Το Γκιζάνι

Της Δρ. Μαρία Corsini -Φωκά από την επιστημονική ομάδα ΕΛΚΕΘΕ/Υδροβιολογικός Σταθμός Ρόδου

Το Ladigesocypris ghigii (Pisces, Cyprinadae), κοινώς Γκιζάνι ή και Μινιά (πιθανόν από την Ιταλική λέξη “miniatura”, λόγω του μικρού μεγέθους του), είναι ένα μοναδικό ψαράκι του γλυκού νερού που κατοικεί αποκλειστικά στο νησί της Ρόδου από τότε που το νησί αποχωρίστηκε από την ακτή της Μικράς Ασίας.

Το σημερινό επιστημονικό όνομά του είναι αρκετά περίπλοκο και έχει αλλάξει πολλές φορές. Το δεύτερο μέρος του, δηλαδή η ονομασία του είδους “ghigii”, δόθηκε από την ερευνήτρια Luisa Gianferrari , προς τιμή του Ιταλού Alessandro Ghigi, καθηγητή του Πανεπιστημίου της Μπολώνιας που το ανακάλυψε στο νησί το 1926, κατά τη διάρκεια της «Ιταλικής αποστολής για την μελέτη της πανίδας των νησιών της Δωδεκανήσου», την οποία διηύθυνε. Ο Ghigi συνέλλεξε τα πρώτα δείγματα από το ρέμα των Μύλων, στα Κοσκινού, ρέμα που δεν υπάρχει πια, καθώς και από το ρέμα του Αργυρού. Η ονομασία του γένους, Ladigesocypris , δημιουργήθηκε από τον Γιουγκοσλάβο ιχθυολόγο Karaman , το 1972, και αποτελείται από δυο λέξεις, Ladiges και cypris . Το πρώτο μέρος της ονομασίας δόθηκε προς τιμή ενός άλλου γνωστού επιστήμονα, του W. Ladiges , ενώ το δεύτερο προέρχεται από την οικογένεια των Κυπρινοειδών, στην οποία ανήκει το Γκιζάνι.

Το Γκιζάνι κατοικεί στα περισσότερα ρέματα που αναφέραμε παραπάνω, σε πηγές όπως στις Επτά Πηγές και σε υδατοδεξαμενές της Ρόδου ενώ ο μεγαλύτερος πληθυσμός του βρίσκεται στο Γαδουρά.

(Απόψεις του Γαδουρά, το 2001. Φωτογραφίες του Αρχειου ΥΣΡ)

Για να ανταπεξέλθει στις ασταθείς και αντίξοες περιβαλλοντικές συνθήκες, το Γκιζάνι ανέπτυξε προσαρμογές που το κάνουν εξαιρετικά ανθεκτικό. Α ντέχει τόσο στις χαμηλές χειμωνιάτικες θερμοκρασίες του νερού (~10°C), όσο και στις υψηλές του καλοκαιριού (~30°C). Ο κύκλος ζωής του είναι σύντομος, καθώς ζει στη φύση κατά μέσο όρο έως και τρία χρόνια. Το μέγιστο ολικό μήκος του φθάνει τα 10-12 εκατοστά, αλλά στη φύση συχνότερα βρίσκουμε Γκιζάνια μήκους 3-5 εκατοστών. Προτιμά νερό με μικρή ροή και για να προστατευθεί, συνηθίζει να κρύβεται στις όχθες, κάτω από τις ρίζες των υδρόβιων και παρόχθιων φυτών, ή ανάμεσα στα φύκη και τα βράχια. Είναι παμφάγο και τρέφεται με ό, τι είναι διαθέσιμο, φύκη, υδρόβια φυτά, ασπόνδυλα και λάρβες εντόμων. Αναπαράγεται από τον Απρίλιο μέχρι πολλές φορές και το Σεπτέμβριο σε μεγάλους αριθμούς. Μέσα σε αυτήν την περίοδο το κάθε θηλυκό γεννά τα αβγά του τμηματικά (δηλαδή αποθέτει αυγά πάνω από μια φορά), αυξάνοντας έτσι την πιθανότητα επιβίωσης των απογόνων που γεννιούνται.

Θεωρείται ως ένα από τα πιο απειλούμενα με εξαφάνιση είδη ψαριών των γλυκών νερών στην Ευρώπη, δεδομένου ότι τα τελευταία χρόνια μερικοί πληθυσμοί του έχουν ήδη εξαφανιστεί (στη λίμνη των Νάνων), ενώ αυτοί που απομένουν εμφανίζουν τάσεις συνεχούς περιορισμού. Το Γκιζάνι προστατεύεται τόσο από την Ευρωπαϊκή, όσο και από την Ελληνική νομοθεσία. Συμπεριλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙ της Κοινοτικής Οδηγίας για την Προστασία των Βιοτόπων (92/43/EEC), ως είδος προτεραιότητας, καθώς και στο Κόκκινο Βιβλίο Απειλούμενων Ειδών της Ελλάδας. Επίσης προστατεύεται από την Ελληνική Νομοθεσία με το Προεδρικό Διάταγμα 67/1981.

(Άποψη του ρέματος Γαδουρά, κοντά στις εκβολές, το 2001 (αριστερά) και το 2006 (δεξιά). Φωτογραφίες του Αρχείου ΥΣΡ).

Από τι κινδυνεύει το σπάνιο και μοναδικό αυτό στον κόσμο ψαράκι; Κινδυνεύει κυρίως από την καλοκαιρινή ξηρασία που σε συνδυασμό με την ΥΠΕΡΑΝΤΛΗΣΗ ΝΕΡΟΥ (για ύδρευση ή άρδευση) αφανίζει τα ρέματα του νησιού. Παρ’όλο που, όπως αναφέραμε, το μικρό αυτό ψάρι προσαρμόσθηκε ώστε να αντιμετωπίζει ακραίες και ασταθείς συνθήκες, η επιβίωσή του εξαρτάται από το λίγο νερό που μένει το καλοκαίρι στους υδροβιότοπους. Έτσι, κάθε θερινή περίοδο, οι πληθυσμοί του είδους μειώνονται δραματικά, γιατί χιλιάδες ψάρια εγκλωβίζονται στις λίγες λακκούβες του νερού που αποκόπτονται από το κυρίως ρέμα και οδηγούνται στην εξαφάνιση. Το Γκιζάνι κινδυνεύει επίσης και από την υποβάθμιση των υδροβιοτόπων στην οποία αναφερθήκαμε παραπάνω, από την επικίνδυνη εισαγωγή ξενικών ειδών ψαριών στα υδάτινα συστήματα καθώς και από τη μείωση της γενετικής ποικιλότητας του είδους.

Με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσιών Ερευνών, με τον Υδροβιολογικό Σταθμό της Ρόδου, το Ινστιτούτο εσωτερικών Υδάτων και το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας, σε συνεργασία με τον Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης όπως και τους τοπικούς και εθνικούς φορείς, ασχολείται εδώ και πολλά χρόνια με το θέμα της προστασίας του Γκιζανιού, συνδυάζοντας τη συστηματική παρακολούθηση της κατάστασης των πληθυσμών του και της ποιότητας των υδροβιοτόπων όπου βιώνει με την πραγματοποίηση έργων προστασίας και επίδειξης καθώς και με εκπαιδευτικές και ενημερωτικές δραστηριότητες.

Μπορείτε να βρείτε όλες τις πληροφορίες για το μοναδικό Γκιζάνι στην ιστοσελίδα www .life-gizani .gr.

Πηγή: www.oikologos.gr

ΚατηγορίεςΆγρια Ζωή, Υδατικοί πόροι

Tags: Γκιζάνι, Ρόδος