Καύση δειγματοληπτικής επιφάνειας
Ξεκίνησε η πιλοτική εφαρμογή μιας καινοτόμου μεθόδου για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών στη χώρα μας
Ηλίας Τζηρίτης,
Υπεύθυνος δράσεων για δασικές πυρκαγιές, WWF Ελλάς
Από τη δεκαετία του 1970, σχεδόν πριν μισό αιώνα, μέλη της δασικής επιστημονικής κοινότητας και της δασικής υπηρεσίας της χώρας μας, είχαν ξεκινήσει τις προσπάθειες για τη μελέτη και την εφαρμογή της προδιαγεγραμμένης καύσης ως εργαλείο πρόληψης δασικών πυρκαγιών. Δυστυχώς, αυτή η προσπάθεια δεν συνεχίστηκε και έτσι από πρωτοπόροι στην έρευνα και στην εφαρμογή τέτοιων μεθόδων πρόληψης μέσα από τη μείωση της καύσιμης ύλης, γίναμε ουραγοί στην Ευρώπη. Σήμερα, η προδιαγεγραμμένη καύση χρησιμοποιείται ευρέως για τη διαχείριση της καύσιμης ύλης στις Η.Π.Α., στη νοτιοδυτική Αυστραλία όπου το κλίμα είναι μεσογειακό, στον Καναδά, στην Πορτογαλία, στην Ισπανία, στη νότια Γαλλία, στην Ιταλία και τη Σουηδία.
Εμπνεόμενοι από αυτές τις πρώτες προσπάθειες στην Ελλάδα και ακολουθώντας τις παγκόσμιες εξελίξεις στην έρευνα και εφαρμοσμένη πρόληψη δασικών πυρκαγιών, το WWF Ελλάς και το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ «ΔΗΜΗΤΡΑ» ξεκινήσαμε μια νέα προσπάθεια πιλοτικής εφαρμογής της προδιαγεγραμμένης καύσης στο νησί της Χίου, με στόχο τη διαχείριση της δασικής καύσιμης ύλης και την αύξηση της ανθεκτικότητας των δασικών οικοσυστημάτων απέναντι στις πυρκαγιές και τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης. Αρωγοί στην προσπάθεια αυτή είναι η Διεύθυνση Δασών Χίου της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, η ομάδα εθελοντικής δράσης Χίου «Όμικρον», ενώ καταλυτική επίσης, είναι και η υποστήριξη από την Procter & Gamble. Η προσπάθεια αυτή στοχεύει στην επιστημονική τεκμηρίωση πολλών σχετικών παραμέτρων, στην ανάδειξη των προϋποθέσεων εφαρμογής της μεθόδου και στην υιοθέτηση της προδιαγεγραμμένης καύσης ως σημαντικού εργαλείου πρόληψης δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα, ακολουθώντας το παράδειγμα δεκάδων άλλων χωρών.
Γιατί επιλέχθηκε η Χίος;
Η Χίος, ένα από τα μεγαλύτερα ελληνικά νησιά, φιλοξενεί αντιπροσωπευτικά μεσογειακά δασικά οικοσυστήματα σε τοπία με ποικίλα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά. Γι’ αυτό, το πιλοτικό πρόγραμμα που ξεκινά από το συγκεκριμένο νησί, μπορεί, στο μέλλον, να επεκταθεί σε αντίστοιχα οικοσυστήματα στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Στη Χίο δεν είμαστε μόνοι μας. Η Γενική Διεύθυνση Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και οι Διοικήσεις Πυροσβεστικών Υπηρεσιών Βορείου Αιγαίου και Χίου, αγκάλιασαν αμέσως την πρωτοβουλία και χορήγησαν τις απαραίτητες άδειες. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί πως σε τοπικό επίπεδο, είναι αμέριστη η συμπαράσταση της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Χίου, του Δήμου Χίου, της Περιφερειακής Ενότητας Χίου και της Διεύθυνσης Δασών Χίου, με υλικό εξοπλισμό, αλλά και την καθημερινή παρουσία στελεχών τους στο πεδίο.
Αλλά και η προσφορά των εθελοντών της «Όμικρον» είναι συγκινητική. Χωρίς αυτούς, τίποτα από τα παραπάνω δεν θα ήταν εφικτό. Τέτοιες προσπάθειες, για να πετύχουν, απαιτούν συμμαχίες μεταξύ των αρμόδιων φορέων, των εθελοντών και των επιστημόνων και σε αυτό το πλαίσιο το παράδειγμα της Χίου είναι προς μίμηση.
Συμμαχία φορέων στη Χίο
Με οδηγό τις κατάλληλες καιρικές συνθήκες, το διάστημα 11-18 Φεβρουαρίου 2022, πραγματοποιήσαμε τις πρώτες πειραματικές καύσεις αλλά και μετρήσεις των απαραίτητων επιστημονικών παραμέτρων σε τρεις επιλεγμένες περιοχές της Κεντρικής και Βόρειας Χίου με πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Οι εργασίες θα συνεχιστούν τον Μάρτιο 2022, θα σταματήσουν πριν την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου (1 Μαΐου 2022) και θα συνεχιστούν μετά τη λήξη αυτής και μέχρι την έναρξη της επόμενης αντιπυρικής, το 2023.
Πώς πραγματοποιείται η εργασία;
Ξεκινάμε την ημέρα με δειγματοληψίες βλάστησης, καθώς και μέτρηση και καταγραφή άλλων κρίσιμων στοιχείων (π.χ. μετεωρολογικά δεδομένα). Συνεχίζουμε με α) τη δημιουργία αποψιλωμένων ζωνών περιμετρικά των επιφανειών που πρόκειται να καούν και ενίοτε αποκλαδώσεων, για την αποφυγή εξάπλωσης της φωτιάς στα δέντρα ή εκτός της επιλεγμένης επιφάνειας καύσης και β) την ανάπτυξη των απαραίτητων πυροσβεστικών εγκαταστάσεων και τη λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων προφύλαξης. Στη συνέχεια, καίγονται οι μικρές αυτές επιλεγμένες εκτάσεις, και γίνονται οι απαραίτητες μετρήσεις και χαρτογραφήσεις με τη χρήση ΣμηΕΑ(drones) και άλλου εξειδικευμένου εξοπλισμού. Τέλος, ακολουθεί πλήρης κατάσβεση και αξιολόγηση των παραπάνω ενεργειών. Η δράση μας περιλαμβάνει και συντήρηση αντιπυρικών και στεγασμένων ζωνών, προκειμένου να μειωθεί η καύσιμη ύλη, ενόψει της ερχόμενης αντιπυρικής περιόδου. Η «έμφαση στην λεπτομέρεια» κατά την εκτέλεση των παραπάνω εργασιών, θα μας επιτρέψει να συντάξουμε και να παραδώσουμε στις αρμόδιες αρχές ολοκληρωμένα και έτοιμα προς εφαρμογή εγχειρίδια, ώστε η πρακτική της μείωσης της καύσιμης ύλης μέσα από το προδιαγεγραμμένο πυρ να μπορεί να εφαρμοστεί άμεσα στο μέλλον και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας.
Καύση δειγματοληπτικής επιφάνειας
Δειγματοληψίες βλάστησης
Προετοιμασία αποψιλωμένης ζώνης αντιπυρικής προστασίας από εθελοντές της Όμικρον
Η εφαρμογή της μεθόδου θα συνεχιστεί στο αμέσως επόμενο διάστημα και με τη συμβολή εξειδικευμένων επιστημόνων του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ «ΔΗΜΗΤΡΑ», οι οποίοι θα μετρήσουν συγκεκριμένες παραμέτρους πριν, κατά τη διάρκεια αλλά και μετά τις καύσεις, ώστε η προσπάθεια να τεκμηριωθεί επιστημονικά.
Η κλιματική κρίση και οι συνέπειές της, είναι πλέον πραγματικότητα για την ελληνική κοινωνία και απαιτεί δράσεις, ιδίως πρόληψης – ώστε να προλαβαίνουμε «το κακό», πριν αυτό εκδηλωθεί και γιγαντωθεί. Η μέθοδος της προδιαγεγραμμένης καύσης, αν χρησιμοποιηθεί ορθολογικά και σε συνδυασμό με τη βόσκηση και μηχανικές μεθόδους, μπορεί να αποτελέσει ένα εργαλείο για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των δασών μας, αλλά και των τοπικών κοινωνιών, από τις καταστροφικές συνέπειες των ανεξέλεγκτων δασικών πυρκαγιών. Η Χίος είναι η αρχή, και φιλοδοξούμε ότι αυτό το παράδειγμα θα επεκταθεί και σε άλλες περιοχές της χώρας μας ως μία εκ των καλών πρακτικών πρόληψης.
ΚατηγορίεςΔασική Έρευνα, Πυρκαγιές - Αναδασώσεις
Όπως γίνεται αντιληπτό μετά από τόσα χρόνια δεν είναι δυνατή η συγγραφή σχετικού άρθρου με τις απαραίτητες λεπτομέρειες και στοιχεία . Και βέβαια λήφθηκαν πολλά στοιχεία με δύο ή τρεις απογραφές της συστάδας αρχική,μετά την προετοιμασία της και τελική μετά την φωτιά ( αριθμός και διάμετρος των δένδρων ,υπορόφου ,κατανομή και εκτίμηση της καύσιμης ύλης ,ζημιά που έγινε στα πευκόδενδρα περίπου 5% κλπ) Έγινε κλάδευση των δένδρων στο ύψος 2-2,5μ και του υπορόφου περίπου στο 1,5μ. Για τον προσδιορισμό των κατάλληλων συνθηκών καύσης, που αναβλήθηκε τουλάχιστον δυο φορές, έγινε εγκατάσταση πρόχειρου μετεωρολογικού σταθμού . Και βέβαια τηρήθηκαν και οικονομικά στοιχεία . Όλα τα στοιχεία που συλλέχθηκαν πρέπει να αξιοποιήθηκαν από τον καθηγητή Λ.Λιάκο και την ομάδα του και προφανώς να υπάρχει σχετική δημοσιευμένη εργασία . Ο καθηγητής Λ. Λιάκος από την μετέπειτα θέση και του Γραμματέα της Γενικής Γραμματείας Δασών & Φ.Π. για το θέμα της προδιαγεγραμμένης καύσης πρέπει να είχε υποβάλλει ειδική πρόταση στην Ευρωπαϊκή επιτροπή . Για προσωπικό του Δασαρχείου Λίμνης (μόνιμο – εποχιακό ) που γνώριζε και έκανε στις πυρκαγιές την χρήση του αντπύρ η εργασία ήταν σχετικά εύκολη .Σίγουρα όμως απέκτησε μια επί πλέον εμπειρία και μεγαλύτερη αυτοπεπείθηση στην αντιμετώπιση των πυρκαγιών …
Ελεγχόμενο πύρ σε κλίμακα συστάδας πεύκης με έντονο υπόροφο ύψους 2,5 μετρων και ρητινευόμενη?? !!
Μιλάμε για τελειως διαφορετικές συνθήκες από αυτές που βλέπουμε στις φωτό.
Εχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η αναλυτικότερη κατάθεση των εμπειριων και απόψεων σας για τους υπόλοιπους μεσήλικες (εκτός νεκραταφείων και συντάξεων)… . ίσως με ενα άρθρο?
Ποιά ήταν η πρετοιμασία ? υλοτομήθηκε ο υπόροφος? έγινε κλάδευση? . Αν η προετοιμασία είναι δαπανηρή τότε σήμερα που τα θρυμματιστικά μηχανήματα είναι πλέον πολυ πιό εξελιγμένα τεχνικά δεν θα ήταν καλύτερη λύση ο συνδυασμός της κατά θέσεις με επιτόπου θρυμματισμό για την βελτίωση των εδαφικών συνθηκών? . Μήπως η ελεγχόμενη κάυση δεν είναι πλέον ο μοναδικός ή ο αποτελεσματικότερος τρόπος?
Συμπληρωματικά αναφέρω η προληπτική καύση έχει εφαρμοσθεί το έτος 1982 ή 1983 στην πράξη σε συστάδα χελεπίου πεύκης πλησίον του οικισμού Μουρτιά Δήμου Λίμνης Ευβοίας . Η συστάδα αυτή κάηκε από την πυρκαγιά του 2021. Η επιλογή της συστάδας έγινε από τον αείμνηστο καθηγητή μου της έδρας Λιβαδοπονίας της Δασολογικής Σχολής του ΑΠΘ Λ. Λιάκο και τους συνεργάτες του (Κ. Τζουβάρα κλπ) . Συντάχθηκε και εγκρίθηκε δασοτεχνική μελέτη και εξασφαλίστηκε σχετική σχετική πίστωση . Ως Δασάρχης Λίμνης και με το προσωπικό του Δασαρχείου Λίμνης φροντίσαμε να προετοιμάσουμε κατάλληλα την συστάδα η οποία ρητινευόταν και είχε έντονο υπόροφο βλάστηση ύψους 2- 2,5 μέτρων . Την κατάλληλη ημέρα ,από άποψη μετεωρολογικών συνθηκών , έγινε καύση με ελεγχομένη έρπουσα φωτιά της καύσιμης ύλης κάτωθεν των πεύκων και φυσικά δεν είχαμε επέκταση της φωτιάς στις γειτονικές συστάδες . Ακολούθως στη καμένη έκταση έγινε σπορά μείγματος λιβαδοπονικών φυτών . Το αποτέλεσμα πολύ θετικό από άποψη αντοχής της συστάδας σε πυρκαγιά ,διευκολύνθηκε η ρητίνευση και αυξήθηκε , κατά δήλωση του κτηνοτρόφου της περιοχής που άρχισε να βόσκει την καμένη έκταση μετά την 15 ην Απριλίου ,η παραγωγή γάλατος . Αποτελέσματα πολύ θετικά . Η προσπάθεια όμως δυστυχώς δεν συνεχίστηκε . Δυστυχώς η όποια εμπειρία αποκτήθηκε σήμερα βρίσκεται στα νεκροταφεία …. Γιατί άραγε ….