Με αφορμή τις δημόσιες ανακοινώσεις για ένα νέο σύστημα οργάνωσης, την συγκρότηση «Εθνικής Υπηρεσίας Διαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών», δημοσιεύουμε μια μικρή περιληπτική εργασία του κ. Παναγιώτη Καλλίρη, που είχε πρωτοδημοσιευτεί πριν έντεκα χρόνια, το 2007, με αφορμή τις τότε εξ ίσου τραγικές απώλειες ζωών και καταστροφών που είχαν συμβεί στην Πελοπόννησο. Η εργασία του κ. Καλλίρη αποτελεί μια απλή πρόταση για μια πραγματικά απλή, λειτουργική και αποτελεσματική οργάνωση της χώρας στην διαχείριση των δασικών πυρκαγιών και γενικά των φυσικών καταστροφών.

Του Παναγιώτη Καλλίρη
Δασολόγου της Δ/νσης Δασών Κορινθίας

Αύγουστος 2007

Δεν χρειάζεται να αναφέρουμε τους λόγους για τους οποίους συντάxθηκε η παρακάτω πρόταση. Οι καταστροφές των δασών του καλοκαιριού το 2007 στην Πελοπόννησο. Οι απώλειες των ανθρώπινων ζωών και τα τεράστια περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα που δημιουργήθηκαν και που η απόσβεση τους θα είναι τόσο μακρόχρονη και επώδυνη που κανείς δεν μπορεί με ασφάλεια να την προδιαγράψει, είναι ένας καλός λόγος.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε το Πυροσβεστικό Σώμα το διάστημα από 23 Αυγούστου 31 Αυγούστου μόνο στην περιοχή της Πελοποννήσου εκδηλώθηκαν 137 πυρκαγιές, ενώ τις κρίσιμες ημέρες 23 Αυγούστου, 24 Αυγούστου και 25 Αυγούστου εκδηλώθηκαν συνολικά 82 πυρκαγιές. Σε αυτές μόνο χρησιμοποιήθηκαν 930 πυροσβεστικά οχήματα, 7.130 πυροσβέστες, μόνιμοι και συμβασιούχοι, περίπου 3.000 στρατιώτες των Ενόπλων Δυνάμεων, 200 εθελοντές πυροσβέστες του Πυροσβεστικού Σώματος, δεκάδες εθελοντικές ομάδες με εκατοντάδες εθελοντές, καθώς και ενεργοί πολίτες και ξένη βοήθεια που αποτελείτο από 23 αεροσκάφη και 18 ελικόπτερα, με σύνολο προσωπικού που τα υποστήριζαν 319 άτομα. Το σύνολο των πεζοπόρων τμημάτων αποτελείτο από 402 άτομα, με 32 οχήματα και συγκεκριμένα: η Κύπρος με 139 άτομα και 14 οχήματα, η Γαλλία με 72 άτομα, το Ισραήλ με 60 άτομα, η Ουγγαρία με 19 άτομα και 5 οχήματα, η Αλβανία με 4 άτομα και 1 όχημα, η Σερβία με 55 άτομα και 7 οχήματα, η Βουλγαρία με 46 άτομα και 5 οχήματα και μία Διεθνής Ομάδα Εθελοντών αποτελούμενη από 7 άτομα.

Το γεγονός ότι παρ’ όλες τις πρωτοφανείς για τα ελληνικά δεδομένα «οργανωμένες» δυνάμεις οι ζημιές έκαψαν περίπου 2,5 εκατομμύρια στρέμματα δασών, αγροτικών και αστικών εκτάσεων και μάλιστα όχι με συνεχόμενες αρνητικές μετεωρολογικές καταστάσεις νομίζουμε ότι σηματοδοτούν για όποιον Έλληνα έχει την στοιχειώδη ευαισθησία και λογική ότι το υπάρχον σύστημα δεν πήγε καλά και ότι τώρα πριν θρηνήσουμε και άλλες ζωές, δάση και περιούσιες είναι η ώρα να συζητήσουμε ανοικτά και ουσιαστικά για την επομένη ημέρα. Η μεγαλύτερη «ασύμμετρη απειλή» είναι ο στρουθοκαμηλισμός, η αδιαφορία, ο σκοταδισμός, η έλλειψη ευθύνης, η έλλειψη γνώσης και η κακομοιριά. Εάν πιστεύετε ότι μας έκαψε η «ασύμμετρη απειλή» δεν χρειάζεται να διαβάσετε τίποτα παρακάτω. Αν την βρείτε ποτέ δείξτε τη μου και εμένα να μου φύγει η απορία.

Αν λοιπόν δεχόμαστε εν δυνάμει ότι τα φυσικά δασικά οικοσυστήματα της πατρίδας μας είναι εθνικό κεφάλαιο και υποθήκη για την στήριξη όχι μόνο της ποιότητας αλλά και της ίδιας της ζωής τότε αφήστε την κομματική ταυτότητα σας –αν έχετε- έξω από αυτή την συζήτηση και καταθέστε την δική σας πρόταση αν έχετε. Αν όχι δείτε αν η παρούσα πρόταση θα μπορούσε να σταθεί στα επόμενα χρόνια και να αποδώσει και αν μπορείτε κάντε την καλύτερη.

Πολλοί θυμήθηκαν το πόρισμα της Διακομματικής Επιτροπής της Βουλής των Ελλήνων του 1993. Ήταν πράγματι ότι καλύτερο για το 1993. Το 1998 όμως το Ελληνικό Κράτος δεν πέταξε στα σκουπίδια μονό εκείνο το μοναδικό απόσταγμα τόσων μελετών και εισηγήσεων αλλά και την αξιοπρέπεια όλων των δασικών υπαλλήλων ανεξαιρέτως και λίαν ατιμωτικά αφαίρεσε τμήμα του φυσικού αντικειμένου της από την κατ΄ εξοχήν αρμοδία για την διαχείριση και προστασία των δασών Δασική Υπηρεσία. Δεν αναφέρομαι στην αναμάρτητη Δασική Υπηρεσία. Κάθε άλλο. Γνωρίζουμε καλά τι συνέβαινε και τι συμβαίνει. Και δεν είναι λίγες οι ζημιές από τις πυρκαγιές στα δάση μέχρι και το 1998. Ας μη ευλογούμε τα γένια μας. Αλλά για συγκρίνετε την δύναμη της Δ.Υ με την σημερινή του Π.Σ. Συγκρίνονται; Φυσικά όχι.

Οι αρχές που διατυπώθηκαν στο πόρισμα παραμένουν και σήμερα απόλυτα ορθές. Άριστο θα ήταν να οργανωθεί το ΔΑΣΩ για την γενική προστασία των δασών. Τα δεδομένα όμως στην δασοπυρόσβεση όσον αφορά τις δυνάμεις επέμβασης έχουν αλλάξει. Μια δεύτερη αλλαγή στην δασοπυρόσβεση σαν αυτή του 1998 την στιγμή αυτή θα ήταν ολέθρια. Ας με συγχωρήσουν οι συνάδελφοι μου για την επόμενη διαπίστωση αλλά είμαι υποχρεωμένος εξ αρχής να την αναφέρω και όποιος έχει αντίθετη άποψη ας την καταθέσει δημόσια στα πλαίσια αυτής της συζήτησης. Σήμερα στην Δασική Υπηρεσία υπηρετεί ένας σχετικά μικρός αλλά σημαντικός αριθμός υπάλληλων Δασολόγων και ίσως λίγων Δασοπόνων ηλικίας άνω των 47 ετών και Δασοφυλάκων μικρότερης ηλικίας που εκπαιδεύτηκαν, έλαβαν μέρος και απόκτησαν μια μοναδική εμπειρία διαχείρισης δασικών πυρκαγιών στα Ελληνικά δάση. Σε δέκα – δεκαπέντε περίπου χρόνια όλοι τους θα έχουν συνταξιοδοτηθεί. Οι νέοι πάλι Δασολόγοι και Δασοπόνοι έχουν θεωρητική πανεπιστημιακή και τεχνολογική κατάρτιση αλλά δεν έχουν καμία εμπειρία στο αντικείμενο. Αυτή είναι η αλήθεια. Και μεγαλύτερη είναι ότι δεν μαθαίνεις να διαχειρίζεσαι μια φυσική καταστροφή όπως οι πυρκαγιές στα θρανία αλλά στην φωτιά. Η φωτιά αναδεικνύει με ένα μοναδικό τρόπο τους συντονιστές. Ούτε οι βαθμοί, ούτε τα χρόνια, ούτε τα «αστέρια» και τα γαλόνια. Αυτό ήδη πρέπει να το έχουν αντιληφτεί στο Π.Σ.

Με την εμπειρία των 24 ετών αδιάλειπτου υπηρεσίας επιθυμώ να σας αναφέρω περιληπτικά τις παρακάτω διαπιστώσεις.

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι φυσικές καταστροφές όπως Δασικές Πυρκαγιές θα έχουμε και στο μέλλον για πολλούς λόγους που δεν είναι δέον να παραθέσουμε και να αναλύσουμε εδώ. Κάποιες από αυτές θα εξελιχτούν σε λίαν καταστροφικές . Πιο καταστροφικές από αυτές που ζήσαμε αν δεν αλλάξουν τώρα τα πράγματα.

Και όλες οι φυσικές καταστροφές μπορούν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό να ελεγχθούν. Ειδικά οι δασικές πυρκαγιές είναι καταστροφές που μπορούν και να διαχειρισθούν και να ελεγχθούν. Κόβονται οι φωτιές. Πιστέψτε με. Δεν χρειάζεται ηρωισμός. Μόνο γνώση, φιλότιμο και εκπαίδευση. Δεν θεωρώ σωστό να αναφερθώ σε πραγματικά περιστατικά. Αν το θέλετε όμως μπορώ και να το αποδείξω με videos από τις πρόσφατες πυρκαγιές στην Κορινθία.

Όλες οι φυσικές καταστροφές άρα και οι δασικές πυρκαγιές μπορούν χρονικά να διαχωριστούν σε τρία στάδια.

1. Το στάδιο προ της καταστροφής. Εδώ είναι το λιαν σημαντικό στάδιο της πρόληψης, προετοιμασίας και ετοιμότητας.
2. Το στάδιο που εξελίσσεται η καταστροφή.
3. Το στάδιο της αποκατάστασης των συνεπειών της καταστροφής και της στήριξης της ζωής.

Με βάση την μακρόχρονη εμπειρία πολλών συναδέλφων εύκολα θα έλεγα ότι η επιτυχημένη δασοπυρόσβεση δεν ξεκινά την ώρα που εντοπίζεται μια πυρκαγιά αλλά δέκα ή και περισσότερα χρόνια πριν. Σε ένα δάσος που έχει καταγραφεί διαχειρίζεται για τους δασοπονικούς στόχους που έχουν τεθεί μεταξύ των άλλων έχει καταγραφεί και η επικινδυνότητα του και έχουν σχεδιαστεί και τα προληπτικά και τα κατασταλτικά μέτρα – υποδομές για την διευκόλυνση των δυνάμεων πυρόσβεσης. Αυτό δεν γίνεται σήμερα.

Αντίθετα σε ένα αδιαχείριστο δάσος η εξέλιξη μιας πυρκαγιάς και η αντιμετώπιση της είναι συνιστάμενη πολλών παραμέτρων μεταξύ των όποιων οι μετεωρολογικές και η ικανότητα των δυνάμεων πυρόσβεσης. Αν από τις δυνάμεις λείπει η γνώση του χώρου και η γνώση της αντιμετώπισης μιας πυρκαγιάς τότε είναι προδιαγεγραμμένη η ολική καταστροφή .

Θεωρούμε λοιπόν ότι το κύριο βάρος της αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών πρέπει να «πέσει» σε δυο τομείς.

Τον τομέα της πρόληψης που σύμφωνα με την υπάρχουσα νομοθεσία έχει επιφορτιστεί η Δασική Υπηρεσία και τον τομέα της καταστολής που έχει επιφορτιστεί στο Πυροσβεστικό Σώμα.

Για την πρόληψη χρειάζονται δυο πράγματα.

1. Μια καλά οργανωμένη, στελεχωμένη αξιοκρατικά και συνεχώς εκπαιδευόμενη Δασική Υπηρεσία.
2. Πιστώσεις για σύνταξη μελετών και υλοποίηση προγραμμάτων έργων διαχείρισης προστασίας και ανάπτυξης.

Πιστεύουμε ότι αν δοθεί το βάρος που αναλογεί στην πρόληψη, όχι μόνο θα διαχειριστούμε τις δασικές πυρκαγιές με ταχύτητα και αποτελεσματικότητα αλλά θα ελαχιστοποιήσουμε το κόστος του τρίτου σταδίου. Δηλαδή το κόστος της αποκατάστασης. Οικονομικά το κόστος της πρόληψης ισούται με το ένα χιλιοστό του κόστους αποκατάστασης. Και σε αυτό δεν προσμετρούμε τα ατομικά οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα. Μόνο το περιβαλλοντικό κόστος.

Για την καταστολή χρειάζονται τρία πράγματα.

1. Μια καλά οργανωμένη και στελεχωμένη αξιοκρατικά και όχι κομματικά Πυροσβεστική Υπηρεσία.
2. Πιστώσεις για την οργάνωση τον εξοπλισμό και την διαρκή εκπαίδευση
3. Γνώση του ειδικού αντικειμένου της διαχείρισης των δασικών πυρκαγιών.

Αν λάβουμε υπόψη ότι:

1. Οι δασικές πυρκαγιές είναι εκτατικά κινητά φαινόμενα και συμβαίνουν στα δάση και στις περιβάλλουσες ή εγκλειόμενες αγροτικές εκτάσεις, χωριά και κωμοπόλεις δηλαδή στην ύπαιθρο και μοιράζονται στην επικράτεια.
2. Η αστραπιαία επέμβαση είναι καταλυτική παράμετρος ελέγχου της πυρκαγιάς.
3. Η γνώση του φυσικού χώρου δηλαδή των δασών και αγροτικών εκτάσεων όπου αυτές εξελίσσονται είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τον έλεγχο της .
4. Η γνωριμία με τον ντόπιο πληθυσμό.
5. Η γνώση του μικροκλίματος της περιοχής όπου εξελίσσεται η δασική πυρκαγιά .
6. Η γνώση των υποδομών πρόληψης και υποβοήθησης των έργων κατάσβεσης και
7. Η εκπαίδευση και συντονισμός των τοπικών ομάδων πολιτών εθελοντών και μη, είναι όλες σημαντικές παράμετροι
8. Η επέμβαση με δυο ή τρία πυροσβεστικά τα πρώτα δέκα λεπτά σε μια φωτιά είναι προτιμότερη από την επέμβαση δέκα ή τριάντα πυροσβεστικών οχημάτων σε μια ή σε τρεις ώρες.
9. Οι φυσικές καταστροφές και οι δασικές πυρκαγιές κατανέμονται σε ολόκληρο τον χρόνο άσχετα αν αυτές που είναι καταστρεπτικές είναι μερικές από αυτές που συμβαίνουν τους θερινούς μήνες.
10. Τα φαινόμενο θερμοκηπίου έχει τροποποιήσει τις εποχές και τα κλιματικά δεδομένα απρόβλεπτα.
11. Κατά κάποιο τρόπο οι δασικές πυρκαγιές δεν θέλουν τακτικό στρατό σε παράταξη αλλά αντάρτικο. Δηλαδή μικρές ταχυκίνητες και σκληροτράχηλες ομάδες πυροσβεστών που μπορούν εκτός από το να ρίξουν νερό με μια μάνικα να υλοτομήσουν κάνοντας ζώνες, να αναρριχώνται και να κάνουν εγκαταστάσεις μέχρι και 900 μέτρα μακριά από το πυροσβεστικό σε απόκρημνες περιοχές.

Προτείνουμε τα παρακάτω.

Α. Το Π/Σ όπως υπάρχει σήμερα να υπαχθεί νομοθετικά αμέσως στο Υπουργείο Εσωτερικών και να μετουσιωθεί σε πολιτική Υπηρεσία Διαχείρισης Φυσικών και Βιομηχανικών Καταστροφών στην Γενική Γραμματεία Πολίτικης Προστασίας η οποία πρέπει να ενισχυθεί θεσμικά και οργανικά. Ένα Υπουργείο, ένας Φορέας, μια Υπηρεσία θα διαχειρίζεται τις δασικές πυρκαγιές.

Β. Πρέπει οπωσδήποτε να υπάρξει νομοθετική ρύθμιση για το αμετάθετο των υπαλλήλων αυτών στον τόπο ενδιαφέροντος ώστε να γνωρίζουν καλά το τόπο και να εκτίθενται στη τοπική κοινωνία.

Γ. Να ρυθμιστεί νομοθετικά και να δοθούν ικανοποιητικά, ουσιαστικά, θεσμικά και οικονομικά κίνητρα σε όσους Δασολόγους, Δασοπόνους και Δασοφύλακες έχουν εμπειρία στην διαχείριση των δασικών πυρκαγιών και υπηρετούν σήμερα στην Δασική Υπηρεσία να μεταταχτούν αν το θελήσουν στην Πολιτική Προστασία κυρίως στις Νομαρχιακές Δ/νσεις Διαχείρισης Καταστροφών με σκοπό να εκπαιδεύσουν τους σημερινούς νέους αξιωματικούς και πυροσβέστες στην διαχείριση των δασικών πυρκαγιών. Επίσης να εκπαιδεύσουν εθελοντικές ομάδες, ΟΤΑ και πολίτες. Να συνεργάζονται και να συντονίσουν σοβαρά η επικίνδυνα περιστατικά δασικών πυρκαγιών.

Δ. Το Π/Σ αφού υπαχθεί στην Πολιτική Προστασία να οργανωθεί και αποκεντρωθεί (άνθρωποι και μέσα) ώστε :

1. Το πρώτο «κύτταρο» Μονάδα Διαχείρισης Καταστροφών να είναι ο Καποδιστριακός Δήμος. Σ’ αυτή θα διατεθούν εκτός των υπαρχόντων μεγάλων συμβατικών Π/Ο και ικανός αριθμός μικρών ευέλικτων Π/Ο κατάλληλων για γρήγορη και αποτελεσματική δασοπυρόσβεση. Ιδια μικρά Π/Ο θα διατεθούν και στα Δημοτικά Διαμερίσματα, στις εθελοντικές ομάδες και στους Κυνηγετικούς Συλλόγους, με παράλληλη εκπαίδευση τους.
2. Το δεύτερο επίπεδο θα είναι η Νομαρχιακή Δ/νση Διαχείρισης Καταστροφών .
3. Το τρίτο θα είναι η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας.

(βλέπε συναπτόμενο σχεδιάγραμμα)

Την ευθύνη της διαχείριση της καταστροφής θα έχει αποκλειστικά

1. Πρώτα η Δημαρχιακή δύναμη – Υπηρεσία. Χωρίς κανείς να μπορεί να επέμβει στο έργο της.
2. Οι συντονιστές θα επιλέγονται όχι κατ’ αρχαιότητα αλλά με βάση τα ουσιαστικά προσόντα, τις ικανότητες τους, τις γνώσεις τους και την εμπειρία. Συμφωνήσαμε να πάμε αξιοκρατικά.
3. Αν επεκταθεί το περιστατικό σε δυο η περισσότερους Δήμους τον συντονισμό αναλαμβάνει η Νομαρχιακή Υπηρεσία.
4. Αν το περιστατικό επεκταθείσε δυο η περισσότερους Νομούς την ευθύνη να την έχουν οι επικεφαλείς των Νομαρχιακών Υπηρεσιών και για την επίλυση των προβλημάτων – αν ανακύψουν – η Πολιτική Προστασία.
5. Σε καμία περίπτωση να μη επιτρέπεται σε οποιονδήποτε διοικητικά ανώτερο αξιωματούχο η επέμβαση στον Δημαρχιακό ή Νομαρχιακό συντονιστή. Αν δεν γνωρίζεις καλά την περιοχή δεν είσαι μόνο άχρηστος αλλά και επικίνδυνος συντονιστής. Πρέπει να τελειώσουμε με αυτό μια για πάντα.

Τελευταία συζητείται ανεπίσημα στα πολιτικά γραφεία η περίπτωση να εφοδιαστεί η Δασική Υπηρεσία με ελαφρά Π/Ο και να έχει αυτή την ευθύνη της πρώτης επέμβασης . Και αν το περιστατικό κρίνεται σοβαρό τότε να καλείται το Π.Σ και θα εμπλέκεται και αυτό. Θεωρούμε υποχρέωση μας να επισημάνουμε ότι οποιοδήποτε σχέδιο για συνεμπλοκή της Δασικής Υπηρεσίας με την Πυροσβεστική στο ίδιο αντικείμενο θα οδηγήσουν σε χειρότερες τραγελαφικές και τραγικότερες καταστάσεις. Η μια Υπηρεσία θα ρίχνει το φταίξιμο στην άλλη. Οι Δασικοί θα λένε στους Πυροσβέστες δεν ήρθατε νωρίς και οι Πυροσβέστες στους Δασικούς ότι δεν πήγατε νωρίς και δεν επεμβήκατε σωστά Είναι λάθος. Αφήστε τα καλλίτερα έτσι που είναι τα πράγματα. Πιστεύουμε ότι μια Υπηρεσία πρέπει να έχει την ευθύνη διαχείρισης. Αλλιώς θα φτιάξουμε υπηρεσίες ανευθυνοϋπεύθυνων.

Η Δασική Υπηρεσία, αν θελήσει το Κράτος να την οργανώσει και της εξασφαλίσει πιστώσεις για την πρόληψη και την αποκατάσταση, θα έχει ουσιαστικά προσφέρει το μεγαλύτερο έργο στην ελληνική κοινωνία. Τα δασικά οικοσυστήματα.

Είμαστε στην διάθεση τους καθενός να εξηγήσουμε αναλυτικότερα το προτεινόμενο σχεδιασμό.

Αντιλαμβάνεσθε εύκολα ότι ένας τέτοιος αποκεντρωμένος σωστά στελεχωμένος και εκπαιδευμένος υπεύθυνος φορέας με σωστό και σύγχρονο εξοπλισμό θα μπορεί με τον ίδιο μηχανισμό να εκπαιδεύσει και να αντιμετωπίσει και σεισμούς και πλημμύρες και χημικά ή βιομηχανικά και άλλα ατυχήματα αστραπιαία και περισσότερο αποτελεσματικά και προς όφελος της ζωής αλλά και της περιουσίας του Ελληνικού λαού από τον οποίο πληρώνεται.

Στο σχέδιο που ακολουθεί φαίνεται αδρομερώς το νέο προτεινόμενο οργανωτικό σχήμα.

Αφού διαβάσατε μέχρι εδώ φαίνεται ότι δεν συμμερίζεσθε την άποψη της ασύμμετρης απειλής. Άρα συμφωνείτε ότι κάτι δεν πήγε καλά και κάτι πρέπει να αλλάξει. Δεν μπορείς όμως να λύσεις κανένα πρόβλημα αν δεν παραδεχτείς και συνειδητοποιήσεις ότι αυτό υπάρχει. Θέλει μαγκιά για να το παραδεχτείς.

Σας ευχαριστώ.

Παν. Καλλίρης
Δασολόγος

Δημοσιεύτηκε στο www.forest.gr στο link ΕΙΔΗΣΕΙΣ στο site www.arthro24.gr. την 13-9-2007 και στην Εφημερίδα ΠΡΩΙΝΗ της Κορίνθου

ΚατηγορίεςΔασική Υπηρεσία, Πυρκαγιές - Αναδασώσεις

Tags: Δασικές Πυρκαγιές, Δασική Υπηρεσία, Δασοπροστασία, Δασοπυρόσβεση, Καλλίρης Παναγιώτης, Πρόληψη Δασικών Πυρκαγιών, Πυρκαγιά, Πυροσβεστική, Παναγιώτης Καλλίρης