Μάριος Τρίγκας,
Επίκουρος Καθηγητής Δασικής Οικονομικής & Καινοτομίας
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Τμήμα Δασολογίας, Επιστημών Ξύλου & Σχεδιασμού
Με αφορμή το διάλογο που έχει αναπτυχθεί από ειδικούς της δασικής επιστήμης, γύρω από την «ενορχηστρωμένη» προσπάθεια που παρατηρείται τις τελευταίες ημέρες από διάφορα κέντρα και μέσα, για να βρεθεί το «εξιλαστήριο θύμα» των καταστροφικών δασικών πυρκαγιών και του τρόπου αντίδρασής σε αυτό, παρατίθενται στη συνέχεια ορισμένες σκέψεις, με τη μορφή μίας ίσως «εναλλακτικής» άποψης και προσέγγισης.
Αρχικά, φαίνεται να υπάρχει ταύτιση απόψεων για όλα τα διαχρονικά ζητήματα τα οποία έχουν αναφερθεί – παρουσιαστεί από εξαιρετικούς και έμπειρους συναδέλφους, φορείς, σωματεία κ.λ.π. αναφορικά με τη διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων, την υποβάθμιση ουσιαστικά της Δασικής Υπηρεσίας, την πυρόσβεση και την καταστολή των δασικών πυρκαγιών, την έλλειψη πιστώσεων, την υποστελέχωση της Δασικής Υπηρεσίας, την επιστημονική γνώση που δεν αξιοποιείται, την έλλειψη πολιτικής βούλησης, την προβληματική περιβαλλοντική και δασική νομοθεσία και χωροταξικό σχεδιασμό, την απεμπόληση επαγγελματικών δικαιωμάτων και γνωστικών αντικειμένων και τόσα άλλα.
Όλα αυτά δημιουργούν το αίσθημα της αγανάκτησης, του θυμού, της απορίας«μα δεν ακούει κανείς τους ειδικούς για τα δάση επιστήμονες;» Προσωπικά είμαι πεπεισμένος και πως μας ακούνε και πως γνωρίζουν ότι αρκετά (αν όχι όλα) από αυτά τα οποία διατυπώνουμε ως απόψεις είναι προς τη σωστή κατεύθυνση δείχνοντας στην πράξη τι πρέπει να γίνει. Το ερώτημα εδώ πιστεύω είναι άλλο και προκύπτει προσθέτοντας μία λέξη στην παραπάνω αρχική ερώτηση: «μα γιατί δε μας ακούει κανείς:» ή θα μπορούσε κάποιος να πει «και γιατί θα έπρεπε κάποιος να ενδιαφερθεί για τη δασική επιστήμη και την προσφορά της στην κοινωνία;». Σε αυτό το «γιατί» θα πρέπει λοιπόν να δοθεί μια απάντηση, ξεκινώντας και από το ερώτημα σε επίπεδο ατομικής ευθύνης και καθήκοντος, τι επιπλέον μπορεί να προσφέρουν επιστήμονες, καθηγητές, μελετητές, στελέχη και υπάλληλοι της δασικής υπηρεσίας, μέλη των δασικών συνεταιρισμών, βιομηχανίες και γενικά όλοι οι «stakeholders» αυτού που ονομάζουμε «αλυσίδα αξίας του δάσους»;
Μέσα στη γενικότερη αγανάκτηση των ημερών, υπάρχουν διάφορες απόψεις για να κινηθεί ο δασικός κλάδος ακόμη και νομικά έναντι όλων αυτών που προσπαθούν να επιρρίψουν τις ευθύνες των καταστροφών στη Δασική Υπηρεσία, να υπάρξουν διαμαρτυρίες, αντιστάσεις, αγώνας. Εδώ λοιπόν, θα μπορούσε να προσθέσει κάποιος και την άποψη «να προσαρμοστούμε» και να σκεφτούμε «έξω από το κουτί» δίνοντας απάντηση σε αυτό το αμείλικτο «γιατί». Και δεν αποτελεί μια αυθαίρετη άποψη κατά τη γνώμη μου. Σύμφωνα με τον γκουρού του μάνατζμεντ τον Peter Drucker «κάθε Οργανισμός πρέπει να είναι έτοιμος να εγκαταλείψει οτιδήποτε κάνει προκειμένου να επιβιώσει» (κάτι που μας διδάσκουν και οι βιολογικές επιστήμες), όπως επίσης και «οι οργανισμοί που βλέπουν μπροστά δεν σπαταλούν χρόνο ούτε δυνάμεις για να υπερασπιστούν το χθες» και τέλος «ο μεγαλύτερος κίνδυνος σε μια περίοδο αναταραχής δεν είναι η αναταραχή. Είναι να ενεργείς με βάση τη λογική του χθες». Μήπως ήρθε λοιπόν η εποχή να εγκαταλείψουμε τις απόψεις και τις λογικές του χθες και να προσαρμοστούμε στις συνθήκες του σήμερα, με ξεκάθαρο όραμα και σκέψη έξω από περιορισμούς και αγκυλώσεις του παρελθόντος για το μέλλον;
Και εδώ γίνομαι ακόμη πιο συγκεκριμένος θέτοντας σκέψεις και ερωτήματα που μπορεί να αποτελέσουν ίσως βάση για προβληματισμό, αναθεώρηση και υλοποίηση πολιτικών και μέτρων που ως «stakeholders” των δασών θα πρέπει να επιλέξουμε θαρραλέα να προχωρήσουμε σε μέσο-μακροπρόθεσμό χρονικό ορίζοντα.
Έχει αναδειχθεί η «αξία» που πραγματικά εμπεριέχεται στα δάση και τα δασικά οικοσυστήματα τις χώρας μας και πολύ περισσότερο έχει επικοινωνηθεί η αξία αυτή στην κοινωνία και στους λήπτες αποφάσεων; Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία η αξία είναι «πολύτιμο πνευματικό (κυρίως) ή άλλο αγαθό που λειτουργεί ως καθοδηγητικός παράγοντας στη ζωή ενός ανθρώπου ή αναγνωρίζεται ως τέτοιο από το κοινωνικό σύνολο» ή αλλιώς «η σπουδαιότητα και η χρησιμότητα ενός αγαθού, το πόσο αξίζει κάτι». O χρήστης του δάσους και των προϊόντων της δασικής παραγωγής «πληρώνει» για την ικανοποίηση των αναγκών του και όχι για το κόστος των προϊόντων και υπηρεσιών, πληρώνει για την «αξία» του δάσους. Πρέπει να γίνει αντιληπτή σε όλους τους εμπλεκομένους και τελικούς χρήστες ποια είναι η αξία των δασικών οικοσυστημάτων και πως αυτά μπορούν να αποτελέσουν πηγή παραγωγής πραγματικού πλούτου μέσα από την ικανοποίηση αναγκών. Η πράξη έχει δείξει πως σε αυτή τη χώρα, από τη στιγμή που δεν υπάρχει οικονομικό ενδιαφέρον αλλά και κάθε άλλης μορφής ενδιαφέροντος για τα δάση και τη συνολική αξία που εμπεριέχεται σε αυτά και τις οικοσυστημικές τους υπηρεσίες – πέραν της «οικολογίζουσας» επικρατούσας άποψης με βάση τι διαβάζουμε ή ακούμε στα ΜΜΕ και τα social media από αμφίβολες πηγές – κανείς δε θα αναλάβει την πολιτική βούληση αλλά και κόστος να υλοποιήσει μία ξεκάθαρη και υπεύθυνη δασική πολιτική με ισχυρή Δασική Υπηρεσία. Ακόμη και εμείς έχουμε αυτή την ξεκάθαρη στόχευση; Ποιο είναι το όραμα; Πως απαντάμε στο «γιατί»; Και φυσικά στη συνέχεια μπορούμε να συζητήσουμε τα «πώς» και «τί» κάνουμε ώστε και η ελληνική δασοπονία να μπορέσει να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες για βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας βασιζόμενη σε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο με τη συνεργασία όλων των ενδιαφερομένων, που εξασφαλίζει την κοινωνική συνοχή, τη δημιουργία πλούτου και την περιβαλλοντική προστασία.
Έχει δημιουργηθεί το κατάλληλο «οικοσύστημα καινοτομίας» για την ελληνική δασοπονία, ως απαραίτητο συστατικό της δημιουργίας αξίας με κέντρο τα δάση μας, ώστε να αποτελέσουν αυτά σημείο προσοχής, ενίσχυσης και προστασίας από την κοινωνία και την πολιτική ηγεσία; Ορισμένα από τα πολλά επιμέρους ερωτήματα που θα πρέπει να απαντηθούν για τη δημιουργία αυτού του «οικοσυστήματος» είναι τα ακόλουθα:
-
Πώς επιτυγχάνεται μία νέα και καινοτόμα δασοκομία και προϊόντα προστιθέμενης αξίας με ταυτόχρονη ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της βιωσιμότητας των δασικών βιομηχανιών, της βιοενέργειας και της ευρύτερης πράσινης οικονομίας και αγορών, που αποτελούν στόχους τόσο ευρωπαϊκών αλλά και εθνικών πολιτικών;
-
Πώς είναι δυνατή η ανάπτυξη και διασφάλιση της εφοδιαστικής αλυσίδας πρώτων υλών με διαθέσιμες ποσότητες ξυλείας από τα ελληνικά δάση και διευκόλυνση της αύξησης της αειφορικής διακίνησης ξυλείας;
-
Πώς δημιουργούμε δικτυώσεις, συνέργειες και σχέσεις win–win με άλλους οικονομικούς και επιστημονικούς κλάδους π.χ. στον ενεργειακό τομέα, στον τουρισμό ή στον τομέα της βιοοικονομίας ευρύτερα, τις τοπικές κοινωνίες και την αυτοδιοίκηση ή απλά βρισκόμαστε απέναντί τους;
-
Πώς θα μπορέσει να επιτευχθεί η διασύνδεση της έρευνας με τις επιχειρήσεις και την αγορά, προχωρώντας ταυτόχρονα και στη διευκόλυνση της πρόσβασης των προϊόντων και των πρώτων υλών της δασικής βιομηχανίας σε αγορές τρίτων χωρών μέσω διμερών εμπορικών συμφωνιών;
-
Πώς μπορούν να ενσωματωθούν marketing plans στα διαχειριστικά μας σχέδια με έμφαση στις ωφέλειες για τους τοπικούς πληθυσμούς;
-
Πώς μπορούν να προσαρμοστούν οι δασικοί συνεταιρισμοί αλλά και οι βιομηχανίες στις τεχνολογικές και άλλες εξελίξεις και έχουν αναπτύξει νέα επιχειρηματικά μοντέλα προσαρμοσμένα στις νέες συνθήκες;
-
Έχει αναδειχθεί ο κεντρικός ρόλος της δασοπονίας σε νέα παραγωγικά – αναπτυξιακά μοντέλα όπως αυτά της κυκλικής βιοοικονομίας για την αντιμετώπιση και της κλιματικής αλλαγής;
-
Πώς θα καταφέρουμε να προωθήσουμε την πληρέστερη χρησιμοποίηση της ξυλείας και γενικότερα της δασικής βιομάζας ως αειφόρου, ανανεώσιμης, φιλικής προς το κλίμα και το περιβάλλον πρώτης ύλης για προϊόντα προστιθέμενης αξίας, παραγωγής προηγμένων υλικών και χημικών ουσιών με βάση το ξύλο, για την παραγωγή βιοενέργειεας και ηλεκτρισμό ;
-
Πώς μπορεί να προχωρήσει η ανάπτυξη εννοιολογικού πλαισίου για την εκτίμηση της αξίας των υπηρεσιών που προσφέρουν τα δασικά οικοσυστήματα, προωθώντας την ενσωμάτωσή τους σε λογιστικά συστήματα και στο ΑΕΠ της χώρας;
-
Πώς μπορεί επίσης να προχωρήσει η ανάπτυξη Συστημάτων Πληροφοριών για τα Δάση και ανταλλαγή πληροφορίας με τα κράτη μέλη της Ε.Ε. με έμφαση στη στατιστική των δασών –big data;
-
Επενδύουμε σε σύγχρονα προγράμματα σπουδών στα Δασολογικά Τμήματα της χώρας και σε εκπαίδευση –κατάρτιση μελών των δασικών συνεταιρισμών και της δασικής υπηρεσίας μέσα από προγράμματα δια βίου εκπαίδευσης σε συνεργασία με τα ΑΕΙ;
-
Πώς μπορεί να προχωρήσει η υιοθέτηση νέων οργανωτικών μοντέλων στη Δασική Υπηρεσία με στόχο τη μείωση της γραφειοκρατίας, τη διακυβέρνηση του δασικού τομέα και τη διαρκή αξιολόγηση του προσωπικού;
Και ανάμεσα στα τόσα άλλα ερωτήματα που θα μπορούσαμε να παραθέσουμε για την δημιουργία αυτού του «οικοσυστήματος καινοτομίας» στη δασοπονία, υπάρχουν και οριζόντια θέματα όπως αυτά της χρηματοδότησης, της νομοθεσίας και της εφαρμογής αποτελεσματικού μάρκετινγκ & επικοινωνίας όλων των παραπάνω. Επιδιώκουμε να αποκτήσουμε διάφορα οφέλη, όπως πρόσβαση σε πληροφόρηση και οικονομικά κεφάλαια (και εδώ περιλαμβάνονται και τα ιδιωτικά κεφάλαια), αύξηση της παραγωγικότητας και διεθνοποίηση αντισταθμίζοντας τις ελλείψεις σε πόρους και ικανότητες που είναι σημαντικές ειδικά στο δασικό τομέα; Επιδιώκουμε την προστασία του πολίτη από τα fake news που τον κατακλύζουν μέσα από οργανωμένες και διαρκής εκστρατείες ενημέρωσης; Δυστυχώς το τελευταίο διάστημα με αφορμή τα τραγικά γεγονότα των πυρκαγιών, έχω βρεθεί σε συζητήσεις με παρέες που έχουν πιστέψει σε αυτά τα fake news και ήδη έχουν «καταδικάσει» στη συνείδησή τους τη Δασική Υπηρεσία με βάση τα τηλεδικαστήρια!
Και φυσικά τέλος το ερώτημα που πρέπει όλοι μας να κάνουμε «τι κάνει ο καθένας από εμάς και ο φορέας/οργανισμός στον οποίο ανήκει για όλα τα παραπάνω;» Αν θεωρούμε ότι κάποιος άλλος πάνω από εμάς, π.χ. το Υπουργείο ή ο Πρωθυπουργός, ή η Δικαιοσύνη θα έρθει και από μόνος του θα αλλάξει και βελτιώσει τη δική μας πραγματικότητα, πολύ φοβάμαι ότι θα περιμένουμε για πολύ ακόμη και θα εξακολουθούμε να διερωτόμαστε «μα δεν μας ακούει κανείς;» Όλα τα παραπάνω μπορεί και πρέπει ίσως να αποτελέσουν διαρκής στόχους – προβληματισμούς στην προσπάθεια πειθούς για τη στελέχωση και χρηματοδότηση της Δασικής Υπηρεσίας και της δασικής έρευνας, αλλά και ενίσχυσης επιμέρους οικονομικών κλάδων που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με το δάσος και της καθιέρωσης στη συνείδηση του πολίτη του σημαντικότατου ρόλου τους πίσω από τη διαχείριση, προστασία και παραγωγή πλούτου των δασών, ως τα βασικότερα από τα κομμάτια αυτού του «οικοσυστήματος».
Ας αναλογιστούμε λοιπόν τα παραπάνω ερωτήματα και ας προσπαθήσουμε ο καθένας από την πλευρά του να προσαρμοστούμε στο νέο περιβάλλον και τις νέες συνθήκες που επικρατούν σε διεθνές επίπεδο αλλά και σε εθνικό, όπως έχουν ήδη κάνει και πολλοί άλλοι κλάδοι, στην προσπάθεια να προσδιοριστούν νέα μοντέλα δημιουργίας και ενσωμάτωσης αξίας, τα οποία μπορεί μελλοντικά να συμβάλλουν στον επαναπροσδιορισμό του όρου «δασικοί πόροι» για τη χώρα μας. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να «σκεφτούμε έξω από το κουτί» να δώσουμε την αξία που πραγματικά πρέπει στα δάση μας και να πείσουμε αυτούς που πρέπει για το «γιατί»!
…………
Δημοσιεύτηκε στο dasarxeio.com | 23.08.2021
ΚατηγορίεςΑπόψεις, Δασική Πολιτική
Αφήστε μια απάντηση