Δασικοί χάρτες, Δασολόγιο και χρήση ελεύθερου λογισμικού Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών

Γράφει ο Στέλιος Κεχαγιάς,
Δασολόγος

Αφορμή για τη σύνταξη της παρούσας αποτέλεσε η ανάθεση στο πρόσωπο μου του ελέγχου των δασικών χαρτών των 28 από τις 55 Τοπικές Κοινότητες της περιοχής ευθύνης του Δασαρχείου Κιλκίς οι οποίες εκτείνονται σε έκταση εμβαδού οκτακοσίων πενήντα δύο χιλιάδων και τριακοσίων ογδόντα δύο στρεμμάτων (852.382 στρ.) παράλληλα με τα καθήκοντα μου στο Δασαρχείο Κιλκίς. Από την αρχική κατάρτιση των δασικών χαρτών προέκυψαν δεκαοκτώ χιλιάδες εξακόσια ογδόντα πέντε (18.685) πολύγωνα εκτάσεων.

Η πληροφορία που έπρεπε να ελέγξουμε και να διαχειριστούμε αφορούσε πολύγωνα τα οποία περιγράφονταν σε ψηφιακά διανυσματικά αρχεία της μορφής ESRI shapefiles (shp με τα συνοδά αρχεία) και της μορφής data exchange files (dxf). Ο μεν πρώτος τύπος αρχείων απαιτούσε την κατοχή λογισμικού Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (ΓΣΠ), ο δε δεύτερος λογισμικό σχεδιαστικό (διανυσμάτων). Επειδή στο Δασαρχείο δεν υπήρχαν αντίστοιχα προγράμματα του εμπορίου και η χρήση λογισμικού ΓΣΠ, λόγω της ταυτόχρονης χρήσης διανυσματικής και περιγραφικής πληροφορίας ήταν πολύ αποτελεσματικότερη κατέφυγα στη χρήση του ελεύθερου λογισμικού Quantum (QGIS), το οποίο διατίθεται δωρεάν από την παγκόσμια κοινότητα που το αναπτύσσει.

Για τους σκοπούς του ελέγχου των δασικών χαρτών το ανωτέρω λογισμικό αποδείχθηκε αποτελεσματικό αφού έχει τη δυνατότητα εμφάνισης των πολυγώνων των δασικών χαρτών με τις αντίστοιχες ενδείξεις τους (μορφή, κωδικό, εμβαδόν κ.λ.π.) με υπόβαθρο ιστορικούς και πρόσφατους ορθοφωτοχάρτες και τις πλέον πρόσφατες εικόνες του γνωστού διαδικτυακού λογισμικού Google Earth είτε απευθείας εντός του περιβάλλοντος χρήσης του (Interface) είτε παράλληλα με το Google Earth αλλά έχει και τη δυνατότητα επεξεργασίας αυτών των αρχείων με την  παραγωγή διανυσματικών αρχείων (πολυγωνικών, γραμμικών και σημειακών). Έτσι μου δόθηκε η δυνατότητα, όπου εντοπίζονταν λάθη, να διορθώσω την περιγραφική πληροφορία των πολύγωνων προσθέτοντας στα αρχικά αρχεία μια επιπλέον στήλη με τις παρατηρήσεις, να διαχωρίσω τα πολύγωνα, στην περίπτωση τμηματικής διόρθωσης, δημιουργώντας γραμμικό αρχείο νέων οριογραμμών και σημειακό αρχείο με το οποίο διευκρινιζόταν οι νέες ενδείξεις για κάθε πολύγωνο που προέκυπτε από τις διορθώσεις(παραδείγματα στις εικόνες 1 και 2 και 3).

Εικ.1 (Το αρχικό πολύγωνο ΔΑ01355 διορθώνεται-διαχωρίζεται σε ΔΔ-ΔΑ με την κυανή οριογραμμή)-Υπόβαθρο Google Earth

Εικ.2 Το αρχικό πολύγωνο ΑΑ01765 διορθώνεται-διαχωρίζεται σε ΑΑ-ΔΔ με την κυανή οριογραμμή- Υπόβαθρο Google Earth

Εικ.3 Τα αρχικά πολύγωνα ΔΑ01057 και ΔΑ01045 διορθώνονται σε ΧΑ-Υπόβαθρο ιστορικός ορθοφωτοχάρτης

Από την παραπάνω διαδικασία διορθώθηκαν αρχικά, στα παραδοτέα 2ου σταδίου, συνολικά πέντε χιλιάδες πεντακόσια είκοσι τέσσερα (5.524) πολύγωνα, μέσο ποσοστό 29,56% επί των αρχικών, και ψηφιοποιήθηκαν για το διαχωρισμό των νέων πολυγώνων οριογραμμές συνολικού μήκους τετρακοσίων τριάντα πέντε χιλιάδων εξακοσίων ογδόντα πέντε μέτρων (435.685μ.) περίπου.

Παράλληλα κατά την προετοιμασία ελέγχου των δασικών χαρτών εντοπίστηκαν τριάντα (38) περίπου Αποφάσεις περί κήρυξης ως αναδασωτέων εκτάσεων, οι οποίες συνοδευόταν από διαγράμματα χωρίς συντεταγμένες κορυφών, και η θέση τους αποτυπώθηκε βάσει των στοιχείων των φακέλων. Από αυτές άρθηκαν οι εννιά (9), λόγω επανάκτησης των χαρακτηριστικών της δασοβιοκοινότητας, εγκαίρως πριν την λήξη των σχετικών προθεσμιών ελέγχου.

Επίσης μετά την ενσωμάτωση των ανωτέρω αρχικών διορθώσεων εντοπίστηκαν 459 περιπτώσεις που αφορούσαν είτε λανθασμένη εφαρμογή των διορθώσεων είτε δικά μου λάθη που επισημάνθηκαν από τους μελετητές.

Σε εξέλιξη είναι η καταγραφή των Δημοσίων Χορτολιβαδικών εκτάσεων (αρχικά εκτιμούνται σε χιλιάδες στρέμματα στην εν λόγω περιοχή) με την εφαρμογή του Π.Δ. 32/2016 το οποίο εκδόθηκε κατά το χρονικό διάστημα ελέγχου του συγκεκριμένου δασικού χάρτη, βάσει των κριτηρίων που ορίζονται με αυτό, ότι δηλαδή από της καταγεγραμμένες χορτολιβαδικές εκτάσεις(που δεν αναγνωρίζονται ήδη ως ιδιωτικές βάσει του αρθ.10 του Ν.3208/2003 όπως ισχύει) θεωρούνται ως κατά τεκμήριο Δημόσιες αυτές που:

α) βρίσκονται σε υψόμετρο άνω των 100 μέτρων, ή

β) έχουν κλίση ως προς τον ορίζοντα άνω του 8% ή

γ) η μέγιστη κλίση ως προς τον ορίζοντα (άνω του 8%) παρουσιάζεται σε εδαφική έκταση που ξεπερνάει το 12% της συνολικής επιφάνειας τους (π.χ. σε 100 στρέμματα χορτολιβαδικής έκτασης η μέγιστη κλίση-άνω του 8%-εμφανίζεται σε επιμέρους εκτάσεις εμβαδού άνω των 12 στρεμμάτων).

Για την εφαρμογή των ανωτέρω κριτηρίων είναι απαραίτητη η γνώση του υψομέτρου και της κλίσης. Για το σκοπό αυτό έγινε πάλι χρήση του QGIS με την αξιοποίηση ως αρχικών στοιχείων των διαθέσιμων στην Υπηρεσία μας ψηφιακών υψομετρικών μοντέλων (DEM) για την παραγωγή ψηφιακού διανυσματικού αρχείου (vector) με τις υψομετρικές καμπύλες και ψηφιακού ψηφιδωτού αρχείου(raster) κλίσεων στο οποίο κατηγοριοποιήθηκαν οι τιμές σε δύο κλάσεις (=<8% και >8%).

Ο μεγάλος όγκος των στοιχείων είναι αδύνατο να διαχειριστεί αποτελεσματικά χωρίς λογισμικό με αντίστοιχες ή περισσότερες δυνατότητες (ΓΣΠ). Το QGIS φυσικά έχει αδυναμίες και περιορισμούς, λόγω της ανάπτυξης του κυρίως από εθελοντές προγραμματιστές ατομικά ή συλλογικά μέσω και ερευνητικών προγραμμάτων, όπως κολλήματα και πρόσκαιρη αδυναμία εκτέλεσης εντολών, τα οποία συνήθως ξεπερνιούνται με επανεκκινήσεις και χρήση εναλλακτικών εντολών.

Λόγω της παράλληλης σύνταξης του δασοπονικού χάρτη της υπό κατάρτιση Διαχεριστικής Μελέτης Κρουσσίων που αναφέρεται σε έκταση 170.063 στρεμμάτων περίπου (221 τμήματα-συστάδες), περιοχή η οποία εμπίπτει στην ευρύτερη περιοχή ελέγχου των ανωτέρων 28 Τ.Κ., ενσωματώθηκαν(με πολλές δυσκολίες) τα προσωρινά ελεγμένα στοιχεία του προς θεώρηση δασικού χάρτη στο δασοπονικό και έχει συνταχθεί το μεγαλύτερο μέρος αυτού απόσπασμα του οποίου παρατίθεται (εικόνα 4).

Εικ. 4

Η εργασία αυτή καθώς και η παραγωγή ψηφιακών  ψηφιδωτών αρχείων κλίσεων, υψομέτρου, γεωλογικών (εικόνες) και άλλων έχει γίνει με τη χρήση του QGIS και των συνοδευτικών-παράλληλων λογισμικών (Grass, Saga κ.λ.π.). Η συγκεκριμένη χρήση προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα σε σχέση με τα απλά σχεδιαστικά λογισμικά (Nanocad κ.λ.π.) λόγω της περιγραφικής πληροφορίας που είναι διαθέσιμη σε πίνακες οι οποίοι δίνουν την δυνατότητα μαζικής επεξεργασίας και άμεσης πρόσβασης στην πληροφορία των πολυγώνων, πέραν αυτών που παρέχει οπτικά ο χάρτης (π.χ για τη συστάδα το εμβαδόν της, μέση κλίση, αναλογία ποιοτήτων τόπου, ηλικία, προβλεπόμενο έτος υλοτομίας, λήμμα κ.λ.π.).

Σκοπός της ανωτέρω περιληπτικής παρουσίασης, από δασολόγο μη ειδικό στην πληροφορική και στα Γ.Σ.Π., εμπειροτέχνη θα έλεγα, η οποία συντάχθηκε εκτός ωραρίου, είναι να ψηλαφηθούν οι δυνατότητες της χρήσης των ελεύθερης χρήσης και ανάπτυξης λογισμικών (Qgis, Grass, Saga, PostgreSQL, LibreOffice κ.λ.π.). Τα προγράμματα αυτά διατίθενται δωρεάν και παρέχουν τη δυνατότητα επέκτασης τους με ανάπτυξη επιμέρους πακέτων από τα τμήματα πληροφορικής των δομών της Δημόσιας Διοίκησης, προσαρμοσμένα στις εκάστοτε ανάγκες της. Επίσης πιστεύω ότι αυτή η χρονική περίοδος είναι κατάλληλη για την ανάπτυξη της συζήτησης σχετικά με τον προγραμματισμό και σχεδιασμό της επερχόμενης υλοποίησης του Δασολογίου με τα δεδομένα των Κυρωμένων Δασικών Χαρτών και της μετέπειτα εφαρμογής τους στη Διαχείριση των Δασικών Οικοσυστημάτων.

Τέλος με την παρούσα υποβάλω τις ευχαριστίες μου στους δημιουργούς των λογισμικών QGIS, Grass, Saga και LibreOffice.

Κεχαγιάς Στέλιος,
Δασολόγος

.

.

ΚατηγορίεςΓεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών, Δασική Υπηρεσία, Δασικοί Χάρτες

Tags: Δασαρχείο Κιλκίς, Δασικοί Χάρτες, Ελεύθερο λογισμικό, Κεχαγιάς Στέλιος, Λογισμικό