 |
Σοφία Ε. Παυλάκη, Δικηγόρος, M.Sc. |
Τα δάση και οι δασικές εκτάσεις της Χώρας υπήχθησαν σε ιδιαίτερο προστατευτικό καθεστώς με τα άρθρα 24 παρ. 1 και 117 παρ. 3 του Συντάγματος του 1975, με σκοπό τη διατήρηση της κατά προορισμόν χρήσεώς τους. Οι διατάξεις αυτές του Συντάγματος εξειδικεύτηκαν ακολούθως με τον ν. 998/1979 «Περί προστασίας των δασών και των δασικών εν γένει εκτάσεων της Χώρας» (Α’ 289/29.12.1979) και με συναφείς διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας.
Σύμφωνα με όσα είχε δεχτεί η νομολογία των δικαστηρίων μας, μέχρι και τις πρόσφατες αποφάσεις 1364-5/2021 της μείζονος Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας, εκτάσεις που είχαν απολέσει τον δασικό τους χαρακτήρα πριν την 11η Ιουνίου 1975 (οπότε ετέθη σε ισχύ το Σύνταγμα), λόγω επεμβάσεων που έλαβαν χώρα με βάση σχετική διοικητική πράξη η οποία καλύπτεται από το τεκμήριο νομιμότητας, δεν είναι δυνατόν να χαρακτηρισθούν ως δάση ή ως δασικές εκτάσεις με πράξη του δασάρχη και σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 14 του ν. 998/1979, ούτε να κηρυχθούν αναδασωτέες λόγω των επεμβάσεων επ’ αυτών (ΣτΕ 1439/2016, 3169/2015, 2386/2011, 4591/2009, 3998/2008, 2883/2006, 280/2005, 318/2005, 3632/2003, 2513/2001, ΔΕφΑθ 984/2016 κ.ά.).
Η πάγια αυτή θέση της νομολογίας των δικαστηρίων μας, τελούσε σε συμφωνία και με τις διατάξεις της παρ. 7 του άρθρου 3 του ν. 998/1979, όπως ισχύει, σύμφωνα με την οποία εκτάσεις που έχουν απολέσει τον δασικό τους χαρακτήρα πριν την 11η Ιουνίου 1975, λόγω επεμβάσεων που έλαβαν χώρα με βάση σχετική διοικητική πράξη που καλύπτεται από το τεκμήριο νομιμότητας, δεν χαρακτηρίζονται ως δάση ή ως δασικές εκτάσεις ή ως εκτάσεις των παρ. 5α’ ή 5β’ του άρθρου 3, κατά τη διαδικασία του άρθρου 14 ή κατά τη διαδικασία κατάρτισης δασικού χάρτη ή αναμόρφωσης κυρωμένου δασικού χάρτη και δεν κηρύσσονται αναδασωτέες εφ’ όσον διατηρούν τη χρήση που τους αποδόθηκε.
Ομοίως με βάση τις ανωτέρω διατάξεις, στις περιπτώσεις ακινήτων εκτός σχεδίου, όπως και εντός των περιοχών της περ. β’ της παρ. 2 του άρθρου 23 του ν. 3889/2010, όπως ισχύει, για τα οποία εκδόθηκε νόμιμη οικοδομική άδεια προ της 11ης Ιουνίου 1975, η οποία δεν έχει ανακληθεί ή ακυρωθεί, δεν χαρακτηρίζεται ως δάσος ή ως δασική έκταση ή ως έκταση των παρ. 5α’ ή 5β’ του άρθρου 3 κατά τη διαδικασία του άρθρου 14 του ν. 998/1979, ούτε κηρύσσεται αναδασωτέα επιφάνειά τους ίση με την απολύτως αναγκαία για την εφαρμογή της συγκεκριμένης διοικητικής πράξεως – οικοδομικής αδείας και δεν απαιτείται βεβαίωση του δασαρχείου για κάθε έννομη συνέπεια …».
Ωστόσο, με την παρ. 1 του άρθρου 154 του ν. 4389/2016 (Α’ 94/27.5.2016) προστέθηκε παρ. 7 στο άρθρο 3 του ν. 998/1979 και για πρώτη φορά ορίστηκε ότι για τις οικοδομικές άδειες οι οποίες έχουν εκδοθεί πριν την έναρξη ισχύος του ν. 4030/2011 (Α’ 249/25.11.2011), οι οποίες δεν έχουν ανακληθεί ή ακυρωθεί, ακόμη και εάν δεν έχουν υλοποιηθεί, εφαρμόζονται τα προβλεπόμενα στις διατάξεις της παρ. 7 του άρθρου 3 για ακίνητα ή τμήματά τους που πληρούν τους όρους αρτιότητας σύμφωνα με το ισχύον καθεστώς κατά τον χρόνο έκδοσης της σχετικής αδείας. Στις περιπτώσεις δε αυτές δεν απαιτείται εκ νέου έκδοση βεβαίωσης της οικείας δασικής αρχής για την έγκρισης δόμησης και την άδεια δόμησης κατά τον ν. 4030/2011. Αργότερα, με το άρθρο 48 παρ. 1γ’ του ν. 4685/2020 ορίστηκε ότι οι διατάξεις της παρ. 7 του άρθρου 3 του ν. 998/1979 ισχύουν ακόμα και αν η οικοδομική άδεια δεν έχει υλοποιηθεί.
Με τον τρόπο όμως αυτόν, το σύστημα εξαίρεσης από τη δασική νομοθεσία εκτάσεων που ανεγέρθηκαν βάσει οικοδομικής αδείας εκδοθείσας προ του Συντάγματος του 1975, που ουδέποτε ανεκλήθη ή ακυρώθηκε, επεκτείνεται και στις οικοδομικές άδειες που εκδόθηκαν μετά το 1975 και πριν από τον ν. 4030/2011. Ο δε πυρήνας του συστήματος αυτού κρίθηκε σύμφωνος με το Σύνταγμα (άρθρα 24 παρ. 1 και 2 και 117 παρ. 3) με τις πρόσφατες αποφάσεις 1364-5/2021 της μείζονος Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Προέβλεψε επίσης ο νόμος ότι εξαιρούνται από τη δασική νομοθεσία και άρα, δεν εμφανίζονται στους δασικούς χάρτες ως δασικές, οι περιοχές με βιομηχανικές εγκαταστάσεις, ακόμη και μετά το Σύνταγμα του 1975, εφ’ όσον η ίδρυσή τους έχει επιτραπεί βάσει διοικητικών πράξεων. Αντίστοιχες ρυθμίσεις ισχύουν και για τις περιοχές που καταλαμβάνονται από εγκεκριμένα σχέδια πόλεων ή περιλαμβάνονται εντός οικισμών, τα όρια των οποίων έχουν καθορισθεί με διοικητικές πράξεις σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, έστω και μετά την ισχύ του Συντάγματος του 1975.
Αναμφίβολα πρόκειται για μία τομή στα νομολογιακά πράγματα της χώρας που αφορούν την ερμηνεία και εφαρμογή της δασικής μας νομοθεσίας και της εν γένει νομοθεσίας για το φυσικό και οικιστικό περιβάλλον. Οι αποφάσεις ΣτΕ Ολ 1364-5/2021 ανατρέπουν καθοριστικά το ισχύον καθεστώς της κατ’ εξαίρεση ανεκτής δόμησης και των εγκαταστάσεων σε περιοχές που έως την έκδοσή τους αποτελούσαν αντικείμενο της δασικής προστασίας και επεκτείνουν μετά από ολόκληρες δεκαετίες τη δυνατότητα νομιμοποίησης της αθρόας δόμησης σε δάση και δασικές εκτάσεις. Με την ίδια συλλογιστική ωστόσο μεθοδεύτηκε και καθιερώθηκε μεταπολιτευτικά η αυθαίρετη δόμηση εντός του αστικού ιστού μέσα από ένα σύστημα αλλεπάλληλων και παρατεταμένων νομιμοποιήσεων, τακτοποιήσεων και επεκτάσεων το οποίο κινήθηκε παγίως στα όρια της λογικής, της ισότητας των πολιτών, των επικαλούμενων λόγων Εθνικής οικονομίας και των Συνταγματικών διατάξεων.
Όπως ήταν αναμενόμενο, οι αποφάσεις ΣτΕ Ολ 1364-5/2021 δεν υπήρξαν ομόφωνες. Οκτώ (8) ανώτατοι δικαστές διατύπωσαν τη γνώμη ότι, ειδικώς ως προς τις οικοδομικές άδειες, η εξαίρεση από τη δασική νομοθεσία δεν έπρεπε να επεκταθεί, όπως προέβλεπε ο νόμος, και σε άδειες που εκδόθηκαν μετά την ισχύ του Συντάγματος του 1975 (μέχρι την ισχύ του ν. 4030/2011), κατά παράβαση της συνταγματικής νομιμότητας. Οι σχετικές εκτάσεις έπρεπε, κατά τη γνώμη των οκτώ αυτών Συμβούλων, να απεικονίζονται στους χάρτες ως δασικές, παρά την ύπαρξη του τεκμηρίου νομιμότητας των περί ων πρόκειται οικοδομικών αδειών.
Σε κάθε περίπτωση, αναπάντητο παραμένει το ερώτημα, πώς θα αντιμετωπισθούν με βάσει τα δεδομένα που έθεσαν οι δύο νέες αποφάσεις, όλα εκείνα τα ακίνητα που, καίτοι οικοδομήθηκαν σε δάση και σε δασικές εκτάσεις με οικοδομικές άδειες που ουδέποτε ανακλήθηκαν ή ακυρώθηκαν, θεωρούνταν δασικά εδώ και δεκαετίες, από την έναρξη ισχύος του Συντάγματος του 1975 έως και την έκδοση των εν λόγω αποφάσεων, ενώ στο εξής θα συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο! Είναι πρόδηλο επομένως πως οι δύο νέες αποφάσεις κάθε άλλο παρά υπηρετούν την ασφάλεια δικαίου και την προστατευόμενη εμπιστοσύνη του διοικουμένου που ευαγγελίζονται…
Ομοίως, γεννάται εύλογη απορία σε όποιον αναλογιστεί ότι αυτό το ίδιο δικαστήριο -και μάλιστα υπό τη μείζονα και τότε σύνθεση της Ολομέλειάς του- αντιτάχθηκε κατηγορηματικά πριν ελάχιστα μόλις χρόνια στην επιχειρηθείσα καθιέρωση των δασικών αυθαιρέτων (ΣτΕ Ολ 685-8/2019), ενώ σήμερα προχωρά στη θεώρηση ως νομίμως ανεγερθέντων κτισμάτων σε εκτάσεις δασικού χαρακτήρα με οικοδομικές άδειες που εκδόθηκαν ακόμη και μετά την ισχύ του Συντάγματος του 1975, επεκτείνοντας ένα μέτρο ξεκάθαρα αντισυνταγματικό σε ολόκληρη την εποχή της μεταπολίτευσης έως και τις μέρες μας.
Και ναι μεν το δικαστήριο ακύρωσε, ως αντίθετες με το Σύνταγμα, τις διατάξεις της προσβληθείσας υπουργικής αποφάσεως που εξαιρούσαν από τη δασική νομοθεσία εκτάσεις για τις οποίες είχαν εκδοθεί οικοδομικές άδειες που δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί, ωστόσο με την επιλογή του αυτή καταλήγει να δέχεται το μείζον, που είναι η επέκταση του μέτρου της θεώρησης ως μη δασικών εκτάσεων που οικοδομήθηκαν και μετά το Σύνταγμα του ’75 (οπότε προσβάλλονται ευθέως τα άρθρα 117 παρ. 3 και 24 του Συντάγματος) και να απορρίπτει το έλασσον που αφορά την εξαίρεση οικοδομικών αδειών μετά το ’75 που ουδέποτε υλοποιήθηκαν. Και αυτό, επειδή για τις άδειες που δεν υλοποιήθηκαν το ίδιο το κράτος με τις αρμόδιες υπηρεσίες του έχει χορηγήσει κατά καιρούς «νόμιμες» παρατάσεις τους εισπράττοντας τα δέοντα και τις συντηρούσε, έως και σήμερα, με κάθε τρόπο ισχυρές.
Αρνητική εντύπωση ομοίως προκαλεί και το γεγονός ότι σε πρόσφατο δημοσίευμα οι πλέον αναγνωρισμένες περιβαλλοντικές οργανώσεις της χώρας έσπευσαν ομοθυμαδόν να χαιρετίσουν τις δύο αποφάσεις τις Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας (1364-5/2021) με τις οποίες κρίθηκε θεμιτό και σύμφωνο με το Σύνταγμα το περιγραφόμενο καθεστώς χωρίς καν να μπορούν να διακρίνουν τίποτα το μεμπτό σε αυτό! Ενός κακού, δυστυχώς, μύρια έπονται…
Πηγές:
– Α. Μαριά, Α. Παπαθανασόπουλος, Σ. Παυλάκη, Δασική Νομοθεσία, Αθήνα 2017.
– «ΣτΕ Ολ 1364-5/2021. Δασικοί χάρτες (ά. 48 ν. 4685/2020 και σχετική ΥΑ)», σε: http://www.adjustice.gr/
– «Νομιμότητα επεμβάσεων σε εκτάσεις προ της ισχύος του Συντάγματος», σε: https://dasarxeio.com/2016/10/28/36578/
– «ΣτΕ Ολ 1364-5/2021. Δασικοί χάρτες (ά. 48 ν. 4685/2020 και σχετική ΥΑ)», σε: https://dasarxeio.com/2021/09/20/102302/
– «Ανακοίνωση για τις αποφάσεις του ΣτΕ σχετικά με τους δασικούς χάρτες», σε: https://dasarxeio.com/2021/09/24/102486/
ΚατηγορίεςΑπόψεις, Δασικοί Χάρτες, Νομοθεσία
Αφήστε μια απάντηση