Του Παναγιώτη Παλιάκου

Ὁ καλύτερος ἀντιπυρικός νόμος εἶναι ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος συνδέει τό δάσος
μέ τήν ὑπόστασίν του ὑπό τήν ζῶσαν, τήν πράσινην μορφήν του καί ὄχι
ὑπό τήν μορφήν καψάλας. 

Πάνος Γρίσπος

Η Δασική Υπηρεσία

Βασικός φορέας για την πρόοδο, την ασφάλεια και τη διαχείριση των δημόσιων δασικών εκτάσεων της χώρας είναι η Δασική Υπηρεσία, που επιλαμβάνεται επίσης της δασοπολιτικής και δασοτεχνικής εποπτείας και επιτήρησης των δασών που δεν είναι δημόσια. Η Ελληνική Δασική Υπηρεσία δημιουργήθηκε το 1830 και επικυρώθηκε θεσμικά με το βασιλικό διάταγμα «Περί διοργανισμού των Δασονομείων» τον Σεπτέμβριο του 1836 (https://dasarxeio.com/2016/10/01/35492/ πρόσβαση 12/1/20). Είναι επίσημη διοικητική αρχή, υπεύθυνη για τη διαχείριση και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και ειδικότερα των δασών και των δασικών εκτάσεων.

Θεμελιώδης επιχειρησιακός παράγοντας της Δασικής Υπηρεσίας είναι τα Δασαρχεία, τα οποία είναι επιφορτισμένα με την οργάνωση, την επίβλεψη και την εκτέλεση ποικίλων δραστηριοτήτων. Οι σημαντικότερες από αυτές είναι ο έλεγχος και η αποτροπή παραβάσεων της δασικής νομοθεσίας, η αστυνόμευση των δασών, οι χαρακτηρισμοί εκτάσεων, ο έλεγχος των κυνηγετικών δραστηριοτήτων, η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της πανίδας, η πρόληψη των δασικών πυρκαγιών και η καλλιέργεια και διαχείριση των δασών. Με το ΠΔ 1213/1981 έλαβε χώρα η οργάνωση των Δασαρχείων και ο καθορισμός των τμημάτων και των αρμοδιοτήτων τους. Πιο συγκεκριμένα, τα Δασαρχεία της χώρας μας απαρτίζονται από το Διοικητικό – Λογιστικό τμήμα, το τμήμα Εκτελέσεως Δασοτεχνικών Έργων, το τμήμα Διοικήσεως και Διαχειρίσεως Δασών, το Γραφείο Προστασίας Δασών & Δημοσίου Κατηγόρου και το Γραφείο Ανάπτυξης Θήρας, Ιχθυοπονίας & Δασικής Αναψυχής (Αθανασιάδης, 2015, σ. 47, 54, 55). Τα Δασαρχεία επομένως, αποτελούν ένα καλά οργανωμένο σύστημα διοίκησης και διαχείρισης όλων των παραμέτρων που άπτονται του δασικού οικοσυστήματος και λειτουργούν με γνώμονα την προστασία και την προαγωγή του.

Η Δασική Υπηρεσία του Νομού Έβρου

Η παλαιότερη γραπτή μαρτυρία σχετικά με τη δραστηριότητα της Δασικής Υπηρεσίας στην περιοχή μας χρονολογείται στις 21 Μαρτίου του 1917. Πρόκειται για ένα έγγραφο της Ανώτατης Διεύθυνσης Εθνικής Οικονομίας, το οποίο απευθύνεται στον Δασάρχη Σαμοθράκης. Το έγγραφο αφορά το διεκδικούμενο από την Κοινότητα Σαμοθράκης δάσος Βόλακας. Μέσω του εγγράφου καλείται η Κοινότητα Σαμοθράκης να υποβάλει τους τίτλους, επί των οποίων στηρίζει τις αξιώσεις της σχετικά με το συγκεκριμένο δάσος.  Το γεγονός ότι το εν λόγω έγγραφο απευθύνεται σε Δασάρχη καθιστά πιθανή την ύπαρξη Δασαρχείου στο νησί.  Η πιθανότητα αυτή ενισχύεται από ένα ακόμη έγγραφο της 12^ηςΙουνίου του 1917 από την Κοινοτική Επιτροπή Σαμοθράκης προς τον Δασάρχη Σαμοθράκης. Το έγγραφο αφορά και πάλι το διεκδικούμενο δάσος Βόλακας και είναι η απάντηση της Κοινότητας Σαμοθράκης αναφορικά με τους τίτλους επί των οποίων εδράζει τις αξιώσεις της για την κυριότητα του συγκεκριμένου δάσους.

Όπως προκύπτει από τα παραπάνω έγγραφα, η Δασική Υπηρεσία ήταν ενεργή και θεσμικά οργανωμένη στο Νομό Έβρου κατά τη δεύτερη δεκαετία του 20^ου αιώνα. Θα πρέπει μάλιστα να αναφερθεί ότι το νομοθετικό πλαίσιο κατά την περίοδο εκείνη ήταν ενθαρρυντικό για τις δράσεις της Δασικής Υπηρεσίας, καθώς τότε ελήφθησαν σημαντικά μέτρα για το προσωπικό των Δασαρχείων. Πιο συγκεκριμένα,  με το νόμο 1687/8.1.1919, εξισώθηκε η μισθοδοσία των δασικών υπαλλήλων με εκείνη των υπόλοιπων δημόσιων υπαλλήλων. Σαν παράλειψη του συγκεκριμένου νόμου, πάντως, αναφέρεται ο ορισμός 100 Δασαρχών για 120 Δασαρχεία, τη στιγμή μάλιστα που με το άρθρο 2  του εν λόγω νόμου προβλεπόταν και δεύτερος Δασάρχης, δόκιμος, μαζί με τον τακτικό. Οπότε, θα έπρεπε ο αριθμός των Δασαρχών να ήταν μεγαλύτερος από τον αριθμό των Δασαρχείων και όχι το αντίστροφο (Γρίσπος, 1973, σ. 280).

Επιπλέον, με το Βασιλικό διάταγμα  του 1922 «Περί συστάσεως Δασονομείων», για πρώτη φορά καθιερώθηκαν τα Δασονομεία ως μονάδες της Δασικής Διοίκησης, καθώς μέχρι τότε δεν υπήρχαν Δασονομεία με τη μορφή της αυτοτελούς διοικητικής μονάδας. Κάθε φορά που υπήρχε ανάγκη, υποθέσεις του Δασαρχείου ανατίθεντο προσωρινά σε Δασονόμο, ο οποίος λειτουργούσε υπό την άμεση εποπτεία του Δασάρχη. Ο βαθμός του Δασονόμου δόθηκε για πρώτη φορά το 1917 (Γρίσπος, 1973, σ. 283), ενώ την ίδια χρονιά ιδρύθηκε Ανώτερη Δασολογική Σχολή στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο των Αθηνών (Αθανασιάδης, 2015, σ. 56). Την περίοδο εκείνη επομένως, υπήρχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την οργάνωση της Δασικής Υπηρεσίας, καθώς και για τη στελέχωσή της με καταρτισμένο προσωπικό, γεγονός που αποδεικνύει τον σημαντικό ρόλο της σε θεσμικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο.

Οι δράσεις των Δασαρχείων στο Νομό Έβρου κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20^ου αιώνα μαρτυρούνται και από δημόσια έγγραφα του 1922. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα έγγραφο του Υπουργείου Γεωργίας σχετικά με την αναγνώριση ενός δάσους στην τοποθεσία Θέρμα Σαμοθράκης ως διακατεχόμενου. Το έγγραφο απευθύνεται στον Δασονόμο Σαμοθράκης επιβεβαιώνοντας τη σημασία του ρόλου που είχαν οι Δασονόμοι εκείνη την περίοδο. Με τη χρονολογία 1922 υπάρχουν και τρία ακόμη έγγραφα με το πρώτο να αφορά στην αναγνώριση του δάσους Κουκουδιά Σαμοθράκης ως διακατεχόμενου και τα άλλα δύο σε εγκρίσεις υλοτομίας από το δάσος Μαρτίνι Σαμοθράκης και από το δάσος Καρυώτες Σαμοθράκης. Το πρώτο έγγραφο απευθύνεται στο Δασονομείο Σαμοθράκης, ενώ τα δύο επόμενα στον Δασάρχη και τον Οικονομικό Έφορο Σαμοθράκης, γεγονός που πιθανόν σημαίνει τη λειτουργία Δασονομείου και Δασαρχείου στο νησί ή τη λειτουργία μόνο Δασονομείου, στο οποίο υπήρχε και Δασονόμος και Δασάρχης. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η Δασική Υπηρεσία επιτελούσε σημαντικό έργο όχι μόνο στη Σαμοθράκη, για την οποία υπάρχουν οι περισσότερες γραπτές μαρτυρίες για εκείνη την περίοδο, αλλά και στις υπόλοιπες περιοχές του Νομού Έβρου.

Για παράδειγμα, στο βιβλίο ιστορικού ιδιοκτησίας Δασών Διδυμοτείχου ήδη από το 1926 τηρούνταν αρχεία με αναλυτική περιγραφή όλων των δασών που ανήκαν στην επικράτεια του Δασονομείου Διδυμοτείχου. Επίσης, ο Δασάρχης Σουφλίου είχε θεωρήσει τα πρακτικά, όπως προκύπτει από μια τέτοια θεώρηση με ημερομηνία  13/12/1928, ενώ καταγράφονταν όλες οι λεπτομέρειες σχετικά με τα δάση στα οποία γίνονταν υλοτομίες. Το 1938 μάλιστα απονεμήθηκε στο Δασαρχείο Σουφλίου αναμνηστικό δίπλωμα για τα εκθέματα που παρουσίασε στην Πανθρακική Έκθεση εκείνης της χρονιάς.

Με τη Συνθήκη της Λωζάνης (1923) και την προσάρτηση της Δυτικής Θράκης στην Ελλάδα, προσαρτήθηκαν στον ελληνικό κορμό 2.523.000 στρέμματα δασικής έκτασης. Από έγγραφο του 1924 του Δασονομείου Σαμοθράκης προς τον Δασάρχη Μυτιλήνης σχετικά με το ιδιοκτησιακό καθεστώς του Δάσους Γαϊτάνι προκύπτει ότι το Δασονομείο Σαμοθράκης υπαγόταν διοικητικά στο Δασαρχείο Μυτιλήνης, καθώς το έγγραφο κλείνει με την φράση: «Παρακαλώ την Προϊσταμένην μου υπηρεσίαν, όπως ευαρεστουμένη διατάξη ό,τι αποφασίσει». Η Σαμοθράκη υπαγόταν διοικητικά στο Δασαρχείο Μυτιλήνης μέχρι το 1931, οπότε και υπήχθη στην Δασική Επιθεώρηση Θράκης.

Με τους νόμους 3077/1924 και 4173/1929 οι δασικές διοικήσεις διακρίθηκαν σε Δασαρχεία με Διευθυντή Δασολόγο – απόφοιτο της Ανωτάτης Δασολογικής Σχολής και σε Δασονομεία με προϊστάμενο Δασονόμο – απόφοιτο των Δασοκομικών Σχολών Βυτίνας και Αγυιάς. Επιπλέον, θεσμοθετήθηκε η φύλαξη των δασών από τους Δασοφύλακες και η δημιουργία Ταμείου Δασών, προκειμένου να χρηματοδοτούνται τα δημόσια δάση και να εκτελούνται τεχνικά έργα και δασοτεχνικές εργασίες (Αθανασιάδης, 2015, σ. 55).

Όπως αναφέρεται στο άρθρο 6 στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της 19/6/1929 (άρθρο 6,  τ. 205), κατά την περίοδο εκείνη υπήρχαν 55 Δασαρχεία, 97 Δασάρχες, 65 Δασονομεία και 80 Δασονόμοι.

Τις πρώτες δεκαετίες του 20^ου αιώνα οι υλοτομίες αποτελούσαν το βασικό πεδίο δράσης της Δασικής Υπηρεσίας. Στη δεκαετία του 1920 χρονολογούνται και έγγραφα που αναφέρονται στην αναγνώριση ως διακατεχόμενων κάποιων δασών στη Σαμοθράκη. Μέχρι και το 1940, η παραγωγή δασικών προϊόντων ήταν από τις βασικές οικονομικές δραστηριότητες των κατοίκων στα ορεινά και ημιορεινά χωριά. Ο ρόλος της Δασικής Υπηρεσίας την εποχή εκείνη ήταν ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς κάλυπτε πραγματικές ανάγκες σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο.

Ο πρώτος γνωστός πίνακας υλοτομίας για διακατεχόμενα δάση χρονολογείται στα 1924 και εκδόθηκε από το Δασονομείο Σαμοθράκης, που ανήκε τότε στη Δασική Επιθεώρηση Αρχιπελάγους. Ήδη από την εποχή εκείνη επικρατούσε η αρχή της αειφόρου διαχείρισης των δασών. Τα τελευταία χρόνια η αρχή της αειφόρου διαχείρισης των δασών έχει λάβει την έννοια της βιώσιμης ή αειφόρου ανάπτυξης για το σύνολο των ανθρώπινων δράσεων που ασκούν επίδραση στο περιβάλλον. Ο πιο γνωστός ορισμός για τη βιώσιμη ανάπτυξη ανήκει στην πρώτη πρωθυπουργό της Νορβηγίας Gro Harlem Brundtland, η οποία το 1987 όρισε τη βιώσιμη ανάπτυξη ως την ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες της παρούσας γενιάς χωρίς να θέτει σε κίνδυνο τη δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιούν τις δικές τους ανάγκες (https://www.kemel.gr/articles/viosimi-anaptyxi  πρόσβαση 4/2/20). Υπό την έννοια αυτή η αειφόρος ή βιώσιμη ανάπτυξη σχετίζεται με την οικονομική ανάπτυξη που πραγματοποιείται με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος.

Οι υλοτομίες, πάντως, δεν ήταν οι μοναδικές δραστηριότητες της Δασικής Υπηρεσίας κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20^ου αιώνα. Το πέτρινο δασονομείο στην Αισύμη και ο δασικός σταθμός στην Κίρκη αποτελούν δείγματα της οικοδομικής δραστηριότητας που επέδειξε η Δασική Υπηρεσία κατά την περίοδο εκείνη και συνάμα αρχιτεκτονικά δημιουργήματα υψηλής αισθητικής αξίας.

Με το Προεδρικό Διάταγμα της 6^ης  Σεπτεμβρίου 1931, το οποίο δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως την 12^η Οκτωβρίου του 1931 επί Προεδρίας Αλέξανδρου Ζαΐμη και επί πρωθυπουργίας Ελευθέριου Βενιζέλου, ιδρύθηκαν ως Δασαρχεία Β΄ τάξεως το Δασαρχείο Αλεξανδρούπολης  με περιφέρεια την ομώνυμη Επαρχία και τα χωριά Δίκελλα, Πλάκα, Μεσημβρία και Συκαράγη από την επαρχία των Σαππών και το Δασαρχείο Σουφλίου με έδρα το Σουφλί και περιφέρεια τις περιφέρειες των Επαρχιών Σουφλίου και Διδυμοτείχου (άρθρο 2). Με το ίδιο Προεδρικό Διάταγμα ιδρύθηκαν  το Δασονομείο Σαμοθράκης με έδρα τη Σαμοθράκη και περιφέρεια την περιφέρεια της Επαρχίας Σαμοθράκης, το Δασονομείο Διδυμοτείχου με έδρα το Διδυμότειχο και περιφέρεια την περιφέρεια της Επαρχίας Διδυμοτείχου και το Δασονομείο Ορεστιάδας με έδρα την Ορεστιάδα και περιφέρεια την περιφέρεια της Επαρχίας Ορεστιάδας (άρθρο 3). Θα πρέπει να σημειωθεί ωστόσο, ότι στη Δασική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος  του Πάνου Γρίσπου αναφέρεται ότι κατά την περίοδο 1923 – 1929 ο Δασάρχης Αλεξανδρουπόλεως Α. Αποστολάκος, τιμωρήθηκε με τρίμηνη προσωρινή απόλυση, την οποία ο ίδιος μετέτρεψε σε οριστική (Γρίσπος, 1973, σ. 287). Επομένως, αφού την περίοδο εκείνη υπήρχε Δασάρχης Αλεξανδρουπόλεως, υπήρχε και Δασαρχείο Αλεξανδρουπόλεως, ενδεχομένως ως Δασαρχείο Γ΄ τάξεως. Επιπλέον, υπάρχουν, όπως έχει ήδη αναφερθεί, έγγραφα του 1922, στα οποία αναφέρεται ο όρος Δασονομείο Σαμοθράκης, πριν από την επίσημη ανακοίνωση της σύστασης Δασονομείων το 1931.

Με το πρώτο άρθρο του Προεδρικού Διατάγματος της 6^ης Σεπτεμβρίου 1931 ορίστηκαν Δασικές Επιθεωρήσεις σε όλη την Ελλάδα. Ως έδρα της Δασικής Επιθεώρησης Θράκης ορίστηκε η Κομοτηνή και ως περιφέρεια της Δασικής Επιθεώρησης Θράκης ορίστηκε η περιφέρεια της Γενικής Διοίκησης Θράκης μαζί με τη Σαμοθράκη. Επίσης, στο άρθρο 24 του εν λόγω Προεδρικού Διατάγματος καθορίστηκε η ιεραρχία των δασικών υπαλλήλων ως εξής:

1. Διευθυντής Δασών

2. Γενικοί Επιθεωρητές Δασών

α) Γενικός Επιθεωρητής α΄ τάξεως

β) Γενικός Επιθεωρητής β΄ τάξεως

3. Επιθεωρητής Δασών

4. Δασάρχες

α) Δασάρχης α΄ τάξεως

β) Δασάρχης β΄ τάξεως

γ) Δασάρχης γ΄ τάξεως

δ) Δόκιμος Δασάρχης

5. Δασονόμοι

α) Δασονόμος α΄ τάξεως

β) Δασονόμος β΄ τάξεως

γ) Δασονόμος γ΄ τάξεως

6. Δασοκόμοι

α) Δασοκόμος α΄ τάξεως

β) Δασοκόμος β΄ τάξεως

7. Δασοφύλακες

α) Δασοφύλακας α΄ τάξεως

β) Δασοφύλακας β΄ τάξεως

γ) Δασοφύλακας γ΄ τάξεως

(Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, τεύχος πρώτον, 12 Οκτωβρίου 1931, Αρ. φύλλου 359).

Τη δεκαετία του 1930 έλαβε χώρα και η έκδοση των πρώτων αποφάσεων για αναδασωτέες εκτάσεις στις θέσεις Τεκές Μάκρης το 1931 και Σφαγεία Αλεξανδρούπολης το 1935, στη θέση που βρίσκεται σήμερα το Motel Astir Grecotel.  Κατά το χρονικό διάστημα της πρώτης περιόδου δραστηριότητας των δασικών υπηρεσιών του Νομού Έβρου, οι πρώτοι δασικοί υπάλληλοι ήταν κατά χρονολογική σειρά οι εξής:

1924: Ε. Ανδριτσόπουλος: Αρχιφύλακας Α΄ Δασών στη Σαμοθράκη.

1925: Νικ. Φιλιππακόπουλος: Προϊστάμενος Δασονομείου Σαμοθράκης.

1926: Σ. Κατσογιάννης: Δασονόμος στο Διδυμότειχο.

1927: Νικόλαος Εργαζόπουλος: Δασονόμος Β΄ στο Δασαρχείο Αλεξανδρούπολης.

1927: Εμ. Αθανασόπουλος: Αρχιφύλακας Α΄ Δασών στη Σαμοθράκη.

1932: Χ. Κωσταράς: Δασάρχης Σουφλίου.

1932: Κ. Σύρμος: Δασονόμος Διδυμοτείχου.

Η δεύτερη περίοδος για τη δραστηριότητα της Δασικής Υπηρεσίας στο Νομό Έβρου ορίζεται μετά την Κατοχή. Τότε η Δασική Υπηρεσία ξεκίνησε τις αναδασωτικές εργασίες. Στο πλαίσιο της υλοποίησης του προγράμματος «Το δάσος του χωριού», δημιουργήθηκαν πολλές τεχνητές δασοσυστάδες κοντά στους οικισμούς. Πρόκειται για τα πρώτα περιαστικά δάση. Κάποιες ενδεικτικές περιπτώσεις αποτελούν το προστατευτικό περιαστικό πευκοδάσος πάνω από τη Χώρα Σαμοθράκης, το περιαστικό πευκοδάσος Αγία Παρασκευή Φερών επί της εθνικής οδού, όπως και το δάσος κωνοφόρων στο ύψωμα Τσίγλα δίπλα στο Διδυμότειχο.

Επίσης, κατά την περίοδο εκείνη εξακολουθούσαν να ανεγείρονται κτίρια μεγάλης αισθητικής αξίας, προκειμένου να στεγαστούν οι δασικές υπηρεσίες. Το 1948 οικοδομήθηκε το κτίριο του Δασαρχείου Διδυμοτείχου και την επόμενη χρονιά εγκαινιάστηκε το πέτρινο κτίριο του Δασονομείου Σαμοθράκης στο χώρο του περιαστικού  δάσους της Χώρας.  Το 1950 το Δασαρχείο Σουφλίου έλαβε μέρος στην Έκθεση του Νομού Έβρου και απονεμήθηκε στον Δασάρχη Σουφλίου αναμνηστικό δίπλωμα.

Από την περίοδο εκείνη και μετά, οι Δασικές Υπηρεσίες ενθάρρυναν και υποστήριξαν τη μεταποιητική δραστηριότητα των μικροϋλοτόμων που ασχολούνταν με την παραγωγή ξυλοκάρβουνων με τον παραδοσιακό τρόπο των καμινιών ή με τα νεώτερα  σιδερένια καμίνια.

Μετά τη λήξη του Εμφύλιου Πολέμου, η Δασική Υπηρεσία προγραμμάτισε την επικαιροποίηση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των αναγνωρισθέντων πριν το 1940 δασών στη Σαμοθράκη και στο πλαίσιο αυτό ανατέθηκε στον Δασάρχη Αλεξανδρούπολης Παντελή Αγγελίδη η οριοθέτηση των δασών του νησιού, όπως αυτά είχαν αναγνωριστεί πριν από το 1940. Υπό την εποπτεία του Δασάρχη Αλεξανδρούπολης διενεργήθηκαν το 1949 αυτοψίες και εργασίες διάρκειας ενός μήνα στη Σαμοθράκη και στη συνέχεια τα στοιχεία των αναγνωρισμένων διακατεχόμενων δασών του νησιού συγκεντρώθηκαν σε χειρόγραφο πίνακα, ο οποίος υπάρχει έως τις μέρες μας.

Την ίδια περίοδο τέθηκαν σε λειτουργία δασικοί συνεταιρισμοί για τις υλοτομίες και παραχωρήθηκαν εκεί τα λήμματα των δασοσυστάδων. Προκειμένου μάλιστα να περιέλθει η ξυλοπονία υπό την άμεση κρατική εκμετάλλευση, τα Δασαρχεία έγιναν πρότυπα Δασοπονίας, ενώ εγκαινιάστηκε ο θεσμός της Κρατικής Εκμετάλλευσης των Δασών (ΚΕΔ) στα Δασαρχεία Αλεξανδρούπολης και Σουφλίου. Στο πλαίσιο αυτό η δασική υπηρεσία εκπόνησε μελέτες δασικής οδοποιίας. Οι δασολόγοι Χατζηϊωάννου και Χριστάκης Κλέαρχος με τον εργοδηγό Νίκο Ποιμενίδη διέσχισαν με τα πόδια την καρδιά των ορεινών όγκων, προκειμένου να συγκεντρώσουν τα απαραίτητα στοιχεία για τον σκοπό αυτό.

Το 1958 στο ύψωμα Κούτρα κοντά στις τρεις βρύσες, δασικοί υπάλληλοι συνάντησαν φουστανελοφόρους Σαρακατσαναίους κτηνοτρόφους, οι οποίοι δεν μπορούσαν να διανοηθούν ότι τα έργα δασικής οδοποιίας θα έφθαναν μέχρι την περιοχή τους. Τώρα, στην περιοχή αυτή υπάρχει άσφαλτος. Την εποχή εκείνη το δασικό οικοσύστημα δεν επηρεαζόταν από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Τα κοπάδια των αιγοπροβάτων βοσκούσαν μαζί με τα κοπάδια των ζαρκαδιών στα δάση. Η μεταφορά των δασικών προϊόντων γινόταν με μουλάρια αλλά και με τις καμήλες της Κίρκης, οι οποίες μετέφεραν τα ξύλα από το δάσος στον σιδηροδρομικό σταθμό.

Το Δασαρχείο Αλεξανδρούπολης ήταν μέχρι το 1959 Διοικητική αρχή με Δασάρχη τον κ. Πολύμερο από την Κομοτηνή και Δασονόμους τους κυρίους Ρήγα και Σόκοζη. Το 1959 ιδρύθηκε η ΚΕΔ (Κρατική Εκμετάλλευση Δασών) με Δασάρχη τον Άγγελο Χατζηιωάννου και Δασολόγο τον Κλέαρχο Χρηστάκη. Από την περίοδο εκείνη και μετά ξεκίνησε η πραγματική εκμετάλλευση των Δασών Αισύμης και Δερείου – Δαδιάς, κατά το πλείστον δασών δρυός και λίγων συστάδων οξιάς στην περιοχή Καλλιθέας.

Η πρώτη διαχειριστική μελέτη έγινε από τον ίδιο τον Δασάρχη. Η διαμονή ήταν στην περιοχή των Τριών Βρύσεων με προσωρινή εγκατάσταση τότε μια ξύλινη παράγκα και πρόσβαση μέσω Λουτρών – Πεσσάνης. Από το 1959 έως το 1980, υπηρέτησαν ως Δασάρχες οι Κλέαρχος Χρηστάκης, Νικόλαος Κολέτσας, Μπαϊρακτάρης, Βασίλειος Νίκου και Γεώργιος Αλεξανδρής. Ως Δασολόγοι υπηρέτησαν οι Πλούταρχος Μάντος, Ευριπίδης Ριζόπουλος, Γεώργιος Γραμματικόπουλος, Κωνσταντίνος Πέτρου, Γεώργιος Δεμερίδης, Σωτήριος Τσελιγκόπουλος, Χρήστος Ζηλιασκόπουλος, Πασχάλης Δεμερτζής, Μαίρη Ράγκου και Αθανάσιος Καϊμακαμούδης. Ως Δασονόμοι υπηρέτησαν οι Μηνάς Πουλονατσής, Ιωάννης Μπάτσιος, Κωνσταντίνος Καψιώτης, Σωτήριος Τσελίκης, Χαράλαμπος Ιωαννίδης, Βασίλειος Αιτιαρίδης, Γεώργιος Οικονόμου, Χρήστος Μπερανής, Χρήστος Γκιντίδης, Κωνσταντίνος Νάτσιος, Ιωάννης Τσεκογιαννόπουλος.

Κομβικό σημείο στην ιστορία του Δασαρχείου Αλεξανδρουπόλεως υπήρξε η με μηχανικά μέσα (κατασκευή βαθμίδων) αναδάσωση ευρείας έκτασης. Οι αναδασώσεις άρχισαν από την περιοχή Κίρ(κ)ης και συνεχίστηκαν στην περιοχή Δρυμού (μεταξύ Λουτρού – Πεσσάνης). Σε μικρότερη κλίμακα έγιναν και σε άλλες περιοχές (Κοτρωνιά, Μαυρόπετρα, Τρεις Βρύσες, Καλλιθέα, Καρανίκ Ντερέ). Κύρια δασικά είδη που φυτεύτηκαν ήταν η Μαύρη Πεύκη, η Τραχεία Πεύκη, η Θαλάσσια Πεύκη, η Ραδιάτα και η Ελάτη στην Καλλιθέα. Επιπλέον, δημιουργήθηκε ένα πυκνότατο δίκτυο δασικών δρόμων Α, Β και Γ κατηγορίας, καθώς και επαρχιακών οδών Αλεξανδρούπολης – Κίρ(κ)ης, Αισύμης – Λεπτοκαρυάς, Λεπτοκαρυάς – Νέδας, Νίψας- Πυλαίας – Κοίλων, Κίρκης- Συκορράχης, Δαδιάς – Κοτρωνιάς.

Το 1963 λειτούργησε η Υπηρεσία των  Δασοτεχνικών έργων (ΥΔΕ) (Σούλης Βασίλειος, Αλέκος Καταρόπουλος, Λιάσκος). Στη δεκαετία του 1960, το εργοτάξιο Τριών Βρύσεων φιλοξενούσε κάθε εβδομάδα μεγάλο αριθμό εργατών και δασικών υπαλλήλων για τις αναδασώσεις. Οι δασικοί υπάλληλοι της εποχής εκείνης θυμούνται ακόμη τη «Σούζη», το μοναδικό όχημα της δασικής υπηρεσίας που εξυπηρετούσε τις αυξημένες ανάγκες της ΥΔΕ.

Το 1956 ο Δασολόγος Γ. Παπαδόπουλος που εργαζόταν στον Λαγκαδά, συνέταξε τον διαχειριστικό χάρτη των ορεινών όγκων από την Κιτρινόπετρα έως το 1000. Αυτός είναι ο παλαιότερος διαχειριστικός χάρτης που έχει βρεθεί. Την ίδια περίοδο οι δραστηριότητες της Δασικής Υπηρεσίας επεκτάθηκαν και πέραν των ορεινών περιοχών. Το 1960 επιχειρήθηκε υπό τον Δασάρχη Νίκο Κολίτσα η προβολή του Δέλτα Έβρου μέσα από το ιδιαίτερα επιτυχημένο φεστιβάλ ελεγχόμενης θήρας που είχε διάρκεια μιας εβδομάδας τουλάχιστον. Τότε, περισσότεροι από 1000 κυνηγοί προερχόμενοι από όλη την Ελλάδα διανυκτέρευαν στα ξενοδοχεία της Αλεξανδρούπολης και όχι στα μετέπειτα αυθαίρετα κτίσματα. Το φεστιβάλ επαναλήφθηκε για 5 – 6 χρόνια και αποτέλεσε την πρώτη απόπειρα χειμερινού ελεγχόμενου θηροτουρισμού.

Το 1965 ο Δασολόγος Κλέαρχος Χριστάκης συνέταξε τον χάρτη με όλα τα αναγνωρισμένα δάση της Σαμοθράκης. Το 1966 το Δασαρχείο Σουφλίου καταργήθηκε (επαναλειτούργησε το 1978) και ο Δασολόγος Γιώργος Γραμματικόπουλος υπέγραψε το 1967 το κλείσιμο του βιβλίου εγκρινομένων εκχερσώσεων που είχε καταρτιστεί από το 1932. Αξίζει παρεμπιπτόντως να αναφερθεί ότι Δασάρχης Σουφλίου είχε διατελέσει και ο καθηγητής της Δασολογίας Κωνσταντίνος  Μπασιώτης.

Εκτιμάται ότι από τη δεκαετία του 1960 μέχρι τις μέρες μας έχουν σημειωθεί σημαντικές εξελίξεις σε τεχνολογικό επίπεδο και σε επίπεδο έργων υποδομής, που διευκολύνουν σημαντικά τις δράσεις της Δασικής Υπηρεσίας. Στη σύγχρονη εποχή λειτουργεί ένα ικανοποιητικό δίκτυο έργων υποδομής στον ορεινό όγκο και δεν παρουσιάζονται τα προβλήματα παλαιότερων εποχών. Η πρόσβαση στις δασικές περιοχές είναι πλέον εύκολη και γρήγορη, καθώς υπάρχουν ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι που οδηγούν από τα αστικά κέντρα προς τις δασικές εκτάσεις. Η Δασοπονία δεν ταυτίζεται πια με την ξυλοπονία, αλλά η παραγωγή δασικών προϊόντων συνεχίζει να υπάρχει στο πλαίσιο της αειφορικής διαχείρισης.  Το δάσος, υπό την προϋπόθεση της ορθολογικής διαχείρισής του είναι ένα ασκεπές εργοστάσιο, το οποίο παράγει διαρκώς προϊόντα. Σαφώς η υλοτομική δραστηριότητα δεν κατέχει πια την πιο σημαίνουσα θέση, καθώς οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες έχουν πλέον μεταβληθεί. Το δασικό οικοσύστημα δεν αντιμετωπίζεται πλέον μόνο ως έκταση που περιλαμβάνει ξυλώδη όγκο, αλλά ως μονάδα που περιλαμβάνει όλους τους φυτικούς και ζωικούς οργανισμούς που αλληλεπιδρούν με το φυσικό περιβάλλον, προκειμένου να υπάρχει ανακύκλωση της ύλης και βιοτική ποικιλομορφία.

Στη σύγχρονη εποχή, η πρόκληση για τη Δασική Υπηρεσία είναι η διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων με τον κατάλληλο τρόπο, προκειμένου αυτά να αποφέρουν σημαντικά οφέλη, όπως ο οικοτουρισμός, η περιβαλλοντική προστασία και η αισθητική απόλαυση. Επιπλέον, καθήκον της Δασικής Υπηρεσίας είναι η προστασία των δασών από εκείνους που τα οικειοποιούνται και τα καταστρέφουν. Πιο συγκεκριμένα, τα νόμιμα και, κυρίως, τα παράνομα λατομεία προκαλούν σημαντικές καταστροφές στα δάση και, όταν δεν εφαρμόζονται μελέτες για την αποκατάσταση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, το πρόβλημα για τα δασικά οικοσυστήματα λαμβάνει μεγαλύτερες διαστάσεις.

Από το 2009 η Δασική Υπηρεσία λειτουργεί ως  Διοικητικός Τομέας του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, ενώ από το 2014 συγκροτείται από τη Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης και Προστασίας Δασών και Αγροπεριβάλλοντος με τέσσερις Διευθύνσεις. Βασικές της αρμοδιότητες είναι η διαμόρφωση της δασικής πολιτικής, η εκπόνηση πολυετών προγραμμάτων δασικής ανάπτυξης, η προστασία των δασών, η παρακολούθηση της επιστημονικής και τεχνολογικής εξέλιξης στη διαχείριση των δασών, η οργάνωση της εκμετάλλευσης  των δασών, η παρακολούθηση και ενίσχυση των ερευνητικών προγραμμάτων και η προώθηση της συνεργασίας της Ελλάδας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, τις Τρίτες Χώρες και τους Διεθνείς Οργανισμούς.

Στο πλαίσιο αυτό το έργο της  Δασικής Υπηρεσίας του Νομού Έβρου είναι σημαντικό, καθώς η Δασική Υπηρεσία μεριμνά για τα ευαίσθητα δασικά οικοσυστήματα στο υδροχαρές δάσος του Άρδα, όπως και στον ποταμό Έβρο, ενώ έχει εισηγηθεί την κήρυξη εθνικού δρυμού στο δάσος Μαρτίνι και στο όρος Σάος στη Σαμοθράκη. Επίσης, έχει προτείνει την κήρυξη του δάσους Μαύρης Πεύκης στο Πέραμα Αλεξανδρούπολης ως διατηρητέου μνημείου της φύσης. Τέλος, η Δασική Υπηρεσία έχει την ευθύνη για τη διαχείριση του δασικού οικοσυστήματος της Δαδιάς σύμφωνα με τις αρχές της δασολογικής επιστήμης και πάντα με σεβασμό στις ανάγκες των ανθρώπων που κατοικούν στους όμορους οικισμούς.

Στο πλαίσιο των περιβαλλοντικών δράσεων της Δασικής Υπηρεσίας, τα Δασαρχεία του Νομού Έβρου οργανώνουν κοινωνικές δράσεις περιβαλλοντικού περιεχομένου, προκειμένου να συμβάλουν στην οικολογική ισορροπία της περιοχής και να ευαισθητοποιήσουν την τοπική κοινωνία και ειδικά τη νέα γενιά, αναφορικά με την αξία του φυσικού περιβάλλοντος και την ανάγκη σεβασμού και προστασίας του. Για τον σκοπό αυτό οργανώνονται ποικίλες δράσεις. Ενδεικτικά αναφέρονται δράσεις του Δασαρχείου Αλεξανδρούπολης, όπως η δενδροφύτευση στο Παιδικό Χωριό SOSστο Αρίστηνο του Δήμου Αλεξανδρούπολης, καθώς και η συλλογή και απομάκρυνση απορριμμάτων από το Δέλτα του ποταμού Έβρου.

Επίσης, η Διεύθυνση Δασών προβαίνει στις απαραίτητες ενέργειες για την επαναφορά της φυσικής λειτουργίας στο διαταραγμένο οικοσύστημα στο Δέλτα του Έβρου, το  οποίο έχει εισηγηθεί να κηρυχθεί διατηρητέο φυσικό μνημείο. Ακόμα, έχει προτείνει τη δημιουργία δασοτουριστικών μονοπατιών σε ημιορεινές περιοχές του Νομού Έβρου στις οποίες υπάρχουν παλαιοί παραδοσιακοί οικισμοί, προκειμένου να αναπτυχθεί ο δασοτουρισμός και η περιβαλλοντική φιλοδασική συνείδηση. Όλες οι παραπάνω δραστηριότητες στοχεύουν στην εξυγίανση των δασικών οικοσυστημάτων, προκειμένου αυτά να παραδοθούν στους επιγενόμενους αδιατάρακτα και λειτουργικά προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.

Ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Δασολόγο κύριο Γεώργιο Δεμερίδη και στον Δασονόμο κύριο Κωνσταντίνο Καψιώτη, στις πολύτιμες μαρτυρίες των οποίων βασίστηκε το παρόν πόνημα. Η πρωτοβουλία για τη συγγραφή μιας μελέτης σχετικά με τη Δασική Ιστορία του Νομού Έβρου ανήκει στον Δασάρχη Αλεξανδρούπολης, κύριο Γιώργο Πιστόλα, η συνδρομή του οποίου στη συγκέντρωση του υλικού, καθώς και η γενικότερη υποστήριξή του σε αυτό το εγχείρημα υπήρξαν καίριες και ουσιαστικές.

Βιβλιογραφία – Πηγές

– Αθανασιάδης Α. (2015), Ανάπτυξη Συστήματος Λήψης Αποφάσεων Για τον Χαρακτηρισμό Δασικών Εκτάσεων Στη Δασική Υπηρεσία, Διδακτορική Διατριβή, Θεσσαλονίκη.

– Γρίσπος Π. (1973), Δασική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος, Αυτοτελείς Εκδόσεις της Υπηρεσίας Δασικών Εφαρμογών & Εκπαιδεύσεως, Αθήνα.

– Δεμερίδης Γεώργιος, Χειρόγραφη μαρτυρία σχετικά με την ιστορία της Δασικής Υπηρεσίας στον Νομό Έβρου.

– Καψιώτης Κωνσταντίνος, Χειρόγραφη μαρτυρία σχετικά με το έργο του Δασαρχείου Αλεξανδρούπολης. 28/11/2019.

– Εφημερίς της Κυβερνήσεως 19/06/1929, Τεύχος Πρώτον, αριθμ. Φύλλου 205.

– Εφημερίς της Κυβερνήσεως 12/10/1931, Τεύχος Πρώτον, αριθμ. Φύλλου 359.

– Ν. 1687/8/1/1919

– Π.Δ. 6/9/1931

– Π.Δ. 1213/1981

– https://dasarxeio.com/2016/10/01/35492/

– https://www.kemel.gr/articles/viosimi-anaptyxi

ΚατηγορίεςΔασική Υπηρεσία

Tags: Έβρος, Αλεξανδρούπολη, Δασαρχείο Αλεξανδρούπολης, Δασαρχείο Διδυμοτείχου, Δασαρχείο Σουφλίου, Δασική Υπηρεσία, Δασική ιστορία, Δασονομείο Σαμοθράκης, Διδυμότειχο, Παναγιώτης Παλιάκος, Σαμοθράκη, Σουφλί