Δρ Γεώργιος Καρέτσος
Διευθυντής Ερευνών (Δασική Οικολογία)
Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων

Μετά την «ομόφωνη» απόφαση που πάρθηκε στις 8/4, σχετικά με το θέμα της ερώτησης του Υφυπουργού Περιβάλλοντος, η οποία αναφέρονταν στη συμμετοχή του ασπάλαθου σε δασωθέντες αγρούς, συμφώνησα με μέρος του σκεπτικού της εισήγησης, θεωρώντας ότι αυτό αφορά τους δασωθέντες αγρούς και όχι τα φρυγανικά οικοσυστήματα.

Μετά τη δημοσίευση της απόφασης και με το σχετικό σάλο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αντελήφθην το σφάλμα μου και απέσυρα την υπογραφή μου ως προς το σκέλος που αφορά τα φρυγανικά οικοσυστήματα. Επειδή επιπλέον, όπως εκ των υστέρων διαπίστωσα, η γνωμοδότηση αυτή ενέχει ακόμη και αμφισβήτηση της Συνταγματικής επιταγής και της σχετικής νομοθεσίας, ήταν σοβαρό ατόπημα εκ μέρους μου, που προήλθε από τη σύγχυση του ερωτήματος και της διαμορφωθείσας στη συνέχεια εισήγησης. Θεωρώ ότι τόσο σοβαρά θέματα δεν πρέπει να επιλύονται από πέντε συναδέλφους, όσο ικανοί και να είναι και χρειάζεται η απόφαση να υποστηρίζεται από μεγαλύτερο και έμπειρο πλήθος συναδέλφων που ασχολούνται καθημερινά με το θέμα αυτό.

Η πάγια επιστημονική άποψή μου για τα φρυγανικά οικοσυστήματα είναι ότι, αποτελούν όψεις υποχώρησης των δασών και η ευχερής διασπορά του ασπαλάθου σε τέτοιες περιπτώσεις, φανερώνει την αμυντική αντίδραση της φύσης απέναντι στην υπερβόσκηση, που ασκείται από αιώνων στις περιοχές αυτές. Θεωρώ ότι, σοφά ο νομοθέτης προέβλεψε την προστασία τους και οποιαδήποτε άρση της δασικής μορφής, ενέχει τον κίνδυνο της απώλειας του χαρακτήρα μεγάλων δημοσίων εκτάσεων φρυγανικών σχηματισμών με τη συμμετοχή, έστω και μόνο του ασπαλάθου (πράγμα αμφίβολο), ο οποίος ουδέποτε αμφισβητήθηκε ότι αποτελεί δασικό, θαμνώδες είδος.

Αυτά που ακούγονται ή δημοσιεύονται ως επιστημονικά σχόλια και μάλιστα πρόσφατα από την ιστοσελίδα σας, περί της μορφής του ασπαλάθου, ότι δεν μπορεί να θεωρηθεί θάμνος γιατί δεν έχει ξυλώδη κορμό, στερούνται κάθε επιστημονικής θεώρησης και θα μπορούσα να τα χαρακτηρίσω ως αστειότητες. Κάθε συνάδελφος δασολόγος, αναγνωρίζει από το δεύτερο έτος του πανεπιστημίου, ότι ακόμη και τα επονομαζόμενα φρύγανα περιγράφονται ως θάμνοι και ημίθαμνοι στα επιστημονικά μας συγγράμματα. Η φρυγανική όψη, δηλαδή η επικράτηση ημίθαμνων σε μεγάλες εκτάσεις κυρίως των παραλιακών και δη νησιωτικών περιοχών της χώρας, αποτελεί κάποιο οπισθοδρομικό στάδιο υποχώρησης του δάσους. Ο μέσος πολίτης φυσικά δεν μπορεί να το αντιληφθεί και δύσκολα πείθεται περί του αντιθέτου, εφόσον οι αλλαγές που συμβαίνουν στη φύση είναι πολύ αργές και οι χρόνοι μεταβολής μπορεί να ξεπερνούν κατά πολύ το προσδόκιμο της ανθρώπινης ζωής. Η φύση αδιαφορεί για τον χρόνο και επιμένει να εξελίσσεται, παρά τις αρνητικές, δυναμικές πολλές φορές και συνεχείς ανθρώπινες επεμβάσεις. Δεν θα ξεχάσω, ότι εργαζόμενος κάποτε στα Αστερούσια όρη, διαπιστώναμε με συνάδελφο την τακτική παρουσία του κρητικού σφενδάμου με μορφή φρυγάνου. Για να προστατευτεί από την υπερβάλλουσα βόσκηση ανέπτυσσε στελέχη βλαστών εν είδη ακανθών για να αμυνθεί και να συγκρατήσει τα ελάχιστα φύλλα στη βάση του. Αυτή η εναγώνια προσπάθεια της φύσης δεν μπορεί εύκολα να αποτυπωθεί σε έναν νόμο.

Δυστυχώς, ο ορισμός του δάσους που περιλαμβάνεται στο θεσμικό μας πλαίσιο, ναι μεν μπορεί να είναι ορθός, αλλά αναφέρεται στη σύνθεση ενός κανονικού υψηλού δάσους και όχι σε άλλες ακραίες περιπτώσεις αποδάσωσης και άλλα αρνητικά στάδια διαδοχής. Η δασοβιοκοινότητα, έστω και υποτυπωδώς, ενυπάρχει ακόμη και στα φρυγανικά οικοσυστήματα. Το γεγονός αυτό (δηλ. η ρητή αναφορά στον ορισμό του δάσους), λαμβάνει τραγικές διαστάσεις, οι οποίες μπορούν να αποτυπωθούν στο ακόλουθο ανέκδοτο, πραγματικό γεγονός, που μου διηγήθηκε αγαπητός συνάδελφος όταν βρέθηκε σε δικαστήριο με την κατηγορία υπέρβασης καθήκοντος για υποτιθέμενο υπερβάλλον λάθος σε χαρακτηρισμό έκτασης.

Ρωτά ο δικαστής: Ήταν δάσος η περιοχή που χαρακτηρίσατε;

Συνάδελφος: Φυσικά.

Δικαστής: Πόσο ύψος είχαν τα δένδρα;

Συνάδελφος: Δέκα πόντους.

Δικαστής: Και το θεωρείτε αυτό δάσος;

Συνάδελφος: Κύριε πρόεδρε με όλο το σεβασμό, αν κάποιος εισέβαλε σε ένα νηπιαγωγείο και σκότωνε κάποια παιδάκια, θα θεωρείτο η πράξη ανθρωποκτονία ή όχι;

Προφανώς αντιλαμβάνεται κανείς το δικαστικό αποτέλεσμα της αθώωσης του συναδέλφου. Παράλληλα, αντιλαμβάνεται και την αδυναμία του νομικού ορισμού περί δάσους και δασοβιοκοινότητας να ικανοποιήσει τα τεκτενόμενα στη φύση και να απαλλάξει το προσωπικό βάρος του δικαστή από μια άδικη απόφαση. Με άλλα λόγια, τα απλά και λογικά θέματα που αντιμετωπίζει κάθε συνάδελφος στην καθημερινότητα, νομικά αποτελούν έναν γόρδιο δεσμό, με όλη τη σημασία της μεταφοράς.

Και λίγα λόγια για την 159140/1077/12-3-80 Εγκύκλιο Διαταγή του τότε Υφυπουργού Γεωργίας, η οποία αναφέρεται στους θάμνους και τα φρύγανα που φέρουν ξυλώδη βλάστηση. Με όλο το σεβασμό προς τους συναδέλφους που πρότειναν τον συγκεκριμένο κατάλογο και κάποιοι από αυτούς να μην βρίσκονται ίσως εν ζωή, διαπιστώνει κανείς ανατρέχοντας ότι πολλά είδη απουσιάζουν ηχηρά και χωρίς καμία αιτιολογία. Εύλογα πολλοί συνάδελφοι θα αναρωτηθούν αν η όποια συμπλήρωση του καταλόγου επιχειρηθεί δεν θα περιέπλεκε ακόμη περισσότερο το ζήτημα των χαρακτηρισμών; Το ερώτημα λοιπόν παραμένει αν κάποιος χαρακτηρισμός εξαντλεί την επιστημονική αντίληψη και δεν εμφιλοχωρεί υποκειμενισμός προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση στον τελικό χαρακτηρισμό. Μια τέτοια συζήτηση μπορεί να υπονομεύει την μέχρι τώρα διαδικασία ανάρτησης των δασικών χαρτών και τις περί προφανών σφαλμάτων διορθώσεις. Αναδεικνύει όμως τον εγκλωβισμό ολόκληρης της Δασικής Υπηρεσίας σε μια καθυστερημένη και λαθεμένη αντίδραση της πολιτείας, ότι κάθε πρόβλημα που προκύπτει θα μπορούσε να επιλυθεί με μια γνωμοδότηση του Τεχνικού Συμβουλίου Δασών. Αναδεικνύει επίσης, ένα σοβαρό ζήτημα που καλείται να αντιμετωπίσει η καθημαγμένη Δασική Υπηρεσία, να λύσει το χωροταξικό πρόβλημα της χώρας, που εν πάσει περιπτώσει δεν είναι και η δουλειά της. Μακάρι να το καταφέρει.

Γιώργος Καρέτσος

Αθήνα, 19/4/2021

Δημοσιεύτηκε στο dasarxeio.com | 19.04.2021

ΚατηγορίεςΑπόψεις, Δασικά Οικοσυστήματα, Δασική Υπηρεσία, Δασικοί Χάρτες, Νομοθεσία

Tags: 159140/1077/12-3-80 Εγκύκλιος Διαταγή, Ασπάλαθος, Γεώργιος Καρέτσος, Ορισμός του δάσους, Ορισμός δάσους, Τεχνικό Συμβούλιο Δασών, ΥΠΕΝ/ΔΠΔ/35724/2004/16.04.2021 (ΑΔΑ: ΨΞ9Ι4653Π8-ΘΡ1), Φρυγανικά οικοσυστήματα, Φρύγανα