Γράφει ο Ηλίας Καπράλος
Συν/χος Δασολόγος
(Πρώην Δασάρχης Λίμνης,
Δ/ντης Δασών στους Νομούς Ευβοίας, Φωκίδας, Βοιωτίας)
Χαλκίδα, Ιούνιος 1998
Ας ελπίσουμε ότι φέτος το καλοκαίρι δεν θα έχουμε, κυρίως στην Βόρεια Εύβοια, πολλές και μεγάλες πυρκαγιές υπαίθρου. Γιατί τουλάχιστον μικρές και λίγες σίγουρα θα υπάρξουν. Και τούτο γιατί το «πύρ» αποτελεί κύριο παράγοντα των οικολογικών συστημάτων της Βορείου Ευβοίας. Η δε μακροχρόνια επίδρασή του σε αυτά έχει ως αποτέλεσμα την προσαρμογή των οικολογικών συστημάτων με κύριο χαρακτηριστικό την εύκολη αναγέννηση τους μετά από πυρκαγιά εφ’ όσον βέβαια δεν υπάρξει ανθρώπινη επέμβαση με εκχέρσωση, βόσκηση κ.λπ.
Τρανό παράδειγμα αποτελεί η αναγέννηση της χαλεπίου πεύκης μετά από πυρκαγιά αφού οι περισσότεροι ώριμοι σπόροι που είναι κλεισμένοι στους κώνους δεν καίγονται, πέφτουν στο έδαφος μετά την πυρκαγιά και φυτρώνουν.
Ως πυρκαγιές υπαίθρου θεωρούμε αυτές που εξελίσσονται εκτός των αστικών περιοχών και κατακαίγουν δάση, δασικές εκτάσεις, χορτολιβαδικές εκτάσεις, αγροτικές καλλιέργειες, αγροτικές εκμεταλλεύσεις, κ.λπ. Οι πυρκαγιές αυτές έχουν μια εντελώς διαφορετική δυναμική από τις αστικές πυρκαγιές και εξαρτάται από τους εξής παράγοντες:
Α. Από την ύπαρξη μιας εστίας φωτιάς.
Β. Από την ποσότητα υγρασίας που περιέχουν τα καύσιμα της υπαίθρου και αυτό εξαρτάται ευθέως από την παρατεταμένη ανομβρία – ξηρασία και θερμοκρασία του καλοκαιριού.
Γ. Από την δομή και την σύνθεση της βλάστησης που καίγεται.
Δ. Και κυρίως από την ένταση και διεύθυνση του ανέμου που επικρατεί σε κάποια περιοχή και την δεδομένη στιγμή.
Ο συνδυασμός των ανωτέρω παραγόντων και όταν μάλιστα αυτοί λαμβάνουν τις μεγαλύτερες δυνατές τιμές τους έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία μεγάλων πυρκαγιών οι οποίες μερικές φορές εξελίσσονται σε θεομηνίες, δηλαδή το φυσικό φαινόμενο που ξεφεύγει των ανθρωπίνων δυνατοτήτων για την καταστολή του. Σε τέτοια θεομηνία εξελίχθηκε η πυρκαγιά που εξερράγη τον Αύγουστο του έτους 1977 στα όρια των Κοινοτήτων Αμελάντων – Σκεπαστής και κατέκαυσε τις Κοινοτικές περιφέρειες Σκεπαστής, Αμελάντων, Αγίας Άννας, Αχλαδίου, Κερασιάς, Παππάδων, Κοτσικιάς, Βασιλικών και μέρος της Κοινότητας Κουρκουλών της Βορείου Ευβοίας.
Κατά συνέπεια το φυσικό φαινόμενο της θεομηνίας με παράγοντα το πύρ και με δεδομένο την ύπαρξη μιας εστίας φωτιάς, κατάλληλων καιρικών συνθηκών, και καύσιμης ύλης ακολουθεί την εξής πορεία:
Εστία φωτιάς → πυρκαγιά → θεομηνία
Αλήθεια τι είναι εστία φωτιάς ή φωτιά; τι είναι πυρκαγιά; και τι θεομηνία; Εστία φωτιάς ή φωτιά μπορούμε να ονομάσουμε το πυρ που κατά την χρήση του βρίσκεται συνεχώς υπό ανθρώπινο έλεγχο. Μπορεί να προέρχεται από φυσικά αίτια π.χ. πτώση κεραυνού, αυτανάφλεξη οργανικών ουσιών, εκρήξεις ηφαιστείων κ.λπ. ή από ανθρώπινη δραστηριότητα (διάφοροι τρόποι ανάμματος πυρός). Έτσι το πυρ στο τζάκι ενός σπιτιού, στο φούρνο ενός αρτοποιείου ή τόσο άλλων εργαστηρίων, το πυρ για τον καθαρισμό των αγροτικών εκτάσεων κ.λπ. είναι εστίες φωτιάς που βρίσκονται υπό ανθρώπινο έλεγχο και επίβλεψη.
Όταν οι ανωτέρω εστίες φωτιάς ξεφύγουν από τον ανθρώπινο έλεγχο έχουμε το φαινόμενο της πυρκαγιάς, δηλαδή καταστάσεις χωρίς έλεγχο που μπορεί να προκαλέσουν μεγάλες καταστροφές. Μερικές δε από αυτές τις πυρκαγιές και εφ’ όσον θα υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες μπορεί να εξελιχθούν σε θεομηνίες που πολλές φορές διαρκούν πολλές ημέρες, προκαλούν τεράστιες ζημιές ακόμη και σε ανθρώπινες ζωές. Γι’ αυτό πρέπει πάντοτε να καταβάλλεται προσπάθεια ώστε να ελέγχονται με συνεχή επίβλεψη και την λήψη κατάλληλων μέτρων οι φωτιές και να μην εξελίσσονται σε πυρκαγιές. Αλλά και όταν αυτό συμβεί με εύχρηστα μέσα πυρόσβεσης να γίνεται έλεγχος κάθε μικρής πυρκαγιά. Έτσι με έναν απλό πυροσβεστήρα μπορούμε να ελέγξουμε μικρή πυρκαγιά σε οικία ή σε αυτοκίνητο. Με ομάδα άμεσης επέμβασης και με την χρήση απλών πυροσβεστικών μέσων να ελεγχθεί πυρκαγιά υπαίθρου ή σε εργοστάσιο ή βιοτεχνία. Αντίθετα σε περίπτωση μεγάλης πυρκαγιάς ή αμέσως μετά το χάσιμο του ελέγχου της φωτιάς καλείται να αντιμετωπίσει την κατάσταση η εξειδικευμένη και αρμόδια Υπηρεσία που είναι η Πυροσβεστική Υπηρεσία. Ευνόητο είναι ότι η αντιμετώπιση της θεομηνίας ξεφεύγει των δυνατοτήτων της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και απαιτείται η κινητοποίηση όλων των φορέων του Κράτους όπως του Στρατού, Πολιτών με επιστράτευση, Τοπικής Αυτοδιοίκησης κ.λπ. ακόμη και δυνάμεων από το εξωτερικό όπως έγινε στην πυρκαγιά του Αγίου Όρους και στα διυλιστήρια της Θεσσαλονίκης.
Και όπως είναι ευνόητο την ευθύνη για την πυρασφάλεια σε σπίτια, αυτοκίνητα, εργοστάσια, βιοτεχνίες, κ.λπ. την έχουν οι ιδιοκτήτες ή οι διαχειριστές των, την ευθύνη για τις φωτιές – πυρκαγιές της υπαίθρου την έχουν όλοι όσοι δραστηριοποιούνται σε αυτή. Και επειδή όλοι κάνουμε χρήση της υπαίθρου, οι φωτιές – πυρκαγιές της υπαίθρου είναι φαινόμενο κοινωνικό και αφορά όλους μας. Άρα όλοι πρέπει να συμμετέχουμε στην πρόληψη, στην λήψη προ κατασταλτικών μέτρων και στην κατάσβεσή των.
Συνεπώς δεν νοείται η αντιμετώπιση των πυρκαγιών της υπαίθρου να είναι αντικείμενο – φροντίδα μιας μόνο Υπηρεσίας αλλά πρέπει να είναι φροντίδα του συνόλου της κοινωνίας. Όλοι μας από όποια θέση και αν κατέχουμε ή και όποια εργασία και αν κάνουμε μπορούμε να συμβάλλουμε στην αντιμετώπισή των. Για να γίνει αυτό κατανοητό αρκεί να αναφέρουμε μερικά παραδείγματα.
Έτσι ο αγρότης συμβάλλει θετικά εφ’ όσον προσέχει πότε και που θα ανάψει φωτιά, διατηρεί καθαρούς από ξερά χόρτα τους αγρούς του και συμβάλλει με την συμμετοχή του στην κατάσβεση των πυρκαγιών. Ο πρόεδρος της Κοινότητας ή του Γεωργικού – Δασικού Συνεταιρισμού συμβάλλουν θετικά όταν οργανώνουν κατάλληλα του κατοίκους και λαμβάνουν διάφορα μέτρα προστασίας. Ο Δάσκαλος διαπαιδαγωγώντας τους μαθητές του. Ο ταξιδιώτης – εκδρομέας προσέχοντας τα τσιγάρα και το άναμμα της φωτιάς. Ο Γεωπόνος και ο Δασικός Υπάλληλος δίνοντας οδηγίες ή λαμβάνοντας μέτρα μπορούν να συμβάλλουν θετικά στην αντιμετώπιση των πυρκαγιών της υπαίθρου. Η Κυβέρνηση, η Δικαιοσύνη, ο Στρατός, οι ΟΤΑ και τα διάφορα Σωματεία μπορούν να συμβάλλουν θετικά στην πρόληψη και καταστολή των πυρκαγιών.
Αντίθετα όλοι οι ενδεικτικά ανωτέρω αναφερόμενοι με την αμέλεια των ή την αδιαφορία των συμβάλλουν θετικά στην ύπαρξη και εξάπλωση των πυρκαγιών της υπαίθρου. Οι οποίες όταν εξαπλώνονται σε δάση και δασικές εκτάσεις αποκτούν μια ειδική κατηγορία και απαιτούν ειδικές γνώσεις και εξειδικευμένες ενέργειες προκειμένου να τεθούν υπό έλεγχο. Έτσι αναπτύχθηκε ειδικός κλάδος της Δασοπονικής Επιστήμης που διδάσκεται σε όλες της Δασοπονικές Σχολές όλου του κόσμου. Αναπτύχθηκαν ειδικές τεχνικές καθώς και κατάλληλα μέσα δασοπυροσβεστικά οχήματα, αεροπλάνα, ελικόπτερα, χημικές ουσίες, κ.λπ.
Το δάσος μπορεί και πρέπει να παράγει συνεχώς αφ’ ενός υλικά προϊόντα (ξύλο, ρητίνη ξυλάνθρακες κ.λπ.) και υπηρεσίες (προστασία εδαφών, ανάπτυξη θήρας, αναψυχής, κ.λπ.) που συμβάλλουν στην βελτίωση των συνθηκών και στην οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη του κοινωνικού συνόλου.
Δηλαδή το δάσος μπορεί να χαρακτηρισθεί ως εργοστάσιο που λειτουργεί με βιολογικούς νόμους και για να παράγει τα ανωτέρω χρειάζεται προστασία, φροντίδα και ορθολογική διαχείριση από τον άνθρωπο. Και όπως όλα τα εργοστάσια έχουν λάβει μέτρα πυροπροστασίας, έχουν μέσα κατάσβεσης τυχόν φωτιάς και έχουν εκπαιδεύσει κατάλληλους ανθρώπους που είναι σε άμεση ετοιμότητα να επέμβουν έτσι και το δάσος δεν νοείται να μην έχει τα ανωτέρω εφ‘ όσον πράγματι έχουμε ως κοινωνία την θέληση για την προστασία και την πυρασφάλειά του.
Η Ελληνική Πολιτεία έχει αναθέσει την προστασία, διαχείριση και εποπτεία των δασών και δασικών εκτάσεων στην Δασική Υπηρεσία η οποία στα πλαίσια των οικονομικών δυνατοτήτων, του υπάρχοντος προσωπικού, της θετικής αλλά και της αρνητικής συμπαράστασης διαφόρων φορέων της κοινωνίας πολλά προσφέρει και προσέφερε για τον ανωτέρω ιερό σκοπό.
Για την κατάσβεση των πυρκαγιών εκπαίδευσε προσωπικό, εφοδιάστηκε μέσα πυρόσβεσης και υλικά (Πυροσβεστικά οχήματα, αεροπλάνα, τηλεπικοινωνιακό υλικό κ.λπ.), εκτέλεσε τεράστιο έργο αντιπυρικής προστασίας (δρόμοι, αντιπυρικές ζώνες, σημεία υδροληψίας, δασοπυροσβεστικούς σταθμούς, πυροφυλάκεια κλπ). Και όχι μόνο αυτό επιφορτίστηκε με έντεχνο τρόπο και την αντιμετώπιση όλων των πυρκαγιών της υπαίθρου. Σε πολλές περιπτώσεις και των αστικών πυρκαγιών όπως γινόταν στην περιοχή της Ιστιαίας πριν ιδρυθεί ο σταθμός της ΠΥ και σε πολλές άλλες περιοχές.
Όπως είναι γνωστό, πρόσφατα μετά από πρόταση της Κυβέρνησης ψηφίστηκε στη Βουλή Νόμος με τον οποίον η αρμοδιότητα της κατάσβεσης την δασικών πυρκαγιών αφαιρέθηκε από την Δασική Υπηρεσία και ανατέθηκε στην Πυροσβεστική. Ήδη από τα Δασαρχεία αποσπάται προσωπικό, παραδίδεται υλικό (πυροσβεστικά οχήματα κ.λπ.) στην ΠΥ για την υποβοήθηση του έργου της κατάσβεσης. Δηλαδή εντός της αντιπυρικής περιόδου που φυσιολογικά αρχίζει κάθε χρόνο την 1η Μάη αποδιοργανώνεται η Δασική Υπηρεσία και αρχίζει η οργάνωση της Πυροσβεστικής. Δηλαδή αυτό δεν μπορούσε να γίνει πριν από την αντιπυρική περίοδο ή έστω μετά από αυτή; γιατί άραγε με τόση προχειρότητα;
Δυστυχώς επαναλαμβάνεται το λάθος ότι δήθεν η Κρατική εξουσία έχει την δυνατότητα να σβήσει τις πυρκαγιές όπως έγινε και με την Δασική Υπηρεσία αδιαφορώντας για την λαϊκή συμμετοχή με την οποία μπορούν να σβήνονται οι φωτιές άρα και οι πυρκαγιές. Τώρα με την μεταφορά της αρμοδιότητας κατάσβεσης στην ΠΥ διαπράττεται μεγαλύτερο λάθος κυρίως γιατί αυτή η Υπηρεσία είναι συγκεντρωτική σε σχέση με την Δασική Υπηρεσία που είναι κατ’ εξοχήν περιφερειακή και κοντά στους πληθυσμούς της υπαίθρου. Και βέβαια η Δασική Υπηρεσία δεν μπόρεσε ή δεν προσπάθησε να συστρατεύσει τον πληθυσμό της υπαίθρου και να δημιουργήσει το αίσθημα της παλλαϊκής άμυνας. Έτσι είχαμε έντονα το φαινόμενο της αδιαφορίας των πολιτών και της απαίτησης να έλθουν να σβήσουν τις φωτιές οι «άλλοι» αυτοί που πληρώνονται, το Κράτος, τα αεροπλάνα, με τα γνωστά αποτελέσματα. Άραγε με την επιχειρούμενη μεταβολή θα γίνει άρση αυτής της αδιαφορίας;
Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι η κατάσβεση των φωτιών της υπαίθρου οι οποίες στη συνέχεια εξελίσσονται σε πυρκαγιές των δασών και δασικών εκτάσεων είναι και πρέπει να είναι τοπική υπόθεση και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται. Δηλαδή από τους κατοίκους της υπαίθρου, την Τοπική Αυτοδιοίκηση ή τον Δασικό – Γεωργικό Συνεταιρισμό. Οι δε πυρκαγιές να αντιμετωπίζονται σε Περιφερειακό επίπεδο από αντίστοιχη περιφερειακή Υπηρεσία ή την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Οι μεγάλες πυρκαγιές που ενδεχομένως να εξελιχθούν σε θύελλες από την κινητοποίηση του συνόλου του Κρατικού μηχανισμού (Στρατός, Πυροσβεστική, Αεροπορία, πολιτική άμυνα κ.λπ.) με την εφαρμογή σχεδίου σε Εθνικό επίπεδο.
Δεν είναι συνετό για την κατάσβεση μια μικρής φωτιάς να κινητοποιείται η Πυροσβεστική, η Αεροπορία, ο Στρατός κ.λπ. και το γεγονός αυτό να μην το γνωρίζει ο πρόεδρος της τοπικής Κοινότητας. Όπου οι κάτοικοι, η Κοινότητα, ο τοπικός Συνεταιρισμός θέλησαν, έσβησαν όχι μόνο τις τυχαίες ή από αμέλεια φωτιές – πυρκαγιές αλλά και τους κακόβουλους εμπρησμούς. Μετά την αλλαγή που από φέτος επιχειρείται ας ευχηθούμε όλοι επιτυχία και λιγότερες καταστροφές στα δάση μας και κυρίως στα δάση της Βορείου Ευβοίας.
Ο ΘΕΟΣ ΑΣ ΦΥΛΑΕΙ ΤΑ ΔΑΣΗ & ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ
Χαλκίδα, Ιούνιος 1998
Ηλίας Καπράλος
Δασολόγος
Υστερόγραφο
Χαλκίδα, Νοέμβριος 2008
Ξαναδιαβάζοντας το ανωτέρω κείμενο μετά από 10 χρόνια και αναπολώντας τα γεγονότα που πέρασαν παρατηρούμε τα εξής:
1. Δυστυχώς η έκκληση του υποφαινομένου προς τον Θεό δεν εισακούστηκε, προφανώς γιατί ο υποφαινόμενος είναι πολύ αμαρτωλός…, ή γιατί επειδή ο Θεός έδωσε νου και λογική στον άνθρωπο για να πράττει ορθά προστατεύοντας αποτελεσματικά τον εαυτό του και το φυσικό περιβάλλον μέσα στο οποίο διαβιώνει και κατά συνέπεια η έκκληση να είναι περιττή…. Αλλά ήταν αυθόρμητη και στο αποκορύφωμα της αγωνίας του υποφαινομένου για την καταστροφή που διαισθανόταν ότι ενδεχομένως να ακολουθήσει…
2. Μετά από 10 χρόνια από την ανάληψη της αρμοδιότητας κατάσβεσης των δασικών πυρκαγιών (φωτιών – πυρκαγιών – θεομηνιών) από την Πυροσβεστική Υπηρεσία επιβάλλεται να γίνει ένας καλόπιστος απολογισμός για να διαπιστωθούν τα θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα, να εντοπισθούν τα αίτια που προκάλεσαν αυτά, να μελετηθούν οι διορθώσεις που επιβάλλεται να γίνουν, ώστε να πορευθούμε καλύτερα στο μέλλον.
3. Ένας πρόχειρος απολογισμός δίδει τα ακόλουθα αποτελέσματα:
- Εκατό και πλέον ανθρώπινα θύματα τα περισσότερα νέοι κατακάηκαν από τις πυρκαγιές. Αριθμός απίστευτα μεγάλος για τα Ελληνικά δεδομένα. Ενδεχομένως τόσοι πολλοί άνθρωποι δεν έχουν καεί σε δασικές πυρκαγιές από συστάσεως του Ελληνικού Κράτους. Το κοινωνικό κόστος τεράστιο… Γιατί;
- Χιλιάδες σπίτια και δεκάδες χωριά κατεστραμμένα… Γιατί ;
- Τουλάχιστον το 10% των δασών (δεν συμπεριλαμβάνονται οι δασικές εκτάσεις) που υπήρχαν το 1998 έχουν καεί. Ενώ τις προηγούμενες δεκαετίες δεν καιγόταν περισσότερο από το 0,5% κάθε χρόνο. Αρκεί να αναφερθούν τα δάση Ταϋγέτου, Μαίναλου, Πάρνηθας, Εύβοιας, Χαλκιδικής, Ηλείας Αχαΐας, Κορινθίας, Πηλίου, Ρόδου κ.λπ…., γιατί;
- Χιλιάδες στρέμματα αναδασώσεων της τελευταίας 50ετίας έχουν καεί. Μόνο στο Νομό Βοιωτίας το έτος 2007 κάηκαν 3.500 στρέμματα. Δηλαδή δεν μπορούμε να προστατεύσουμε αυτά που έφτιαξαν και πλήρωσαν οι προηγούμενες γενιές για να ωφεληθούμε εμείς και οι επόμενες γενεές; Γιατί;
- Χιλιάδες στρέμματα αγροτικών εκτάσεων κάηκαν… Γιατί ;
- Εκατομμύρια ελαιόδεντρα και άλλα οπωροφόρα δένδρα κάηκαν. Ο κόπος, τα χρήματα και οι φροντίδα των προηγούμενων γενεών πήγαν χαμένα… Γιατί;
- Χιλιάδες κυψέλες, κτηνοτροφικά ζώα μαζί με πολλές κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις κάηκαν… Γιατί;
- Αμέτρητα ζώα της άγριας πανίδας κάηκαν και γενικά τα δασικά οικοσυστήματα οπισθοδρόμησαν… Γιατί ;
- Σπουδαίοι Αρχαιολογικοί χώροι και τόποι κάηκαν… Γιατί;
- Χιλιάδες κυβικά μέτρα γόνιμης γης διαβρώθηκαν και οδηγήθηκαν στην θάλασσα… Γιατί;
- Το κόστος πυρόσβεσης 10πλασιάστηκε τουλάχιστον σε σχέση με τις προηγούμενες 10ετίες… Γιατί;
- Πάρα πολλοί πυροσβέστες και αεροπόροι έδωσαν την ζωή τους κατά την εκτέλεση τους καθήκοντος τους για την υπεράσπιση του Δημοσίου και Κοινωνικού συμφέροντος… Γιατί; Άξιζε άραγε η θυσία τους για μια κοινωνία με αυτές τις συμπεριφορές που έχει;
- Ανυπολόγιστη η ζημιά στους επιμέρους τομείς της Εθνικής Οικονομίας π.χ. στον Τουρισμό κ.λπ… Γιατί;
4. Ίσως τα γιατί να είναι αμέτρητα όμως η Κοινωνία, οι Φορείς, οι Θεσμοί, οι Αρμόδιοι, οι Ειδικοί, οι Πολίτες μπορούν άραγε να δώσουν απαντήσεις; Πιστεύουμε πως όχι γιατί δεν τους «συμφέρει» ή δεν θέλουν…. Και αμέσως προκύπτει καινούργιο γιατί…
5. Και όμως ο υποφαινόμενος θα προσπαθήσει να απαντήσει σε μερικά γιατί, με βάση την εμπειρία που απέκτησε τα 32 χρόνια ενασχόλησης με το φαινόμενο των πυρκαγιών και της αντιμετώπισής των.
– Γιατί οι πυρκαγιές της υπαίθρου είναι ακήρυχτος πόλεμος και αφορά όλους μας.
– Γιατί ως πόλεμος για την αντιμετώπισή του θέλει ‘’χέρια’’ πολλά. Το λέει και το ρητό «θέρος – τρύγος –πόλεμος» άρα είναι αναγκαία η συμμετοχή όλων, όχι μόνο των άξιων μαχητών του μετώπου σήμερα των πυροσβεστών χθες των δασικών αλλά και των υπολοίπων οι οποίοι με την αδιαφορία των γίνονται υπαίτιοι πυρκαγιών ή στην καλύτερη περίπτωση δεν συμμετέχουν, αλλά σχολιάζουν ποικιλοτρόπως τα συμβαίνοντα γύρο τους.
– Γιατί ως νεοέλληνες είμαστε τουλάχιστον ατομιστές, εγωιστές και αδιάφοροι. Μας ενδιαφέρει η ατομική βόλεψη αδιαφορώντας αν το σπίτι του γείτονα καίγεται, ίσως να επιθυμούμε και αυτό, αλλά αλαλάζουμε όμως όταν η πυρκαγιά φθάσει στην αυλή μας και τότε ζητούμε από το Κράτος να κάνει τα αδύνατα δυνατά…
– Γιατί όταν γίνεται ένα λάθος στην Δασική πολιτική αυτό το πληρώνουν ακριβά το Φυσικό περιβάλλον και η Κοινωνία συνολικά. Στη λανθασμένη ανθρώπινη ενέργεια η φύση αντιδρά χωρίς έλεος. Και στην προκειμένη περίπτωση έγινε λάθος…
– Γιατί σε όλες τις δράσεις του ανθρώπου γινόταν και γίνεται η αξιοποίηση της αποκτηθείσης εμπειρίας για την βελτίωση της παρούσης κατάστασης. Στην περίπτωσή μας όχι μόνο δεν έγινε προσπάθεια αξιοποίησης αλλά απεναντίας κατασυκοφάντησης της προσπάθειας των προηγουμένων. Αλλά στην Ελλάδα αυτό συνήθως γίνεται…
– Γιατί για την αντιμετώπιση του φαινόμενου φωτιές – πυρκαγιές – θεομηνίες χρειάζεται και λίγη «φιλοσοφική σκέψη». Από την απλή μελέτη του φαινόμενου προκύπτει ότι αυτό συνήθως προκαλείται από ενέργειες του ανθρώπου. Άρα για την αντιμετώπισή του στόχος πρέπει να είναι η συμμετοχή όλων μας.
Σε ποιο στάδιο το φαινόμενο αντιμετωπίζεται καλύτερα;
Σίγουρα όταν αυτό βρίσκεται στην κατάσταση φωτιάς ή έστω μικρής πυρκαγιάς. Δηλαδή κατάσβεση «εν τω γεννάσθαι».
– Γιατί κατά την οργάνωση του έργου της αντιμετώπισης δεν ελήφθησαν υπόψη τα ανωτέρω, τα διδάγματα της Επιστήμης και της εμπειρίας που είχε αποκτηθεί τις προηγούμενες δεκαετίες. Δυστυχώς σήμερα η περισσότερη από αυτήν την εμπειρία βρίσκεται στα… νεκροταφεία.
– Γιατί δεν οργανώθηκε η συμμετοχή όλων των δυναμένων να βοηθήσουν στην πρόληψη και καταστολή των πυρκαγιών έστω και με αστυνομικά μέτρα. Απεναντίας σε πολλές περιπτώσεις πυρκαγιών απαγορεύτηκε η συμμετοχή των ντόπιων κατοίκων, όπως έγινε στην περιοχή των Δερβενοχωρίων με αποτέλεσμα η πυρκαγιά να κάψει την Πάρνηθα. Τους δε Δασικούς, αν και γνώριζαν το αντικείμενο, τους έστειλαν στα γραφεία τους ή στην καλύτερη περίπτωση τους ανέθεσαν τον ρόλο του θεατή και του απογραφέα…
– Γιατί όλες οι φωτιές αντιμετωπίστηκαν ως πυρκαγιές με εξωφρενική κινητοποίηση με αποτέλεσμα την συμμετοχή των Α/Φ στους θυμαροτόπους της Καρύστου όπου έχασαν την ζωή τους οι γενναίοι αεροπόροι μας…
– Γιατί δεν οργανώθηκε σωστά το σύστημα αναγγελίας φωτιών – πυρκαγιών αφού δεν στελεχώθηκαν τα πυροφυλάκεια και δεν χτύπησε καμπάνα στα χωριά…
– Γιατί δεν εφαρμόστηκε τα δόγμα της συνεχούς επιθετικής ενέργειας ημέρα και νύκτα αλλά οι δυνάμεις καταστολής ανέμεναν την έλευση της πυρκαγιάς στους δρόμους ή στα χωράφια. Αλλά σχεδόν πάντα έφθανε με θηριώδη μορφή και με κανένα πυροσβεστικό μέσο δεν ήταν δυνατή η κατάσβεσή της με τα γνωστά αποτελέσματα…
– Γιατί επικράτησε η αντίληψη ότι με τα αεροπλάνα σβήνουν οι φωτιές – πυρκαγιές αλλά συμβαίνει το αντίθετο τα αεροπλάνα καταστέλλουν τις πυρκαγιές στα δάση και οι επίγειες δυνάμεις ενεργούν την κατάσβεση. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την μειωμένη προσοχή των επιγείων δυνάμεων με επακόλουθο τις πολλές αναζωπυρώσεις οι οποίες προκαλούν και την μεγαλύτερη καταστροφή. Η μεγαλύτερη προσβολή για τον δασοπυροσβέστη είναι η αναζωπύρωση…
– Γιατί η προέλαση των μετώπων μιας μεγάλης πυρκαγιάς ανακόπτονται όταν συναντούν θάλασσα ή καμένη έκταση ή τέλος αν ξεσπάσει καταιγίδα βροχής πράγμα πολύ σπάνιο. Αλίμονο να περιμένουμε να φθάσουν στην θάλασσα ή να έλθει καταιγίδα. Δεν απομένει παρά η δημιουργία μιας καμένης έκτασης δηλαδή οι δυνάμεις πυρόσβεσης να κάνουν χρήση της τεχνικής του αντίπυρος. Αλλά αυτό απαγορεύεται…
– Γιατί δεν εφαρμόστηκε το δόγμα της αμυντικής οργάνωσης του εδάφους δηλαδή της εκτέλεσης εργασιών και της κατασκευής προ κατασταλτικών έργων από όπου θα ξεκινούσαν οι επιθετικές ενέργειες των δυνάμεων καταστολής. Έτσι εργασίες διαχείρισης καύσιμης ύλης δεν συνεχίστηκαν, δεν συντηρήθηκαν αντιπυρικοί δρόμοι, κρουνοί, σημεία υδροληψίας και ζώνες ούτε συνεχίστηκε η εκτέλεση εργασιών και η κατασκευή νέων έργων όσο θα έπρεπε… Αλλά τι να τα κάνουμε τα έργα όταν δεν υπάρχει επιθετική ενέργεια;
– Γιατί δεν οργανώθηκε η αμυντική αντιπυρική προστασία των χωριών αλλά προτιμήθηκε η θανατηφόρος ενέργεια της εκκένωσης…
– Γιατί δεν γενικεύτηκε η σύνταξη και η ανανέωση και εφαρμογή τοπικών Σχεδίων δράσης και ενεργειών κάθε εμπλεκόμενου φορέα Δασαρχείου, Δήμου, Αρχαιολογίας, Πυροσβεστικής, Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης κ.λπ. και με την ύπαρξη αυστηρού συντονιστή η εφαρμογή τους…
– Γιατί οι κρατικές χρηματικές επιχορηγήσεις προς διάφορους φορείς ήταν ανισομερείς και πολλές φορές χωρίς αποτελεσματικότητα. Έτσι π.χ. ο Δήμος Ορχομενού, που έχει αρμοδιότητα σε πεδινή περιοχή, ελάμβανε χρηματοδότηση για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών μεγαλύτερη από το Δασαρχείο Λιβαδειάς με περιοχή αρμοδιότητας πολύ μεγαλύτερη αφού συμπεριλαμβάνει και τα βουνά Παρνασσός και Ελικώνα. Παράλληλα όμως χρηματοδοτείτο για τον ίδιο σκοπό και η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ν. Βοιωτίας. Επιβάλλεται κατά την άποψη μας να χρηματοδοτείται ένας φορέας ο οποίος πρέπει να είναι καλά οργανωμένος, να εφαρμόζει συγκεκριμένο πρόγραμμα και φυσικά να λογοδοτεί.
– Γιατί δεν ενισχύθηκε (χρήματα, υλικά, κίνητρα, διαφορετική οργάνωση κ.λπ.) ακόμη περισσότερο ο θεσμός των εθελοντών.
– Γιατί τα πυροσβεστικά οχήματα που αγοράστηκαν με χρήματα των ιδιωτών, Τραπεζών, Ιδρυμάτων κ.λπ. δεν διατέθηκαν στην Πυροσβεστική Υπηρεσία που έχει την αρμοδιότητα και ευθύνη οργάνωσης της κατάσβεσης αλλά διατέθηκαν σε Δήμους κλπ και φυσικά δεν αξιοποιήθηκαν όπως θα έπρεπε…
– Γιατί δεν ενισχύθηκε με μόνιμο προσωπικό η Πυροσβεστική Υπηρεσία. Υποχρεωτικά τουλάχιστον να αναπληρώνονται όσοι αποχωρούν από την Υπηρεσία.
– Γιατί δεν ενισχύθηκε με το αναγκαίο εποχιακό προσωπικό η ΠΥ. Και όσοι προσελήφθηκαν δεν ήταν οι πλέον αξιόμαχοι γιατί τα κριτήρια του ΑΣΕΠ δεν ενδείκνυται για την δασοπυρόσβεση…
– Γιατί δεν αυξήθηκαν οι αποδοχές του προσωπικού της πυρόσβεσης αλλά αντίθετα αυξήθηκαν οι δαπάνες της αεροπυρόσβεσης…
– Γιατί τα ΜΜΕ και κυρίως η τηλεόραση δεν βοήθησαν όσο θα έπρεπε…
– Γιατί δεν ελήφθησαν περισσότερα αστυνομικά μέτρα και δεν εφαρμόστηκε η κείμενη Νομοθεσία…
– Γιατί δεν αποδόθηκαν πολιτικές ευθύνες για την μεταφορά της δασοπυρόσβεσης στην ΠΥ και ποινικές – πειθαρχικές ευθύνες για τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν…
– Γιατί σταμάτησε η διαχείριση των δασών. Άρα συσσώρευση βιολογικής μάζας, κυρίως νεκρής, με συνέπεια τα δασικά οικοσυστήματα να γίνουν ασταθή και περισσότερα ευάλωτα στην πυρκαγιά. Το γεγονός αυτό βρήκε εφαρμογή τουλάχιστον στην Πάρνηθα…
– Γιατί τέλος δεν εφαρμόστηκε το δόγμα της κατά χώρο αποκλειστικής αρμοδιότητας. Το οποίο εφαρμοζόταν εν μέρει όταν η αρμοδιότητα κατάσβεσης ήταν στα Δασαρχεία. Κατά την διαδικασία κατάστρωσης του σχεδίου άμεσης επέμβασης για την κατάσβεση μιας φωτιάς – πυρκαγιάς καθορίζεται ο χρόνος που είναι ανεκτός να μεσολαβεί από την ώρα αναγγελίας (πυροφύλακας) του συμβάντος μέχρι να καταφθάσει το πρώτο πυροσβεστικό μέσο π.χ. 20 λεπτά για τα επίγεια 45 λεπτά για τα εναερία. Βέβαια ο χρόνος αυτός εξαρτάται από το αντικείμενο προστασίας (Εθνικός Δρυμός, κατασκήνωση, Αρχαιολογικός χώρος κ.λπ.) και άλλους παράγοντες (δάση, ξηρασία, θαμνότοποι κ.λπ.). Με βάση αυτό το κριτήριο, το υπάρχον οδικό δίκτυο, ταχύτητα –ευελιξία των Π/Ο γίνεται η διασπορά τους και ταυτόχρονα καθορίζεται η περιοχή αρμοδιότητας τους. Αυτή η περιοχή αποτελεί το λεγόμενο «κύτταρο πυρόσβεσης». Το προσωπικό εξυπηρέτησης του Π/Ο είναι υποχρεωτικά ντόπιοι ή τουλάχιστον από γειτονικά «κύτταρα». Ορίζεται επικεφαλής αυτής της ομάδας και όλοι είναι υπεύθυνοι για το σβήσιμο των φωτιών της περιοχής τους. Ο επικεφαλής πρέπει να είναι μόνιμος Δημόσιος υπάλληλος και στην ουσία αυτός χρεώνεται την περιοχή. Το Π/Ο και αυτό το προσωπικό ποτέ δεν απομακρύνεται από την περιοχή του παρά μόνο για κατάσβεση στα γειτονικά «κύτταρα» ή τοιούτων αναγκών της Μονάδας του. Πέντε έως εννέα τέτοια ‘’κύτταρα’’ συγκροτούν την Μονάδα Πυρόσβεσης. Ορίζεται Αρχηγός της Μονάδας και αυτός είναι ο μοναδικός υπεύθυνος και κανένας άλλος για την κατάσβεση των φωτιών – πυρκαγιών της περιοχής του. Κατά την διαδικασία της κατάσβεσης άπαντες υπακούν σε αυτόν. Τα δε ανώτερα όργανα της Πολιτείας π.χ. Νομάρχης, Γραμματέας της Περιφέρειας, Αρχηγός ΠΣ, Αρχηγός Αστυνομίας κ.λπ. συγκροτούν τρόπο τινά στον τόπο της πυρκαγιάς το επιτελείο του και τον βοηθούν στην κατάσβεση της. Ο Αρχηγός αυτός είναι ισόβιος για την περιοχή, γνωρίζει καλύτερα από κάθε άλλον τον τόπο, τους ανθρώπους, το προστατευτέο αντικείμενο, αξιοποιεί στο έπακρον τα έργα αντιπυρικής προστασίας και λαμβάνει κάθε μέτρο για την επίτευξη του σκοπού. Έχει δε εξουσίες που πηγάζουν από την κατάσταση πολέμου. Αν στην αποστολή του αποδεδειγμένα αποτύχει πηγαίνει σπίτι του ή δεν ξανά αναλαμβάνει την θέση του Αρχηγού. Άρα προκύπτει η ανάγκη δημιουργίας στελεχών με εκπαίδευση ενημέρωση κ.λπ. Η Μονάδα Πυρόσβεσης διατηρεί σε εφεδρεία πυροσβεστικές δυνάμεις με τις οποίες βοηθά τα «κύτταρα πυρόσβεσης» και ενισχύει μόνο της γειτονικές Μονάδες. Έτσι θα έχουμε καλύτερα αποτελέσματα και θα εξαλειφθεί το απαράδεκτο φαινόμενο πηγαίνοντας σε πυρκαγιά ο Αρχηγός της ΠΥ ή ανώτερος Αξιωματικός π.χ. στο Μαίναλο περιοχή, που δεν έχει ξανά πάει, να αναλαμβάνει (παράνομα, βλέπε διατάξεις Ν.998/79) το συντονισμό της κατάσβεσης ή το προσωπικό και Π/Ο περιοχής Ιωαννίνων να λαμβάνει εντολή μετακίνησης για συμμετοχή του σε πυρκαγιά στη Νήσο Σκύρο (καταπόνηση του προσωπικού σε αφάνταστο βαθμό εξόντωσης). Και αυτό γιατί οι πυρκαγιές της υπαίθρου δεν σβήνουν με τα γαλόνια ούτε και με την εξωφρενική μετακίνηση πυροσβεστικών δυνάμεων.
6. Ήδη πέρασε ένας χρόνος από τις καταστροφικές πυρκαγιές του έτους 2007 και δεν ξεκίνησε ή τουλάχιστον ο υποφαινόμενος δεν πήρε χαμπάρι, ένας διάλογος, προβληματισμός στην Κυβέρνηση, την Βουλή, τα Κόμματα, στους Φορείς ( ΓΕΩΤΕΕ, ΤΕΕ, κ.λπ.), στα Σωματεία και Οργανώσεις για τι δέον γενέσθαι. Ναι, να αρχίσει διάλογος με την προϋπόθεση το πόρισμά του να μην έχει την τύχη του ομόφωνου πορίσματος έτους 1993 της Βουλής των Ελλήνων για τις πυρκαγιές. Άραγε δεν ακούει κανείς τις αγωνιώδης κραυγές των θυμάτων των πυρκαγιών; Αν όχι αλίμονο…
Χαλκίδα, Νοέμβριος 2008
Ηλίας Καπράλος
Συν/χος Δασολόγος
Υστερόγραφο 2
Χαλκίδα, Αύγουστος 2018
Αλίμονο… Αλίμονο… Αλίμονο…
Κανείς μα κανείς μας από αρμοδίους και μη από Πρωθυπουργούς, Υπουργούς, Βουλευτές, πολίτες κ.λπ. φαίνεται ότι δεν άκουσαν τις κραυγές των συμπολιτών μας που κάηκαν στις πυρκαγιές του 2007.
Οι κραυγές των θυμάτων της φονικής πυρκαγιάς στο Μάτι Αττικής προφανώς ακούστηκαν… Και αλίμονο αν εγώ έχω την αυταπάτη ότι ακούστηκαν…
Αν πράγματι ακούστηκαν κ. Πρωθυπουργέ, κ.κ. Υπουργοί, κ.κ. Αρχηγοί των Πολιτικών κομμάτων (κυρίως της αντιπολίτευσης), κ.κ. Βουλευτές, κ.κ. Αρμόδιοι και μη, είναι απόλυτη ανάγκη να αλλάξει η φιλοσοφία και ο σχεδιασμός της πρόληψης και καταστολής των πυρκαγιών υπαίθρου.
Στη διάρκεια των 20 χρόνων από το 1998 που άλλαξε η αρμοδιότητα κατάσβεσης των πυρκαγιών υπαίθρου από την Δασική Υπηρεσία στην Πυροσβεστική έχουμε περίπου 200 νεκρούς συμπολίτες μας, τουλάχιστον 2.000 σπίτια και χιλιάδες στέμματα δασών και αγροτικών εκτάσεων καμένα. Νούμερα ασύλληπτα με οικονομικό και κοινωνικό κόστος τεράστιο.
Αυτό το κόστος νομίζω ότι αξίζει το κόπο να εκτιμηθεί μετά από ερευνητική εργασία που πρέπει να γίνει από τους κ.κ. καθηγητές των Ανωτάτων Σχολών (Δασολογική Σχολή, Οικονομικές Σχολές, κ.λπ.) και Ερευνητικά Ιδρύματα και να γίνει η αποτίμηση των καταστροφών τις δυο τελευταίες 20ετίες. Από αυτή την εργασία θα προκύψει το μέγεθος του λάθους της απόφασης αποδιοργάνωσης της Δασικής Υπηρεσίας και την μεταφορά της αρμοδιότητας της κατάσβεσης στην Πυροσβεστική. Και εδώ δεν γίνεται δεκτή η δικαιολογία του «πολιτικού λάθους» και αναλαμβάνουμε την «πολιτική ευθύνη». Δηλαδή λόγια χωρίς αντίκρισμα…
Οπότε το πρόβλημα έγινε ακόμη μεγαλύτερο και η λύση περισσότερο δύσκολη.
Θα ήταν αστείο να προτείνει κανείς σήμερα την επαναφορά της κατάσβεσης των πυρκαγιών υπαίθρου στην διαλυμένη και αποστελεχωμένη Δασική Υπηρεσία. Αλλά πρέπει να βρεθεί λύση τώρα και όχι αύριο γιατί αλίμονο αν ταφούν οι νεκροί και ξεπλυθούν οι στάχτες από την βροχή και όλα ξεχασθούν ως συνήθως…
Χαλκίδα, Αύγουστος 2018
Ηλίας Καπράλος
Συν/χος Δασολόγος
(Πρώην Δασάρχης Λίμνης,
Δ/ντης Δασών στους Νομούς Ευβοίας, Φωκίδας, Βοιωτίας)
ΚατηγορίεςΔασική Υπηρεσία, Πυρκαγιές - Αναδασώσεις
Αφήστε μια απάντηση