Τα τελευταία έτη, σημειώθηκε δραματική αύξηση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών. Εκτιμάται ότι περίπου 8 έως 20 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως περνούν από τα χέρια των οργανωμένων εγκληματικών ομάδων, των οποίων η δράση κατατάσσεται στην ίδια κατηγορία με την παράνομη διακίνηση ναρκωτικών, ανθρώπων και όπλων. Όχι μόνον απειλεί την επιβίωση ορισμένων εμβληματικών ειδών, αλλά επίσης ευνοεί τη διαφθορά, δημιουργεί ανθρώπινα θύματα και στερεί τις φτωχότερες κοινότητες από εισόδημα ζωτικής σημασίας. Επίσης, απειλεί την ασφάλεια στην Κεντρική Αφρική, όπου ομάδες άτακτων ενόπλων και τρομοκρατικές ομάδες χρηματοδοτούν τις δραστηριότητές τους εν μέρει μέσω της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών.

Η ΕΕ είναι τόπος προορισμού, προέλευσης και διαμετακόμισης για την παράνομη εμπορία ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση, της οποίας αντικείμενο είναι ζώντα και νεκρά δείγματα ειδών της άγριας πανίδας και χλωρίδας ή μέρη αυτών ή προϊόντα που παράγονται από αυτά. Πάνω από 20 000 ελέφαντες και 1200 ρινόκεροι σκοτώθηκαν το 2014 με αποτέλεσμα, μετά από μερικά χρόνια ανάκαμψης, οι πληθυσμοί τους να μειώνονται και πάλι. Ως ο μεγαλύτερος χορηγός παγκοσμίως, η ΕΕ στηρίζει τις προσπάθειες διατήρησης των άγριων ειδών στην Αφρική με τη χορήγηση 700 εκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2014-2020.

Το σχέδιο δράσης περιλαμβάνει 32 μέτρα τα οποία πρόκειται να εφαρμοστούν από σήμερα και έως το 2020 από την ΕΕ και τα 28 κράτη μέλη της. Το σχέδιο δράσης επικεντρώνεται σε τρεις προτεραιότητες:

• Πρόληψη της παράνομης εμπορίας και μείωση της προσφοράς και της ζήτησης παράνομων προϊόντων άγριων ειδών: για παράδειγμα, έως το τέλος του 2016, η Επιτροπή θα εκπονήσει κατευθυντήριες γραμμές με σκοπό να ανασταλεί η εξαγωγή από την ΕΕ παλαιών αντικειμένων από ελεφαντόδοντο.
• Ενίσχυση της εφαρμογής των υφιστάμενων κανόνων και πιο αποτελεσματική καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος μέσω της ενίσχυσης της συνεργασίας μεταξύ των αρμοδίων αρχών επιβολής του νόμου, όπως η Ευρωπόλ.
• Ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ χωρών προέλευσης, προορισμού και διαμετακόμισης, καθώς και των στρατηγικών χρηματοδοτικής στήριξης εκ μέρους της ΕΕ για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας στις χώρες προέλευσης, για την ανάπτυξη ικανοτήτων επιβολής της νομοθεσίας και για την παροχή μακροπρόθεσμων πηγών εισοδήματος στις αγροτικές κοινότητες που ζουν σε περιοχές με πλούσια άγρια χλωρίδα και πανίδα.

Στο ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την ασφάλεια που δημοσιεύθηκε τον Μάιο του 2015, η Επιτροπή πρότεινε να ενισχύσει τον αγώνα κατά των περιβαλλοντικών εγκλημάτων και της παράνομης εμπορίας ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας. Το σχέδιο δράσης εντάσσεται στο ευρύτερο σχέδιο δράσης για την ενίσχυση του αγώνα κατά της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας που παρουσίασε η Επιτροπή τον Φεβρουάριο του 2016. Πρόκειται επίσης για σημαντική συμβολή στην επίτευξη του ειδικού στόχου που περιλαμβάνεται μεταξύ των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης (στόχος 15) και αποβλέπει στην «επείγουσα δράση για τον τερματισμό της λαθροθηρίας και της παράνομης εμπορίας προστατευόμενων ειδών χλωρίδας και πανίδας, και την αντιμετώπιση τόσο της ζήτησης όσο και της προσφοράς παράνομων προϊόντων άγριων ειδών».

Πρόκειται να υποβληθεί στα κράτη μέλη της ΕΕ προς έγκριση κατά τις προσεχείς εβδομάδες.

Ιστορικό

Η ΕΕ βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του αγώνα κατά του εγκλήματος σε βάρος των άγριων ειδών και υποστηρίζει τη θέσπιση αυστηρών κανόνων στο πλαίσιο της σύμβασης για το διεθνές εμπόριο ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση (CITES), προωθεί την εφαρμογή της σύμβασης σε όλες τις χώρες και υποστηρίζει τις προσπάθειες ευρείας κλίμακας για τη διατήρηση των άγριων ειδών.

Το εμπόριο άγριων ειδών από, προς και εντός της ΕΕ ρυθμίζεται μέσω σειράς κανονισμών κατά της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών που εφαρμόζουν τις διατάξεις της σύμβασης CITES. Οι οδηγίες της ΕΕ για τη φύση, απαγορεύουν την πώληση και τη μεταφορά ορισμένων αυστηρώς προστατευόμενων άγριων ειδών στην ΕΕ. Η παράνομη εμπορία άγριων ειδών αντιμετωπίζεται επίσης με την οδηγία σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος μέσω του ποινικού δικαίου, η οποία απαιτεί από τα κράτη μέλη να την θεωρούν ποινικό αδίκημα.

Το 2014, σε μια διαβούλευση σχετικά με την προσέγγιση της ΕΕ για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών εκδηλώθηκε ισχυρή υποστήριξη για την ανάπτυξη σχεδίου δράσης της ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε ένα συνολικό ψήφισμα τον Ιανουάριο του 2014 για ένα σχέδιο δράσης της ΕΕ κατά του εγκλήματος που πλήττει τα άγρια είδη και της παράνομης εμπορίας τους.