές διατάξεις είτε με τη μέθοδο σειράς εσωτερικών παραπομπών.
——— ♦ ———
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Η πάγια ακολουθούμενη νομοθετική «βαρβαρότητα» των «άλλων διατάξεων» εμπλουτίζεται και εδώ με σειρά διατάξεων στο άρθρο δεύτερο και αντικείμενο τους δασικούς χάρτες.
[2]. Βλ. Παπαστερίου, ΚτημΔασΔ, § 26(Β), αρ. 5. Έτσι και υπό το προηγούμενο νομικό καθεστώς (βλ. § 26 (Α), αρ. 5).
[3] Παπαστερίου, ΚτημΔασΔ, § 26(Β), αρ. 5-6.
[4] Παπαστερίου, ΚτημΔασΔ, § 26(Β), αρ. 9, υποσημ. 10.
[5] Άρθρο δεύτερο (Τροποποιήσεις – προσθήκες στο ν. 3889/2010), παρ. 1β, ν. 4462/2017.
[6] Έτσι αντικαταστάθηκε η παράγραφος 5 του άρθρου 14 ν. 3889/2010.
[7] Αυτή η «ολική κύρωση του δασικού χάρτη» κατά το άρθρο 19 προκύπτει από το άρθρο 19, παρ. 1, ν. 3889/2010, όπως ισχύει, και περιλαμβάνει τόσο τις αποφάσεις των ΕΠ.Ε.Α. επί των ασκηθεισών αντιρρήσεων, όσο και το κυρωμένο τμήμα του, για το οποίο δεν ασκήθηκαν αντιρρήσεις. Έτσι, σύμφωνα με το άρθρο 19, παρ. 2, ν. 3889/2010, «Ο κατά τα ανωτέρω θεωρημένος δασικός χάρτης, υποβάλλεται από τη Διεύθυνση Δασών στον Συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης και κυρώνεται στο σύνολό του, μέσα σε δέκα (10) ημέρες από την περιέλευσή του σε αυτόν, με απόφασή του, που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως». Παραπέρα, σύμφωνα με το άρθρο 19, παρ. 3, ν 3889/2010, «Από την ημερομηνία δημοσίευσής του, ο κυρωμένος δασικός χάρτης καθίσταται στο σύνολό του οριστικός και έχει πλήρη αποδεικτική ισχύ σε κάθε διοικητική ή δικαστική αρχή για τα τμήματα που αποτελούν δασικές εν γένει εκτάσεις των παραγράφων 1, 2, 3, 4 και 5 του άρθρου 3 του ν. 998/1979, όπως ισχύει. Επί των ανωτέρω εκτάσεων εφαρμόζονται οι διατάξεις της δασικής νομοθεσίας, με την επιφύλαξη των προβλεπομένων στην παράγραφο 5 του ως άνω άρθρου 3, ως προς τις χορτολιβαδικές και τις πετρώδεις και βραχώδεις εκτάσεις των περιπτώσεων α` και β` της ως άνω παραγράφου».
[8] Βλ. dasarxeio.com, 20/3/2017.
[9] Η ανάπτυξη του εκτενούς αυτού άρθρου εκφεύγει των ορίων του παρόντος.
——— ♦ ———
.
.
.
.
Δημοσιεύτηκε στο dasarxeio.com | 2.05.2017
.
ΚατηγορίεςΔασικοί Χάρτες, Νομοθεσία
Αφήστε μια απάντηση