Ένα αποτελεσματικό μέτρο αποκατάστασης

Παναγιώτης Γαλάνης,
Δικηγόρος Περιβαλλοντικού – Πολεοδομικού Δικαίου και Δικαίου της Ενέργειας,
Υπ. Δρ. Νομικής ΕΚΠΑ
panagiotisgln@gmail.com

Εισαγωγή: η ελληνική εμπειρία των πυρκαγιών

Οι πολλαπλές ελληνικές εμπειρίες από τις δασικές πυρκαγιές (εντελώς ενδεικτικά παραδείγματα: το 2007, το 2018 στο Μάτι κλπ.) και τις ραγδαίες επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία (βλαβερές χημικές ουσίες), τη ζωή (πρόκληση θανάτων, ασθενειών), αλλά και την ιδιοκτησία (καταστροφή, υποβάθμιση οικιών), καθώς και πρωτίστως στο ίδιο το περιβάλλον (βλάβες στην πανίδα και στη χλωρίδα μιας περιοχής, μεταβολές στον υδρολογικό κύκλο, απώλεια παραγωγών οικοσυστήματος, μείωση του συνολικού οξυγόνου στην ατμόσφαιρα κλπ.) υπογραμμίζουν την ανάγκη διατήρησης στο ακέραιο των δασικών οικοσυστημάτων της χώρας.

Για το σκοπό αυτό, χρησιμοποιούνται και νομικά εργαλεία πάσης φύσεως.

Τα λαμβανόμενα σε αυτή την περίπτωση από τις αρχές μέτρα διακρίνονται, πρώτον, σε προληπτικά που αποσκοπούν στην διαχείριση του κινδύνου της πυρκαγιάς, καθώς και στην προάσπιση του φυσικού περιβάλλοντος από αυτή,  δεύτερον, σε «προκατασταλτικά» (χειρισμοί καυσίμων, διασπορά δυνάμεων κλπ.), τρίτον, σε κατασταλτικά που καθιστούν ευχερέστερο το έργο της πυρόσβεσης, και, τέταρτον σε μέτρα αντιμετώπισης των συνεπειών αλλά και αποκατάστασης όλων των θιγέντων (π.χ. με καταβολή αποζημιώσεων στους πληγέντες) καθώς και του διαταραχθέντος φυσικού περιβάλλοντος, κυρίως με το μέτρο της αναδάσωσης[1].

Η πυροπροστασία, εξάλλου, διέπεται από το ενωσιακό δίκαιο και δη τον Κανονισμό 2168/1992 (πρόληψη, συντονισμός σε κοινοτικό επίπεδο, βάσει του βαθμού κινδύνου).

Ο δε Ν. 998/1979 προβλέπει πως ο δασάρχης και τα υπ’ αυτόν όργανα της δασικής υπηρεσίας, ευθύς ως λάβουν γνώση εκραγείσης πυρκαγιάς, σπεύδουν στον τόπον όπου εκδηλώθηκε αυτή και επιλαμβάνονται της κατασβέσεως ταύτης δια των υπ’ αυτών διατιθεμένων μέσων. Την διεύθυνση των εργασιών για τον εντοπισμό και την κατάσβεση της πυρκαγιάς έχει ο δασάρχης ή ο αναπληρών αυτόν υπάλληλος της δασικής υπηρεσίας μέχρι της ειδοποιήσεως και αφίξεως του Περιφερειάρχη. Αυτός κατευθύνει και συντονίζει και τις ενέργειες των παρεχόντων συνδρομή ιδιωτών ή δημοσίων οργάνων, δίδων τις προς τούτο αναγκαίες οδηγίες.

Τι συμβαίνει, όμως, στην περίπτωση που διαγνωσμένα ένας διοικούμενος υπέστη ζημία από την πυρκαγιά από πράξη ή παράλειψη κρατικού οργάνου;

Στην περίπτωση αυτή, μπορεί να ενεργοποιηθεί υπό σαφείς προϋποθέσεις, η αστική ευθύνη του Δημοσίου ως αποκαταστατικό μέτρο για τη ζημία του πολίτη.

Αποζημίωση από αστική ευθύνη του Δημοσίου: μια εισαγωγή

H αστική ευθύνη του Δημοσίου αποτελεί έναν από τους βασικούς επανορθωτικούς θεσμούς  που διαθέτει το δίκαιο και ερείδεται στις αρχές της ευθύνης του Δημοσίου και της νομιμότητας της διοικητικής δράσης.

Προβλέπεται στις διατάξεις του Εισαγωγικού νόμου του Αστικού μας Κώδικα, αλλά έχει και συνταγματικό θεμέλιο, στη βάση της αρχής της ισότητας και της δικαστικής προστασίας.

Η καινοτομία της είναι προφανής: και αυτό, διότι αποκαθίστανται οι όποιες βλάβες υπέστη ο διοικούμενος κατά την ενάσκηση σε αυτόν της δημόσιας εξουσίας, όχι μόνο δηλ. στη βάση μιας ιδιωτικής διαφοράς του Αστικού Δικαίου.

Προϋποθέσεις ύπαρξης αστικής ευθύνης του Δημοσίου

Κατά τον νόμο, απαιτούνται για να στοιχειοθετηθεί αυτή ορισμένες προϋποθέσεις:

Α) πράξη (ατομική πράξη, υλικές πράξεις) ή παράλειψη (οφειλόμενης ενέργειας)  – παράβαση υποχρεώσεων από τη δασική νομοθεσία, βλ. ενδεικτικώς άρθρο 30 Ν. 998/1979

Β) προερχόμενη από όργανο το Δημοσίου εν γένει – βλ. παραπάνω

Γ) η οποία να λαμβάνει χώρα κατά την άσκηση δημόσιας εξουσίας

Δ) αντικειμενική συνάφεια, ήτοι η παρανομία πρέπει να λάβει χώρα κατά τη διάρκεια της άσκησης και να βρίσκεται σε άμεση συνάφεια με αυτή, ενώ η συνάφεια πρέπει να είναι πρόσφορη – αυτά πρέπει να αποδειχθούν δικαστικώς

Ε) δεν απαιτείται υπαιτιότητα του οργάνου

Στ) ζημία του διοικουμένου (υλική/ηθική) – εδώ καταστροφή σπιτιού, υπαρχόντων, οικοσκευής κλπ.

Ζ)  παράβαση εκ μέρους της Διοίκησης κανόνα δικαίου που έχει τεθεί για την προστασία των δικαιωμάτων του διοικουμένου και όχι μόνο για τη διασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος – ιδιοκτησία, περιουσία κλπ.

Αποκαθίσταται η θετική ζημία του υπό την έννοια της πραγματικής μείωσης της περιουσίας (πρέπει να αποτιμηθεί η συνολική αξία της απώλειας) και η ηθική βλάβη.

Σε όλες τις περιπτώσεις αυτές, στρεφόμαστε με αγωγή αποζημίωσης στα τακτικά διοικητικά δικαστήρια.

Η αποτελεσματικότητα της αγωγής αποζημίωσης εξαρτάται από το ορισμένο του αιτήματος, την ορθή νομική τεκμηρίωση και την κατάφαση των παραπάνω προϋποθέσεων σωρευτικά.

———————

[1] Γαλάνης Π., Νομικά ζητήματα της αναδάσωσης: Αιτιολογία της πράξης, προηγούμενη ακρόαση του διοικουμένου, ανάκληση πράξης αναδάσωσης και έννομο συμφέρον προσβολής της. https://dasarxeio.com/2021/01/14/91735/ και  https://www.pgalanislaw.gr/blog/ 

♦⋅♦⋅♦

ΚατηγορίεςΑπόψεις

Tags: Παναγιώτης Γαλάνης