Το παρακάτω άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Η ΦΥΣΗ (τεύχος 110) της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ
Αγριόγαλος (Otis tarda)
ένα από τα πιο σπάνια πουλιά της Ελλάδας
___________ • • ___________
του Γιώργου Σφήκα
Ο Αγριόγαλος ή Ωτίδα (Otis tarda) είναι ένα από τα μεγαλύτερα πουλιά της Ευρώπης. Άλλοτε η εξάπλωσή του ήταν σχεδόν συνεχής, από την Ιβηρική χερσόνησο και το Μαρόκο ώς τα βάθη της Μογγολίας, τη Μαντζουρία και την Κορέα. Σήμερα σ’ όλην αυτήν την έκταση απαντούν μόνο απομονωμένοι πληθυσμοί, που δεν έχουν συνήθως επαφή μεταξύ τους. Αιτία οι δραματικές αλλαγές των πεδιάδων, που είναι ο φυσικός βιότοπος του είδους, η μηχανοποίηση της γεωργίας, τα φυτοφάρμακα και σε μικρότερο βαθμό, η λαθροθηρία.
Ο Αγριόγαλος ήταν αρκετά κοινός και στη χώρα μας, ιδιαίτερα στις πεδιάδες της Μακεδονίας, της Θεσσαλίας και της Βοιωτίας, όπου φώλιαζε και έβοσκε μέσα στα σταροχώραφα ή στα χόρτα των χέρσων εκτάσεων. Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι γνώριζαν πολύ καλά αυτό το πουλί και του είχαν δώσει το όνομα Ωτίς ή Ουτίς η μεγάλη. Οι νεώτεροι Έλληνες το έλεγαν, Αγριόγαλο, Μισίρκα, Αγριόχηνα, Τόγια, Τόϊ, Αγριόκουρκο, Δρόμπλι, κλπ.
Τις τελευταίες δεκαετίες πιστευόταν ότι έχει χαθεί εντελώς από τη χώρα μας, παρά την απαγόρευση του κυνηγιού του, λόγω της λαθροθηρίας, της μηχανοποίησης της γεωργίας και της δραματικής αλλαγής των καλλιεργειών, από ξερικές με σιτηρά, σε ποτιστικές με μπαμπάκια και καλαμπόκια.
Η έκπληξή μας ήταν μεγάλη όταν πληροφορηθήκαμε από το περιοδικό «Οιωνός» της Ε.Ο.Ε., σε άρθρο του Δασολόγου κου Κυριάκου Τσίπη, ότι ένα μικρό κοπάδι των 6 έως 10 ατόμων περιφέρεται στον Θεσσαλικό κάμπο, στα νότια της Λάρισας και ότι αυτό είναι γνωστό στους κατοίκους των γύρω χωριών αλλά και στους κυνηγετικούς συλλόγους της περιοχής, οι οποίοι μάλιστα έβγαλαν και ανακοίνωση για την προστασία του. Από άλλα έντυπα μάθαμε ότι οι αγριόγαλοι της Θεσσαλίας δεν είναι ενδημικοί, αλλά έρχονται τον Ιανουάριο και αφού αναπαραχθούν, φεύγουν μετά τον Μάϊο για βορειότερες περιοχές. Πάντως ο Αγριόγαλος εξακολουθεί να αποτελεί ακόμη μέλος της Ελληνικής Ορνιθοπανίδας και ένα από τα σπανιότερα πουλιά της χώρας μας, που επιπλέον προστατεύεται από την Εθνική και Κοινοτική νομοθεσία και ο φόνος του απαγορεύεται αυστηρά.
Η επιστημονική ονομασία του Αγριόγαλου είναι Otis tarda (Ωτίς η βραδύα). Το μήκος του αρσενικού, από το ράμφος ως την άκρη της ουράς, φθάνει τα 103 εκ. ενώ το θηλυκό είναι αρκετά μικρότερο, με μήκος 75 εκ. Από πάνω το χρώμα του μοιάζει με τα ώριμα στάχυα ενώ από κάτω είναι λευκό. Το αρσενικό έχει ένα πυρρόξανθο κολλάρο στο στήθος και ένα είδος «μουστάκιού» στην άκρη του ράμφους. Οι άκρες των φτερούγων είναι μαυριδερές, αλλά οι φτερούγες από κάτω φαίνονται σχεδόν εξ ολοκλήρου λευκές, όταν πετάει. Το πέταγμα γίνεται με αργές και δυνατές κινήσεις. Το βάδισμα στο έδαφος είναι αργό, με το κεφάλι ανασηκωμένο, για να βλέπει τριγύρω.
Οι Αγριόγαλοι ζουν σε μικρά κοπάδια, όπου υπερτερούν τα θηλυκά και βόσκουν ανάμεσα στα χορτάρια και στα στάχυα. Όταν αντιληφθούν κίνδυνο προτιμούν να απομακρύνονται τρέχοντας. Σε περίπτωση μεγάλου κινδύνου πετούν στον αέρα, αφού πρώτα τρέξουν μερικά μέτρα προς την κατεύθυνση που φυσά ο άνεμος. Το πέταγμά τους είναι χαμηλό, ξυστά σχεδόν πάνω από τα δέντρα, με ταχύτητα που πλησιάζει τα 50 χλμ την ώρα.
Στο τέλος του χειμώνα, οι Αγριόγαλοι ετοιμάζονται για την αναπαραγωγή. Τα αρσενικά, ντυμένα με την κομψή γαμήλια φορεσιά τους, παρουσιάζονται πρωί-πρωί και αρχίζουν τις επιδείξεις τους, βηματίζοντας επιβλητικά εμπρός-πίσω, ενώ τα αιρετικά φτερά τεντώνονται και ακουμπούν στο εδαφος. Την ουρά την ανοίγουν σαν βεντάλια. Τα φτερά των ώμων κατευθύνονται προς τα εμπρός. Το κεφάλι γέρνει προς τα πίσω και το στήθος φουσκώνει. Δύο σάκκοι στη βάση του λαιμού φουσκώνουν και κρέμονται λίγο προς τα κάτω. Τότε εμφανίζονται τα θηλυκά και προχωρούν στη σειρά. Οι αρσενικοί αγριεύουν και εξάπτονται και τελικά πραγματοποιείται το ζευγάρωμα, με ένα ή περισσότερα θηλυκά, ανάλογα με τον διαθέσιμο αριθμό.
Μετά το ζευγάρωμα τα θηλυκά απομακρύνονται από τα αρσενικά και ψάχνουν το κατάλληλο μέρος για να φτιάξουν τις φωλιές τους, σε μέρη που ξέρουν ότι δεν πλησιάζουν άνθρωποι. Ανοίγουν με τα πόδια τους ένα ρηχό βαθούλωμα και κάθονται μέσα κουνώντας το σώμα τους, μέχρι να του δώσουν το σωστό σχήμα. Εκεί θα γεννήσουν σε λίγες μέρες ένα έως τρία αυγά, με χρώμα φαιό-πράσινο και ακανόνιστες ή καφετιές κηλίδες.
Στο μεταξύ, τα αρσενικά περιπλανών ται και βόσκουν μέσα στον κάμπο, ενώ τα θηλυκά μένουν στις φωλιές και σε περίπτωση κινδύνου τρέχουν γρήγορα με τις φτερούγες πεσμένες, για να τραβήξουν την προσοχή του εχθρού από τα αυγά ή τα μικρά.
Η επώαση διαρκεί τέσσερις εβδομάδες και οι νεοσσοί, όταν πρωτοβγούν, δεν είναι πολύ ευκίνητοι. Αν αντιληφθούν κίνδυνο, το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να κολλήσουν στο έδαφος και να μείνουν τελείως ακίνητοι. Τα μικρά τρέφονται με μυρμήγκια από τις γύρω φωλιές, που μαθαίνουν να τις σκαλίζουν με τα πόδια τους και έτσι μεγαλώνουν γρήγορα. Τα ενήλικα τρώνε σχεδόν τα πάντα, από χόρτα και σπόρους, μέχρι ακρίδες, σκαθάρια, βατράχια, σαύρες, ποντίκια, μικρά πουλιά, ακόμη και μικρές πέτρες. Συχνάζουν όμως πάντα σε περιοχές που υπάρχει νερό, κάποιο ρυάκι ή λιμνούλα.
Μεγαλώνοντας τα μικρά, οι οικογένειες ενώνονται με τα άλλα πουλιά και σχηματίζουν κοπάδια. Στις νοτιότερες χώρες οι αγριόγαλοι παραμένουν όλο το χρόνο (ενδημικοί) ενώ στις πιο ψυχρές, το χειμώνα μεταναστεύουν νοτιότερα. Πάντως, το μικρό κοπάδι που εμφανίσθηκε στη Θεσσαλία είναι μεταναστευτικό και έρχεται στη χώρα μας μόνο το χειμώνα, από τον Ιανουάριο μέχρι τον Μάϊο, σύμφωνα με τον Κυνηγετικό Σύλλογο Λάρισας.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν γύρω στα 13.500 έως 14.000 ζευγάρια αγριόγαλων που κατανέμονται στην Ισπανία, Αυστρία, Γερμανία, Σλοβακία και Ουγγαρία. Ας ελπίσουμε πως και οι δικοί μας θα πολλαπλασιασθούν γρήγορα.
Βιβλιογραφία
Απαλοδήμος Ντίνος: «Περιγραφικό λεξικό των πουλιών της Ελλάδος», Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας – Κηφισιά, 1993
Τσίπης Κυριάκος: «Ωτίδες: ένα σπάνιο είδος στη Θεσσαλία», Περιοδικό «Οιωνός», τεύχος 21, 2005
de la Fuente Felix Rodriguez και άλλοι: «Ο θαυμαστός κόσμος των ζώων», Τόμος 4, 1973
Η Φ Υ Σ Η
Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο Τ Η Σ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Σ
Ε Τ Α Ι Ρ Ι Α Σ Π Ρ Ο Σ Τ Α Σ Ι Α Σ Τ Η Σ Φ Υ Σ Η Σ
ΝΙΚΗΣ 20, 105 57 ΑΘΗΝΑ – ΤΗΛ.: 210-3224944, 210-3314563,
FAX: 210-3225285 – E-mail: hspn@hol.gr – Ιστοθέση: http://www.eepf.gr
ΚατηγορίεςΆγρια Ζωή
Αφήστε μια απάντηση