Νομιμότητα διαταγής κατεδάφισης αυθαιρέτου
σε αναδασωτέα έκταση
Σόφη Ε. Παυλάκη, Δικηγόρος
sophiepavlaki@gmail.com
Πίνακας του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη
Απαραίτητη προϋπόθεση για τη νομιμότητα διαταγής κατεδάφισης αυθαιρέτου κτίσματος είναι η διαπίστωση της ανέγερσής του εντός δάσους ή δασικής ή αναδασωτέας εκτάσεως. Μία έκταση γίνεται δεκτό ότι φέρει δασικό χαρακτήρα, όχι μόνον όταν συγκεντρώνει τα μορφολογικά χαρακτηριστικά που της προσδίδουν τον χαρακτήρα αυτό, αλλά και λόγω της κήρυξής της ως αναδασωτέας, η οποία από μόνη της αρκεί για την υπαγωγή της εκτάσεως στη δασική νομοθεσία.
Η απόφαση περί αναδασώσεως επισύρει την εφαρμογή των διατάξεων για την κατεδάφιση αυθαίρετων κτισμάτων και κατασκευών, τυχόν δε χαρακτηρισμός της αναδασωτέας εκτάσεως ως μη δασικής από τον Δασάρχη ή την οικεία Επιτροπή Επίλυσης Δασικών Αμφισβητήσεων δεν ασκεί επιρροή ούτε εμποδίζει την υπαγωγή της στη δασική νομοθεσία, η οποία είναι αυτόθροη συνέπεια της κήρυξής της αναδασωτέας.
Δεν επιτρέπεται να διαταχθεί κατεδάφιση κτίσματος που έχει ανεγερθεί βάσει οικοδομικής αδείας, η οποία δεν έχει ανακληθεί ή ακυρωθεί. Το μέτρο της κατεδάφισης μπορεί να επιβληθεί από τη δασική αρχή μόνο μετά την ανάκληση ή ακύρωση της οικοδομικής αδείας.
Ο χαρακτήρας εκτάσεως ως κληροτεμαχίου που διανεμήθηκε για την αποκατάσταση δικαιούχου, δεν αποκλείει την ανάκτηση του δασικού χαρακτήρα της, η δε διάταξη του άρθρου 1 παρ. 7 του ν. 3147/2003 δεν αποκλείει τον μεταγενέστερο χαρακτηρισμό της εκτάσεως ως δασικής.
Με την απόφαση 1181/2016[1] του Ε΄ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας επικυρώθηκε απόφαση του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Αττικής για την κατεδάφιση αυθαιρέτων κατασκευών σε θέση της πρώην Κοινότητας Μαρκόπουλου Ωρωπού Ν. Αττικής.[2]
Σύμφωνα με το νομοθετικό καθεστώς που ίσχυε κατά τον χρόνο έκδοσης της προσβαλλόμενης πράξης και διέπει την κρινομένη υπόθεση και συγκεκριμένα, από τον συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 71 (παρ. 1-2) του ν. 998/1979 και 114 (παρ. 1-3 και 6) του ν. 1892/1990, προκύπτει ότι προϋπόθεση για τη νομιμότητα διαταγής κατεδάφισης αυθαιρέτου κτίσματος είναι, μεταξύ άλλων, η διαπίστωση της ανέγερσής του εντός δάσους ή δασικής ή αναδασωτέας εκτάσεως. Η σχετική κρίση της Διοικήσεως, εν όψει των συνεπειών της, πρέπει να είναι πλήρως αιτιολογημένη, η αιτιολογία δε αυτή μπορεί να προκύπτει και από τα στοιχεία του φακέλου.[3]
Όπως περαιτέρω έγινε εν προκειμένω δεκτό από το Δικαστήριο, με την υπ΄ αριθ. 3789/92/19.1.1993 πράξη του Νομάρχη Ανατ. Αττικής κηρύχθηκε αναδασωτέα έκταση 55.000 στρ. στην περιφέρεια των Δήμων Αυλώνα και Μαραθώνα και των πρώην Κοινοτήτων Μαρκόπουλου Ωρωπού, Μαλακάσας, Αφιδνών, Πολυδενδρίου, Καπανδριτίου, Βαρνάβα και Γραμματικού, η οποία είχε αποτεφρωθεί σε πυρκαγιά την 5.9.1992. Στην αναδάσωση υπήχθησαν δημόσια δάση και δημόσιες δασικές εκτάσεις, δημόσια διακατεχόμενα δάση και δημόσιες διακατεχόμενες δασικές εκτάσεις, κοινόχρηστες εποικιστικές δασικές εκτάσεις (και δάση), συνιδιόκτητα δάση και συνιδιόκτητες δασικές εκτάσεις και ιδιωτικά δάση και ιδιωτικές δασικές εκτάσεις. Από την κήρυξη ως αναδασωτέων εξαιρέθηκαν οι αγροτικές και «εποικιστικές εκτάσεις (κληροτεμάχια)», οι οποίες κατά την ημέρα της πυρκαγιάς αποτελούσαν δασικές εκτάσεις του άρθρου 3 παρ. 2 του ν. 998/1979, όπως ίσχυε κατά τον χρόνο εκείνο και όχι δάση (του άρθρου 3 παρ. 1 του ιδίου νόμου). Εν όψει τούτων, η επίμαχη έκταση των 770 τ.μ., η οποία χαρακτηρίζεται ως «αναδασωτέο δάσος» στο ένδικο από 13.4.2000 πρακτικό δασικών υπαλλήλων και ως «δημόσιο δάσος» στον Προσωρινό Κτηματολογικό Πίνακα της Κοινότητας Μαρκόπουλου Ωρωπού και καλυπτόταν από δασική βλάστηση ποσοστού 60% μέχρι το έτος 1989, συγκέντρωνε τα χαρακτηριστικά του δάσους και όχι της δασικής έκτασης του άρθρου 3 παρ. 2 του ν. 998/1979 και συνεπώς, δεν υπαγόταν στις εξαιρούμενες από την αναδάσωση εκτάσεις της 3789/92/19.1.1993 πράξης αναδάσωσης του Νομάρχη Ανατ. Αττικής, δηλαδή στις εποικιστικές εκτάσεις με χαρακτήρα δασικής έκτασης (και όχι δάσους).
Κατά συνέπεια, η επίμαχη έκταση έγινε δεκτό ότι φέρει δασικό χαρακτήρα, όχι μόνο διότι συγκέντρωνε τα μορφολογικά χαρακτηριστικά που της προσέδιδαν τον χαρακτήρα αυτό, αλλά και λόγω της κήρυξής της ως αναδασωτέας, η οποία σύμφωνα με το άρθρο 3 παρ. 5 του ν. 998/1979, αρκεί για την υπαγωγή της στη δασική νομοθεσία.[4] Τον χαρακτήρα αυτό της επίμαχης αναδασωτέας εκτάσεως δεν θα ανέτρεπε τυχόν χαρακτηρισμός της ως μη δασικής με τη διαδικασία του άρθρου 14 του ν. 998/1979, αφού όπως έχει ήδη γίνει δεκτό από το δικαστήριο στο πλαίσιο παλαιότερης υποθέσεως (που αφορούσε την ανέγερση αυθαιρέτων κτισμάτων εντός του Εθνικού Δρυμού Σουνίου),[5] η απόφαση περί αναδασώσεως παραμένει σε ισχύ επισύροντας την εφαρμογή των διατάξεων περί κατεδαφίσεως αυθαίρετων κτισμάτων, τυχόν δε χαρακτηρισμός της επίδικης εκτάσεως από τον Δασάρχη ή την οικεία Επιτροπή δεν ασκεί επιρροή.[6] Ομοίως έγινε δεκτό και με την εξεταζόμενη απόφαση ότι ο τυχόν χαρακτηρισμός ορισμένης εκτάσεως, η οποία έχει κηρυχθεί αναδασωτέα, ως μη δασικής από τον οικείο Δασάρχη ή τις Επιτροπές Επιλύσεως Δασικών Αμφισβητήσεων δεν εμποδίζει την υπαγωγή της στη δασική νομοθεσία, η οποία είναι αυτόθροη συνέπεια της κήρυξής της αναδασωτέας.
Όπως περαιτέρω σημειώνεται στην κρινομένη υπόθεση (ΣτΕ 1181/2016), εν όψει και της αρχής του ενιαίου της Διοικήσεως, δεν επιτρέπεται να διαταχθεί η κατεδάφιση κτίσματος που έχει ανεγερθεί με βάση οικοδομική άδεια, η οποία δεν έχει ανακληθεί ή ακυρωθεί. Εφ΄ όσον επομένως διαπιστωθεί παράβαση των σχετικών διατάξεων, το μέτρο της κατεδάφισης μπορεί να επιβληθεί από τη Δασική αρχή μόνο μετά την ανάκληση ή ακύρωση της οικοδομικής αδείας.[7]
Στο επίμαχο ακίνητο είχε ανεγερθεί διώροφη οικοδομή με υπόγειο με βάση οικοδομική άδεια της 6.9.1984 του αρμοδίου Πολεοδομικού Γραφείου, από την οποία όμως δεν προέκυπταν ούτε η επιφάνεια ούτε οι διαστάσεις του επιτρεπομένου να ανεγερθεί βάσει αυτής κτηρίου. Εν όψει τούτου, το Δικαστήριο είχε αρχικά αναβάλει την εκδίκαση της υποθέσεως, προκειμένου η Διοίκηση να βεβαιώσει αν η ως άνω οικοδομική άδεια είχε υλοποιηθεί με την ανέγερση του κτηρίου, του οποίου επετράπη η κατασκευή και αν οι κατασκευές που αφορά η προσβληθείσα πράξη ταυτίζονται με το ανεγερθέν κτίσμα. Επίσης διετάχθη να προσκομισθεί σχεδιάγραμμα, στο οποίο να εμφαίνονται οι κατασκευές που αφορά η πράξη σε σχέση με το κτίσμα που έχει ανεγερθεί βάσει της οικοδομικής αδείας. Από τα προσκομιζόμενα έγγραφα όμως δεν προέκυψε ότι τα κτίσματα, των οποίων η κατασκευή διαπιστώθηκε με την έκθεση αυτοψίας, έχουν ανεγερθεί βάσει οικοδομικής αδείας, επομένως δεν κλονίζεται ούτε για τον λόγο αυτό η νομιμότητα της κρινομένης απόφασης κατεδάφισης.
Τέλος, στην ένδικη υπόθεση αμφισβητήθηκε ο δασικός χαρακτήρας της επίμαχης εκτάσεως των 770 τ.μ., προβλήθηκε δε ότι ο μη δασικός χαρακτήρας της προκύπτει από κτηματολογικούς πίνακες κληροτεμαχίων έτους 1932, στους οποίους η επίμαχη ιδιοκτησία εμφανιζόταν ως αγρός, από ανάλογο χαρακτηρισμό που είχε δώσει σε αυτήν η οικεία Επιτροπή Απαλλοτριώσεων. Μάλιστα, ο εφεσίβλητος ισχυρίστηκε περαιτέρω ότι ο χαρακτηρισμός αυτός είναι δεσμευτικός για κάθε διοικητική αρχή, που δεν δικαιούται να επανεξετάσει το σχετικό ζήτημα σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ. 7 του ν. 3147/2003 (Α΄ 135). Το Δικαστήριο ωστόσο έκρινε ότι ο χαρακτήρας ορισμένης εκτάσεως ως κληροτεμαχίου, διανεμηθέντος υπό ορισμένες συνθήκες και σε συγκεκριμένο χρόνο για την αποκατάσταση δικαιούχου, δεν αποκλείει την ανάκτηση του δασικού χαρακτήρα της εκτάσεως αυτής, η δε διάταξη του άρθρου 1 παρ. 7 του ν. 3147/2003, ερμηνευόμενη σύμφωνα με το Σύνταγμα,[8] ουδόλως αποκλείει τον μεταγενέστερο χαρακτηρισμό της ως δασικής. Για όλους δε τους προαναφερθέντες λόγους, η κρινομένη έφεση έγινε δεκτή και κρίθηκε παράνομη η ακύρωση της ένδικης απόφασης κατεδάφισης αυθαιρέτων του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Αττικής.
——— ♦ ———
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Βλ. ΣτΕ 1181/2016 (Τμ. Ε΄), σε: περιοδικό «Περιβάλλον & Δίκαιο» τ. 2/2016 σ. 289, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη.
[2] Όπως προκύπτει από τον φάκελο της υπόθεσης, κατά τη διάρκεια αυτοψίας που διενεργήθηκε από δασικό υπάλληλο σε έκταση 770 τ.μ. στην επίμαχη θέση της εδαφικής περιφέρειας Κοινότητας Μαρκοπούλου Ωρωπού Νομού Αττικής, διαπιστώθηκε ότι η έκταση αυτή είχε εκχερσωθεί. Από έκθεση φωτοερμηνείας αεροφωτογραφιών ενσωματωμένη στην οικεία από 15.1.2002 έκθεση αυτοψίας δασικών υπαλλήλων, προέκυψε ότι η εν λόγω έκταση αποτελούσε δάσος αειφύλλων πλατυφύλλων με ποσοστό κάλυψης 50% κατά τα έτη 1937, 1945 και 1962, το ποσοστό δε αυτό είχε αυξηθεί σε 60% κατά τα έτη 1978 και 1989. Η εν λόγω έκταση εμπίπτει, κατά την ίδια έκθεση αυτοψίας και φωτοερμηνείας, σε κατά πολύ ευρύτερη έκταση 55.000 στρ., η οποία αποτεφρώθηκε στις 5.9.1992 και κηρύχθηκε αναδασωτέα με την 3789/92/19.1.1993 πράξη του Νομάρχη Ανατ. Αττικής (Δ΄ 125), αποτεφρώθηκε δε εκ νέου στις 4.7.1998, εμφαινόμενη στον προσωρινό κτηματολογικό πίνακα Μαρκοπούλου ως δημόσιο δάσος. Στην ίδια έκθεση βεβαιώνεται τέλος, ότι η εν λόγω έκταση δεν εμπίπτει εντός εκτάσεως, η οποία χαρακτηρίστηκε ως αγροτική (αγρός καλλιεργούμενος δενδροκομικώς – αμυγδαλεών) με σχετική από 4.6.1980 πράξη χαρακτηρισμού του Δασάρχη Καπανδριτίου. Όπως περαιτέρω προκύπτει από το ένδικο από 13.4.2000 πρακτικό δασικών υπαλλήλων, ο εφεσίβλητος είχε ανεγείρει στην έκταση αυτή κατά το διάστημα από τον Δεκέμβριο 1999 μέχρι τον Απρίλιο 2000: α) τσιμεντένιο κτίσμα διαστάσεων 3,00 x 2,50 και ύψους 2,50 μ. με σκεπή από μπετόν, β) τσιμεντένιο κτίσμα διαστάσεων 3,00 x 4,00 και ύψους 2,50 μ. με σκεπή από μπετόν και γ) τσιμεντένιο τοιχίο διαστάσεων 20,00 x 0,20 μ. και ύψους 1,50 μ. στη δυτική πλευρά, είχε δε φυτέψει εκεί ελαιόδενδρα και ευκαλύπτους. Οι επεμβάσεις αυτές έλαβαν χώρα σε χρόνο, κατά τον οποίο η φυσική αναγέννηση της δασικής βλάστησης που είχε κατά το παρελθόν καεί, είχε εν μέρει επιτευχθεί και είχαν αναπτυχθεί πουρνάρια, κουμαριές και νεαρά πεύκα. Κατόπιν τούτων, εκδόθηκε από τον οικείο Δασάρχη από 15.1.2002 πρόσκληση κατεδάφισης των κτισμάτων αυτών, η οποία, όπως προκύπτει από την οικεία έκθεση Δασοφύλακα επιδόθηκε στον εφεσίβλητο στις 28.1.2002 και εκδόθηκε η από 19.3.2003 πράξη του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας Αττικής, με την οποία διατάχθηκε η κατεδάφιση των αυθαιρέτων αυτών κατασκευών. Κατά της εν λόγω πράξεως ο αιτών άσκησε αίτηση ακυρώσεως, με την οποία προέβαλε, μεταξύ άλλων, ότι η έκταση, επί της οποίας έχουν ανεγερθεί οι επίμαχες κατασκευές, εμπίπτει εντός εκτάσεως, η οποία έχει χαρακτηρισθεί ως αγροτική με σχετική από 20.11.2002 πράξη του Δασάρχη. Σύμφωνα με την εν λόγω πράξη χαρακτηρισμού, η οποία εκδόθηκε με τη διαδικασία του άρθρου 14 του ν. 998/1979, έκταση 69,500 στρ. στη θέση αυτή της Κοινότητας Μαρκοπούλου Ωρωπού Ν. Αττικής, είχε χαρακτήρα αγροτικής έκτασης, όπως προέκυπτε από τις φωτοερμηνευθείσες αεροφωτογραφίες των ετών 1937, 1945, 1962, 1978 και 1989, πλην τμήματος γραμμοσκιασμένου στο σχετικό απόσπασμα φύλλου χάρτη της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού. Με την εκκαλουμένη απόφαση κρίθηκε ότι από τα στοιχεία που είχε στη διάθεσή του το δικαστήριο δεν προέκυπτε, αν η επίδικη έκταση των 770 τ.μ., εντός της οποίας είχαν ανεγερθεί οι αυθαίρετες κατασκευές του εφεσιβλήτου, ενέπιπτε στο ως άνω γραμμοσκιασμένο τμήμα της από 20.11.2002 πράξεως χαρακτηρισμού, που είχε εξαιρεθεί του χαρακτηρισμού ως αγροτικού και, κατά συνέπεια, δεν προέκυπτε ότι οι κατασκευές αυτές είχαν ανεγερθεί σε έκταση που δεν είχε αγροτικό χαρακτήρα. Εν όψει αυτών, η Πρόεδρος του Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών ακύρωσε την ως άνω από 19.3.2003 πράξη του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας Αττικής.
[3] Άρθρο 71 § 1 ν. 998/1979 (όπως είχε αντικατασταθεί από την παρ. 1 του άρθρου 46 του ν. 2145/1993, Α΄ 88): «Εργολάβοι, υπεργολάβοι, κατασκευαστές, οι εντολείς τους και κάθε τρίτος που επιχειρεί, άνευ δικαιώματος … την ανέγερση οποιουδήποτε κτίσματος ή κατασκευάσματος … ή πραγματοποιεί οποιασδήποτε φύσεως εγκατάσταση εντός δάσους ή δασικής εκτάσεως, δημόσιας ή ιδιωτικής, τιμωρούνται με φυλάκιση … και με χρηματική ποινή …».
Άρθρο 71 § 2 ν. 998/1979: «Η δασική αρχή διατάσσει και, εν αρνήσει του υποχρέου, εκτελεί άνευ ετέρας διατυπώσεως την κατεδάφισιν των κτισμάτων».
Άρθρο 114 § 1 ν. 1892/1990: «Απαγορεύεται η ανέγερση οικοδομών, κτισμάτων και πάσης φύσεως εγκαταστάσεων εντός δημοσίων ή ιδιωτικών δασών ή δασικών ή αναδασωτέων εκτάσεων, που καταστράφηκαν ή καταστρέφονται από πυρκαϊά …».
Άρθρο 114 § 2 ν. 1892/1990 (όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 9 § 5 ν. 2880/2001, Α΄ 9): «Ανεγερθείσες ή ανεγειρόμενες οικοδομές, κτίσματα και πάσης φύσεως εγκαταστάσεις στις ανωτέρω εκτάσεις κατεδαφίζονται υποχρεωτικά κατόπιν αποφάσεως του οικείου Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας με τεχνική υποστήριξη που διατίθεται και από τεχνική υπηρεσία νομαρχιακής αυτοδιοίκησης της οικείας Περιφέρειας, ύστερα από αίτημα του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας και με τη συνδρομή της αρμόδιας δασικής υπηρεσίας».
Άρθρο 114 § 3 ν. 1892/1990 (όπως αντικαταστάθηκε από την παρ. 1 του άρθρου 45 ν. 2145/1993): «Η απόφαση περί κατεδαφίσεως εκδίδεται μετά από κλήτευση προ δύο (2) τουλάχιστον εργασίμων ημερών, του φερομένου ως κυρίου ή νομέα ή κατόχου ή του εργολάβου της οικοδομής, του κτίσματος ή της εγκαταστάσεως. Η κλήτευση αυτή ενεργείται κατά τις διατάξεις του Κώδικα Φορολογικής Δικονομίας. Αν τα παραπάνω πρόσωπα είναι άγνωστα ή άγνωστης διαμονής, η κλήση τοιχοκολλάται στην είσοδο του κτίσματος. Κατά της αποφάσεως του νομάρχη περί κατεδαφίσεως επιτρέπεται προσφυγή ενώπιον του Προέδρου του διοικητικού Πρωτοδικείου της τοποθεσίας του ακινήτου …».
Άρθρο 114 § 6 ν. 1892/1990: «Οι προηγούμενες παρ. 2 έως και 5 εφαρμόζονται αναλόγως και για περιπτώσεις κατεδάφισης κτιρίων ή εγκαταστάσεων, που προβλέπονται στην παρ. 2 του άρθρου 71 του ν. 998/1979».
[4] Βλ. ΣτΕ 4405/2009, 2481/2009, 2957/2008 κ.ά.
[5] ΣτΕ 3685/2010 (7μ.) ΠερΔικ τ. 4/2010 σ. 702.
[6] Για τον ίδιο λόγο είχε κριθεί στην ως άνω μνημονευόμενη υπόθεση (ΣτΕ 3685/2010) απορριπτέος και ο ισχυρισμός ότι δεν μπορούσε να εκδοθεί η προσβαλλόμενη διαταγή κατεδάφισης ενόσω εκκρεμούσαν αντιρρήσεις των εμπλεκομένων μερών ενώπιον της πρωτοβάθμιας τότε ΕΕΔΑ κατά της πράξεως χαρακτηρισμού.
[7] Πρβλ. ΣτΕ 3998/2008, 3843/2007, 3632/2003 κ.ά.
[8] Πρβλ. ΣτΕ 3998/2008, 3843/2007, 3632/2003 κ.ά.
———- ♦ ———-
.
.
Δημοσιεύτηκε στο dasarxeio.com | 03.01.2017
ΚατηγορίεςΔόμηση - Αυθαίρετα, Νομοθεσία
Αφήστε μια απάντηση