Περί αναδασώσεως 2021
Ή
Απαγορεύονται τα φυσικά και νομικά κουκουνάρια
(και των «οικιστικών πυκνώσεων»)
Δημήτριος Η. Παπαστερίου
Ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ
Α. Η αναδάσωση είναι ένας χρησιμότατος θεσμός για την αντιμετώπιση ενός χείριστου προηγουμένου: των πυρκαγιών που κατακαίουν τα δάση, με την ευρεία του όρου σημασία. Όπως αυτές που έχουν κατακάψει μέρος των δασών μας το καλοκαίρι του τρέχοντος έτους 2021. Πέρα από τα δάση μας, έχουμε και κάθε άλλου είδους καταστροφές τόσο ανθρώπινες όσο και περιουσιακές, η έκταση των οποίων μόνο με την πάροδο του χρόνου μπορεί να υπολογισθεί. Η ευθύνη είναι «πατρογονική», αλλά κανένας δε θα ασχοληθεί με τις ρίζες της. Η ευθύνη, παραπέρα, είναι και πολιτειακή και πολιτική. Και μάλιστα όλων μας. Και αυτός υπήρξε ανέκαθεν ο κύριος λόγος που δεν αναζητούνται αποτελεσματικά οι υπεύθυνοι. Όλοι μας δημιουργούμε την κοινωνική υπαιτιότητα, την συντηρούμε, την καλλιεργούμε και την απολαμβάνουμε. Και όταν έρθει το μεγάλο επόμενο κακό, αναζητούμε υπευθύνους. Έχουν γεμίσει τα αυτιά μας από προσπάθειες να σβήσουμε τις πυρκαγιές, με περιγραφές εξαντλημένων δημοσιογράφων∙ και έχουν κατακλυσθεί τα μάτια μας από τηλεοπτικές εικόνες, που επαναλαμβάνονται υπό μορφή ανόητων διαφημίσεων πολλές φορές οι ίδιες καταστροφικές λήψεις, για εμπέδωση. Υπάρχουν, όμως, τόσες άλλες εικόνες – από την Ηλεία, τη Μάνδρα και το Μάτι – οι οποίες ακόμη στροβιλίζονται στις οθόνες κάποιων υπολογιστών για να αναδείξουν στοιχεία, να εντοπίσουν υπευθύνους να επιβληθούν κυρώσεις. Αλλά, ας μη βιαζόμαστε. Έχουμε καιρό! Τώρα ξανακαίεται το σπίτι μας και πρέπει να ασχοληθούμε με αυτό. Η ανθρώπινη σημασία του επείγοντος. Πρέπει να μπορώ να ζήσω για να ασχοληθώ με τις προηγούμενες καταστροφές, συμπεριλαμβανομένων και των δασικών και γενικότερα του περιβάλλοντος. Κάπου κάπου ξεφεύγουν και μερικές βεβαιώσεις ότι υπάρχει απόλυτη ανάγκη για αναδασώσεις. Πόσες φορές πρέπει να τονίσουμε την άμεση ανάγκη για την εφαρμογή του άρθρου 117, παρ. 3, Συντ, που θεμελιώνει το θεσμό της αναδασώσεως[1].
Β. Ο θεσμός της αναδασώσεως νοείται ως το σύνολο των κανόνων που διέπει την κατηγορία των αναδασωτέων εκτάσεων (ως έννομων σχέσεων και καταστάσεων), κατηγορία που διαθέτει δική της ενότητα, διακρίνεται για το δικό της ενιαίο πνεύμα, διέπεται από αυτοτέλεια, καθώς και από κοινά χαρακτηριστικά.
Οι κανόνες που διέπουν την αναδάσωση βρίσκονται στο Σύνταγμα (άρθρο 117, παρ. 3) και στο ν. 998/1979[2], όπως αυτοί εφαρμόζονται και ερμηνεύονται στο πεδίο του Κτηματολογικού Δασικού Δικαίου, που σημαίνει ότι συμπλέουν με τους ν. 998/1979, 2308/1995, 2664/1998 και 4512/2018, όπως ισχύουν∙ αλλά και με τους ν. 4819/2021 και 4821/2021.
Ορισμός της αναδασώσεως υπάρχει στο άρθρο 37, παρ. 1, ν. 998/1979. Σύμφωνα με αυτό, «Ως αναδάσωσις νοείται η αναδημιουργία της καθ’ οιονδήποτε τρόπον καταστραφείσης ή σημαντικώς αραιωθείσης ή άλλως πως υποβαθμισθείσης δασικής βλαστήσεως, είτε διά της φυτεύσεως ή σποράς, είτε διά της διευκολύνσεως της φυσικής αναγεννήσεως, προς δημιουργίαν δάσους ή δασικής εκτάσεως»[3].
Από τη νομολογία, ενδεικτικά, αναφερόμαστε στην ΟλΣτΕ 685/2019, που αποφαίνεται ότι «…τα δάση και οι δασικές εκτάσεις, ως φυσικά αγαθά, και ανεξαρτήτως της ειδικότερης ονομασίας ή της θέσης τους, υπάγονται σε ιδιαίτερο και αυστηρό προστατευτικό καθεστώς, με σκοπό τη διατήρηση της κατά προορισμό χρήσης τους, ανατίθεται δε στον κοινό νομοθέτη η θέσπιση των επιβαλλομένων προληπτικών ή κατασταλτικών μέτρων για την επίτευξη του σκοπού αυτού (πρβλ. ΣτΕ 2153/2015 Ολομ. κ.ά.)…»[4].
Αυτό το ιδιαίτερο και αυστηρό προστατευτικό καθεστώς καταλύεται ολοσχερώς από φυσικά και νομικά «κουκουνάρια». Τα πρώτα, όταν καίγονται, εκτινάσσονται όπου τύχει∙ κάθε νομική απαγόρευση εκτινάξεώς τους θα ήταν αναποτελεσματική. Τα δεύτερα, τα νομικά κουκουνάρια, εκτινάσσονται με ποικίλα και διαχρονικά νομοθετήματα, με πράξεις της Διοικήσεως, αλλά – φευ – και με δικαστικές αποφάσεις (παράδειγμα οι δικαστικές αποφάσεις για την Ιπποκράτειο Πολιτεία[5], που δε σέβεται ούτε το όνομα του μεγάλου Ιπποκράτη). Κάθε νομική απαγόρευση εκτινάξεως των νομικών κουκουναριών αποδεικνύεται μάταιο έργο, διότι καλύπτεται πανταχόθεν, από όλους τους φορείς τη κοινωνικής υπαιτιότητας.
Γ. Η αναδάσωση καλύπτει κάθε έκταση με δασική βλάστηση, ανεξάρτητα αν είναι δημόσια ή ιδιωτική[6], όπως ρητά ορίζεται στο άρθρο 117, παρ. 3, Συντ, το οποίο, σημειωτέο, έχει άμεση και επιτακτική εφαρμογή[7], όπως και το σύστοιχό του άρθρο 24 Συντ[8].
Απαιτείται κήρυξη της αναδασώσεως χωρίς να απαιτείται η προηγουμένη επίλυση τυχόν αμφισβητήσεων ως προς το χαρακτήρα της υπό αναδάσωση εκτάσεως ως δασικής ή μη ούτε η κατάρτιση Δασολογίου[9].
Ενώ η αναδάσωση είναι ανεπίδεκτη εξαιρέσεων, το ΣτΕ έχει ήδη δεχθεί ότι λόγοι υπέρτερου δημόσιου συμφέροντος επιτρέπουν την κάμψη του άρθρου 117, παρ. 3, Συντ, για παράδειγμα όταν πρόκειται για εγκατάσταση και λειτουργία αιολικών σταθμών, υπό ορισμένες προϋποθέσεις[10].
Δ. Μετά την κήρυξη της αναδασώσεως ακολουθεί το στάδιο πραγματοποιήσεώς της. Μεσολαβεί η σύνταξη της λεγόμενης αναδασωτικής μελέτης, που βέβαια πρέπει να καταρτίζεται από τη Δασική Υπηρεσία[11]. Η πραγμάτωση της αναδασώσεως – με φυσικό ή τεχνητό τρόπο – απαιτεί πολύ χρόνο, γεγονός που δεν είναι καθόλου ευχάριστο σε όσους εποφθαλμιούν τις συγκεκριμένες εκτάσεις. Βέβαια, υπάρχει η δυνατότητα ανακλήσεως της αναδασωτικής αποφάσεως, εν όλω ή εν μέρει, ή ακόμη και τροποποιήσεώς της, μέχρις ότου ακολουθήσει το στάδιο άρσης της αναδασώσεως (άρθρο 44 ν. 998/1979). Αναμένουμε κυρίαρχος λόγος άρσης της αναδασώσεως να είναι η πραγματοποίησή της, η οποία «συντελείται με την επαναφορά της καταστραφείσας δασικής βλάστησης στην έκταση με οικολογικά χαρακτηριστικά επαρκή για την υπαγωγή της στις παραγράφους 1 και 2 του άρθρου 3 του παρόντος νόμου, ανάλογα με τη μορφή (δάσος ή δασική έκταση) που είχε πριν την καταστροφή της, χωρίς να απαιτείται η πλήρης μορφολογική και οικολογική αποκατάσταση της έκτασης αυτής στο προ της καταστροφής της επίπεδο»[12].
Έχει κριθεί με πάγια νομολογία ότι η διαδικασία προσωρινής επιλύσεως αμφισβητήσεων ως προς το χαρακτήρα εκτάσεως ως δάσους ή δασικής εκτάσεως και η διαδικασία κηρύξεως μιας εκτάσεως ως αναδασωτέας είναι διαδικασίες διαφορετικές[13].
Στο νόμο ρυθμίζεται ειδική περίπτωση αναδασώσεως (δημιουργία δασικών φυτειών, άρθρο 39 ν. 998/1979), συνδεόμενη με πολυετή σύμβαση εκμισθώσεως. Πρόκειται για δυνατότητα υπογραφής συμβάσεως μισθώσεως σε εκτάσεις που θα κηρυχθούν αναδασωτέες, ύστερα από δημοπρασία, υπό ορισμένες προϋποθέσεις και με συγκεκριμένους όρους. Επίσης, ρυθμίζεται η δυνατότητα να διατίθενται στο Δημόσιο κατά χρήση εκτάσεις νομικών προσώπων δημόσιου δικαίου προς
αναδάσωση και δασοπονική εκμετάλλευση (άρθρο 40 ν. 998/11979).
Οι αποφάσεις αναδασώσεων, οι ανακλητικές αποφάσεις, καθώς και οι αποφάσεις άρσης των αναδασώσεων υπάγονται στις ρυθμίσεις των ν. 2308/1995 και 2664/1998, εντασσόμενες στις πράξεις Κτηματολογικού Δασικού Δικαίου.
Αντιμετωπίζονται ως λόγοι αναδασώσεως οι εκχερσώσεις, η υλοτομία και κυρίως οι πυρκαγιές.
Ένα μεγάλο μέρος του πονήματος (Παπαστερίου, Αναδάσωση, 2020) αφιερώνεται στον εκσυγχρονιστικό νόμο 4685/2020, κατά τον οποίο τα αρμόδια όργανα της Πολιτείας θεσπίζουν και πρόκειται να εφαρμόσουν πολιτικές και μέτρα, οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα να αφαιρούνται περιβαλλοντικοί και δασικοί πόροι από τις επόμενες γενιές.
Επίσης, υποσκάπτεται η ποιότητα ζωής των επόμενων γενιών.
Με τον τρόπο αυτό, παραβιάζεται η αρχή της βιώσιμης αναπτύξεως στον πυρήνα της.
Διότι, αν για την οικονομική κρίση υπάρχει ελπίδα ανατάξεως και αν για την κρίση της πανδημίας υπάρχει βεβαιότητα ότι θα ξεπεραστεί, καμιά ελπίδα ανατάξεως και καμιά βεβαιότητα αποκαταστάσεως δεν υπάρχει για την οικολογική κρίση.
Ε. Οι νέες νομοθετικές κινήσεις του π.δ. 3/21 και των ν. 4819/2021 και 4821/2021 πριν προλάβουν να εφαρμοσθούν στην πράξη βρίσκονται αντιμέτωπες με την εφιαλτική λαίλαπα των εξακοσίων πυρκαγιών και αναζωπυρώσεων, που ακόμη φαίνεται να μην έχουμε τελειώσει.
Όταν ανασταλούν οι φυσικές κουκουναροεκτινάξεις θα βρεθούμε μπροστά στην άλλη λαίλαπα των νομικών κουκουναροεκτινάξεων, που είναι, ούτως εχόντων των πραγμάτων, περισσότερο επικίνδυνες και αποτελεσματικότερα πιο απάνθρωπες.
Στ. Ας αρχίσουμε για μία φορά, κατά υποδειγματικό τρόπο, να εφαρμόσουμε την αναδάσωση κατά τη συνταγματική επιταγή του άρθρου 117, παρ. 3.
Όπως μεταδίδει το ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο πρωθυπουργός κ. Κυρ. Μητσοτάκης είπε ότι «από αύριο κάθε έκταση που κάηκε κηρύσσεται αναδασωτέα με βάση ΠΝΠ»[14]. Ορθότατο μέτρο, μία εκ του νόμου κήρυξη της αναδασώσεως. Αρκεί να εφαρμοσθεί χωρίς «αστερίσκους». Να μη νοθευθεί! Χωρίς ειδικότερα νόμο, προεδρικό διάταγμα, κοινή υπουργική απόφαση και ποικίλες εγκυκλίους, που συνήθως απομειώνουν το βασικό κανόνα.
Αστερίσκος α΄: Θα καταλαμβάνει κάθε καείσα έκταση με ακρίβεια πληρότητα και σαφήνεια;
Αστερίσκος β΄: Θα καταλαμβάνει και τις αντισυνταγματικές «οικιστικές πυκνώσεις»;
Αστερίσκος γ΄: Θα καταλαμβάνει και όλες τις εκτάσεις που υπάγονται στο άρθρο 55 ν. 4685/2020; (αυτές που με 250 ευρώ εξασφαλίζουν το δασικό αυθαίρετο για τριάντα χρόνια);
Αστερίσκος δ΄: Θα καταλαμβάνει όλες τις καείσες εκτάσεις, με μοναδικό κριτήριο ότι οι δικαιούχοι τους έχουν αποζημιωθεί;
Αστερίσκος ε΄: Θα χρειασθούν προφανώς αναδασωτικές μελέτες. Ποιοι θα τις συντάξουν;
Αστερίσκος στ΄: Θα υπόκεινται σε τροποποιήσεις οι σχετικές διατάξεις; Άνευ όρων;
Αστερίσκος ζ; Quid με τις προθεσμίες και τις παρατάσεις τους;
Οι αστερίσκοι εύκολα μετατρέπονται σε νομικές κουκουναροεκτινάξεις. Το υπάρχον σύστημα γνωρίζει! Συμπεριλαμβανομένης της «συνταγματικής ανεκτικότητας».
—————
[1] Αφιερώσαμε ένα ολόκληρο πόνημα το έτος 2020 υπό το τίτλο «Αναδάσωση- με συνοπτικές αναφορές στο ν. 4685/2020 και αναπτύξεις των άρθρων 48 έως 55 – Συστηματική ανάλυση και επεξεργασία της νομολογίας». Έχει σταλεί δωρεάν σε ογδόντα αποδέκτες. Και έχει τιμηθεί με βιβλιοκρισία του ομότιμου καθηγητή Ι. Σπυριδάκη, (Αρμ 2020 σ. 1259-1263), τον οποίο ευχαριστώ και δημοσίως.
[2] Παπαστερίου, Αναδάσωση, § 5, αρ. 1 επ.
[3] Βλ. σχετικά: ΣτΕ 392/2002. Ενδεικτικά, για τη δασική βλάστηση βλ. ΟλΣτΕ 32/2013, (υπό 6). ΑΠ 1330/2015. ΑΠ 1354/2015. ΣτΕ 2215/2015, (υπό 6). Ανάπτυξη των στοιχείων της νομοτυπικής μορφής του άρθρου 37, παρ. 1, ν 998/1979 υπάρχει σε Παπαστερίου Αναδάσωση, § 2, αρ. 2-10.
[4] ΟλΣτΕ 685/2019, (υπό 15), SoL. Βλ. και Παπαστερίου, Αναδάσωση, § 20, αρ. 141 επ.
[5] Βλ. σχετικά την εξαιρετική συμβολή της Παυλάκη, Ιπποκράτειος Πολιτεία: Το δάσος με τα σπίτια στην καρδιά της Πάρνηθας, dasarxeio.com, 09.08.2021.
[6] Σπυρόπουλος/Κοντιάδης/Ανθόπουλος/Γεραπετρίτης (-Βασιλειάδης), ΕρμΣυντ (2017) άρθ. 117, αρ. 4.
[7] Παπαστερίου Αναδάσωση, § 4, αρ. 1 επ.
[8] Σιούτη, ΕγχΔΠερ3, σ. 116. Σπυρόπουλος/Κοντιάδης/Ανθόπουλος/Γεραπετρίτης (-Βασιλειάδης), ΕρμΣυντ (2017) άρθ. 24, αρ. 72.
[9] Σιούτη, ΕγχΔΠερ3, σ. 115-116. Σπυρόπουλος/Κοντιάδης/Ανθόπουλος/Γεραπετρίτης (-Βασιλειάδης), Ερμ Συντ (2017) άρθ. 117, αρ. 4. Παπαστερίου , Αναδάσωση, § 2, αρ. 12.
[10] Παπαστερίου , Αναδάσωση, § 14, αρ. 1 επ. (με εκτενείς αναπτύξεις).
[11] Παπαστερίου, Αναδάσωση, § 6, αρ. 4-14. Το σχετικό άρθρο 42 ν. 998/1979 ρυθμίζει σημαντικά ζητήματα (Παπαστερίου , Αναδάσωση, § 6, αρ. 33-46).
[12] Στο νόμο εισάγονται δύο ειδικές και διαφορετικές περιπτώσεις άρσης της αναδασώσεως, ανάλογα με το αν πρόκειται για ιδιωτική ή δημόσια έκταση (Παπαστερίου, Αναδάσωση, § 8, αρ. 4 επ.).
[13] ΣτΕ 838/2002, (υπό 6), Νομοτέλεια. ΣτΕ 844/2009, (υπό 7), Νομοτέλεια. ΣτΕ 4406/2010. ΣτΕ 2861/2913, (υπό 9), ΝΟΜΟΣ. Παπαστερίου, Αναδάσωση, § 9, αρ. 7 επ.
[14] Κυρ. Μητσοτάκης: Με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου από αύριο κάθε έκταση που κάηκε κηρύσσεται αναδασωτέα: dasarxeio.com , 10/08/2021.
————-
ΚατηγορίεςΑπόψεις, Δόμηση - Αυθαίρετα, Νομοθεσία, Πυρκαγιές - Αναδασώσεις
Αφήστε μια απάντηση