Φωτό. Ανεμογεννήτριες και εξορύξεις, όπως φαίνονται από την από Εγνατία Οδό.

Κοσμάς-Αριστοτέλης Δούκας
Ομότιμος Καθηγητής Α.Π.Θ.
adoucas@for.auth.gr

Δεν κομίζουμε «γλαύκας εις Αθήνας», όταν επαναλαμβάνουμε ότι:

– Οι αλλαγές νόμων με σύγχρονες ονομασίες, που  κάθε φορά επιταχύνονται, αλλά οι  επιπτώσεις τους έρχονται πολύ αργότερα, όταν η φύση εκδικείται.

– Δεν εξασφαλίζεται η μακροχρόνια διάρκεια των ρυθμίσεων λόγω των βραχύβιων πολιτικών φορέων με διαφορετικές στοχεύσεις, ενώ θα έπρεπε να είναι μια η στόχευση δηλ. η προστασία της δημόσιας περιουσίας και του  δημοσίου συμφέροντος σε βάθος χρόνου.

– Οι επιστημονικοί φορείς τρέχουν πίσω από τα γεγονότα και απλά διαπιστώνουν άλλη μια φορά να γίνεται το ίδιο, παρόλο που με το αρ. 24 του Συντάγματος η χωροταξική αναδιάρθρωση και η ανάπτυξη της χώρας σταθμίζονται με αρχές της Επιστήμης.

– Τα δένδρα (φυσικό Περιβάλλον) δεν ψηφίζουν και έτσι δεν προστατεύονται επαρκώς, ενώ αντίθετα οι πολίτες ψηφοφόροι πριμοδοτούνται με πόρους του  φυσικού περιβάλλοντος, ενθαρρύνοντας έτσι την παραβατική συμπεριφορά τους.

Έτσι με το νέο Νόμο (ν. 4685/20) « Εκσυγχρονισμός της Περιβαλλοντικής Νομοθεσίας..», διερωτόμαστε, αν  δρομολογείται  στην πράξη το δασικό ισοζύγιο, αν διορθώνονται οι παλαιότερες στρεβλώσεις (ν. 1650/86, ν. 4014/11) ή απλά  αλλάζουν όνομα και διαχειριστή;

Οι βασικότερες τροποποιήσεις εν τάχει σε Αδειοδοτήσεις-Τακτοποιήσεις

– Αδειοδοτούνται έργα (Επεμβάσεις) διάρκειας της Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ)  μέχρι και 25 έτη (αρθ. 1, § 1). Γνωμοδότηση ΜΠΕ (Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων) από δημόσιες υπηρεσίες σε 30 μέρες (αρθ. 2 § 1δδ).  «Απλοποιούνται» οι διαδικασίες έκδοσης ΑΕΠΟ (αρθ. 3, 4).

– Καθορίζονται ζώνες σε Nατούρα 2000 (αρθ. 44, Τροποποίηση του Π.Δ 59/18). Οι τέσσερις ζώνες ονομάζονται Ζώνη απόλυτης προστασίας της φύσης, Ζώνη προστασίας της φύσης, Ζώνη διαχείρισης οικοτόπων και ειδών, και Ζώνη βιώσιμης διαχείρισης φυσικών πόρων και προβλέπονται εξορύξεις και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στη ζώνη οικοτόπων (αρ. 44) .

– Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες (ΕΠΜ) σε προστατευόμενες περιοχές και σχέδια διαχείρισης μετά από έγκριση Υπουργού (αρθ. 47 § 3β)

– Νομιμοποιούνται χρήσεις  (Βιομηχανικές, Τουριστικές) με πράξεις πριν το 1975 (αρθ. 48 § 1β). Αρκεί και μόνη η βεβαίωση Δασάρχη, ότι δεν είναι δασική (αρθ. 48 § 1α)

– Για Οικοδομικές άδειες που εκδόθηκαν πριν το 2011, δεν απαιτείται βεβαίωση δασικής αρχής, έστω και αν δεν υλοποιήθηκαν (αρθ. 48 § 1γ).

– Ο όρος «οικιστικές πυκνώσεις» (Δασικά Αυθαίρετα), εξακολουθεί να υπάρχει, ενώ ως τέτοιες ορίζονται «οι συγκεντρώσεις κατοικιών, οι οποίες παρουσιάζουν εν τοις πράγμασι λειτουργική ενότητα λόγω της εγγύτητας μεταξύ τους και της εξυπηρέτησής τους από κοινά δίκτυα (όδευση, ενέργεια, ύδρευση κ.λπ.)» (αρθ. 51 § 1α). Την διατήρηση τους καθορίζει η Οικονομοτεχνική μελέτη. Στην οικονομοτεχνική μελέτη, κάθε Περιφέρειας της χώρας, θα συνεκτιμηθεί ο αριθμός και το εμβαδόν των αυθαιρέτων καθώς και σειρά άλλων παραγόντων, προκειμένου να ακολουθήσει Προεδρικό Διάταγμα με τις οριστικές ρυθμίσεις ως προς τα κριτήρια διατήρησής τους, το ύψος του δασικού προστίμου, το οποίο θα πρέπει να καταβληθεί από τον αυθαιρετούχο προκειμένου να γίνει προσωρινή αναστολή κατεδάφισης για 30 χρόνια.

– Συνοδές κατασκευές οικιστικών πυκνώσεων  εντός δασών εξαιρούνται προσωρινά της κατεδάφισης (αρθ. 51 § 2 ) και σε Νatura πριν αυτές χαρακτηρισθούν (αρθ. 51 § 3γ), ενώ παράλληλα δίνεται η προσωρινή εξαίρεση κατεδάφισης για 30 έτη (αρθ. 54 § 1γ).

Όργανα διαχείρισης/ελέγχου

– Συμβούλια περιβαλλοντικής αδειοδότησης 10 Μελών (ένα χωρίς δικαίωμα  ψήφου), όπου μόνο ένας είναι « Εκπρόσωπος των Δασικών Οικοσυστημάτων» (αρ. 6, § 1).

– Περιφερειακά Συμβούλια Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης (ΠΕΣΠΑ) 4 μελών (ένα χωρίς δικαίωμα ψήφου) με ένα «εκπρόσωπο των δασικών οικοσυστημάτων» (αρθ. 6, § 2).

– Οι Αξιολογητές Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) πιστοποιούνται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος για τον έλεγχο των ΜΠΕ (αρθ. 7, § 1)

– Καταργούνται  οι 36 Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών (ΦΔΠΠ) και δημιουργείται ένας ενιαίος οργανισμός (ΟΦΥΠΕΚΑ) αρμόδιος για τον συντονισμό (αρθ. 26-44), με Διοικητικό Συμβούλιο εξαρτώμενο από Υπουργείο Περιβάλλοντος (αρθ. 28 § 1), καθώς και οι 24 ΜΔΠΠ (Μονάδες Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών), ως τμήματά του (αρθ. 32, 34, 35, 36).

– Οι Επιτροπές Εξέτασης Αντιρρήσεων (ΕΠΕΑ) με ένα δασολόγο μέλος και πρόεδρο νομικό για εξέταση αντιρρήσεων δασικού χαρακτήρα (αρθ. 49) των «οικιστικών πυκνώσεων» και αναμόρφωση Δασικών Χαρτών (ΔΧ) με επισύναψη τοπογραφικού διαγράμματος από συντεταγμένες  ΕΓΣΑ δηλ. μόνο από μηχανικό ( αρθ. 48 § 8).

– Ανάθεση οικονομοτεχνικών μελετών  με διαδικασία, που αποφασίζεται από το  υπουργείο περιβάλλοντος (αρθ. 54 § 4). Οι υπηρεσίες  συνδράμουν  μόνο στην σύνταξη της οικονομοτεχνικής μελέτης (αρθ. 53 §3)  και το υπουργείο αποφασίζει  λαμβάνοντας υπόψη τις  οικονομοτεχνικές μελέτες (αρθ. 54).

– Για τις «προσωρινά» διατηρούμενες κατοικίες προβλέπεται  Δασικό πρόστιμο με βάση την αξία δασικής γης, το κόστος αναδάσωσης και την αξία της κατασκευής (αρθ. 54στ), καθώς και Δράσεις αντιστάθμισης του δασικού ισοζυγίου (αρθ. 54ζ).

Το πρόστιμο αποδίδεται στο Πράσινο ταμείο (αρθ. 55 §3).

Αποτίμηση

– Η εξοικονόμηση ενέργειας από ΑΠΕ είναι καταρχήν θετική. Ενώ όμως κατά την έννοια των άρθρων 24 και 106 παρ. 1 του Συντάγματος, κατοχυρώνεται η αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης, η αλλαγή χρήσης  π.χ. από  Επέμβαση για εγκατάσταση ΑΠΕ, ακόμη  και σε Νatura, αναδασωτέες, αν και θεωρητικά δεν πρόκειται για μεταβολή του νομικού χαρακτήρα της έκτασης αλλά μόνο για προσωρινή δυνατότητα επεμβάσεως για την άσκηση συγκεκριμένης δραστηριότητας, με την υποχρέωση αποκατάστασης του δασικού χαρακτήρα της εκτάσεως μετά την παύση λειτουργιάς της δραστηριότητας, διατηρουμένου του προστατευτικού χαρακτήρα , αυτό δεν μπορεί να εφαρμοσθεί στην πράξη με βάση  τις  συνθήκες που διαμορφώθηκαν στην χώρα μας, όπου ισχύει το «ουδέν μονιμότερο του προσωρινού».

Ακόμη στις ζώνες διατήρησης οικοτόπων και ειδών όπου επιτρέπονται, οι ανεμογεννήτριες, έρχεται με το παρόντα νόμο του «εκσυγχρονισμού της περιβαλλοντικής νομοθεσίας» να προστεθούν οι  ρυπογόνες επεμβάσεις στη φύση όπως οι εξορυκτικές (ορυχεία, λατομεία, μεταλλεία, αμμοληψίες, ζώνες αναζήτησης και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων), χωρίς πρακτικά να εξασφαλίζεται η αβλαβής λειτουργία τους στη διάρκεια ζωής του έργου. Η Επιτάχυνση διαδικασιών ΜΠΕ, ΑΕΠΟ, δεν μπορεί να υποστηριχθεί  με υποστελεχωμένες δημόσιες υπηρεσίες, ενώ διευκολύνονται οι μη αντικειμενικές ΜΠΕ από υπουργο-πιστοποιημένους αξιολογητές.

– Ενοποιήθηκαν οι φορείς προστασίας (ΦΔΔΠ) σε ένα κεντρικό υπουργοποιημένης δομής (ΟΦΥΠΕΚΑ) και διαβαθμίσθηκαν οι περιοχές Νatura για να υλοποιούνται επιτρεπτές επεμβάσεις έργων  σε ορισμένες ζώνες με χωροταξικούς κανόνες. Ανησυχούμε για τις Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες (ΕΠΜ) στις προστατευόμενες περιοχές και τις προσθήκες των χρήσεων γης (π.δ. 59/2018), που γίνονται  με το παρόντα νόμο, οι οποίες αφορούν τις τέσσερις ζώνες και τις επιτρεπόμενες χρήσεις σε αυτές. Ο τεμαχισμός  περιοχών Νatura σε ζώνες με αντίστοιχες χρήσεις, φαίνεται να είναι αστικός χωροταξικός. Οι Νatura όμως δεν είναι οικοδομικά τετράγωνα, είναι πηγή ζωής με κανόνες φυσικούς, της επιστήμης της δασικής οικολογίας.  Ως γνωστό η φύση δεν περιζώνεται, δεν μετριέται,  αλλά προσεγγίζεται και διαχειρίζεται ήπια με ευαισθησία. Άλλωστε οι  σχετικές ρυθμίσεις χωροταξίας πρέπει να γίνονται με βάση τους κανόνες της  επιστήμης (αρθ. 24 &2 Συντάγματος).

– Για τις  «οικιστικές πυκνώσεις» (Δασικά Αυθαίρετα), επιλέγεται η διατήρηση  των οικιστικών πυκνώσεων, έναντι υψηλού προστίμου, παρά τις προστατευτικές διατάξεις του Συντάγματος (άρθρα 24 και 117 παρ. 3), όσο και της σχετικής νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), που απαγορεύουν τη μεταβολή των δασών και των δασικών εκτάσεων, παρά μόνο για λόγους δημοσίου συμφέροντος. Σε μια χώρα στην οποία το «ουδέν μονιμότερον του προσωρινού» (τακτοποίηση για 30 χρόνια), ο νέος νόμος ευνοεί για άλλη μια φορά, όσους παρανομούν και μάλιστα προβλέπονται  διευκολύνσεις στην αποπληρωμή του προστίμου.

– Ως αντίμετρο για την εξισορρόπηση των προσωρινά διατηρούμενων κατοικιών  ο νομοθέτης ορίζει  «δράσεις αντιστάθμισης του Δασικού ισοζυγίου» δηλ. αναδασώσεις, δασοτεχνικά έργα κλπ.. Οι δυσμενείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις, δεν αναιρούνται από την πρόβλεψη ότι το ειδικό πρόστιμο, του οποίου η καταβολή επιβάλλεται για την υπαγωγή των αυθαίρετων κατασκευών, εκχερσώσεων στις επίμαχες διατάξεις περιέρχεται στο Πράσινο Ταμείο, δεδομένου ότι εισπρακτικοί και μόνον σκοποί δεν θα ήταν δυνατό να θεμελιώσουν λόγο δημοσίου συμφέροντος. Στην πράξη, η εφαρμογή των παραπάνω έτσι  ώστε να αποτραπεί η κατασκευή νέων δασικών αυθαιρέτων είναι σχεδόν αδύνατη με τις παρούσες συνθήκες, σε μια χώρα με οικονομικά προβλήματα, με αδύναμες  διαδικασίες ελέγχου, από υποστελεχωμένα δασαρχεία και  Παρατηρητήρια Δόμησης.

– Το Δασολόγιο με τον θεματικό χαρακτηρισμό των φυτοπολυγώνων θα βοηθήσει στην πιο αντικειμενική κατάρτιση ΜΠΕ στις επεμβάσεις και θα έπρεπε να προυπάρχει κάθε νομοθέτησης, όπως επέβαλλε το Σύνταγμα από το 1975. Πλην όμως αντί να προηγηθεί του Νόμου αυτό ακολουθεί. Ο Νόμος δημιουργεί χωροταξικά τετελεσμένα και για το Δασολόγιο.

– Θετική η ανάρτηση ΜΠΕ  σε ειδική πλατφόρμα (αρθ. 9). Το πρόβλημα της περιβαλλοντικής αδειοδότησης, συνδέεται με τον σωστό σχεδιασμό των έργων στον κύκλο ζωής τους, την αντικειμενική κατάρτιση Μ.Π.Ε, ενώ η ανάρτηση ΑΕΠΟ, ΔΧ σε συγκεκριμένο διαδικτυακό τόπο συμβάλλει την ενημέρωση των τοπικών κοινωνιών και την άσκηση αίτησης ακύρωσης με επιστημονικά κριτήρια και κατά συνέπεια  τον αντικειμενικό  δικαστικό έλεγχο. Όμως για να μη ενημερονόμαστε εκ των υστέρων ο χρόνος έγκρισης ΜΠΕ των 30 ημερών από Δημόσιες υπηρεσίες δεν επαρκεί.

– Η επιβολή Δασικού Προστίμου για απόδοση στο Πράσινο ταμείο. Η αποτίμηση της αξίας δασικού εδάφους είναι τεχνικά αδύνατο να γίνει λόγω των μη μετρήσιμων παραμέτρων που ειπεισέρχονται στο δασικό οικοσύστημα. Εξ άλλου, η εισαγόμενη ρύθμιση καταθέσεως στο Πράσινο Ταμείο, μπορεί «εύκολα» να αλλοιωθεί με άλλο νόμο, όταν μια επικαλούμενη «ανάγκη» το επιβάλλει.

Προτάσεις

– Ανεξάρτητος φορέας διαχείρισης, ούτε «υπουργοκεντρικός», ούτε «Τοποδιάσπαρτος». Απαραίτητη η Σύσταση ανεξάρτητης αρχής παρόμοια της δικαστικής, έτσι ώστε:

• Γνώμονας σε κάθε περίπτωση να είναι η αρχή της προστασίας των δασικών οικοσυστημάτων (πηγή ζωής) σε συνδυασμό με την αρχή της αξιοποίησης, αλλά με βάση χάρτες χρήσεων γης από ειδικούς επιστήμονες, που θα ζυγίσουν ανεπηρέαστα σαν ανεξάρτητη αρχή,  αν είναι καλύτερο για την κοινωνία η ύπαρξη δασικής έκτασης ή άλλη χρήση. Aν κρίνεται από μια ανεξάρτητη αρχή, ότι η οικιστική, τουριστική, αθλητική, γεωργική, βιομηχανική ή άλλη χρήση μιας δασικής έκτασης  με λίγους θάμνους ή φρύγανα, έχει μεγαλύτερη αξία από την οικολογική, τότε να προκρίνεται η άλλη χρήση.

– Στις διαδικασίες εκπόνησης και μελέτης συμμετέχουν πολλοί επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων και κυρίως, περιβαλλοντολόγοι, βιολόγοι, γεωλόγοι, δασολόγοι, λοιποί εξειδικευμένοι επιστήμονες π.χ. ιχθυολόγοι, βοτανολόγοι, ορνιθολόγοι κ.α.. Είναι αυτονόητη η εκπροσώπηση των επιστημόνων  σε Συμβούλια, ΕΠΕΑ, ΜΠΕ, ΕΠΜ, ανάλογα  με την περιοχή και το αντικείμενο της μελέτης και την ειδικότητα των συμμετεχόντων, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η πλειοψηφική απόφαση των ειδικών, όπως επιβάλλεται από το Σύνταγμα.

– Οι ΜΠΕ (και οι αποφάσεις ΣτΕ) οφείλουν να  εξετάζουν και να αξιολογούν βάσει περιβαλλοντικών κριτηρίων όλες τις εναλλακτικές λύσεις εγκατάστασης του έργου, συμπεριλαμβανομένης και της μηδενικής και αν  τελικώς επιλέγουν αυτή με το μικρότερο περιβαλλοντικό κόστος. Το ΣτΕ περιοριζόμενο  σε ένα καθαρά επιφανειακό έλεγχο του περιεχομένου των ΜΠΕ, απορρίπτει επανειλημμένα τις αιτήσεις ακύρωσης των ΑΕΠΟ. Η στάση του αυτή αναμφίβολα υποβοηθείται και από την έλλειψη καθορισμού σαφών, αναλυτικών, εξατομικευμένων και ανθεκτικών στην καταστρατήγηση περιβαλλοντικών κριτηρίων, τα οποία θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη οι ΜΠΕ.Ο έλεγχος και η εφαρμογή της ορθής τήρησης των δεσμεύσεων  να εξετάζεται περιοδικά  και να αναφέρεται στον κύκλο ζωής  της επέμβασης. Έλεγχοι στην διάρκεια ζωής του έργου και όχι μόνο στην διάρκεια αδειοδότησης  από ειδικούς των Δασικών Οικοσυστημάτων, που θα καθορίζει ανεξάρτητη αρχή.

– Το Φυσικό Περιβάλλον (ΦΠ) σε συνδυασμό με το χωροταξικό σχέδιο, οφείλουν να εμπνέουν και να δίνουν προοπτική ανάπτυξης, κοινωνικής συνοχής και βελτίωσης της ποιότητας ζωής στη χώρα. Οι επιλογές αξιοποίησης στο χώρο  δεν πρέπει να είναι στην πράξη παράγωγα της κρατούσας πολιτικής. Οι αποσπασματικές και ευκαιριακές ρυθμίσεις επιτείνουν το πρόβλημα. Συνεχείς αλλαγές νόμων χωρίς οριστικοποίηση αλλά σε συνεχή αναμόρφωση, μακροπρόθεσμα αντιβαίνει στο δημόσιο συμφέρον.

Χρειάζεται υπέρβαση στο βαθμό που σύμφωνα με το άρθρο 24 του Συντάγματος οι επιλογές αποτελούν προϊόν επιστημονικής τεκμηρίωσης  και επιβάλλονται από τις ανάγκες της κοινωνίας.

Επιμύθιο

– Η ιδιομορφία της ανάπτυξης ορεινών περιοχών έγκειται στο γεγονός, ότι η ανθρωπογενής  δράση συχνά υποβαθμίζει το φυσικό και δομημένο περιβάλλον, που ταυτόχρονα αποτελεί την πρώτη ύλη για την ανάπτυξή του.
Χωρίς την εκτίμηση της φέρουσας ικανότητας του ορεινού τοπίου και περιβάλλοντος αλλά και της αντοχής των φυσικών πόρων να δεχθούν ανθρώπινες δραστηριότητες μια περιοχή μπορεί να οδηγηθεί σε μη ανατρέψιμες καταστάσεις περιβάλλοντος.

– Θα ήταν ακόμη θετικότερο αν οι επεμβάσεις στο ΦΠ να γινόταν με μεγαλύτερο σεβασμό στο φυσικό Περιβάλλον, γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είναι πηγή ζωής και για τις επόμενες γενιές από τις οποίες είναι «δανεικό». Με τις συνεχείς  «τακτοποιήσεις» και την άνιση εφαρμογή νόμων εις βάρος του φυσικού Περιβάλλοντος, υπερτερεί το βραχυπρόθεσμο από το μακροπρόθεσμο όφελος.

– Όλα τα παραπάνω που θα δώσει το φυσικό Περιβάλλον με τον Νόμο, πιθανά  να δώσουν βραχυχρόνια βοήθεια στην  οικονομία, αλλά  αποστερεί σε βάθος χρόνου ποιότητα ζωής από τον πολίτη, που και αυτό αντανακλά έμμεσα στην μακροοικονομία.

Θα είμασταν σύμφωνοι στην επιτάχυνση και απλοποίηση των αδειοδοτήσεων, αν εξασφάλιζαν στην πράξη την αντικειμενικότητα των διαδικασιών εκσυχρονισμού στα πλαίσια μιας αειφόρου ανάπτυξης των δασικών περιοχών και είχε προηγηθεί το Δασολόγιο. Η πιθανά πρόσκαιρη βοήθεια στην οικονομία, μακροπρόθεσμα θα ανατραπεί όταν η φύση αποφασίσει και πάλι να μας εκδικηθεί. Καλό το οικονομικό όφελος, όμως Ζωές  πως θα σώσουμε; Κατά ορισμένα δημοσιεύματα ο κορονοϊός έχει σχέση με το φυσικό περιβάλλον δηλ. την απώλεια ζωτικών χώρων από την άγρια πανίδα.

__________________

ΚατηγορίεςΑ.Π.Ε., Δόμηση - Αυθαίρετα, Δασικοί Χάρτες, Νομοθεσία, Προστατευόμενες περιοχές, Περιβάλλον

Tags: περιβαλλοντική νομοθεσία, Άρθρο 24 του Συντάγματος, ΑΕΠΟ, Δασικοί Χάρτες, Επιτροπές Εξέτασης Αντιρρήσεων, ΕΠ.Ε.Α., Εξορύξεις υδρογονανθράκων, Κοσμάς-Αριστοτέλης Γ. Δούκας, ΜΠΕ, Ν. 4685/2020, ΝΔ, ΟΦΥΠΕΚΑ, Προστατευόμενες περιοχές, Περιβαλλοντική αδειοδότηση, Συμβούλιο της Επικρατείας, Σύνθεση ΕΠ.Ε.Α., ΣΥΡΙΖΑ, Τακτοποίηση αυθαιρέτων, νομοσχέδιο, Natura