Sarah Jarret – Islands on the Edge
Γιώργος Χ. Σμπώκος,
Διδ. Νομικής, υπεύθυνος επιτροπής περιβάλλοντος Δικηγορικού Συλλόγου Ηρακλείου
Το -προ μνημονίων- νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα αποτελούσε τροχοπέδη για τη μεγέθυνση της οικονομικής δραστηριότητας. Το βασικότερο «αντιαναπτυξιακό σκέλος» του νομικού πλαισίου ήταν οι περιβαλλοντικές ρυθμίσεις. Αυτές προέβλεπαν φόρους, τέλη, ελέγχους, αυξημένο κόστος ανθρωπίνων και φυσικών πόρων και μια πληθώρα γραφειοκρατικών διαδικασιών αδειοδότησης.[1] Προκειμένου να γίνει η χώρα μας περισσότερο φιλική στους επενδυτές, αποφάσισε να απορρυθμίσει τις περιβαλλοντικές ρυθμίσεις της. Εκχώρησε τη νομοθετική πρωτοβουλία στους μνημονιακούς της εταίρους. Το ελληνικό κοινοβούλιο λειτουργεί έκτοτε σε εντεταλμένη υπηρεσία. Δεν παράγει δημοκρατικά τη νομοθεσία. Εκδίδει υπό το ένδυμα του νόμου μη λαϊκά νομιμοποιημένες εξωκοινοβουλευτικές αποφάσεις. Πρόκειται για μια Συνταγματική στρέβλωση του άρθρου 28 Σ μέσα σε ένα πλαίσιο νέο-ολοκληρωτισμού που προσβάλλει τη Δημοκρατική αρχή και συνεπάγεται την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος της χώρας μας.[2]
Ι. Η Εθνική νομοθεσία
1. Νομοθετήθηκε η ποινική ασυλία των παραβατών
Με το ν. 3843/2010 (άρθρο 6) για την «Τακτοποίηση ημιυπαίθριων χώρων, υπερβάσεων δόμησης και αλλαγών χρήσης», ο νομοθέτης ονομάζει το Ειδικό Πρόστιμο νομιμοποίησης πολεοδομικών αυθαιρεσιών, ως Πρόστιμο «διατήρησης για την αποκατάσταση περιβάλλοντος». Με το ν. 4014/2011 (άρθρο 9), ο νομοθέτης επιτρέπει σε «… υφιστάμενα έργα και δραστηριότητες δίχως περιβαλλοντικούς όρους, ή κατασκευασμένα κατά παράβαση περιβαλλοντικών όρων, να μπορούν να αδειοδοτηθούν περιβαλλοντικά, στο σύνολο τους …». Το ίδιο ισχύει και για παράνομα έργα εντός περιοχών του δικτύου Natura 2000 (άρθρο 10 του ν. 4014/2011). Με το ν. 4178/2013 (άρθρο 40) επιτρέπει δράσεις περιβαλλοντικού ισοζυγίου καταλύοντας κάθε έννοια περιβαλλοντικής αποκατάστασης κατά το πδ/γμα 148/2009. Με το ν. 4467/2017 (άρθρο 2) δασικές εκτάσεις που εκχερσώθηκαν πριν το ΄75 για γεωργική εκμετάλλευση λαμβάνουν έγκριση επέμβασης και αλλάζουν χρήση. Με το ν. 4489/2017 (άρθρο 39) ο νομοθέτης εξαιρεί διαμορφωμένους οικισμούς εντός δασικών περιοχών από τους δασικούς χάρτες και τους διατηρεί ως οικιστικές πυκνώσεις.
2. Αποδυναμώθηκε ο κρατικός έλεγχος
Ο ν. 4512/2018 (άρθρα 127 επ.) αλλάζει το καθεστώς ελέγχου του ν. 1650/1986 για το περιβάλλον (άρθρο 127, παρ. 4, στοιχείο ζ΄). Οι διατάξεις είναι πρόδηλα προσανατολισμένες στον περιορισμό της κρατικής παρέμβασης. Πολλές από τις προτεινόμενες ρυθμίσεις καταστρατηγούν την έννοια της περιβαλλοντικής επιθεώρησης. Παρέχουν εκ προοιμίου ένα επιχείρημα υπέρ της οικονομικής δραστηριότητας και σε βάρος των φυσικών πόρων. Ένα δικαίωμα που χορηγείται και δεσμεύει διοίκηση και δικαστήρια να αφήνουν την ιδιωτική πρωτοβουλία τελικά ανενόχλητη στη δράση της, ακόμη και αυτή αν είναι επιζήμια για το περιβάλλον. Είναι προφανές ότι χωρίς την απειλή επαχθών μέτρων δεν θα επιτευχθεί η συμμόρφωση των επιχειρήσεων.
Το Μέρος Δ΄ του ν. 4512/2018 (άρθρα 127 επ.) τιτλοφορείται «Καθορισμός πλαισίου εποπτείας των οικονομικών δραστηριοτήτων και της αγοράς προϊόντων» και προβλέπει:
Άρθρο 128: Δανεισμός της έννοιας «εποπτεία» από το Δημόσιο Δίκαιο (π.χ. εποπτεύουσα αρχή) σε αντικατάσταση της έννοιας του «ελέγχου», που στέλνει ένα συγκεχυμένο και αμφίσημο μήνυμα σε ελεγχόμενο και ελεγκτή.
Άρθρο 129: Ο έλεγχος δεν είναι κατασταλτικός.
Άρθρο 130: Οι επόπτες δίνουν πληροφορίες και κατευθυντήριες (α. 141,142). Δεν επιβάλλουν μέτρα. Η εποπτεία τελείται σε σχέση εμπιστοσύνης και ορθής επικοινωνίας.
Άρθρο 133: Συστήνεται Δ/νση στη ΓΓ Βιομηχανίας (ΥπΟικ) και ΟΧΙ στο Υπουργείο Περιβάλλοντος, που αναλαμβάνει την απλοποίηση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Αποτελείται από ένα τμήμα απορρύθμισης της νομοθεσίας (απλοποίηση αδειοδότησης και βελτίωσης του επιχειρηματικού περιβάλλοντος), ένα τμήμα συντονισμού της Συγκέντρωσης (κάνει οριζόντιες παρεμβάσεις στην αγορά), ένα κεντρικό Μητρώο (τμήμα ψηφιακής καταγραφής) κ.λπ.
Άρθρο 134: Προβλέπει ομάδα 24 φορέων (υπουργείων, γενικών γραμματειών και άλλων δημοσίων φορέων) για τον συντονισμό της εποπτείας. Είναι τόσα τα μέλη, ώστε να καθίσταται αμφίβολη η σύγκλιση συνεδριάσεων, δεδομένων των ετερόκλητων υποχρεώσεων και προγραμμάτων των φορέων.
Άρθρο 139: Το πρόγραμμα ελέγχων συντάσσεται από την ΟΔΕ.
Άρθρο 148: Οι έλεγχοι διενεργούνται κατά τις εργάσιμες ημέρες και ώρες. Ο έλεγχος δεν πρέπει να επιβαρύνει τη λειτουργία του ελεγχόμενου. Ο ελεγχόμενος μπορεί να αρνηθεί την πρόσβαση στους διάφορους χώρους.
Άρθρο 151: Όταν διαπιστώνεται απειλή ή βλάβη για το δημόσιο συμφέρον, ο ελεγκτής επιβάλλει μέτρα και κυρώσεις που πρέπει να είναι αναλογικά και εύλογα, αφού θέσει πρώτα προθεσμία συμμόρφωσης. Μέτρα και κυρώσεις επιβάλλονται μόνο όταν κανένα άλλο μέτρο δεν επαρκεί για την αποτροπή του κινδύνου.
Άρθρο 154: Οι ελεγκτές σέβονται το έννομο συμφέρον και τη φήμη του οικονομικού φορέα και τηρούν εχεμύθεια.
Άρθρο 155: Ο ιδιώτης μπορεί να αρνείται τη διεξαγωγή του ελέγχου.
Άρθρο 157: Ο ιδιώτης μπορεί να καταγγείλει ατομικά τον ελεγκτή. Δεν γνωρίζουμε ακόμη νομολογιακά, αν αυτή η διάταξη συνεπάγεται διεύρυνση του πλαισίου αστικής ευθύνης του Δημοσίου κατά τα άρθρα 105-106 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα (ΕισΝΑΚ).
3. Παροπλίσθηκετο ποινικό δίκαιο
Ο ν. 4483/2017 (άρθρο 145) παρατείνει τη λειτουργία παράνομων εγκαταστάσεων εντός προστατευόμενων περιοχών του δικτύου Natura 2000 ανανεώνοντας την τριετία που είχε προβλέψει ο προγενέστερος ν. 4280/2014 (άρθρο 52, παρ. 7).
Με τον ν. 4411/2016 (άρθρο 8, παρ. 3α) προσφέρεται αδιάκριτα αμνηστία σε ποινικούς για τοποθέτηση δηλητηρίων, παράνομη υλοτομία, παράνομη θήρα, μεταφορά όπλου και έκθεση νεκρών θηραμάτων σε κοινή θέα, εφ΄ όσον η πράξη τους διώκεται με ποινή που φτάνει τα δύο έτη. Συγκεκριμένα:
– Τοποθέτηση δηλητηρίων, α. 8 παρ. 1 κυα H.Π. 37338/1807/E.103/1.9.2010 (ποινή έως 2 χρόνια)
– Παράνομη θήρα με πλωτά και μηχανοκίνητα μέσα, 258 παρ. 1α, β σ.σ. 287 παρ. 5 του νδ/τος 86/1969 (ποινή έως 2 χρόνια)
– Παράνομη βόσκηση, α. 39 του ν. 3585/2007 πταίσμα άρθρου 38 παρ. 2 ν. 4055/2012 (ποινή έως τριών μηνών)
– Παράνομη υλοτομία αξίας έως 300 ευρώ άρθρων 268 του νδ/τος 86/1969 (κράτηση)
– Οργανωμένες κατασκηνώσεις χωρίς άδεια ΕΟΤ, α. 9 και 10 του ν. 392/1976 (ποινή έως έξι μήνες)
– Παράνομη θήρα εντός ΚΑΖ, 254 παρ. 6 σ.σ. 287 παρ. 9 του νδ/τος 86/69 (ποινή έως 2 χρόνια)
– Παράνομη υλοτομία αξίας έως 300 ευρώ άρθρων 268 του νδ/τος 86/1969 σ.σ. 381 ΠΚ (ποινή έως 2 χρόνια)
– Μεταφορά όπλου, θήρα χωρίς άδεια, ομαδική θήρα κ.α. σε περίοδο απαγόρευσης θήρας, α. 251, 256, 258, 259 του ν. 86/1969 (κράτηση).
ΙΙ. Η Μνημονιακή νομοθεσία
Τα παραπάνω συμβαίνουν με μία άνευ προηγουμένου διαδικασία «ταχείας αδειοδοτήσεως επενδυτικών προτάσεων».[3] Ο Πρόεδρος του ΣτΕ παραιτήθηκε καταγγέλοντας τη «η συμβατότητα των ρυθμίσεων του μνημονίου με το Σύνταγμα» και την «πλήρη επικυριαρχία του οικονομικού επί του θεσμικού».[4]
Παρατίθενται (ορισμένες) από τις μνημονιακές δεσμεύσεις που προκάλεσαν την πρωτοφανή νομοθετική απορρύθμιση των τελευταίων ετών στην Ελλάδα:
1. «Η ταχεία αδειοδότηση κατασκευής και λειτουργίας επενδυτικών προτάσεων» (σελ. 91 Μνημονίου 2010)
Σε εκτέλεση αυτής της μνημονιακής προσταγής εκδόθηκαν οι παρακάτω νόμοι:
ν. 3894/2010 (Fast Track) για την υλοποίηση των «στρατηγικών επενδύσεων.
ν. 3843/2010 για τη λειτουργική τακτοποίηση αυθαιρέτων
ν. 4014/2011 και ν. 4178/2013 για την ετεροχρονισμένη αδειοδότηση έργων
ν. 4002/2011 για την τουριστική κατοικία (είχε προηγηθεί ο ν. 3766/2009 για την τακτοποίηση τουριστικών καταλυμάτων)
ν. 3982/2011 επιτάχυνση της διαδικασίας αδειοδότησης βιομηχανικών δραστηριοτήτων
ν. 4014/2011 απλοποίηση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης.
2. «Η επιτάχυνση της διοίκησης των Δικαστηρίων μέσω της εξάλειψης των καθυστερούμενων υποθέσεων» (σελ. 40 Μνημονίου 2012)
Σε εκτέλεση αυτής της μνημονιακής προσταγής εκδόθηκαν οι παρακάτω νόμοι:
Άρθρο 4 του ν. 4043/2012, α. 8, παρ. 3α του ν. 4198/2013 και α. 8 του ν. 4411/2016 παρέχουν αμνηστία μεταξύ άλλων, και σε περιβαλλοντικά εγκλήματα όπως:
– Τοποθέτηση δηλητηρίων
– Παράνομη υλοτομία
– Παράνομη θήρα με πλωτά και μηχανοκίνητα μέσα
– Θήρα χωρίς άδεια, ομαδική θήρα κ.ά. σε περίοδο απαγόρευσης θήρας
– Παράνομη βόσκηση
– Οργανωμένες κατασκηνώσεις χωρίς άδεια ΕΟΤ
– Παράνομη θήρα εντός ΚΑΖ
– Θήρα ειδών που δεν επιτρέπεται το κυνήγι τους
– Έκθεση νεκρών θηραμάτων σε κοινή θέα.
3. «Η κατάργηση νομοθεσίας (άδειες, κανόνες ασφάλειας, πολεοδομικές ρυθμίσεις) που άσκοπα περιορίζει την οικονομική δραστηριότητα» (σελ. 33 Μνημονίου 2012)
Σε εκτέλεση αυτής της μνημονιακής προσταγής εκδόθηκαν οι παρακάτω νόμοι:
ν. 4467/2017 αλλαγή χρήσης σε δασικές εκτάσεις
ν. 4489/2017 οικιστικές πυκνώσεις
ν. 4467/2017 αλλαγή χρήσης μετά από πυρκαγιά.
4. «Η απαλλαγή ακινήτων δημοσίου, ανακατανομή χρήσεων γης» (σελ. 4 Μνημονίου 2012) και «Η αναθεώρηση και κωδικοποίηση νομοθεσίας δασών και δασικών εκτάσεων» (σελ. 32 Μνημονίου 2012)
Σε εκτέλεση αυτής της μνημονιακής προσταγής εκδόθηκαν οι παρακάτω νόμοι:
ν. 4467/2017 Αναθεώρηση και κωδικοποίηση νομοθεσίας δασών και δασικών εκτάσεων
ΦΕΚ ΑΑΠ 260/9.11.2017 Αναθεώρηση των 12 χωροταξικών σχεδίων με πρώτο το χωροταξικό της Κρήτης.
5. Η Κυβέρνηση υποχρεούται να διατηρεί ελάχιστες ποσότητες αδιύλιστου πετρελαίου και παραγώγων πετρελαίου (σελ. 33 Μνημονίου 2012) και Η Κυβέρνηση εξασφαλίζει την πρόσβαση τρίτων στη λιγνιτική παραγωγή ενέργειας (σελ. 33 Μνημονίου 2012)
Σε εκτέλεση αυτής της μνημονιακής προσταγής υπογράφεται στις 27.12.2017 η υπ΄ αριθ. 27 Πράξη Σύστασης της Εθνικής Επιτροπής για τους Υδρογονάνθρακες του ν. 4001/2011 (ΦΕΚ Α΄ 204/28.12.2017). Η Επιτροπή φέρει τον παραπειστικό τίτλο «Επιτροπή για την Ενέργεια και το Κλίμα» καθώς δεν σχετίζεται με τις πολιτικές της ΕΕ για τη μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ενέργειας και τις ΑΠΕ, αλλά αποκλειστικά με την περαιτέρω ανάπτυξη της χρήσης των υδρογονανθράκων της Χώρας.
6. «Η Κυβέρνηση οφείλει να αντιμετωπίσει τους παραμένοντες περιορισμούς σε επιχειρηματικές και επενδυτικές δραστηριότητες και δραστηριότητες καινοτομίας …» (σελ. 33 Μνημονίου 2012)
Σε εκτέλεση αυτής της μνημονιακής προσταγής τέθηκε σε διαβούλευση τον Νοέμβριο του 2017 το νομοσχέδιο των περιβαλλοντικών ελέγχων και στη συνέχεια ψηφίστηκε ο ν. 4512/2018 (άρθρα 127 επ.) που αναφέρεται παραπάνω.
IΙΙ. Η ευθύνη των εθνικών Δικαστηρίων
Η απορρύθμιση του περιβαλλοντικού κεκτημένου της χώρας μας έχει τις παρακάτω συνέπειες. Οι συνέπειες αυτές είναι δυναμικές. Θα δημιουργούν και θα συσσωρεύουν επιπτώσεις διαρκώς στο μέλλον.
1. Ο περιβαλλοντικός έλεγχος αποξενώνεται από την καταστολή του περιβαλλοντικού εγκλήματος.
2. Το πεδίο του άρθρου 28 του νόμου 1650/1986 περιορίζεται.
3. Το σώμα Επιθεωρητών Περιβάλλοντος αποδυναμώνεται.
4. Ο ΠΚ δεν επαρκεί για την περιβαλλοντική δίωξη καθώς δεν περιλαμβάνει αμιγώς περιβαλλοντικά εγκλήματα (άρθρο 264 επ.).
5. Ο ν. 4042/2012 δεν επαρκεί για την περιβαλλοντική δίωξη καθώς έχει περιορισμένο πεδίο (απόβλητα, ραδιενεργά, προστατευόμενα είδη και περιοχές).
6. Ο ν. 4037/2012 δεν επαρκεί για την περιβαλλοντική δίωξη καθώς έχει περιορισμένο πεδίο (πετρελαϊκή ρύπανση).
7. Η αποκατάσταση του περιβάλλοντος θα πλήττεται από τα «μέτρα ισοδύναμου αποτελέσματος».
8. Η διαμεσολάβηση απειλεί το σύστημα αλληλοκάλυψης και ελέγχου μεταξύ των εξουσιών, την εξισορρόπηση των ανταγωνιστικών δυνάμεων σε κράτος και αγορά, τη συμμόρφωση και ενδεχόμενα την απονομή δικαιοσύνης σε κοινωνικά αδύναμες ομάδες.
9. Η αμνηστία σε ευρύ φάσμα περιβαλλοντικών εγκλημάτων επιφέρει περαιτέρω περιβαλλοντική υποβάθμιση.
10. Η αρχή της καινοτομίας επικρατεί έναντι της αρχής της προφύλαξης.
11. Η οικονομία του άνθρακα διατηρείται επ΄ αόριστο.
12. Οι διατλαντικές συμφωνίες κλονίζουν το κωδικοποιημένο δίκαιο.
13. Ο μηχανισμός καταστολής της περιβαλλοντικής παραβατικότητας παροπλίζεται καταλύοντας εν τοις πράγμασι το άρθρο 191 ΙΙ της ΣυνθλΕΕ και η αρχή της πρόληψης.
Για να αποφευχθούν οι παραπάνω συνέπειες, τα εθνικά Δικαστήρια οφείλουν να ασκήσουν τον διάχυτο συνταγματικό έλεγχο του άρθρου 93 παρ. 4 του Συντάγματος.
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Πρβλ. άρθρο «CETA: τέλος εποχής για την περιβαλλοντική προστασία στην Ευρώπη» στην Εφημερίδα των Συντακτών, http://www.efsyn.gr/arthro/ceta-telos-epohis-gia-tin-perivallontiki-prostasia-stin-eyropi
[2] Πρβλ. άρθρο «Άνοδος του ολοκληρωτισμού» στο περιοδικό Kaboom, https://kaboomzine.gr/anodos-tou-oloklirotismou/
[3] Πρβλ. απόφαση ΣτΕ Ολ 528/2015.
[4] Βλ. http://www.skai.gr/news/greece/article/373696/sumvoliki-paraitisi-tou-proedrou-to1u-ste-nikolaou-sakellariou/
.
.
Δημοσιεύτηκε στο dasarxeio.com | 02.08.2018
.
ΚατηγορίεςΝομοθεσία
Απάντηση