Η Ευρωπαϊκή Ενωση αντιμετωπίζει την οικονομική και την περιβαλλοντική κρίση ως δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, με δεδομένο ότι αφενός η οικονομία χρειάζεται υδάτινα οικοσυστήματα, που λειτουργούν εύρυθμα, και αφετέρου το περιβάλλον χρειάζεται βιώσιμη οικονομία.

Η αβεβαιότητα που προκαλούν οι παγκόσμιες περιβαλλοντικές πιέσεις (κλιματική αλλαγή, μείωση αποθεμάτων, περιορισμένοι πόροι) αλλά και οι μικρότερης κλίμακας ανθρωπογενείς παρεμβάσεις απαιτούν ολιστικές διαχειριστικές πρακτικές.

Στο πλαίσιο της γενικής παραδοχής ότι η προστασία και η διαχείριση των νερών προϋποθέτει την ταυτόχρονη αντιμετώπιση πολύπλοκων φυσικών, κοινωνικών, πολιτικών, οικονομικών και πολιτισμικών παραμέτρων γίνεται κατανοητό ότι η διαχείριση είναι μια δυναμική διαδικασία, που εμπλέκει πολλούς ενδιαφερόμενους και απαιτεί δράσεις σε θεσμικό, τεχνικό και κοινωνικό επίπεδο.

Τα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη συζητούν πλέον, πέρα από τη διασφάλιση της καλής ποιότητας των υδάτων τους, τους τρόπους κεφαλαιοποίησης της ορθής διαχείρισης, ενδυναμώνοντας το ευρωπαϊκό οικοδόμημα με νέες δομές, νέο θεσμικό πλαίσιο, νέες στοχευμένες προτάσεις, διακριτές για κάθε επιμέρους περιοχή.

Κωδικοποιημένα η ευρωπαϊκή πολιτική για τα νερά «μετακινείται» από τα 3Cs «command, comply, control» (εντολή, συμμόρφωση, έλεγχος) στα 3Ιs «integrate, innovate, incentivize» (ολοκλήρωση, καινοτομία, ενθάρρυνση).

Η Ελλάδα έχει υιοθετήσει ολόκληρο το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο για τα ύδατα με την υποχρέωση εφαρμογής της Οδηγίας-Πλαίσιο (2000/60), του πιο καινοτόμου «εργαλείου» του εδώ και δεκαετίες.

Πόσο «κοντά» όμως είμαστε στην επίτευξη του στόχου; Παρά την πρόοδο που έχει καταγραφεί το τελευταίο διάστημα, αυτά που απομένουν να γίνουν σε τεχνοκρατικό επίπεδο είναι πολλά. Κυρίως όμως εάν φιλοδοξούμε και εμείς να ανεβάσουμε το επίπεδο των στόχων μας από τα 3Cs στα 3Is, πρώτη προτεραιότητα πρέπει να είναι η κοινωνική συμμετοχή.

Δυστυχώς βρισκόμαστε ακόμη αρκετά μακριά από τη δημιουργία ευέλικτων, αποτελεσματικών διοικητικών δομών, που θα συγκεντρώσουν τις αλληλοεπικαλυπτόμενες (και αλληλοσυγκρουόμενες!) αρμοδιότητες διαφόρων υπηρεσιών για τη διαχείριση των νερών.

Η εκπλήρωση της υποχρέωσης για διαχείριση κάθε λεκάνης απορροής σε αποκεντρωμένο επίπεδο εξακολουθεί να είναι σε μεγάλο βαθμό ζητούμενη.

Η εναρμόνιση των μεθοδολογιών, που επίσης απαιτεί το εθνικό και ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο έτσι ώστε π.χ. ο χαρακτηρισμός «καλή κατάσταση» να σημαίνει το ίδιο πράγμα σε όλη την Ευρώπη, προχωρά δύσκολα.

Η «σύνδεση» της Οδηγίας-Πλαίσιο για τα νερά με άλλες συναφείς ευρωπαϊκές Οδηγίες (π.χ. για τις υδάτινες περιοχές Natura) είναι ανύπαρκτη. Ο σχεδιασμός μας για τα μέτρα προστασίας όλων των κατηγοριών υδάτινων σωμάτων για τους κανόνες απόληψης νερού (γεωτρήσεις, αρδευτικό κ.λπ.) παραμένει ακόμη ασαφής.

Το 2017 η Ευρωπαϊκή Ενωση, αξιολογώντας τη δεκαπενταετή εμπειρία από την εφαρμογή της Οδηγίας-Πλαίσιο, πρόκειται να θεσμοθετήσει νέα «εργαλεία» με σκοπό την πλήρη υλοποίηση των αρχών της.

Θα είμαστε άραγε «on board»; Ασφαλώς έχουμε ελαφρυντικά! Σε συνθήκες αυστηρής λιτότητας, ανακατατάξεων στον δημόσιο τομέα, ελλιπούς χρηματοδότησης οι συνθήκες δεν είναι «κανονικές», τα πάντα συνθλίβονται. Κάποτε όμως υπήρξαν!

Σε κάθε περίπτωση τώρα, πέραν της ολοκλήρωσης των συμβατικών μας υποχρεώσεων, το κέντρο βάρους της προσπάθειας θα πρέπει να εστιαστεί στην εφαρμογή της Οδηγίας και στην ολοκληρωμένη διαχείριση με επισπεύδουσες αρχές τις περιφερειακές κοινωνίες.

Η σύγχρονη αντίληψη για τη διαχείριση των υδάτινων συστημάτων εμπνέεται κατ’ αρχήν από την ίδια τη φύση και συνδυάζει τα οικονομικά-κοινωνικά δεδομένα διασφαλίζοντας τη βιωσιμότητα των οικοσυστημάτων.

Η αντίληψη αυτή αποτυπώνεται καθαρά στο κείμενο των ευρωπαϊκών προτεραιοτήτων για το νερό 2014-2019 (EU Water alliance Junker Commission) θεωρώντας τη βιώσιμη διαχείριση του νερού ως το κοινό νόμισμα για την κυκλική οικονομία. Αυτό το Grexit έχουμε σίγουρα την υποχρέωση να το αποφύγουμε!

---

*Καθηγήτρια Πολυτεχνικής Σχολής ΔΠΘ, μέλος ευρωπαϊκής ομάδας για την εφαρμογή της Οδηγίας-Πλαίσιο για τα ύδατα

Πηγή: www.efsyn.gr