Δρ Ελευθέριος Σταματόπουλος,
Δασολόγος-Περιβαλλοντολόγος Μελετητής

Οι δασικοί Χάρτες της Χώρας είναι πολύ σημαντικό έργο. Μετά την ολοκλήρωσή τους θα ξέρουμε άριστα για όλη την Ελλάδα τι χαρακτήρα έχει, που προστατεύουμε Δάση ή Δασικές εκτάσεις, σε ποιον ανήκει η κάθε επιφάνεια και θα μπορούμε να προχωρήσουμε σε χιλιάδες αναπτυξιακές εφαρμογές. Αυτές δεν είναι μόνο …Ξενοδοχεία… αλλά κυρίως πολύτιμες καλλιέργειες με την ανάπτυξη κάθε λογής και κατηγορίας γεωργικές αλλά και κτηνοτροφικές  παραγωγές με προϊόντα πρώτης γραμμής.

Όσο δύσκολο κι αν είναι το έργο αυτό θα μπορούσαμε να το είχαμε ολοκληρώσει. Καθυστερεί κυρίως λόγω των πολλαπλών Πολιτικών παρεμβάσεων. Το ίδιο γίνεται και τώρα.

Σταχυολογώ ορισμένες από τις δηλώσεις του Υπουργού και Υφυπουργού Περιβάλλοντος:

1. Ο κος Αμυράς δήλωσε: «Χάρη τους δασικούς χάρτες μπορούμε πλέον να ξέρουμε και να βλέπουμε όλη την εικόνα της Ελλάδας στο που είναι πράσινο και που δεν είναι.  

Ωστόσο εμείς κάναμε το αυτονόητο, που νομίζω εδώ και πολλές δεκαετίες θα έπρεπε να είχε γίνει αλλά δυστυχώς δεν έχει γίνει, ή δεν είχε γίνει και τώρα το αλλάζουμε εμείς» ανέφερε αρχικά ο υφυπουργός. 

 Για την πρώτη παράγραφο συμφωνούμε αν και είναι απλουστευμένη μια και αγνοεί τις αναπτυξιακές πτυχές του έργου.  

Σήμερα λοιπόν (λέει) λύνουν προβλήματα που θα έπρεπε (λέει) να έχουν λυθεί πολλές δεκαετίες  πριν.   

Είπε ακόμα : «Εξετάζουμε εξονυχιστικά όλες τις περιοχές της Ελλάδας. Στην νότια Εύβοια έχουμε αντιμετωπίσει προβλήματα αυτής της φύσης που ανάγονται στο 1831, στη δε Κρήτη ανάγονται στο 1851. Έχουν περάσει δηλαδή σχεδόν 200 χρόνια και το ελληνικό κράτος δεν είχε ξεκαθαρίσει κάποια πράγματα. Τώρα λοιπόν τα βάζουμε ένα-ένα στη σειρά να τα λύσουμε», δήλωσε επίσης μεταξύ άλλων ο κ. Αμυράς. 

Και επειδή μας ήταν αδύνατο να καταλάβουμε τι λέει, ευτυχώς το διευκρίνισε και ανέφερε τις απαραίτητες Νομοθετικές παρεμβάσεις. Μας είπε λοιπόν :  

«Οι νομοθετικές παρεμβάσεις θα ρυθμίσουν οριστικά όλα τα ακανθώδη ζητήματα: 

• Για τα πρόδηλα σφάλματα το βάρος μετατοπίζεται από τον πολίτη στη δημόσια διοίκηση. 
• Αντιμετώπιση των χαρακτηρισμών εκτάσεων με φρύγανα και ασπαλάθους. 
• Επίλυση για το τεκμήριο κυριότητας του Δημοσίου σε Δωδεκάνησα, Κρήτη, Ιόνια Νησιά, Μάνη, Κύθηρα – Αντικύθηρα, Λέσβο, Σάμο, Χίο».
  

Για το πρώτο θέμα της διόρθωσης δηλ. των πρόδηλων σφαλμάτων παρατηρούμε ότι :    

• Οι Οδηγίες 153394/919/2017 εφαρμογής των διατάξεων του νόμου 4389/2016  περί καθορισμού τρόπου και διαδικασίας διόρθωσης πρόδηλων σφαλμάτων την κατάρτιση και κύρωση των δασικών χαρτών.
• Οδηγίες εφαρμογής της διάταξης της παρ. 10 του άρθρου 48 του Ν. 4685, ΥΠΕΝ/ΔΠΔ/64663/2956/2020 (Α΄92) περί καθορισμού των διοικητικών πράξεων κ.τ.λ. για την αυτεπάγγελτη αναμόρφωση και κατάρτιση των δασικών χαρτών, περιπτώσεις άρθρ. 7,8,9, κ.τ.λ.
  

Με τις αποφάσεις αυτές, πληροφορούμε τον κο Υφυπουργό, ότι το θέμα των πρόδηλων σφαλμάτων έχει λυθεί.  

Δίνεται αφενός η δυνατότητα στους πολίτες να αιτηθούν ατελώς στις Δασικές Υπηρεσίες τη διόρθωση των πρόδηλων σφαλμάτων, χωρίς να είναι πάντοτε απαραίτητη η υποβολή αντίρρησης και αφετέρου η δυνατότητα στις ίδιες τις Δασικές Υπηρεσίες να διορθώσουν οίκοθεν τα σφάλματα αυτά, χωρίς να ταλαιπωρείται ο πολίτης.

Για το δεύτερο θέμα του καθορισμού των χορτολιβαδικών εκτάσεων έκανε και παρέμβαση και ο κος Υπουργός ο κος Σκρέκας.

Είπε ο κος Υπουργός:

«Για τον ασπάλαθο που αφορά κυρίως την Κρήτη, ήδη αναμένεται απάντηση (εντός ωρών) από το Τεχνικό Συμβούλιο του υπουργείου Περιβάλλοντος για το αν ο ασπάλαθος χαρακτηρίζει μία έκταση ως δασική ή όχι.
Εφόσον κι αυτό λυθεί, τότε επίσης πολλές εκτάσεις που χαρακτηρίζονται δασικές, θα εξαιρούνται της δασικής νομοθεσίας».

Κατ’ αρχήν πρέπει να σημειώσουμε ότι ο ασπάλαθος (Calicotome villosa) είναι ένας κοινός ακανθώδης θάμνος που όντως δεν σχηματίζει ξυλώδη κορμό και δεν μπορεί να ξεπεράσει τα δύο μέτρα. Φυσικά δεν είναι φυτό μόνο της Κρήτης αλλά μαζί με το ποιο ακανθώδες συγγενές είδος (Calicotome spinosa) όλης της Μεσογειακής λεκάνης.

Είναι το πρώτο που εγκαθίσταται μετά από μια Δασική πυρκαγιά. Προστατεύει το έδαφος από την διάβρωση και επειδή είναι ακανθώδες δυσκολεύει πολύ την βόσκηση που είναι καταστροφική μετά από πυρκαγιά. Βέβαια βόσκεται αργότερα κι αυτό, αλλά μόνο στα τρυφερά τμήματά του. Με άλλα λόγια ο ασπάλαθος είναι ένα από τα βασικά «εργαλεία» προστασίας των εδαφών μετά από μια καταστροφή των οικοσυστημάτων. Το ίδιο συμβαίνει με τους εγκαταλελειμμένους αγρούς. Ο πρώτος θάμνος που εγκαθίσταται είναι αυτός.

Άλλο είναι όμως όταν η χορτολιβαδική αυτή βλάστηση εγκαθίσταται σε ψηλά όρη και σε απότομες κλιτύες ή σε εκτάσεις που περιβάλλονται από δάση ή δασικές εκτάσεις και άλλο είναι όταν εγκαθίσταται σε πεδινά εδάφη που δεν περιβάλλονται από δάση ή δασικές εκτάσεις ή σε παλιά χωράφια που είναι διαμορφωμένα σε βαθμίδες.

Στην πρώτη περίπτωση (στα ψηλά βουνά) ασφαλώς και οι χορτολιβαδικές εκτάσεις πρέπει να προστατεύονται ως να είναι δάση και η ύπαρξη αυτού του χαρακτηριστικού μικρού θάμνου σηματοδοτεί την απαρχή της επαναφοράς της κατεστραμμένης προηγούμενης κατάστασης.

Στην δεύτερη περίπτωση (στις πεδινές εκτάσεις ή σε παλιά χωράφια διαμορφωμένα σε βαθμίδες) έτσι κι αλλιώς δεν πρέπει ούτε και είναι ανάγκη η έκταση να προστατεύεται ως Δασική. Στα χρόνια που πέρασαν έχουν εκδοθεί δεκάδες δικαστικές αποφάσεις των ανώτατων Δικαστηρίων της Χώρας (βλέπε ενδεικτικά την με αριθμό 60/1978, την με αριθμό 1894/1986, την με αριθμό 1397/1990 καθώς και την 202/2016 αποφάσεις του Αρείου Πάγου).

Κατά τις παραπάνω αποφάσεις ορίζεται ότι μία έκταση άγονος και βραχώδης, κατάλληλος δια βοσκή, ή καλυπτόμενη εκ ποωδών και φρυγανωδών ειδών και εκ θάμνων νανώδους μορφής, ή που καλύπτεται από αραιή βλάστηση αποτελούμενη από ποώδη και φρυγανώδη είδη και θάμνους από σχίνα κ.λ.π., κατ’ αραιά διαστήματα που δεν μπορούν να παράγουν δασικά προϊόντα κατόπιν δασικής εκμετάλλευσης, ή δεν προσδίδουν στο τμήμα του εδάφους τον χαρακτήρα της δασικής έκτασης. Το ίδιο συμβαίνει όταν πρόκειται για εκτάσεις που καλύπτονται από αραιή βλάστηση αποτελούμενη από ασπάλαθα, θυμάρι, πουρνάρια, ασφάκες και σχίνα χαμηλών βλαστήσεων, δεν δημιουργείται την έννοια του δάσους ή της δασικής έκτασης σε ακίνητο το οποίο καλλιεργείτο και ήταν διαμορφωμένο σε βαθμίδες.

Οπότε και το θέμα αυτό είναι προ πολλού λυμένο.

Και βέβαια δεν είναι ανάγκη να αναμένουμε κάποια απόφαση του Τεχνικού Συμβουλίου Δασών. (Που εν τω μεταξύ πάρθηκε).

Κι αυτό γιατί το Τεχνικό Συμβούλιο Δασών με την 43/26.2.1980 γνωμοδότησή του (ΕΔΩ ΚΑΙ 41 ΧΡΟΝΙΑ ! ! !) αποφάσισε: «Τα φρυγανώδη φυτά δεν είναι δυνατόν να χαρακτηρίζουν ως δασικές τις εκτάσεις που καλύπτουν, με την παραδοχή ότι τα φρύγανα ούτε σημαντική προσφορά προϊόντων παρέχουν, ούτε τα διατήρηση της φυσικής και βιολογικής ισορροπίας εξασφαλίζουν σε υπολογίσιμο βαθμό, ούτε τη διαβίωση του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον εξυπηρετούν».

Δηλαδή αυτό που «ΘΑ αλλάξει» και που «δεν άλλαξε εδώ και δεκαετίες» κατά την ρήση του κου Υφυπουργού … ΕΙΧΕ ΑΛΛΑΞΕΙ…. 41 χρόνια πριν ! ! !

Μάλιστα η απόφαση στηρίχθηκε ή επιβεβαιώθηκε μεταγενέστερα και σε/από δεκάδες αποφάσεις του Αρείου Πάγου ή και του ΣτΕ και με βάση την απόφαση αυτή έγιναν αμέτρητες πράξεις Χαρακτηρισμού που αναγνώρισαν τον Αγροτικό χαρακτήρα σε χιλιάδες κτήματα. 

Αργότερα μάλιστα εκδόθηκε και το ΠΔ 32/2016 που ξεκαθάρισε το θέμα των κριτηρίων χαρακτηρισμού των ΜΗ δασικών χορτολιβαδικών εκτάσεων και των ΔΑΣΙΚΩΝ χορτολιβαδικών εκτάσεων. 

Το ΠΔ 32 εκδόθηκε μετά από γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους και ουσιαστικά αναβαθμίζει την παλαιότερη και πολύ ουσιαστική και λεπτομερή Υπουργική απόφαση «Οδηγίες για την εφαρμογή του Νόμου 998/79» που έχει βγει από το… 1980 ! ! !  

Με δύο λόγια διαχωρίζονται οι πεδινές χορτολιβαδικές εκτάσεις ή οι εκτάσεις που ήσαν διαμορφωμένες σε βαθμίδες και δεν προστατεύονται από την Δασική Νομοθεσία και οι Ορεινές χορτολιβαδικές εκτάσεις ή οι περιβαλλόμενες από Δάση ή Δασικές εκτάσεις που προστατεύονται.     

Πάντως όσα προβλέπονται από το ΠΔ 32/2016 είναι σύμφωνα επί της ουσίας με τα περισσότερα σημεία της ερμηνευτικής εγκυκλίου εφαρμογής του Ν. 998/79 (ΦΕΚ Α’ 289/9-12-1979). Σ’ αυτήν παρατίθενται (στην σελ. 6 της απόφασης) δύο κατάλογοι ειδών. Χωριστά για όσα χαρακτηρίζονται θαμνώδη και χωριστά όσα χαρακτηρίζονται ως φρυγανώδη και εξαιρούνται από την δασική Νομοθεσία.  

Οπότε και το δεύτερο θέμα είναι λυμένο από καιρό.  

Τέλος για το τεκμήριο κυριότητας υπέρ του Δημοσίου σημειώνουμε τα εξής: Ο Ελληνικός χώρος ως συνέπεια των ιστορικών εξελίξεων και των κοινωνικών συνθηκών που επικράτησαν κατά τη δημιουργία της χώρας, παρουσιάζει ιδιαιτερότητα.  

Για τις δασικές εκτάσεις της χώρας, ισχύει από ιδιοκτησιακή άποψη το «Μαχητό τεκμήριο κυριότητας υπέρ του Δημοσίου» που καθιερώθηκε το 1836 και σε συνδυασμό ότι δεν ισχύει για τις εκτάσεις αυτές (από το 1915 και έπειτα) χρησικτησία έναντι του Δημοσίου.  

Τα δύο αυτά στοιχεία, στα πλαίσια μιας φωτοερμηνείας, εντάσσουν τις δασικές εκτάσεις σε ένα ιδιαίτερο τύπο γεωτεμαχίων που τα χαρακτηρίζει ένα ιδιαίτερο ιδιοκτησιακό καθεστώς, στο οποίο το Δημόσιο υπερτερεί έναντι των ιδιωτών, διότι τελικά το βάρος της απόδειξης εμπραγμάτων δικαιωμάτων επί των δασικών εκτάσεων το φέρουν οι ιδιώτες που είναι υποχρεωμένοι να αποδείξουν δικαστικά ή και διοικητικά τα εμπράγματα δικαιώματά τους, ενώ το Δημόσιο θεωρείται κατ’ αρχήν ως «κύριος». 

Τα παραπάνω επικράτησε να αποδίδονται με την φράση «μαχητό τεκμήριο κυριότητος υπέρ του Δημοσίου» και είναι θεσμοί, οι οποίοι προστατεύονται από την κείμενη νομοθεσία. 

Οι δασικές εκτάσεις στη χώρα μας προστατεύονται και προσδιορίζονται από τις διατάξεις του Συντάγματος και της ισχύουσας Δασικής Νομοθεσίας (νόμος 998/79 όπως τροποποιήθηκε από τον Νόμο 3208/24-12-2003 και κυρίως τους Νόμους 4280/2014 και 4389/2016).  

Από τις διατάξεις αυτές συνάγεται ότι ως δασικές εκτάσεις θεωρούνται όχι μόνο αυτές που σήμερα έχουν τα απαραίτητα βλαστικά γνωρίσματα (κατά μορφή δασικές εκτάσεις) αλλά και αυτές που είχαν στο παρελθόν και για οποιονδήποτε λόγο καταστράφηκαν (Αυτές είναι οι κατά χαρακτήρα δασικές εκτάσεις). 

Με άλλα λόγια κατά τη δασική νομοθεσία και τη σχετική νομολογία, ως προκριματικό ζήτημα για την αντιμετώπιση του ιδιοκτησιακού ζητήματος  μιας έκτασης, προβάλλει ο δασικός ή μη χαρακτήρας της έκτασης είτε στο παρόν είτε στο παρελθόν.  

Το νομικό αποτέλεσμα της πραγματικότητας αυτής είναι ότι, τα βλαστητικά γνωρίσματα μιας έκτασης τόσο του παρόντος όσο και του παρελθόντος την υπαγάγουν ή όχι σε ένα ιδιαίτερο ιδιοκτησιακό καθεστώς υπέρ του Δημοσίου.  

Επισημαίνουμε ότι για την Κρήτη, τις Κυκλάδες, τα Επτάνησα, τα Κύθηρα- Αντικύθηρα την Μάνη και για τους Νομούς Χίου, Σάμου και Λέσβου ΔΕΝ ΙΣΧΥΕΙ ΤΟ ΤΕΚΜΗΡΙΟ ΚΥΡΙΟΤΗΤΑΣ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ.  

Οπότε δεν τίθεται θέμα Ιδιοκτησίας από τους Δασικούς Χάρτες ούτε και μια νέα Νομοθετική Πρωτοβουλία θα είχε νόημα. 

Αυτά ισχύουν στην Νομοθεσία μας εδώ και 42 χρόνια !!! και ειδικά για την Μάνη με το άρθρο 67 από τον Ν.4042/2012…κι έπειτα.       

Παρεμβάσεις που έχουν νόημα τώρα

Στην παράγραφο 5.3 του ΠΔ 32/2016 ορίζεται ότι χορτολιβαδικές εκτάσεις που ΔΕΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΑΣΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ είναι αυτές που έχουν ήπιες κλίσεις (μέση κλίση 8% και μέγιστη 12%) και βρίσκονται σε υψόμετρο μικρότερο των 100 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας.  

Δηλαδή όπως είναι γραμμένη η διάταξη στο Οροπέδιο της Αρκαδίας (ας πούμε) δεν υπάρχουν… χορτολιβαδικές εκτάσεις; Προφανώς ο ισχυρισμός αυτός είναι αστείος.  

Πρέπει λοιπόν η διάταξη της παρ. 5.3 του Π.Δ 32/2016 να αλλάξει όπως περίπου ήταν στην παρ. 6 του άρθρου 3 της απόφασης Οδηγίες για την εφαρμογή του Ν.998/79 (ΦΕΚ Α’ 289/9-2-1979). 

Δηλαδή ως εξής :   

Α. «Ως πεδινές χορτολιβαδικές εκτάσεις (μη ορεινές ή ημιορεινές και μη κείμενες επί ανώμαλων εδαφών) που εξαιρούνται της Δασικής Νομοθεσίας, θεωρούνται οι εκτάσεις που έχουν τα χαρακτηριστικά του οικοσυστήματος ή της βλάστησης της παραγράφου 1 (του ΠΔ 3/2016) και των οποίων, σωρευτικά, το υψόμετρο δεν υπερβαίνει τα 200 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας (όπως προβλεπόταν από την παραπάνω απόφαση η οποία εφαρμόστηκε πάμπολλες φορές εδώ και 40 χρόνια), η δε μέση κλίση της εδαφικής επιφάνειας δεν υπερβαίνει το 8% και η μέγιστη εδαφική κλίση δεν ξεπερνά το 12% επί του συνόλου της εδαφικής  επιφάνειας». 

Β. Σε περίπτωση χορτολιβαδικών εκτάσεων επί οροπεδίων τότε ισχύουν οι παραπάνω διατάξεις με την διαφοροποίηση ότι το υψόμετρο δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 200 μέτρα από το μέσο υψόμετρο του οροπεδίου.   

Γ. Σε περίπτωση χορτολιβαδικών εκτάσεων επί βαθμίδων καλλιέργειας, δεν λαμβάνεται υπ όψιν το υψόμετρο της θέσης του αγροκτήματος αλλά μόνον η μέση και η μέγιστη κλίση του εδάφους (8 και 12% αντίστοιχα).     

Επισημαίνουμε ότι οι Δασικοί χάρτες που αναρτήθηκαν στα προηγούμενα χρόνια και έκλεισαν, δεν έμειναν ανοικτοί για την υποβολή αντιρρήσεων τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα όσο αυτοί που είναι τώρα αναρτημένοι. Ούτε και έτυχαν τόσο μεγάλης Δημοσιότητας.  Οπότε υπάρχουν και πολλοί Ιδιοκτήτες που δεν πρόλαβαν να κάνουν αντιρρήσεις ή πληροφορήθηκαν την ανάρτηση εκ των υστέρων και αφού είχε παρέλθει η προθεσμία.  

Οπότε τίθεται εύλογα θέμα διαφορετικής αντιμετώπισης των πολιτών.  

Επισημαίνουμε ωστόσο ότι δεν είναι ανάγκη οι Δασικοί χάρτες να παραμένουν κλειστοί.  

Θα μπορούσε λοιπόν να προστεθεί μία διάταξη που να επιτρέπει να ανοίξει ξανά η πλατφόρμα υποβολής αντιρρήσεων και στις περιοχές που έκλεισαν δίνοντας την δυνατότητα να υποβάλλουν πρόσθετες αντιρρήσεις όσοι δεν πρόλαβαν να κάνουν κατά την παλαιότερη ανάρτηση.  

Προτείνουμε η Πλατφόρμα για τους πολίτες αυτούς να μείνει ανοικτή για τουλάχιστον 12 μήνες.       

Τέλος για να προστατεύσουμε τους πολίτες από μάταια έξοδα, τους πληροφορούμε ότι η Αντίρρηση κατά του Δασικού χάρτη ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΛΟ ΘΕΜΑ. ΟΥΤΕ ΚΑΝ ΘΕΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΗΣ.  

Η στήριξη και τεκμηρίωση μιας αντίρρησης στον δασικό Χάρτη ΑΠΑΙΤΕΙ ΕΙΔΙΚΗ ΦΩΤΟΕΡΜΗΝΕΙΑ που με βάση τις διατάξεις των άρθρων 10 και 11 του Π.Δ 344/2000 ΕΧΟΥΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΜΟΝΟΝ ΔΑΣΟΛΟΓΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΟΧΙ ΑΛΛΕΣ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΕΣ.      

Δημοσιεύτηκε στο dasarxeio.com | 16.04.2021

ΚατηγορίεςΑπόψεις, Δασικά Οικοσυστήματα, Δασικοί Χάρτες, Νομοθεσία

Tags: Ασπάλαθος, Δασικοί Χάρτες, Ελευθέριος Σταματόπουλος, Προεδρικό διάταγμα 32/2016, Τεχνικό Συμβούλιο Δασών, Φρυγανικά οικοσυστήματα, Χορτολιβαδικές εκτάσεις