Το σαλέπι έχει τη δική του θέση στις αστικές εικόνες περασμένων δεκαετιών και συνδέεται με τα γνωστά στο ευρύ κοινό φωτογραφικά καρέ, που απεικόνιζαν τις ψυχαγωγικές βόλτες μιας αναδυόμενης αστικής τάξης. Συχνά, δε, αποτελούσε την προσιτή επιλογή ροφήματος στους δρόμους και τις πλατείες. Από τον συμπαθή “ σαλεπιτζή” μέχρι τη σύγχρονη εικόνα ενός προϊόντος που είτε ως αντικείμενο μαζικής εστίασης για τα ξενοδοχεία, είτε ως προσεγμένη συσκευασία με προορισμό το …σπίτι, το σαλέπι διένυσε μια μεγάλη διαδρομή και τώρα, όπως εξηγεί στον ραδιοφωνικό σταθμό του Αθηναϊκού – Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων “ Πρακτορείο 104,9 FM” ο Γιώργος Τσακιρίδης, παραγωγός από τη Θεσσαλονίκη, έχει πλέον κι αυτό μια θέση στις προτιμήσεις των θαμώνων των διάφορων καφέ.
Η “ γλυκιά” μνήμη του παρελθόντος, που “ γέννησε” την ιδέα
“Παλαιότερα ήταν ένα ρόφημα που πίναμε στην οικογένειά μας. Το είχαν φέρει οι παππούδες μας από τη Σμύρνη, το είχαμε υιοθετήσει και μας άρεσε, αφού συνήθως το κερνούσε ο παππούς και η γιαγιά και είχε γεύση γλυκιά” λέει ο κ. Τσακιρίδης και εξηγεί πώς αποφάσισε να ασχοληθεί με την παραγωγή του.
“Η ιδέα ήρθε κάποια στιγμή μέσα στην κρίση. Την έδωσε η εικόνα των πλανόδιων σαλεπιτζήδων, είχα όμως αποκτήσει και μια τεχνογνωσία για το πώς συλλέγεται, πώς γίνεται η αποξήρανσή του, που είναι επίσης αρκετά χρονοβόρα κι έτσι έγινε η αρχή”, αναφέρει.
Μάλιστα, όπως σημειώνει, η όλη διαδικασία κάθε άλλο παρά απλή είναι: “ η βάση είναι ο βολβός της άγριας ορχιδέας, ένα λουλούδι που συναντάμε εδώ στην Ελλάδα, το βλέπουμε ως άσπρο, ή άσπρο -κίτρινο, άσπρο – ροζ και σκέτο ροζ. Το συναντάμε σε ψηλά βουνά, σε υψόμετρα πάνω από τα 1600 με 1800 μέτρα και το εκπληκτικό είναι πως έχουμε πάρα πολύ σαλέπι στα δικά μας, ελληνικά, βουνά. Είναι λουλούδια άγρια, στη φύση. Δεν καλλιεργείται κάποιο και όποτε έχει γίνει προσπάθεια και σε άλλες χώρες να καλλιεργηθεί δεν πετυχαίνουν την ίδια ποιότητα”.
Η δύσκολη διαδικασία της συλλογής και η τοποθέτηση στην αγορά
Ο κ. Τσακιρίδης περιγράφει βήμα βήμα τη δύσκολη, όπως λέει, διαδικασία που ακολουθεί για να συλλέξει το σαλέπι: “ Την άνοιξη, κοντά στην περίοδο του Πάσχα, θα ανέβουν άνθρωποι στα βουνά, θα δουν πού υπάρχει το μικρό τότε λουλουδάκι και μετά, κατά τον Ιούνιο, θα πάνε και θα το μαζέψουν. Η συλλογή θα γίνει χειρωνακτικά, ένα ένα λουλούδι… Δεν υπάρχουν μηχανήματα. Τον Ιούνιο, λοιπόν, συλλέγονται οι καρποί. Είναι αυτές οι μικρές μπίλιες, που μοιάζουν κάπως με το μοσχοκάρυδο, από τη μια ποικιλία, και τα μικρά σπόρια που προέρχονται από μια έτερη. Όλα αυτά τα σπόρια τα χρειαζόμαστε σε ποσότητες”.
Εξίσου δύσκολη είναι και η επεξεργασία καθώς, όπως εξηγεί ο παραγωγός, “ πρέπει να “κεντήσουμε” όπως κάναμε παλαιότερα με τα καπνά, τα λουλούδια που θα στεγνώσουν με φυσικό τρόπο, στον ήλιο, τον Ιούλιο και να πλύνουμε κάθε σπόρο ξεχωριστά και σχολαστικά”. Μάλιστα, για να παραχθεί ένα κιλό σαλέπι χρειάζονται 1500 με 2000 κομμάτια από το φυτό και αυτός είναι και ο λόγος που είναι ένα ακριβό προϊόν, το οποίο για να φτάσει στο ράφι περνά από πολλά ακόμα στάδια κοπής με ειδικά μηχανήματα ώστε να πάρει μια μορφή “ πιο ψιλή και από το αλεύρι”.
Ένα προϊόν με τη δική του διατροφική αξία
Τελικά, το σαλέπι έχει κατακτήσει, σήμερα, τη δική του θέση στα καφέ, ενώ ως πρώτη ύλη χρησιμοποιείται και σε διάφορες τροφές, ενώ διαδεδομένη είναι και η χρήση του στη ζαχαροπλαστική.
Το σαλέπι είναι ένα προϊόν με τη δική του ξεχωριστή διατροφική αξία, σημειώνει ο κ. Τσακιρίδης και εξηγεί: “ Το σαλέπι μόνο καλό κάνει. Μπορούμε να το πιούμε όλες τις ώρες της ημέρας, από το πρωί που ξυπνάμε μέχρι και λίγο πριν κοιμηθούμε, ενώ εφόσον έχει κανείς βήχα και ξερό λαιμό, ένα ρόφημα μια με δύο φορές την ημέρα λειτουργεί θετικά. Κάνει, επίσης, πάρα πολύ καλό στο στομάχι, βοηθά όταν κάποιος αισθάνεται κάψιμο, νιώθει έναν ελαφρύ ερεθισμό αποτέλεσμα στομαχικής διαταραχής αφού η κολλώδης ουσία που έχει επικάθεται στο σημείο και “προστατεύει” από τα γαστρικά υγρά που μπορεί να μας ενοχλήσουν”.
Κλείνοντας τη συνέντευξη στο “ Πρακτορείο FM” ο κ. Τσακιρίδης δεν παραλείπει να αναφερθεί και σε μία διαφορετική (και χιουμοριστική) χρήση του βοτάνου που αποτελεί την πρώτη ύλη για το σαλέπι. “ Αυτό το φυτό”, λέει, “ ήταν και το λεγόμενο σερνικοβότανο, γνωστό και από τις ελληνικές ταινίες αφού με βάση τα σενάρια, το δίνανε πρωταγωνιστές στις κοπέλες ώστε το παιδί που θα γεννήσουν να είναι αγόρι”!
Σωτήρης Κυριακίδης
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
ΚατηγορίεςΧλωρίδα
Για επιβεβαίωση όσων αναφέρω στο σχόλιό μου προσθέτω ένα κείμενο από το http://www.lifo.gr
H ορχιδέες της Πίνδου λόγω της τεράστιας ζήτησής τους και από την Τουρκία, είδαν την τιμή τους να εκτοξεύεται φτάνοντας τα 90 με 120 ευρώ/κιλό σε ξερή μορφή. Απαραίτητο συστατικό για την παρασκευή του σαλεπιού και του παγωτού ντουντουρμά, το εξωτικό αυτό λουλούδι απειλείται από την ανεξέλεγκτη συλλογή.
Μελέτη για την κατάσταση των πληθυσμών και την ιστορία των ορχιδεών, που συλλέγονται και καταναλώνονται ως σαλέπι και στην Πίνδο, υλοποιούν οι Κ. Στάρα, Μ. Χαριτωνίδου, Α. Τζωρτζάκη Α. και J. M. Halley από το Εργαστήριο Οικολογίας, Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, στο πλαίσιο του έργου «Εκτίμηση των επιπτώσεων της συλλογής ορχεοειδών (σαλέπι) στην αφθονία και τη δυναμική αυτοφυών πληθυσμών στη Βόρεια Πίνδο» που εντάσσεται στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση 2014-2020».
«Όλες οι αυτοφυείς ορχιδέες προστατεύονται αυστηρά από την ελληνική νομοθεσία, αλλά ο περισσότερος κόσμος δεν το ξέρει. Αν και τα ως τώρα αποτελέσματά μας, δείχνουν ότι η τοπική παραδοσιακή συλλογή είναι σχετικά περιορισμένης έκτασης και κλίμακας, ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται όλο και συχνότερα φαινόμενα ληστρικής συλλογής που αφορούν εκτός από τις ορχιδέες και άλλα φαρμακευτικά φυτά, βότανα, εδώδιμα μανιτάρια και τρούφες, ως αποτέλεσμα μιας παγκόσμια πίεσης για “άγρια”, “παραδοσιακά” προϊόντα» εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Στάρα προσθέτοντας ότι το «φαΐ που άλλοτε ήταν του φτωχού, τείνει να γίνει το φαΐ του πλούσιου».
Στην Ελλάδα, η ποικιλότητα των ορχιδεών είναι μεγάλη, με περιοχές όπως αυτή της ΒΔ Ελλάδας να χαρακτηρίζονται από υψηλά επίπεδα ποικιλομορφίας και ενδημισμού. «Παρά το γεγονός όμως», λέει η κ. Στάρα, «ότι η προστασία των ορχιδέων από διεθνείς συνθήκες και ευρωπαϊκές οδηγίες έχει κυρωθεί στην ελληνική νομοθεσία, η συλλογή ορχεοειδών για την παραγωγή σαλεπιού εικάζεται πως είναι ένας από τους παράγοντες για την αύξηση της τρωτότητας των ειδών αυτών προς εξαφάνιση».
Τα είδη που μελετώνται στην έρευνα είναι τα Dactylorhiza sambucina και Orchis mascula ssp. mascula, δύο από τα συνηθέστερα συλλεγόμενα για παραγωγή σαλεπιού είδη στην Ελλάδα. «Η Dactylorhiza sambucina είναι είδος σχετικά κοινό ακόμη στη Βόρεια Ελλάδα και απαντάται κατά κύριο λόγο σε φωτεινές θέσεις σε ορεινά λιβάδια ή σπανιότερα σε ανοίγματα δασών. Στην εργασία μελετήθηκε ως τώρα η παρουσία της σε 5 περιοχές στην Ήπειρο, όπου εκτιμήθηκε ότι η αφθονία επηρεάζεται από τα συμφύοντα είδη και τη διαθέσιμη εδαφική επιφάνεια αλλά και από ανθρωπογενείς παράγοντες, όπως η προσβασιμότητα λόγω εγγύτητας του οδικού δικτύου, η βόσκηση και η υπερσυλλογή για σαλέπι».
Συλλογή με σκεπαρνάκι κατά παραγγελία
«Τη δεκαετία του ’60, κάτοικοι της Πίνδου γυρνούσαν στα βουνά της περιοχής τους και μάζευαν “σαλέπι”, όπως έλεγαν το φυτό, είτε για ιδιωτική τους χρήση είτε το πουλούσαν σε ζαχαροπλάστες. Ήταν μια συλλογή που απαιτούσε πολύ κόπο και την έκαναν λίγοι. Μάζευαν δε τους κονδύλους, με ειδικά σκεπαρνάκια, κατασκευασμένα με παραγγελία από σιδερά, για να μην τους “πληγώνουν”. Η συλλογή ξεκινούσε τον Ιούνιο όταν το άνθος είχε μαραθεί, έβγαζαν τον φρέσκο κόνδυλο και ξανατοποθετούσαν τον παλιό στην γη «για να το βρουν και του χρόνου», όπως λένε οι ίδιοι. Στη συνέχεια, έπλεναν και άπλωναν τους κονδύλους για να ξεραθούν σε μεγάλα άσπρα σεντόνια. Μετά, ή τον έκαναν σκόνη σε πέτρινο γουδί που λεγόταν “τουμπέκι” ή με μια βελόνα περνούσαν τους βολβούς σε μια κλωστή», αναφέρει η κ. Στάρα. Πηγή: http://www.lifo.gr
Ωραίο άρθρο, περίπου το ίδιο ωραίο με το σαλέπι. Είναι, βέβαια, καθαρά διαφημιστικό, και αντιεπιστημονικό, θα έλεγα, μια και αποσιωπάται παντελώς η επίπτωση στους πληθυσμούς των “άγριων ορχιδεών”! Ήδη. στην Τουρκία, έχουν αρχίσει τα προβλήματα!
Στη δήλωση του κ.Τσακιρίδη πως “Το σαλέπι μόνο καλό κάνει…” θα πρόσθετα, για λογαριασμό της “άγριας ορχιδέας”, που δεν έχει φωνή, πως “το σαλέπι μόνο καλό κάνει εκτός από τις επιπτώσεις του στις ίδιες τις άγριες ορχιδέες, αφού όσο μεγαλώνει η κατανάλωσή του τόσο βάζει σε κίνδυνο την ίδια την ύπαρξη των ειδών των ορχιδεών”
Άλλωστε, ο ίδιος ο κ. Τσακιρίδης μας ενημερώνει πως αυτά τα φυτά δεν είναι δυνατόν να καλλιεργηθούν.
Τον παρακαλώ, λοιπόν, πολύ ευγενικά, να μας πει ποια μέτρα παίρνει ώστε, εκεί όπου βρίσκουν την άνοιξη μια ορχιδέα για να την ξεριζώσουν το καλοκαίρι, να ξαναβρεθεί μια άλλη ορχιδέα την επόμενη άνοιξη. Αυτό το ζητώ για τη δική μου ευζωία, που, αντί να πίνω σαλέπι, παίρνω κάθε άνοιξη τα βουνά με την φωτογραφική μου μηχανή και τις φωτογραφίζω! Αν δεν το κάνει, αν δεν το κάνουν, βρισκόμαστε μπροστά σε ακόμα μία “αρπαχτή” του ανθρώπου σε βάρος της φύσης. Αυτός είναι ένας λογαριασμός που θα τον πληρώσουμε όλοι πολύ ακριβά στο μέλλον..