Η προστασία του αιγιαλού και της παραλίας και τα Πρωτόκολλα Διοικητικής Αποβολής (ΠΔΑ): Σύγχρονη νομοθετική και νομολογιακή θεώρηση, ιδίως μετά την πρόσφατες μεταβολές  

Παναγιώτης Γαλάνης, Δικηγόρος Περιβαλλοντικού – Πολεοδομικού Δικαίου, Διδάκτωρ και Μεταδιδάκτωρ Νομικής ΕΚΠΑ, Διδάσκων Νομικής ΕΚΠΑ info@pgalanislaw.gr , www.pgalanislaw.gr

 
Περίληψη

Η προστασία των παράκτιων οικοσυστημάτων αποτελεί αντικείμενο ρύθμισης του δικαίου. Η νομική προστασία αυτή είναι πολυεπίπεδη και πολυσύνθετη. Η παρούσα μελέτη αποσκοπεί στην επισκόπηση πτυχών αυτής, ιδίως μετά τις πρόσφατες μεταβολές του νομοθετήματος (2024) για την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας στις παραθαλάσσιες περιοχές που περιλαμβάνει ρυθμίσεις για την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις παραλίες, την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας με διαφάνεια, την προστασία του περιβάλλοντος, την αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος, τον σεβασμό και την ασφάλεια των λουόμενων, την ένταση των ελέγχων και την επιβολή αυστηρών κυρώσεων στους παραβάτες.

Εισαγωγικά

Ο Ν. 2344/1940 «περί αιγιαλού και παραλίας» αποτελούσε βασικό νομικό κείμενο για την προστασία των ακτών και αντικαταστάθηκε από τον Ν. 2971/2001. Ο αιγιαλός και η παραλία είναι πράγματα κοινόχρηστα, ανήκουν στην κυριότητα του Δημοσίου, το οποίο τα προστατεύει και τα διαχειρίζεται. Ανήκουν μάλιστα στη δημόσια κτήση, ενώ προορίζονται για την άμεση ικανοποίηση δημόσιου σκοπού, συνιστάμενου στην κοινοχρησία τους.

Πρέπει να διασφαλίζεται η ελεύθερη και ακώλυτη πρόσβαση σε αυτές και μπορούν να εξυπηρετούν την προαγωγή κοινωφελών, πολιτιστικών και περιβαλλοντικών σκοπών και την απλή χρήση.

Δεν επιτρέπεται η κατασκευή κτισμάτων/κατασκευασμάτων σε αυτά και αυτά, ως αυθαίρετα, κατεδαφίζονται πάραυτα, όπως συμβαίνει και με τα κλειστά πάρτυ που καταλαμβάνουν μεγάλη έκταση.

Αντιθέτως, ο παλιός αιγιαλός (ζώνη ξηράς από τη μετακίνηση της ακτογραμμής προς τη θάλασσα) ανήκει στην ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου και είναι ιδιόχρηστο δημόσιο ακίνητο.

Ο αιγιαλός και η παραλία είναι κοινόχρηστα πράγματα και ανήκουν στη δημόσια κτήση, προορίζονται δε για την άμεση εξυπηρέτηση δημόσιου σκοπού. Είναι δυνατή η παραχώρηση της χρήσης του αιγιαλού (967 ΑΚ, 1 και 5 ΑΝ 2344/1940, 2 Ν. 2971/2001), αλλά δεν πρέπει να αναιρείται η κοινή χρήση κατά τον προορισμό τους[1]. Για τον ιδιώτη, τα πράγματα φαίνονται καταρχήν σαφή, αφού δεν δύναται να παρακωλύσει την κοινοχρησία, εγκαθιστώντας ξαπλώστρες που εμποδίζουν την πρόσβαση στη θάλασσα κλπ. Παραχώρηση αποκλειστικής χρήσης δεν επιτρέπεται, εκτός από λόγους δημοσίου συμφέροντος

Ας δούμε εγγύτερα κάποια επιμέρους ζητήματα:

Ορισμός αιγιαλού

«Αιγιαλός» είναι η ζώνη ξηράς που βρέχεται από τη θάλασσα κατά τις μεγαλύτερες και συνήθεις αναβάσεις των κυμάτων της. Ο αιγιαλός αποτελεί ουσιώδες στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος της Χώρας, που προστατεύεται από την Πολιτεία, η οποία τον διαχειρίζεται, σύμφωνα με τη φύση του και τον κοινόχρηστο χαρακτήρα του.

Ο αιγιαλός δεν δημιουργείται με σχετική πράξη της Πολιτείας, αλλά προκύπτει από φυσικά φαινόμενα, ήτοι τις μεγαλύτερες, αλλά συνήθεις αναβάσεις των κυμάτων, για τη διαπίστωση δε του πραγματικού αυτού γεγονότος προβλέπεται σχετική διοικητική διαδικασία. Σε περίπτωση που δεν έχει καθορισθεί αιγιαλός με σχετική διαπιστωτική διοικητική πράξη, η Διοίκηση επιλαμβανόμενη ζητήματος για την επίλυση του οποίου είναι κρίσιμο στοιχείο ο προσδιορισμός των ορίων του αιγιαλού, οφείλει να προβεί σε παρεμπίπτουσα και αιτιολογημένη, με συγκεκριμένα στοιχεία, κρίση για τη συνδρομή του ως άνω πραγματικού γεγονότος, που προσδιορίζει τα όρια του αιγιαλού[2].

Κυριότητα αιγιαλού

Ο αιγιαλός, η παραλία, η όχθη, η παρόχθια ζώνη, το υδάτινο στοιχείο, ο πυθμένας και το υπέδαφος του βυθού της θάλασσας, λιμνοθάλασσας, λίμνης και της κοίτης πλεύσιμου ποταμού είναι πράγματα κοινόχρηστα και ανήκουν κατά κυριότητα στο Δημόσιο, το οποίο έχει υποχρέωση να τα προστατεύει και να τα διαχειρίζεται, σύμφωνα με τις αρχές της αειφορίας και του χωροταξικού σχεδιασμού.

Η προστασία των κοινοχρήστων πραγμάτων και του οικοσυστήματος αυτών της παραγράφου 1 είναι, όπως είδαμε, ευθύνη του Κράτους, το οποίο μεριμνά για την οργάνωση και λειτουργία ολοκληρωμένου συστήματος καταγραφής, διαχείρισης, εποπτείας και ελέγχου τους, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, τις αρχές της αειφορίας και του χωροταξικού σχεδιασμού.

Οι περιλαμβανόμενοι στη χερσαία ζώνη λιμένος χώροι (αιγιαλός και συνεχόμενοι παραλιακοί) αποτελούν κοινόχρηστους χώρους, προοριζόμενους μόνο για έργα και εγκαταστάσεις που εξυπηρετούν την εμπορική, επιβατική, ναυτιλιακή, τουριστική και αλιευτική κίνηση και γενικότερα τις λειτουργικές ανάγκες του λιμένος.

Παραχώρηση απλής χρήσης: ζητήματα ερμηνείας

«Απλή χρήση» αιγιαλού, παραλίας, όχθης, παρόχθιας ζώνης, υδάτινου στοιχείου της θάλασσας, λιμνοθάλασσας, λίμνης και πλεύσιμου ποταμού, είναι κάθε χρήση, εφόσον από αυτή δεν παραβιάζεται ο προορισμός τους ως κοινόχρηστων πραγμάτων και δεν επέρχεται αλλοίωση στη φυσική μορφολογία τους και τα βιοτικά στοιχεία τους. Αν δεν ορίζεται διαφορετικά στον Ν. 2971/2001, η παραχώρηση απλής χρήσης γίνεται έναντι ανταλλάγματος.

Η παραχώρηση της απλής χρήσης, γίνεται με απόφαση του Υπουργού Οικονομικών ύστερα από δημοπρασία, η οποία μπορεί να διεξάγεται και ηλεκτρονικά.

Είναι δυνατή η παραχώρηση της απλής χρήσης αιγιαλού, παραλίας, όχθης, παρόχθιας ζώνης, υδάτινου στοιχείου θάλασσας, λιμνοθάλασσας, λίμνης και πλεύσιμου ποταμού, για την άσκηση δραστηριοτήτων που εξυπηρετούν τους λουόμενους ή την αναψυχή του κοινού, ιδίως για εκμίσθωση θαλάσσιων μέσων αναψυχής, ξαπλωστρών, ομπρελών, λειτουργία αυτοκινούμενου ή ρυμουλκούμενου τροχήλατου αναψυκτηρίου, καθώς και τραπεζοκαθισμάτων, εφόσον εξασφαλίζεται η ελεύθερη διέλευση του κοινού και ανάλογα με τη σύσταση του εδάφους του αιγιαλού.

Οι ρυθμίσεις αυτές εξειδικεύονται σε κάθε επιμέρους περίπτωση. Είναι ζήτημα νομικής ερμηνείας από εξειδικευμένο νομικό σύμβουλο για το αν επιτρέπεται η παραχώρηση χρήσης για καθένα σκοπό.

Δόμηση στον αιγιαλό με το ισχύον καθεστώς

Ειδικοί όροι προβλέπονται για τη δόμηση κοντά στον αιγιαλό και την παραλία. Ισχύουν οι κάτωθι υποπεριπτώσεις ακινήτων:

– Εκτός σχεδίου και εκτός οικισμού: η απόσταση είναι 30 μ. (αν η παραλία οριστεί στα 0 μ. από τον αιγιαλό 0 + 30) μέχρι 65 μ. αν η παραλία οριστεί στα 50 μ. από τον αιγιαλό (50 + 15 Δ). Η ζώνη μεταξύ αιγιαλού και παραλίας απαλλοτριώνεται.

– Εκτός σχεδίου και εντός οικισμού προ του 1923: Η απόσταση είναι 15 μ. (αν η παραλία οριστεί στα 0 μ. από τον αιγιαλό) και κατ’ εξαίρεση αν υφίσταται εν τοις πράγμασι οικοδομική γραμμή, τότε η οικοδομή τοποθετείται επί της γραμμής αυτής.

– Γήπεδα εκτός σχεδίου και εντός ορίων οικισμού μέχρι 2000 κατοίκους: Η απόσταση είναι 15 μ. από την καθορισμένη γραμμή αιγιαλού και οπωσδήποτε μετά τη γραμμή παραλίας, ενώ είναι 50 μ. από την εκτιμώμενη γραμμή αιγιαλού, αν δεν έχει καθοριστεί η γραμμή αιγιαλού.

Τα πάσης φύσεως κτίσματα και εν γένει κατασκευάσματα, τα οποία έχουν ανεγερθεί χωρίς άδεια στον αιγιαλό ή την παραλία, κατεδαφίζονται,  ανεξάρτητα από τον χρόνο ανέγερσής τους ή αν κατοικούνται ή άλλως πώς χρησιμοποιούνται. Προς τούτο ο Προϊστάμενος της αρμόδιας Κτηματικής Υπηρεσίας εκδίδει πρωτόκολλο κατεδάφισης, το οποίο κοινοποιεί κατά τις διατάξεις του Ν. 2717/1999 σε εκείνον που έχει ανεγείρει αυθαιρέτως, ο οποίος οφείλει εντός τριάντα ημερών από την κοινοποίηση να κατεδαφίσει τα κτίσματα και να άρει τα πάσης φύσεως κατασκευάσματα από τον αιγιαλό ή την παραλία[3].

Κατά την παρ. 1 άρθρου 27, κατ’ αυτού που επελήφθη και κατέχει αυτογνωμόνως αιγιαλό, παραλία, όχθη, παρόχθια ζώνη, υδάτινο στοιχείο, πυθμένα και υπέδαφος του βυθού θάλασσας, λιμνοθάλασσας, λίμνης και κοίτης πλεύσιμου ποταμού συντάσσεται από τον Προϊστάμενο της αρμόδιας Κτηματικής Υπηρεσίας Πρωτόκολλο Διοικητικής Αποβολής (ΠΔΑ), το οποίο κοινοποιείται σ’ αυτόν κατά του οποίου απευθύνεται, ανεξαρτήτως του χρόνου ενάρξεως κατοχής του χώρου.

Ο καθορισμός της οριογραμμής του επάγεται την κήρυξη ως αναγκαστικώς απαλλοτριωτέων τυχόν ιδιωτικών ακινήτων κειμένων εντός των ούτω καθοριζομένων ορίων, καθώς και την επιβολή απαγορεύσεων και περιορισμών στη χρήση και εκμετάλλευση εν γένει των ακινήτων αυτών, ακόμη και προ της κατά νόμο συντέλεσης της απαλλοτρίωσης,  με την καταβολή της προσήκουσας αποζημίωσης στους θιγομένους ιδιοκτήτες[4]. Ο καθορισμός ιδιωτικών ακινήτων ως ευρισκομένων εντός παραλίας συνιστά απαλλοτρίωση των ακινήτων αυτών, η οποία για τις περιλαμβανόμενες στην παραλία ιδιοκτησίες κηρύσσεται με τη δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της σχετικής απόφασης περί καθορισμού της, ως προς δε τη διαδικασία εφαρμόζονται οι διατάξεις περί απαλλοτρίωσης λόγω ρυμοτομίας. Αντιθέτως, με την ίδια την πράξη καθορισμού χερσαίας ζώνης λιμένος δεν κηρύσσεται αναγκαστική απαλλοτρίωση των τυχόν ευρισκόμενων εντός αυτής ιδιωτικών ακινήτων, αλλά απαιτείται έκδοση αυτοτελούς διοικητικής πράξης περί κηρύξεως αυτής[5].

Ο επανακαθορισμός της οριογραμμής του αιγιαλού, και κατά συνεκδοχή, των οριογραμμών της παραλίας, πλην της περιπτώσεως μεταβολής του αιγιαλού συνεπεία φυσικών φαινομένων, διενεργείται, όταν αποδεδειγμένως, συνεπεία πλάνης περί τα πράγματα, εχώρησε εσφαλμένος καθορισμός της οριογραμμής αυτής[6].

Απαγόρευση δόμησης στον αιγιαλό

Η απαγόρευση δόμησης στον αιγιαλό τίθεται σαφώς ως γενικός (και σχεδόν απόλυτος) κανόνας. Κατ’ εξαίρεση, με την επίκληση ειδικώς τεκμηριωμένου «υπέρτερου δημόσιου συμφέροντος»,  μπορεί θεωρητικώς να θεμελιωθεί το επιτρεπτό κάποιων χρήσεων γης, πάντοτε με τον σεβασμό του πυρήνα του δικαιώματος στο περιβάλλον και υπό το πρίσμα της αρχής της βιώσιμης ανάπτυξης, ήτοι της επίτευξης ισορροπίας οικονομικής ανάπτυξης και της περιβαλλοντικής προστασίας (περιβαλλοντικό κεκτημένο). Το ζήτημα συμπλέκεται με την εννοιολόγηση του δημόσιου συμφέροντος και τη νομολογία της κρίσης.

Κατά το άρθρο 2 παρ. 4 Ν. 2971/2001, απαγορεύεται η κατασκευή κτισμάτων και εν γένει η τοποθέτηση κατασκευασμάτων στον αιγιαλό, την παραλία, την όχθη, την παρόχθια ζώνη, το υδάτινο στοιχείο, τον πυθμένα και το υπέδαφος του βυθού της θάλασσας, λιμνοθάλασσας, λίμνης και της κοίτης πλεύσιμου ποταμού.

Κατ’ εξαίρεση, επιτρέπεται μόνο η εκτέλεση έργων για την επιδίωξη των σκοπών τους οποίους προβλέπει ο παρών νόμος, καθώς και για τη διευκόλυνση πρόσβασης στους χώρους αυτούς ατόμων με ειδικές ανάγκες (ΑμΕΑ).

Έχει κριθεί πως οι πράξεις (υποχρεωτικής) κατεδάφισης κτισμάτων στον αιγιαλό επιβάλλεται, για λόγους δημοσίου συμφέροντος, να εκτελούνται χωρίς καθυστέρηση και δεν χορηγείται αναστολή εκτέλεσης σχετικού πρωτοκόλλου κατεδάφισης[7].

Στην περίπτωση που η ανέγερση του κτίσματος εντός του αιγιαλού έχει λάβει χώρα, χωρίς άδεια εκδοθείσα με βάση τη νομοθεσία περί αιγιαλού, αλλά βάσει οικοδομικής άδειας εκδοθείσας σε χρόνο κατά τον οποίο δεν είχε οριοθετηθεί ο αιγιαλός με διοικητική πράξη, η έκδοση πρωτοκόλλου κατεδάφισης του κτίσματος που ανεγέρθηκε κατ’ εφαρμογή της οικοδομι­κής αυτής άδειας εντός του αιγιαλού, οριοθετηθέντος εκ των υστέρων κατά τρόπο,  ώστε να περιλαμβάνει το κτίσμα αυτό, δεν είναι επιτρεπτή. Και τού­το,  διότι στην περίπτωση αυτή η ανέγερση του κτίσματος δεν έχει λά­βει χώρα χωρίς άδεια, αλλά βάσει οικοδομικής άδειας που την επιτρέπει και παρίσταται, πάντως, ως προϊόν παρεμπίπτουσας κρίσης της οικείας διοι­κητικής αρχής περί των ορίων του αιγιαλού ως φυσικού φαινομένου, η δε ορθότητα και η νομιμότητα της κρίσης αυτής, που δεν θα ήταν άλλω­στε δυνατόν να αμφισβητηθούν ακόμη και από τον καλόπιστο διοικούμενο που υπέβαλε το αίτημα για την έκδοση της οικοδομικής άδειας σε χρόνο που δεν είχε εκδοθεί η σχετική διαπιστωτική πράξη της Διοίκησης, δεν επι­τρέ­πεται να ελεγχθεί παρεμπιπτόντως ούτε από το αρμόδιο για την έκ­δοση του πρωτοκόλλου κατεδάφισης κατά την περί αιγιαλού νομοθεσία διοι­κητικό όργανο. Εφόσον οι άδειες βάσει των οποίων ανεγέρ­θηκε αρχικώς το κτίσμα εκδόθη­καν πριν από την οριοθέτηση του αιγιαλού, δεν προκύπτει δε ότι οι ως άνω άδειες έχουν ανακληθεί από την ήδη αρμόδια πολεοδομική αρχή, το πρωτόκολλο κατεδάφισης αυθαιρέτων κτισμάτων δεν έχει εκδοθεί νομίμως και καθίσταται ακυρωτέο[8].

Η ταυτότητα του προσώπου που έχει προβεί στην αυθαίρετη κατασκευή αποτελεί ουσιώδες στοιχείο του πρωτοκόλλου κατεδάφισης. Ο μνημονευόμενος στο πρωτόκολλο ως το πρόσωπο που έχει ανεγείρει ή τοποθετήσει αυθαίρετες κατασκευές, έχει έννομο συμφέρον να ασκήσει αίτηση ακυρώσεως. Αν από τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτει ότι ο αιτών σχετίζεται με τις κατασκευές, το δικαστήριο προβαίνει στην ακύρωση του πρωτοκόλλου, κατά το μέρος που αυτό περιέχει ονομαστική αναφορά στου αιτούντος και απορρίπτει λόγους ακύρωσης που αναφέρονται στη νομιμότητα του πρωτοκόλλου[9].

Αυθαίρετα ανεγειρόμενα εντός του αιγιαλού/θάλασσας

Αυθαίρετα κτίσματα ανεγειρόμενα οποτεδήποτε εντός του αιγιαλού ή εντός της θάλασσας κατεδαφίζονται υποχρεωτικώς. Αν η ανέγερση του κτίσματος έχει λάβει χώρα βάσει οικοδομικής άδειας εκδοθείσης σε χρόνο κατά τον οποίο δεν είχε οριοθετηθεί ο αιγιαλός με διοικητική πράξη, η έκδοση πρωτοκόλλου κατεδάφισης δεν είναι επιτρεπτή, προτού ανακληθεί η οικοδομική άδεια. Μη νομίμως εκδόθηκε το προσβαλλόμενο πρωτόκολλο, το οποίο αφορά σε κτίσμα εντός του αιγιαλού, που ανεγέρθηκε με οικοδομική άδεια[10].

Αρκεί ο καθορισμός ζώνης παραλίας, για να χαρακτηρισθεί κτίσμα ως αυθαίρετο και κατεδαφιστέο, μη απαιτουμένης της συντέλεσης της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης της ζώνης αυτής[11].

Τέλος, επιβάλλεται και πρόστιμο υποχρεωτικά, λόγω της ανέγερσης αυθαιρέτου στον αιγιαλό ή τη θάλασσα, το ύψος του οποίου ορίζεται στο άρθρο 3 παρ. 23 Ν. 2242/1994.

Το ισχύον πλαίσιο για τους αιγιαλούς, μετά την πρόσφατη τροποποίηση

Προσφάτως τέθηκε στη διαβούλευση νομοσχέδιο για την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας στις παραθαλάσσιες περιοχές που περιλαμβάνει ρυθμίσεις για την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις παραλίες, την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας με διαφάνεια, την προστασία του περιβάλλοντος, την αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος, τον σεβασμό και την ασφάλεια των λουόμενων, την ένταση των ελέγχων και την επιβολή αυστηρών κυρώσεων στους παραβάτες.

Το νομοσχέδιο πρόκειται να ψηφιστεί το 2024 και να καταστεί νόμος του κράτους.

Σύμφωνα με το ΥΠΕΘΟ, ο σκοπός θέσπισής του σχετίζεται με τη στόχευση υ οι νέες μισθώσεις που θα συναφθούν για το 2024 (και εξής) να διέπονται από τους νέους κανόνες αναφορικά, μεταξύ άλλων, με τις ελάχιστες αποστάσεις μεταξύ των παραχωρήσεων, το μέγιστο εμβαδόν της παραλίας που επιτρέπεται να παραχωρείται προς εκμετάλλευση και τη διασφάλιση απάτητων παραλιών όπου αυτό επιβάλλεται.

Οι νέες ρυθμίσεις για τον αιγιαλό και την παραλία διαρθρώνονται σε πέντε άξονες που περιλαμβάνουν γενικότερα:

1. Διατάξεις για την προστασία των αιγιαλών με διαβάθμιση που περιλαμβάνει και τις «απάτητες παραλίες» και για την διασφάλιση της ελεύθερης πρόσβασης των πολιτών.
2. Κεντρική εκτέλεση των διαγωνισμών παραχώρησης από την Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου, με διαφανή ηλεκτρονική διαδικασία.
3. Θέσπιση νέων υποχρεώσεων των παραχωρησιούχων για την εξυπηρέτηση του κοινού, την ασφάλεια των λουόμενων και την προστασία του περιβάλλοντος.
4. Παρεμβάσεις για πιο αποτελεσματικούς ελέγχους και διευκόλυνση των καταγγελιών από τους πολίτες με αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας
5. Αυστηρές ποινές (πρόστιμα και ποινικές κυρώσεις) για τους παραβάτες.

Οι νέες διατάξεις προβλέπουν ειδικότερα:

1. Ρυθμίσεις για την προστασία των αιγιαλών 

Τίθενται όρια στις παραχωρούμενες εκτάσεις προκειμένου να διασφαλίζεται η πρόσβαση του συνόλου των πολιτών και ελεύθερος χώρος για τους λουόμενους που δεν χρησιμοποιούν τις εγκαταστάσεις των παραχωρησιούχων είτε όχι.

Ειδικότερα:

– Σε όλες τις περιπτώσεις τουλάχιστον το 50% της παραλίας πρέπει να είναι ελεύθερο. Συγκεκριμένα ορίζεται ότι: Το σύνολο των τμημάτων αιγιαλού και παραλίας που παραχωρούνται δεν καλύπτει περισσότερο από 50% του εμβαδού ή του μήκους του μετώπου.

– Το εμβαδόν κάθε παραχώρησης δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 500 τετραγωνικά μέτρα. Τα ομπρελοκαθίσματα μπορούν να καταλαμβάνουν μέχρι 60% της παραχωρούμενης έκτασης (30% αν πρόκειται για προστατευόμενους αιγιαλούς και παραλίες, δηλαδή παραλίες που βρίσκονται σε περιοχές Natura και δεν έχουν χαρακτηρισθεί απάτητες). Μεταξύ των παραχωρήσεων πρέπει να μεσολαβεί απόσταση τουλάχιστον 6 μέτρων (3 μέτρα σε κάθε πλευρά) και τα ομπρελοκαθίσματα πρέπει να απέχουν από τη θάλασσα τουλάχιστον 4 μέτρα.

– Δεν επιτρέπεται παραχώρηση αιγιαλού και παραλίας όταν το μήκος ή πλάτος τους είναι μικρότερο των 4 μέτρων ή όταν το συνολικό εμβαδόν του διακριτού τμήματος αιγιαλού είναι μικρότερο από 150 τμ.

– Ορίζεται ότι ο παλαιός αιγιαλός που συνορεύει με απάτητες παραλίες είναι κοινόχρηστος ενώ τα υπόλοιπα τμήματα του παλαιού αιγιαλού επανέρχονται στην ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου και θα μπορούν να αξιοποιούνται από την ΕΤΑΔ. Διευκρινίζεται ότι ο καθορισμός ή επανακαθορισμός παλαιού αιγιαλού δεν θίγει εμπράγματα δικαιώματα, τα οποία έχουν κτηθεί ή αναγνωρισθεί με συμβολαιογραφικό ή άλλο δημόσιο έγγραφο.

– Καθιερώνονται οι αιγιαλοί και παραλίες υψηλής προστασίας («απάτητες παραλίες») που βρίσκονται σε περιοχές Natura και για τις οποίες θα απαγορεύεται η παραχώρηση και κατ’ επέκταση η τοποθέτηση ομπρελών, ξαπλωστρών κ.λπ.. Οι απάτητες παραλίες θα καθοριστούν με κοινή απόφαση των υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και Περιβάλλοντος και Ενέργειας ύστερα από εισήγηση του ΟΦΥΠΕΚΑ και πρόταση του πρόταση του προϊσταμένου της Γενικής Διεύθυνσης Περιβαλλοντικής Πολιτικής. Στα κριτήρια χαρακτηρισμού περιλαμβάνονται η σημαντική παρουσία σε αυτές φυσικών τύπων οικοτόπων που προστατεύονται από την ενωσιακή ή την εθνική νομοθεσία, σπάνιων ενδημικών ειδών χλωρίδας και πανίδας, η επιτέλεση σημαντικών οικολογικών λειτουργιών για προστατευόμενα είδη, ο χαρακτηρισμός τους ως Καίριες Περιοχές Βιοποικιλότητας, όπως και εν γένει η παρουσία σημαντικών οικοσυστημάτων που χρήζουν προστασίας και διατήρησης ή αποκατάστασης.

– Επεκτείνονται στα Δωδεκάνησα (όπου ίσχυε διαφορετικό καθεστώς), οι κανόνες για την οριοθέτηση και προστασία του αιγιαλού που θεσπίζονται με το σχέδιο νόμου.

2. Κεντρική εκτέλεση των διαγωνισμών παραχώρησης από την Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου, με ηλεκτρονική διαδικασία.

Οι δημοπρασίες θα γίνονται από την Κτηματική Υπηρεσία (όχι από τους Δήμους) μέχρι τις 31 Μαρτίου κάθε έτους, σε ηλεκτρονική πλατφόρμα προκειμένου  να διασφαλίζεται απλούστευση της διαδικασίας, τυποποίηση, διαφάνεια και ταχύτητα. Στην πλατφόρμα θα αναρτώνται τα στοιχεία (συντεταγμένες, πολύγωνο και αεροφωτογραφίες) κάθε παραχώρησης, η διάρκεια, οι όροι της παραχώρησης, και ιδίως ο χρόνος τοποθέτησης και απομάκρυνσης των κινητών στοιχείων κάθε χρονιά, 20 ημέρες πριν τη διεξαγωγή της δημοπρασίας. Θεσπίζεται ελάχιστο τίμημα που προκύπτει από μαθηματικό τύπο με βάση τις αντικειμενικές αξίες της περιοχής, συντελεστή βαρύτητας της δραστηριότητας και τον συντελεστή βαρύτητας του αιγιαλού ανάλογα με τα ειδικά χαρακτηριστικά της παραλίας. Μετά τη λήξη  της πλειοδοτικής διαδικασίας, η ηλεκτρονική πλατφόρμα εξάγει με αυτοματοποιημένο τρόπο σχέδιο σύμβασης, το οποίο αποστέλλεται με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο στον πλειοδότη. Οι Δήμοι θα εξακολουθήσουν να εισπράττουν το 60 % του ανταλλάγματος της παραχώρησης.

Οι παραλίες που επιτρέπεται να παραχωρηθούν θα καθορίζονται ετησίως με απόφαση του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών ύστερα από διαβούλευση με τους Δήμους με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα το οποίο έχει ως εξής:

Έως την 1η Δεκεμβρίου κάθε έτους η Κτηματική Υπηρεσία αποστέλλει στους Δήμους εισήγηση για τα τμήματα αιγιαλού και παραλίας που επιτρέπεται να παραχωρηθούν. Οι Δήμοι γνωμοδοτούν έως την 1η Ιανουαρίου και η απόφαση εκδίδεται από το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών έως τις 15 Ιανουαρίου (ώστε να υπάρχει επαρκής χρόνος για να ολοκληρωθεί η διαδικασία της παραχώρησης μέχρι την 31η Μαρτίου). Για την έκδοση της απόφασης αυτής θα λαμβάνονται υπόψη οι ενεργές παραχωρήσεις, ώστε να μην υπάρχουν αλληλοεπικαλύψεις και να τηρούνται τα όρια κάλυψης των αιγιαλών και οι αποστάσεις μεταξύ των παραχωρήσεων.
Για την πρώτη εφαρμογή του νόμου το 2024 η απόφαση του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών θα εκδοθεί ως τις 31 Μαρτίου και η διαδικασία παραχώρησης θα ολοκληρωθεί ως τις 15 Μαΐου.

Οι επιχειρήσεις (ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, ταβέρνες, κάμπινγκ κ.λπ.) που γειτνιάζουν με την παραλία, (δηλ. οι λεγόμενες όμορες επιχειρήσεις) μπορούν εφόσον το ζητήσουν να αναλάβουν την εκμετάλλευση της παραλίας με την οποία συνορεύουν καταβάλλοντας το τίμημα που προβλέπεται για τις δημοπρασίες προσαυξημένο κατά 20%. Οι περιορισμοί ως προς την έκταση (50% της παραλίας), τις αποστάσεις (3 μέτρα εκατέρωθεν) και οι λοιπές υποχρεώσεις των παραχωρησιούχων εφαρμόζονται και σε αυτές τις περιπτώσεις. Αν η παραλία αντιστοιχεί σε περισσότερες επιχειρήσεις, θα παραχωρείται θα γίνεται σε όσους δικαιούχους ζητήσουν, .εμβαδό της παραλίας ανάλογο με την πρόσοψη κάθε επιχείρησης.

3. Υποχρεώσεις των παραχωρησιούχων

Πέρα από τους περιορισμούς που ισχύουν στην έκταση της εκμετάλλευσης, τις αποστάσεις από τη θάλασσα και τυχόν άλλες παραχωρήσεις, οι παραχωρησιούχοι έχουν τις εξής ελάχιστες υποχρεώσεις:

α) διασφαλίζουν την ελεύθερη, απρόσκοπτη και ασφαλή διέλευση του κοινού στον αιγιαλό και την παραλία.

β) διασφαλίζουν τη χρήση του αιγιαλού και της παραλίας για άτομα με αναπηρία, εγκαθιστώντας ειδικές πλατφόρμες για την εξυπηρέτηση ατόμων με αναπηρία (sea tracks), αν αυτές δεν έχουν εγκατασταθεί με μέριμνα του δήμου. Στην περίπτωση αυτή, ο παραχωρησιούχος συμψηφίζει τις δαπάνες για εγκατάσταση των πλατφορμών με το αντάλλαγμα της παραχώρησης,

γ) διατηρούν καθημερινά καθαρό το παραχωρούμενο τμήμα αιγιαλού και παραλίας,

δ) αναρτούν σε εμφανές σημείο στον αιγιαλό ή την παραλία πινακίδα με τις συντεταγμένες της παραχώρησης, τον αριθμό απόφασης παραχώρησης, τα δικαιώματα του κοινού, καθώς και QR code μοναδικού για κάθε παραχώρηση,

ε) τοποθετούν ντους και αποδυτήρια για την εξυπηρέτηση του κοινού,

στ) φροντίζουν για τη διατήρηση της ισορροπίας του οικοσυστήματος του παραχωρούμενου χώρου, όπως με τη διατήρηση της μορφολογίας της ακτής και της ακτογραμμής,

ζ) παραδίδουν τον χώρο στην αρχική κατάσταση στη λήξη της παραχώρησης,

η) διασφαλίζουν την παρουσία ναυαγοσώστη, εφόσον η υποχρέωση αυτή δεν καλύπτεται από τον οικείο δήμο. Στην περίπτωση αυτή, η αμοιβή του ναυαγοσώστη συμψηφίζεται με το αντάλλαγμα της παραχώρησης.

Με τη διακήρυξη μπορούν να προβλέπονται και επιπλέον υποχρεώσεις του παραχωρησιούχου σε σχέση με την προστασία, διατήρηση και ανάπτυξη του παραχωρούμενου τμήματος αιγιαλού και παραλίας και την ενίσχυση της κοινοχρησίας.

4. Έλεγχοι και καταγγελίες με αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας

Οι πολίτες αποκτούν τη δυνατότητα ελέγχου και υποβολής καταγγελίας μέσω ψηφιακής εφαρμογής στο κινητό τους τηλέφωνο. Ειδικότερα: Σε κάθε σύμβαση παραχώρησης αντιστοιχεί κώδικας QR-code ο οποίος αναρτάται στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, της Κτηματικής Υπηρεσίας του Δημοσίου και του οικείου δήμου. Επίσης, αποτυπώνεται υποχρεωτικά στην πινακίδα σήμανσης του αιγιαλού ή της παραλίας. Σκανάροντας το QR-code κάθε πολίτης θα μπορεί να δει το διάγραμμα του παραχωρούμενου αιγιαλού και να υποβάλει άμεσα, μέσω της ίδιας εφαρμογής, καταγγελία αν διαπιστώσει υπέρβαση  της παραχώρησης.

Παράλληλα προβλέπονται οι επίσημοι έλεγχοι από την Κτηματική Υπηρεσία, τους Δήμους, την ΑΑΔΕ, την Οικονομική Αστυνομία, το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και την ΕΛΑΣ, μεμονωμένα ή σε ομάδες κοινού ελέγχου με συντονιστή εισαγγελέα ή τον παριστάμενο υπάλληλο του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών. Το πόρισμα του ελέγχου περιλαμβάνει και φωτογραφίες οι οποίες λαμβάνονται επί τόπου ή εξ αποστάσεως με drones ή με αξιοποίηση δορυφορικών λήψεων προκειμένου να γίνονται απομακρυσμένες επιθεωρήσεις σε ευρύτερη περιοχή χωρίς να είναι απαραίτητη η φυσική παρουσία των ελεγκτών.

5. Αυστηρές ποινές για τους παραβάτες

Οι ποινές που προβλέπονται περιλαμβάνουν πρόστιμα, υποχρέωση απομάκρυνσης των παράνομων εγκαταστάσεων, σφράγιση της επιχείρησης, απαγόρευση συμμετοχής σε νέους διαγωνισμούς. Ειδικότερα:

– Σε περίπτωση κατάληψης αιγιαλού και παραλίας χωρίς να υπάρχει σύμβαση παραχώρησης ή καθ’ υπέρβαση της παραχώρησης, όλα τα στοιχεία που έχουν τοποθετηθεί απομακρύνονται εντός 48 ωρών με πράξη άμεσης απομάκρυνσης που εκδίδει η Κτηματική Υπηρεσία. Επιπλέον:

– Αν δεν υπάρχει σύμβαση παραχώρησης επιβάλλεται επιπλέον σφράγιση και διακοπή λειτουργίας της επιχείρησης στον χώρο που έχει καταληφθεί, ο χώρος σφραγίζεται με ταινία και απαγορεύεται η είσοδος όπως και οποιαδήποτε οικονομική δραστηριότητα σε αυτόν. Επιβάλλεται πρόστιμο ίσο με το τετραπλάσιο του ελάχιστου τιμήματος της δημοπρασίας και αποκλεισμός του παραβάτη από κάθε διαδικασία παραχώρησης αιγιαλού και παραλίας για πέντε χρόνια. Σε περίπτωση δεύτερης παράβασης, αν η κατάληψη έχει γίνει από λειτουργούσα όμορη επιχείρηση, η λειτουργία της αναστέλλεται επί δέκα ημέρες, η ταμειακή της μηχανή σφραγίζεται και ο παραβάτης αποκλείεται από κάθε διαδικασία παραχώρησης αιγιαλού και παραλίας για δέκα χρόνια.

– Αν υπάρχει σύμβαση παραχώρησης αλλά έχει καταληφθεί μεγαλύτερη έκταση:: Επιβάλλεται πρόστιμο ίσο με το τετραπλάσιο του ελάχιστου τιμήματος της δημοπρασίας για την έκταση που δεν καλύπτεται από τη σύμβαση. Αν η υπέρβαση είναι μεγαλύτερη από το 50% της παραχωρηθείσας έκτασης, σε περίπτωση δεύτερης παράβασης επιβάλλεται αποκλεισμός του παραβάτη από κάθε διαδικασία παραχώρησης αιγιαλού και παραλίας για πέντε χρόνια. Σε περίπτωση τρίτης παράβασης ποσοστού μεγαλύτερου από 50 %, ο παραβάτης αποκλείεται από κάθε διαδικασία παραχώρησης αιγιαλού και παραλίας για δέκα χρόνια, η λειτουργία της επιχείρησης αναστέλλεται επί δέκα  ημέρες και η ταμειακή μηχανή της επιχείρησης σφραγίζεται.

– Αν υπάρχουν παράνομες κατασκευές, κατεδαφίζονται με δαπάνες του υπαιτίου. Επιβάλλεται πρόστιμο ίσο με το τετραπλάσιο του ελάχιστου τιμήματος της δημοπρασίας το οποίο πολλαπλασιάζεται με τον αριθμό των ετών, μέχρι πέντε, από τότε που έχει ανεγερθεί η αυθαίρετη κατασκευή ή έχει γίνει η αυθαίρετη διαμόρφωση. Δηλαδή το πρόστιμο μπορεί να φθάσει μέχρι το 20πλάσιο του μισθώματος. Επιπλέον ο παραβάτης αποκλείεται από κάθε διαδικασία παραχώρησης αιγιαλού και παραλίας για δέκα έτη μετά από την επιβολή της κύρωσης.

– Για μερική ή ολική παραχώρηση της παραλίας σε τρίτο πρόσωπο, εφόσον δεν επιτρέπεται από τη σύμβαση, επιβάλλεται πρόστιμο ίσο με το τετραπλάσιο του ελάχιστου τιμήματος της δημοπρασίας για το σύνολο της έκτασης.

– Για παρεμπόδιση της ελεύθερης πρόσβασης του κοινού στη θάλασσα, τον αιγιαλό και την παραλία, πρόστιμο από 2.000 έως 60.000 ευρώ.

– Για παρεμπόδιση του ελέγχου πρόστιμο 10.000 ευρώ.

– Σε περίπτωση υποτροπής όλα τα πρόστιμα διπλασιάζονται.

– Ο χρονικός αποκλεισμός από τις μελλοντικές συμβάσεις παραχώρησης ισχύει και για όλες τις προσωπικές ή κεφαλαιουχικές εταιρείες στις οποίες ο παραβάτης μετέχει ως εταίρος ή μέτοχος.

– Ποινικές κυρώσεις: Όποιος επιφέρει στον αιγιαλό ή την παραλία οιαδήποτε μεταβολή χωρίς άδεια ή καθ’ υπέρβαση αυτής ή  με άδεια που εκδόθηκε παράνομα, ανεξαρτήτως ζημίας ή βλάβης, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους ή χρηματική ποινή. Στην περίπτωση που η μεταβολή προκαλεί σημαντική οικολογική, περιβαλλοντική ή γεωμορφολογική διατάραξη ή βλάβη  με ποινή φυλάκισης  τουλάχιστον δύο ετών και χρηματική ποινή. Η ποινική δίωξη ασκείται αυτεπαγγέλτως.

Καταγγελία της σύμβασης

Ο παραχωρών φορέας καταγγέλλει την παραχώρηση σε περίπτωση σοβαρών παραβάσεων του νόμου ή των συμβατικών υποχρεώσεων όπως:

α) Η κατασκευή έργων ή η αυθαίρετη διαμόρφωση του αιγιαλού και της παραλίας,

β) η χρήση του παραχωρηθέντος τμήματος για σκοπό διαφορετικό από τον συμφωνηθέντα ή κατά τρόπο που προκαλεί αλλοίωση της φυσικής του μορφολογίας και των βιοτικών του στοιχείων,

γ) η μερική ή ολική μεταβίβαση της χρήσης σε τρίτο πρόσωπο, όταν αυτή δεν προβλέπεται στον νόμο ή στη σύμβαση παραχώρησης,

Επίσης η σύμβαση παραχώρησης καταγγέλλεται αν ο παραχωρησιούχος:

α) για δεύτερη φορά, εντός της χρονικής διάρκειας της σύμβασης παραχώρησης, καταλάβει έκταση εκτός του παραχωρηθέντος τμήματος αιγιαλού και παραλίας κατά ποσοστό που υπερβαίνει το 50% της παραχώρησης.

β) μετά από δύο οχλήσεις, που απέχουν μεταξύ τους τρεις  ημέρες, δεν τοποθετήσει σε εμφανές σημείο του αιγιαλού ή της παραλίας πινακίδα με τα προσδιοριστικά στοιχεία της παραχώρησης,

γ) μετά από δύο οχλήσεις, που απέχουν μεταξύ τους τρεις ημέρες, δεν τοποθετήσει τα κινητά στοιχεία εξυπηρέτησης του κοινού που προβλέπονται στη σύμβαση παραχώρησης, και

δ) παραβιάζει συστηματικά την υποχρέωσή του για τήρηση καθαρού του αιγιαλού.

Ο νόμος αυτός[12] παρουσιάζει τα εξής ενδιαφέροντα σημεία:

1. Απάτητες παραλίες είναι παραλίες υψηλής προστασίας που βρίσκονται σε περιοχές Natura και για τις οποίες θα απαγορεύονται οι παραχωρήσεις και κατ’ επέκταση η τοποθέτηση ομπρελών, ξαπλωστρών κ.λπ. Οι απάτητες παραλίες θα καθοριστούν με κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και Περιβάλλοντος και Ενέργειας με βάση τα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής (π.χ. ύπαρξη προστατευόμενων οικοτόπων, σπάνια είδη χλωρίδας/πανίδας, χαρακτηρισμός τους ως βασικές περιοχές βιοποικιλότητας), στη συνέχεια με πρόταση του ΟΦΥΠΕΚΑ και του γενικού διευθυντή Περιβαλλοντικής Πολιτικής.
2. Τοποθετείται πλαφόν στην επιφάνεια της παραχωρούμενης έκτασης: έως 500 τ.μ. κάθε παραχώρηση και όχι περισσότερο από το 50% της συνολικής έκτασης της παραλίας. Έτσι, αν μια παραλία έχει έκταση π.χ. 10 στρέμματα, τουλάχιστον 5 στρέμματα πρέπει να είναι δωρεάν.
3. Περαιτέρω, τοποθετείται πλαφόν στον χώρο στον οποίο επιτρέπεται η τοποθέτηση ομπρελών, ξαπλώστρων κ.λπ. που είναι έως 60% της παραχωρούμενης έκτασης και 30% για περιοχές Natura.
4. Αναπτύσσεται ηλεκτρονικό σύστημα υποβολής καταγγελιών για αυθαίρετες κατασκευές, δίχως όμως καμία διασφάλιση για άμεση κινητοποίηση των αρμόδιων αρχών προς άμεση απομάκρυνση των αυθαίρετων κατασκευών. Υιοθετούνται πλέον σύγχρονες τεχνικές λύσεις, όπως το QR-code. Μία από τις υποχρεώσεις που προβλέπονται για τους παραχωρησιούχους είναι η ανάρτηση πινακίδας με την έκταση και τα λοιπά χαρακτηριστικά της παραχώρησης. Στην πινακίδα θα υπάρχει και QR code, μοναδικό για κάθε παραχώρηση που θα παραπέμπει σε πλατφόρμα υποδοχής καταγγελιών του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών. Το κάθε QR-code θα αναρτάται στην ιστοσελίδα της Κτηματικής Υπηρεσίας Δημοσίου, του οικείου Δήμου καθώς και του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών. Σκανάροντας το QR-code με την ειδική εφαρμογή (application) που θα διατίθεται δωρεάν, κάθε πολίτης θα μπορεί να δει το διάγραμμα του παραχωρούμενου αιγιαλού και να υποβάλει άμεσα καταγγελία αν διαπιστώσει υπέρβαση της παραχώρησης. Η εφαρμογή θα παρέχει τη δυνατότητα για άμεση αποστολή καταγγελίας και σε περίπτωση που δεν υπάρχει σήμανση επί του αιγιαλού ή της παραλίας. Αν δεν υπάρχει πινακίδα, ο πολίτης αντιλαμβάνεται άμεσα ότι η κατάληψη είναι αυθαίρετη. Περαιτέρω, οι έλεγχοι που θα πραγματοποιούνται χωρίς την επιτόπια παρουσία των ελεγκτών, μέσω drones και δορυφορικών λήψεων, με αποτέλεσμα να εποπτεύονται ευρύτερες περιοχές. Στόχος της κυβέρνησης είναι η συμμόρφωση και όχι η επιβολή ποινών, όμως σε κάθε παρανομία θα επιβάλλονται αυστηρές κυρώσεις. Πέραν αυτών, ο ελεγκτικός μηχανισμός ενισχύεται με μεικτά κλιμάκια ελέγχου στελεχών της Κτηματικής Υπηρεσίας του Δημοσίου, της ΕΛΑΣ, της ΑΑΔΕ, των Δήμων, Εισαγγελικών Αρχών, με επικεφαλής εισαγγελέα ή στέλεχος της Κτηματικής Υπηρεσίας του Δημοσίου[13].
5. Αίρεται η απαγόρευση παραχώρησης των μικρών αιγιαλών (μήκος ή πλάτος μικρότερο των 5 μέτρων, ή έκταση μικρότερη των 150 τετραγωνικών), καθιστώντας ακόμα και αυτά τα πολύτιμα οικοσυστήματα διαθέσιμα προς ενδεχόμενη εμπορική εκμετάλλευση[14].
6. Αφαιρούνται ουσιαστικές αρμοδιότητες από τους δήμους. Σε ό,τι αφορά την ηλεκτρονική μίσθωση, ότι η διαδικασία πρέπει να διεξαχθεί από τους οικείους δήμους, μέσω της ιστοσελίδας http://www.kede.gr, σε συνεργασία με το Gov.gr, βάσει του προηγούμενου της διόρθωσης πλατφόρμας των τετραγωνικών μέτρων. κτιρίων, που υλοποιούνται και υλοποιούνται από τους Δήμους. Ωστόσο, από μια άποψη, η απομάκρυνση της εν λόγω εξουσίας από τους Δήμους ουσιαστικά έρχεται σε αντίθεση με το άρθρο 102, παράγραφος 1 του Συντάγματος, καθώς η απλή παραχώρηση χρήσης του κοινόχρηστου αιγιαλού και της παραλίας είναι αδιαμφισβήτητη «τοπική υπόθεση» που, σύμφωνα με το Σύνταγμα, ανήκει στους ΟΤΑ και με την επιφύλαξη των ανωτέρω, η διαχείριση (και άρα η παραχώρηση χρήσης ως διαχειριστική πράξη) των παραλιών, ανήκει στους ΟΤΑ με «τεκμήριο αρμοδιότητας». Η εν λόγω διάταξη έρχεται σε αντίθεση και με το άρθρο 101 παράγραφος 4 του Συντάγματος καθώς συνιστά «ρυθμιστική ενέργεια» εκ μέρους του κοινού νομοθέτη, η οποία δεν λαμβάνει υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες των νησιωτικών περιοχών.
7. Η υποστελέχωση του ΕΕΠΔ δεν μπορεί να εγγυηθεί την επιτυχία της διαδικασίας και θα δημιουργήσει νέα προβλήματα, ενώ άλλοι ζήτησαν την άρση της διάταξης σφράγισης καταστήματος, η οποία προβλέπεται σε περιπτώσεις υποτροπής παράβασης.

Ανακοπή (νομική άμυνα) κατά πρωτοκόλλου διοικητικής αποβολής

Πολλές φορές στην πράξη συναντώνται «πρωτόκολλα διοικητικής αποβολής» από δάση, δασικές εκτάσεις, αλλά και εν γένει δημόσια κτήματα. Κατά το άρθρο 1 παρ. 1 του ΝΔ 31/1968, η νομοθεσία για την προστασία της ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου, με εξαίρεση τις διατάξεις των άρθρων 8 έως 20 του Α.Ν. 1539/38, εφαρμόζεται και για τα κτήματα των Δήμων.

Οι ιδιοκτήτες συχνά συμβουλεύονται δικηγόρους για την άμυνα εναντίον αυτών των πρωτοκόλλων και την επιτυχή απόκρουσή τους.

Κατά του ΠΔΑ, επιτρεπέται η άσκηση ανακοπής ενώπιον του Ειρηνοδικείου, εντός 30 ημερών από την κοινοποίηση του ΠΔΑ. Η άσκηση αυτής δεν αναστέλλει την  εκτέλεση  του  ως  άνω Πρωτοκόλλου,  αιτήσει  όμως  του  ανακόπτοντος,  δύναται   ο   Πρόεδρος Πρωτοδικών,  διά πράξεως αυτού, να διατάξει την αναστολή της εκτελέσεως μέχρις εκδόσεως της επί της ανακοπής αποφάσεως.

Στοιχεία της νομιμότητας του πρωτοκόλλου διοικητικής αποβολής

Όπως δέχεται και η νομολογία, το πρωτόκολλο διοικητικής αποβολής για να είναι ορισμένο πρέπει να περιέχει τα παρακάτω τυπικά στοιχεία: 1) αριθμό βιβλίου καταχώρισης, 2) είδος κτήματος (αστικό, αγροτικό, οικία, οικόπεδο, αιγιαλός, παραλία), 3) τοποθεσία, 4) έκταση, 5) οριοθεσία, 6) πλευρικές διαστάσεις, 7) προέλευση (τρόπο κτήσης).

Πρωτόκολλο Διοικητικής Αποβολής, το οποίο φέρει τυπικές ατέλειες, ακυρώνεται από το δικαστήριο, καθόσον η κατά τα άνω πληρότητα είναι αναγκαία από τον ειδικό χαρακτήρα των πρωτοκόλλων τούτων, τα οποία παρότι είναι διοικητικές πράξεις, επιφέρουν αποτελέσματα δικανικά σε βάρος των καθ’ ων (Ε. Δωρή “Τα δημόσια κτήματα” τομ. Α 1980, 512).

Οι αναγκαίες δε προϋποθέσεις για το κύρος του, οι οποίες πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά, είναι :

α) η κυριότητα του Δημοσίου στο ακίνητο,

β) η αναμφισβήτητη κατοχή του από το Δημόσιο και

γ) η αυθαίρετη κατάληψη του ακινήτου από τον καθ’ ου το πρωτόκολλο, με τον σκοπό απόκτησης δικαιωμάτων και δη, ανεξάρτητα από τον χρόνο που έγινε αυτή (κατάληψη), σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 15 του Ν. 717/1977 (βλ. ΜΠρΑθ 1973/2021).

Η δίκη εναντίον του πρωτοκόλλου διοικητικής αποβολής γενικώς

Κατά την ως άνω έννοια αυτή, το πρωτόκολλο διοικητικής αποβολής κατατείνει στην προστασία του επικαλούμενου δικαιώματος κυριότητας του Δημοσίου σε ακίνητο που κατέλαβε ιδιώτης, προβάλλοντας δικαίωμα δικής του κυριότητας σε αυτό, στο οποίο και στηρίζει τη σχετική ανακοπή του (ΑΠ 929/2014, ΕφΠατρ 410/2020 ΝΟΜΟΣ).

Περαιτέρω, γενικότερα από τις διατάξεις του άρθρου 2 παρ. 1 και 4 του Α.Ν. 263/1968, οι οποίες αποβλέπουν στη δραστικότερη προστασία της περιουσίας του κράτους, δημόσιας και ιδιωτικής, αντικείμενο της δίκης, που ανοίγεται με την άσκηση της ανακοπής κατά του πρωτοκόλλου διοικητικής αποβολής, δεν είναι η αναγνώριση της κυριότητας ή η προσωρινή ρύθμιση της νομής στο επίδικο ακίνητο, αλλά η συνδρομή των νόμιμων προϋποθέσεων για την έκδοση του πρωτοκόλλου, το οποίο ανακόπτεται ως παράνομη διοικητική πράξη.

Εξάλλου, λόγοι που μπορούν να στηρίζουν την άνω ανακοπή μπορεί να είναι ελαττώματα που υπάγονται στην τυπική νομιμότητα του πρωτοκόλλου, η μη συνδρομή των προϋποθέσεων για την έκδοση του, λόγοι ακυροτήτων από το δικονομικό δίκαιο (αοριστία του περιεχομένου του, έλλειψη επαρκούς αιτιολογίας).

————–

[1] Γαλάνης Π., To νομικό πλαίσιο της Δόμησης, 2023, εκδ. Νομ. Βιβλιοθήκη.

[2] ΣτΕ 50/2010.

[3] ΣτΕ 2121/2010.

[4] Πρβλ. ΣτΕ 3951/2010, 2859/2007, 1413/1994, 352/1984.

[5] ΣτΕ 1907/2017.

[6] ΣτΕ 1256-7/2018, 1042/2017, 2245/2014, 1389/2016.

[7] ΣτΕ ΕΑ 899/2003.

[8] ΣτΕ 585/2016, ΣτΕ 4079/2014.

[9] ΣτΕ 3983/2010.

[10] ΣτΕ 3354/2014.

[11] ΣτΕ 2259/2014.

[12] Σήμερα, 28/2/2024 νομοσχέδιο, μελλοντικά νόμος.

[13] https://news.b2green.gr/42602/δέκα-ερωτήσεις-απαντήσεις-για-το-νέο-π.

[14] Όπως επισήμαναν περιβαλλοντικές οργανώσεις, οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. Γαλλία, Ισπανία) εύλογα θεσπίζουν αδόμητες παράκτιες ζώνες που ξεκινούν από τα 100 μέτρα και φθάνουν μέχρι και στα 250 μέτρα από τον αιγιαλό, προωθώντας την απαιτούμενη προστασία των ακτών τους και αναγνωρίζοντας την κρίσιμη συμβολή τους στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Η Ελλάδα όμως καταργεί και το ελάχιστο των 30 μέτρων. https://news.b2green.gr/44160/κοινή-ανακοίνωση-για-το-νέο-ν-σ-για-τον.

Categories: Νομοθεσία

Tags: Αιγιαλός, Πρωτόκολλο Διοικητικής Αποβολής, Παραλία, Παραλίες, Παναγιώτης Γαλάνης