Σοφία Ε. Παυλάκη, Νομικός, M.Sc.

Στη μνήμη του φίλου – συναδέλφου [su_lightbox type=”image” src=”https://dasarxeio.com/wp-content/uploads/2020/06/papag.jpg”%5DΓιώργου Παπαγεωργίου[/su_lightbox]*

Ο Πευκιάς Ξυλοκάστρου Κορινθίας είναι ένα από τα αισθητικά δάση της πατρίδας μας με ιδιαίτερη φυσική ομορφιά και σπάνια οικολογική αξία. Στους αυξημένους κινδύνους για το περιβάλλον του που εγκυμονούν οι εκτεταμένες διαβρώσεις των ακτών του Κορινθιακού Κόλπου, η επιδίωξη τουριστικής ανάπτυξής του και οι οικιστικές πιέσεις σε επαφή με τον χώρο του, προστέθηκε πρόσφατα η αυθαίρετη εξαίρεση των αισθητικών δασών από το καθεστώς προστασίας του ν. 1650/1986, μετά τη θέση σε ισχύ του ν. 4685/2020.

Περιεχόμενα:

1. Το πρόβλημα της διάβρωσης των ακτών της Κορινθίας

2. Η ιστορία του «Πευκιά» και η προστασία του

α) Μορφολογία – Δασική οικολογία

β) Ιστορία, ανάπτυξη και πολιτισμός

γ) Καθεστώς διαχείρισης και προστασίας

γ.1) Ισχύον νομοθετικό πλαίσιο προστασίας

γ.2) Λειτουργία και διαχείριση

γ.3) Διεκδικήσεις και πιέσεις «τουριστικής ανάπτυξης»

γ.4) Διευκρινίσεις και απόψεις όσον αφορά το καθεστώς προστασίας και διαχείρισης

δ) Ο Πευκιάς ενώπιον της ελληνικής Δικαιοσύνης

3. Η νομική προστασία των αισθητικών δασών και η απαξίωσή τους από τον ν. 4685/2020

α) Δασική νομοθεσία

β) Περιβαλλοντική νομοθεσία

γ) Συμπεράσματα και προτάσεις

[Η μελέτη είναι διαθέσιμη σε αρχείο pdf ΕΔΩ ]

1. Το πρόβλημα της διάβρωσης των ακτών της Κορινθίας

Ολοένα και περισσότερο προβάλλεται κατά το τελευταίο διάστημα η ανάγκη άμεσης αντιμετώπισης των σοβαρών προβλημάτων διάβρωσης και περιβαλλοντικής υποβάθμισης που απειλούν ένα από τα ωραιότερα αισθητικά δάση της πατρίδας μας και στολίδι της Κορινθίας, το αισθητικό δάσος του «Πευκιά»[1] Ξυλοκάστρου. Τα έντονα φαινόμενα διάβρωσης και υποχώρησης τμημάτων της βόρειας ακτογραμμής της Κορινθίας, που πλήττουν σχεδόν κάθε χρόνο την παραλία του αισθητικού δάσους, θέτουν πλέον σε άμεσο κίνδυνο τον «Πευκιά», επιδεινώνοντας καθημερινά την κατάσταση των μονοπατιών, των πεζοδρόμων και λοιπών κοινοχρήστων χώρων πρασίνου και αναψυχής εντός αυτού.[2]

Το πρόβλημα της διάβρωσης αποτελεί ένα σύνθετο, δυναμικό και έντονα εξελισσόμενο φαινόμενο[3] που πλήττει ολόκληρο το παράλιο τμήμα του Κορινθιακού Κόλπου.[4] Συνδυάζεται και με άλλα φαινόμενα, όπως κατολίσθηση των πρανών του θαλασσίου μετώπου σε περιοχές με μεγάλη κλίση και γενικότερα με την κλιματική αλλαγή, που εκφράζεται με την αλλαγή κατεύθυνσης και την ένταση των επικρατούντων ανέμων και με την άνοδο της Μέσης Στάθμης της Θάλασσας (ΜΣΘ), ιδίως σε ένα έντονα σεισμογενές περιβάλλον, όπως ο Κορινθιακός Κόλπος.[5] Ο συνδυασμός των ανωτέρω καθιστά την επίδραση των διαβρώσεων και των υποθαλάσσιων κατακρημνίσεων στην ακτογραμμή ακόμα πιο επαχθή και καταστροφική για το τοπίο και το περιβάλλον της περιοχής καθώς και για τη ζωή και τις περιουσίες των κατοίκων των παραθαλάσσιων οικισμών.

Η διάβρωση των ακτών οφείλεται σε ποικίλους παράγοντες, μεταξύ των οποίων κυρίως αναφέρονται αφ’ ενός η κλιματική αλλαγή, που είναι δυνατόν να προκαλέσει μεταβολή στη συχνότητα εμφάνισης και έντασης των ανέμων, δράση μεγάλου ύψους κυματισμών, αύξηση της μέσης στάθμης της θάλασσας και μεταβολές στην ένταση και τη συχνότητα των βροχοπτώσεων και αφ’ ετέρου οι ανθρώπινες επεμβάσεις,που αφορούν κυρίως την κατασκευή παράκτιων έργων, τη λατόμευση παράκτιου υλικού, την κατασκευή φραγμάτων και την έντονη αστικοποίηση των παράκτιων περιοχών.[6]

Το πρόβλημα της διάβρωσης αποκτά ιδιαίτερα καταστροφική διάσταση, όταν συνδυαστεί με την εκδήλωση φαινομένων έντονων βροχοπτώσεων, ανέμων, χιονοπτώσεων κ.λπ. Η Ελλάδα, με ποσοστό 28,6% της ακτογραμμής της να υφίσταται διαβρώσεις, αποτελεί την 4η περισσότερο πληττόμενη χώρα στη λίστα των Ευρωπαϊκών κρατών με παράκτιο περιβάλλον απειλούμενο από τη διάβρωση (μετά την Πολωνία, την Κύπρο και τη Λεττονία, με ποσοστά 55%, 37,8% και 32,8%, αντίστοιχα).[7]

Διάβρωση και καταστροφή στην παραλία Ξυλοκάστρου

Στην Κορινθία, η οποία αποτελεί την περιοχή που μας απασχολεί, οι τοπικές αρχές έχουν ήδη κινητοποιηθεί για την αντιμετώπιση των κινδύνων.[8] Η Περιφέρεια Πελοποννήσου ακολουθεί ολοκληρωμένο σχεδιασμό παρεμβάσεων ως αποτέλεσμα ερευνητικού προγράμματος που εκπονήθηκε από το Εργαστήριο Λιμενικών Έργων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ), το οποίο παρακολουθεί τον Κορινθιακό Κόλπο επί δεκαετίες επικαιροποιώντας τα δεδομένα των ερευνών του.[9] Αναμένεται επίσης και η ολοκλήρωση συνολικής επιστημονικής μελέτης για την πληττόμενη περιοχή από το Πανεπιστήμιο Πατρών, προκειμένου οι αρχές να προχωρήσουν, σύμφωνα και με αυτήν, στα αναγκαία έργα για την προστασία της περιοχής από την εκτεταμένη διάβρωση.[10]

Τα μέτρα που προτείνονται από επιστήμονες του χώρου είναι κυρίως μια σειρά ακτομηχανικών λύσεων που εστιάζει αφ’ ενός στην κατασκευή έργων όπως βραχίονες, κυματοθραύστες (έξαλοι και ύφαλοι), παράκτιοι τοίχοι κ.ά. και αφ’ ετέρου στον εμπλουτισμό των παραλιών, στην αλλαγή της υποθαλάσσιας παράκτιας κλίσης και στη σταθεροποίηση των αμμοθινών, όπου υπάρχουν.[11] Εξ αιτίας ωστόσο της έκτασης των καταστροφών υποστηρίζεται από τοπικούς φορείς, κατοίκους και περιβαλλοντικές οργανώσεις και η άποψη ότι η διάβρωση των ακτών του Κορινθιακού Κόλπου αντιμετωπίζεται με ολιγωρία και αποσπασματικότητα από τις υπεύθυνες υπηρεσίες και αρχές, αντίθετα με την προοπτική της βιώσιμης ανάπτυξης της περιοχής σε βάθος χρόνου.[12]

Ενόψει αυτών, ως ενδεδειγμένη λύση για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της διάβρωσης των ακτών της βόρειας Κορινθίας, προβάλλεται η Ολοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιας Ζώνης (ΟΔΠΖ), η οποία ωστόσο απαιτεί συνεργασία και αλληλοσυμπλήρωση μιας ευρύτερης ομάδας επιστημόνων, διαφορετικών ειδικοτήτων, της τοπικής κοινωνίας και εκείνων που διαμορφώνουν τις πολιτικές και λαμβάνουν τις αποφάσεις για τη διαχείριση και προστασία του παράκτιου περιβάλλοντος, σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο.[13]

Έχει συναφώς υποστηριχθεί ότι ένα επιτυχημένο διαχειριστικό σχέδιο για τη διάβρωση των ακτών, θα πρέπει να συγκεντρώνει τα ακόλουθα στοιχεία, όσον αφορά τους στόχους του: α) αειφορία των μέτρων σύμφωνα με τις απαιτήσεις της εξεταζόμενης παράκτιας ζώνης, β) σχεδιασμό του παραλιακού μετώπου και συνακόλουθη ενσωμάτωσή του στον ευρύτερο σχεδιασμό της παράκτιας ζώνης (χωροταξική προσέγγιση), γ) εξισορρόπηση αντικρουόμενων απαιτήσεων, δ) συνέπεια στη λήψη των αποφάσεων, και ε) ευελιξία στα προτεινόμενα μέτρα αντιμετώπισης των παράκτιων προβλημάτων.[14]

Αναμφίβολα, οι εικόνες του κατεστραμμένου παραλιακού μετώπου σε επαφή με το πευκοδάσος του Ξυλοκάστρου, δεν αφήνουν περιθώρια καθυστέρησης και εσφαλμένων χειρισμών όσον αφορά τη διαχείριση και προστασία του περιβάλλοντος της περιοχής και την αποκατάστασή του. Αντιθέτως η έκταση και η ένταση της βλάβης της ακτής θα πρέπει να ενεργοποιήσει άμεσα τις αρμόδιες αρχές, επιστημονικούς φορείς και περιβαλλοντικές οργανώσεις, τους κατοίκους και κάθε ενδιαφερόμενο για την από κοινού ανάληψη δράσης, ώστε να αντιμετωπισθούν οι υφιστάμενες καταστροφές και να αποτραπούν νέες.

Εργασίες αποκατάστασης του περιβάλλοντος στις ακτές της Κορινθίας

Άλλωστε και η Διεθνής Σύμβαση της Βαρκελώνης[15] «για την Προστασία του Θαλασσίου Περιβάλλοντος και των Παράκτιων Περιοχών της Μεσογείου», η οποία έχει κυρωθεί νομοθετικά και δεσμεύει την Ελλάδα, το δε αισθητικό δάσος του Πευκιά έχει υπαχθεί στην προστασία του Πρωτοκόλλου 4 αυτής ως «Ειδικά Προστατευόμενη Περιοχή»,[16] κατόπιν των σχετικών τροποποιήσεών της, όπως υιοθετήθηκαν με τους ν. 1634/1986 και 3022/2002,[17] ορίζει ρητά στα άρθρα 4 (παρ. 3 περ. α’ και ε’, 4 και 6), 11Β (νέο άρθρο 15) και 13 (νέο άρθρο 17), ότι:

«Άρθρο 4. 3α) Τα Συμβαλλόμενα Μέρη, για να προστατεύσουν το περιβάλλον και να συνεισφέρουν στη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής της Μεσογείου Θαλάσσης, θα εφαρμόζουν, σύμφωνα με τις δυνατότητές τους, την αρχή της πρόληψης, δυνάμει της οποίας, όπου υπάρχουν απειλές σοβαρής ή μη αναστρέψιμης ζημίας, η έλλειψη πλήρους επιστημονικής βεβαιότητος δεν θα προβάλλεται ως λόγος αναβολής της λήψης αποδοτικών σε σχέση με το κόστος τους μέτρων, για την πρόληψη της περιβαλλοντικής υποβάθμισης. … ε) θα αναλάβουν την υποχρέωση να προάγουν την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών λαμβάνοντας υπόψη την προστασία των περιοχών οικολογικού και αισθητικού ενδιαφέροντος και τη λογική χρήση των φυσικών πόρων. 4. Κατά την εφαρμογή της Σύμβασης και των σχετικών Πρωτοκόλλων, τα Συμβαλλόμενα Μέρη: α) θα υιοθετούν προγράμματα και μέτρα, τα οποία θα περιέχουν, όπου αυτό είναι κατάλληλο, χρονικά όρια για την ολοκλήρωσή τους, β) θα χρησιμοποιούν τις βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές και τις βέλτιστες περιβαλλοντικές πρακτικές και θα προάγουν την εφαρμογή και τη μεταφορά περιβαλλοντικά αποδεκτής τεχνολογίας και την πρόσβαση σε αυτή, συμπεριλαμβανομένων τεχνολογιών καθαρής παραγωγής, λαμβάνοντας υπόψη τις κοινωνικές, οικονομικές και τεχνολογικές συνθήκες. 6. Τα Συμβαλλόμενα Μέρη θα δεσμεύονται ευρύτερα να προάγουν … μέτρα τα οποία αφορούν στην εφαρμογή των προγραμμάτων βιώσιμης ανάπτυξης, στην προστασία, διατήρηση και αποκατάσταση του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων στην περιοχή της Μεσογείου Θάλασσας. … 11Β. 1. Τα Συμβαλλόμενα Μέρη θα διασφαλίζουν ότι οι αρμόδιες αρχές τους θα παρέχουν στο κοινό την κατάλληλη πρόσβαση στην πληροφόρηση σχετικά με την κατάσταση του Περιβάλλοντος στο πεδίο εφαρμογής της Σύμβασης και των Πρωτοκόλλων, σχετικά με δραστηριότητες ή μέτρα τα οποία επηρεάζουν δυσμενώς ή τα οποία είναι πιθανόν να επηρεάσουν δυσμενώς την κατάσταση του περιβάλλοντος και σχετικά με δραστηριότητες οι οποίες διεξάγονται ή με μέτρα τα οποία λαμβάνονται σύμφωνα με τη Σύμβαση και τα Πρωτόκολλα. 2. Τα Συμβαλλόμενα Μέρη θα διασφαλίζουν ότι θα παρέχεται στο κοινό η ευκαιρία να συμμετάσχει στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων που είναι σχετικές με το πεδίο εφαρμογής της Σύμβασης και των Πρωτοκόλλων, όπως αυτό είναι κατάλληλο. … 13. Τα Συμβαλλόμενα Μέρη ορίζουν το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος των Ην. Εθνών ως υπεύθυνον ίνα διεκπεραιώνει τα κάτωθι καθήκοντα Γραμματείας: … 3 … β) Να παραλαμβάνει, να εξετάζει και να απαντά σε ερωτήματα και πληροφορίες από μη Κυβερνητικούς οργανισμούς και από το κοινό όταν σχετίζονται με θέματα κοινού ενδιαφέροντος ή δραστηριότητες οι οποίες διεξάγοντα σε περιφερειακό επίπεδο».

Συναφώς, σύμφωνα με τα άρθρα 10-11 του «Πρωτοκόλλου για τις ειδικά προστατευόμενες περιοχές της Μεσογείου» της Σύμβασης της Βαρκελώνης, το οποίο κυρώθηκε με τον ν. 1634/1986: «Άρθρο 10. Τα μέρη ενθαρρύνουν και εντείνουν τις δραστηριότητες επιστημονικής και τεχνικής έρευνας σχετικά με τις προστατευόμενες περιοχές τους καθώς και με τα οικοσυστήματα … των περιοχών αυτών. Άρθρο 11. … Τα μέρη πρέπει … να εντείνουν τις προσπάθειές τους, ώστε το κοινό και οι οργανισμοί προστασίας της φύσης των ενδιαφερόμενων μερών να συμμετέχουν στη λήψη των κατάλληλων μέτρων, που απαιτούνται για την προστασία των περιοχών αυτών».

Οι διεθνούς δικαίου αυτοί κανόνες επιβάλλουν στην ελληνική πολιτεία την υποχρέωση άμεσης λήψης όλων των αναγκαίων μέτρων για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος, μεταξύ άλλων, στην ακτογραμμή του Πευκιά και για την αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος της περιοχής, προκειμένου να αποφευχθεί και στο μέλλον τέτοια ζημία.

2. Η ιστορία του «Πευκιά» και η προστασία του

α) Μορφολογία – Δασική οικολογία

Ο «Πευκιάς» Ξυλοκάστρου Κορινθίας είναι ένα από τα δεκαεννέα (19) χαρακτηρισμένα «αισθητικά δάση» της πατρίδας μας.[18] Η κήρυξή του ως «αισθητικού δάσους» συντελέσθηκε βάσει της δασικής νομοθεσίας(άρθρο 78 Δασικού Κώδικα – νδ/τος 86/1969, όπως ισχύει μετά το άρθρο 3 του ν. 996/1971), ενώ προστατευόταν σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 1650/1986 «Για την προστασία του περιβάλλοντος», όπως ίσχυε μέχρι τον πρόσφατα ψηφισθέντα ν. 4685/2020 (Α’ 92/07.05.2020) ο οποίος, χωρίς καμία σχετική αιτιολογία, εξαίρεσε τα αισθητικά δάση από το καθεστώς προστασίας του ν. 1650/1986.[19]

Ο «Πευκιάς» συνιστά παραλιακό δάσος χαλεπίου πεύκης,[20] ηλικίας τουλάχιστον 300 ετών,[21] εκτεινόμενο σε μήκος 1.760 μ., παράλληλα με την ακτή, με πλάτος που κυμαίνεται από 80 έως 220 μ.[22] Έχει συνολική έκταση 275 στρέμματα.[23] Οι κλίσεις του εδάφους του είναι πολύ μικρές: 0-4%. Πρόκειται για παλαιό φυσικό πευκοδάσος με υπώροφο αειφύλλων πλατυφύλλων κατά το μεγαλύτερο μέρος του. Στην περιοχή αρχικά υπήρχε ένα μεγάλο πευκοδάσος το οποίο σταδιακά αποψιλώθηκε, προκειμένου να εξασφαλιστούν καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Από το αρχικό δάσος απέμεινε μόνον ο «Πευκιάς» καθώς το έδαφός του είναι αμμώδες και δεν προσφέρεται για καλλιέργεια.[24]

Το χαρακτηριστικότερο δέντρο που φύεται στο αισθητικό δάσος του Πευκιά είναι η χαλέπιος πεύκη, ενώ συνολικά έχουν καταγραφεί στον χώρο περί τα 83 είδη φυτών, μεταξύ των οποίων ο σχίνος, η μυρτιά, η λυγαριά, ο πρίνος, το αρμυρίκι, η μοσχοϊτιά, ο ασπάλαθος, ο ράμνος, η κουκουναριά, το κυπαρίσσι, η κουτσουπιά, η χαρουπιά, ο φοινικικός κέδρος, η κουμαριά, η πικροδάφνη, ο πλάτανος, η μηδική, η αγριελιά, η δάφνη του Απόλλωνος, ο ευκάλυπτος, η τραχεία πεύκη, η θαλάσσια πεύκη, το γλαυκό κυπαρίσσι, η αγγελική, η κυανόφυλλη ακακία και η ακακία Κωνσταντινουπόλεως (αλβιζία).[25]

Ιδιαίτερα σημαντικό για την αξία της βιοποικιλότητας του δάσους του Πευκιά είναι ότι σε αυτό έχει καταγραφεί και αρχαίος οικότυπος χαλεπίου πεύκης ο οποίος διαφέρει γενετικά από τη χαλέπιο πεύκη που απαντάται σε άλλα δάση της περιοχής και της χώρας γενικότερα. Ειδικοί επιστήμονες, που παρατηρούσαν επί χρόνια τη χλωρίδα της περιοχής, είχαν σχηματίσει την άποψη ότι η αυτοφυής Χαλέπιος πεύκη του δάσους του «Πευκιά» Ξυλοκάστρου διέφερε σημαντικά από άλλους πληθυσμούς του ίδιου είδους, καθώς ο «Πευκιάς» αναπτυσσόταν σε ακραίες συνθήκες σταθμού επιτυχώς για χιλιάδες χρόνια. Εν όψει των παρατηρήσεων αυτών, το καλοκαίρι του 2002, η συντάξασα τη «Διαχειριστική Μελέτη του Αισθητικού δάσους Πευκιάς 2004-2013», δασολόγος κα Αναστασία Ανδρικοπούλου, συνέλεξε με δική της πρωτοβουλία σπόρους υπεραιωνόβιων ατόμων Χαλεπίου πεύκης, δείγματα των οποίων απέστειλε στον Καθηγητή της Γενετικής του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος ΑΠΘ κ. Φίλιππο Αραβανόπουλο.

Η προκαταρκτική μοριακή ανάλυση των σπόρων Χαλεπίου πεύκης του Πευκιά, η οποία ακολούθως συντελέσθηκε από τον Καθ. κ. Φ. Αραβανόπουλο, με χρήση τεχνικών ανάλυσης DNA, κατέληξε στο συμπέρασμα, ότι: «Ο πληθυσμός Χαλεπίου πεύκης του Πευκιά παρουσιάζει ενδιαφέρον λόγω της θέσεως και των συνθηκών της περιοχής στην οποία φύεται. Η μακροχρόνια διατήρηση του πληθυσμού και η ικανότητά του να εξελίσσεται και να προσαρμόζεται σε ένα, κατά τα αναμενόμενα, σαφώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, εδράζεται στην ύπαρξη υψηλής γενετικής ποικιλότητας και κατάλληλης δομής της στον πληθυσμό».[26]

Με βάση τα αποτελέσματα που προέκυψαν: «1. Ο πληθυσμός Χαλεπίου πεύκης του Πευκιά παρουσιάζει αξιόλογα επίπεδα γενετικής ποικιλότητας αλληλουχιών DNA σε γενετικές παραμέτρους όπως ο αριθμός πολυμορφικών γονιδίων, ο δραστικός αριθμός αλληλομόρφων και η γονιδιακή ποικιλότητα. 2. Σε σύγκριση με άλλους πληθυσμούς Χαλεπίου πεύκης, οι τιμές παραμέτρων γενετικής ποικιλότητας του πληθυσμού του Πευκιά εμφανίζονται μειωμένες. 3. Η γενετική απόσταση μεταξύ του πληθυσμού του Πευκιά και άλλων πληθυσμών Χαλεπίου πεύκης, που μελετήθηκαν σε συγκριτική ανάλυση και για τα ίδια γονίδια, ανέδειξε την ιδιαίτερη θέση του πληθυσμού του Πευκιά, ο οποίος εμφανίζει σημαντική γενετική απόσταση τόσο από πληθυσμούς της κεντρικής Ελλάδος όσο και της Χαλκιδικής. 4. Η γενετική απόσταση μεταξύ του πληθυσμού του «Πευκιά» από σχετικά κοντινούς γεωγραφικά πληθυσμούς (π.χ. περιοχή Αττικής), είναι μεγαλύτερη από την απόσταση γεωγραφικά απομακρυσμένων πληθυσμών, μεταξύ π.χ. των πληθυσμών Αττικής και Σιθωνίας Χαλκιδικής. Αυτό αποτελεί ένδειξη της ιδιαιτερότητας του πληθυσμού του Πευκιά σε γονιδιακή σύνθεση και σε παρουσία συγκεκριμένων αλληλομόρφων».[27] 

Με βάση τα ως άνω προκαταρκτικά αποτελέσματα, προτάθηκαν τα εξής: 1. Η ανάπτυξη προσπαθειών διατήρησης των γενετικών πόρων συστάδας με μεθοδολογίες in situ και ex situ προστασίας. 2. Η διαχείριση του δάσους με σκοπό την προστασία και την υποβοήθηση της φυσικής αναγέννησης με τρόπο που θα διευκολύνει και θα ενισχύει τη διασταυρωσιμότητα μεταξύ των ατόμων της συστάδας. 3. Η διερεύνηση χρηματοδοτικών πηγών, ώστε να συνεχιστεί και να εμπλουτιστεί η παραπάνω μελέτη με την ανάλυση περισσότερων γονιδιακών θέσεων (> 30), με σκοπό την επιβεβαίωση των άκρως ενδιαφερόντων αρχικών αποτελεσμάτων και την καλύτερη τεκμηρίωσή τους. Επίσης επιβάλλεται και η ανάλυση άλλων γνωρισμάτων που σχετίζονται με τη φαινομενική ποικιλότητα σε μεγαλύτερο και πλέον αξιόπιστο δείγμα. Με τους τρόπους αυτούς θα καταστεί δυνατή η διατύπωση συγκεκριμένων προτάσεων για τη διαχείριση της συστάδας, με σκοπό τη διασφάλιση του εξελικτικού δυναμικού της και την προστασία των γενετικών πόρων της. 4. Η παρουσίαση των παραπάνω, και ευελπιστούμε νέων, αποτελεσμάτων σε εκλαϊκευμένη εκδοχή με σκοπό την ανάδειξη των συγκεκριμένων χαρακτηριστικών του δάσους τόσο προ την τοπική κοινωνία όσο και προς τους επισκέπτες του».[28]

Το 1926 ο Πευκιάς κηρύχθηκε «αναδασωτέα έκταση» δυνάμει της υπ’ αριθ. 136621/09.08.1926[29] αποφάσεως του Υπουργού Γεωργίας και παραχωρήθηκε προσωρινά στις κοινότητες Ξυλοκάστρου και Συκιάς, με σκοπό την αναδάσωσή του. Οι κοινότητες, συνεργαζόμενες με τη Δασική Υπηρεσία, προχώρησαν σε τεχνητή αναδάσωση της εκτάσεως, μετά την ολοκλήρωση της οποίας το δάσος παραχωρήθηκε οριστικά, με το από 25/11/1926 Πρωτόκολλο παράδοσης – παραλαβής στην κοινότητα Ξυλοκάστρου και με το από 05/05/1955 αντίστοιχο Πρωτόκολλο στην κοινότητα Συκιάς, με τον όρο να παραμείνει δασικός ο χαρακτήρας της εκτάσεως, μη επιτρεπομένης της αλλαγής της μορφής της. Μόνο σε μικρό τμήμα του δάσους, εμβαδού 130 τ.μ., ήρθη ο αναδασωτέος χαρακτήρας, δυνάμει του βδ/τος 256/23.03.1965 (Α’ 65/17.04.1965) για την ανέγερση του ιερού ναϊδρίου της Αγίας Βαρβάρας, στο σημείο όπου βρίσκεται και σήμερα.[30] Στον Πευκιά διενεργήθηκαν και συμπληρωματικές αναδασώσεις με αυτόχθονα αλλά και ξενικά είδη.[31] Κυρίαρχη θέση ωστόσο παραμένει ότι πρόκειται για φυσικό δάσος, ενώ καμία δασική πυρκαγιά δεν έχει καταγραφεί στο περιβάλλον του στα νεώτερα χρόνια.[32]

Ασθητικό δάσος Πευκιά Ξυλοκάστρου
(https://filotis.itia.ntua.gr)

β) Ιστορία, ανάπτυξη και πολιτισμός

Ο «Πευκιάς» αποτελώντας ανέκαθεν τοπίο ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς και προσφέροντας μοναδικές συνθήκες αναψυχής, συνετέλεσε καθοριστικά στην ανάδειξη της ευρύτερης περιοχής του Ξυλοκάστρου σε μία από τις πλέον δημοφιλείς λουτροπόλεις της Ελλάδας και σε ιδανικό παραθεριστικό θέρετρο των αρχών του 20ού αιώνα.

Η ονομασία του Ξυλοκάστρου προέρχεται από το ξύλινο φρούριο που χτίστηκε το 1260 μ.Χ., κατά την εποχή της Φραγκοκρατίας στη δυτική πλευρά του λόφου «Κατή τον Πεύκο». Το κάστρο δέσποζε πάνω από τη σημερινή πόλη, κοντά στον ποταμό Σύθα, λειτουργώντας ως παρατηρητήριο μέχρι την καταστροφή του από σεισμό, το 1402.[33] Η περιοχή του Ξυλοκάστρου υπήρξε γνωστή και με το προσωνύμιο «Οξώκαμπος», αλλά και «Ανθούπολις» λόγω της μεγάλης αφθονίας της σε βλάστηση και της πλούσιας χλωρίδας της.[34]

Κύριο καλλιεργήσιμο αγαθό της περιοχής υπήρξε ανέκαθεν η Κορινθιακή σταφίδα, που απέφερε στο Ξυλόκαστρο σημαντικά έσοδα. Η σταφίδα μεταφερόταν στην Πάτρα με πλοιάρια, απ’ όπου εξαγόταν κυρίως στη Μεγ. Βρετανία.[35]

Η προσιτή απόσταση του Ξυλοκάστρου από τα μεγάλα αστικά κέντρα της Αττικής και των Πατρών και οι καταγάλανες προσβάσιμες παραλίες του, σε συνδυασμό με τα ήρεμα, ειδυλλιακά τοπία του κυρίως στον χώρο του πευκοδάσους, ανέδειξαν το Ξυλόκαστρο σε αγαπημένο προορισμό διακοπών όχι μόνο για το ευρύ κοινό, αλλά και για σημαντικές προσωπικότητες της εποχής, πολιτικά πρόσωπα, λογοτέχνες, καλλιτέχνες, διπλωμάτες κ.ά.

Σούρουπο στην παραλία του Ξυλοκάστρου

Το 1912 το Ξυλόκαστρο αποσπάσθηκε από τον Δήμο Τρικάλων, στον οποίο είχε προσαρτηθεί το 1845 και κατέστη ξεχωριστή Κοινότητα.[36] Η μεγάλη ανάπτυξη της περιοχής ξεκίνησε μετά το 1915 κυρίως στον τομέα του τουρισμού.[37] Το 1919 επί προεδρίας Κωνσταντίνου Δασίου το Ξυλόκαστρο απέκτησε παραθεριστικό χαρακτήρα, αποτελώντας μια ιδανική παραθαλάσσια λουτρόπολη. Στους κατάφυτους χώρους του ευωδιαστού πευκοδάσους του απολάμβαναν τον θερινό τους περίπατο βασιλείς, πρωθυπουργοί, διάσημοι ηθοποιοί, φημισμένοι καλλιτέχνες, λογοτέχνες και ποιητές, ονομαστές οικογένειες και εξέχουσες προσωπικότητες της Ελλάδας και της Ευρώπης, που κάθε καλοκαίρι κατέκλυζαν το Ξυλόκαστρο για τον παραθερισμό και την αναψυχή τους.[38]

Το 1923 εγκαταστάθηκαν στο Ξυλόκαστρο Έλληνες πρόσφυγες από την περιοχή της Νικομήδειας της Μικράς Ασίας,[39] που με την παρουσία τους και τη δραστηριοποίησή τους στην τοπική κοινωνία προσέφεραν στην ανάπτυξη και στον πολιτισμό.

Την ίδια χρονιά, ο διακεκριμένος ζωγράφος και καθηγητής καλλιτεχνικών στο Γυμνάσιο της Κορίνθου, Νίκος Σαντοριναίος, εμπνεύστηκε και διοργάνωσε στον «Πευκιά» τα «Ανθεστήρια», μία καλοκαιρινή εορτή κατά την οποία κοπέλες της περιοχής, με ενδυμασίες αρχαίων θεοτήτων και νυμφών, χόρευαν μέσα στην ομορφιά του πευκοδάσους και μοίραζαν λουλούδια στους επισκέπτες και στους ντόπιους που διασκέδαζαν.[40]

Επίσης το 1923, ο Σωτήριος Κροκιδάς, βουλευτής Κορινθίας και Πρωθυπουργός της Ελλάδος, ίδρυσε με προσωπική δωρεά του το «Κροκίδειον Δημοτικόν Σχολείον» κοντά στην είσοδο του «Πευκιά». Την κωμόπολη του Ξυλοκάστρου κοσμούν και άλλα αξιόλογα κτήρια, μεταξύ των οποίων, ο Πύργος του Κιαμήλμπεη, τελευταίου Οθωμανού διοικητή της Κορίνθου, χτισμένος στη Συκιά περί το 1750, το αρχοντικό του Γεωργίου Κρινάκου, ανεγερθέν μεταξύ 1870-1880, στο οποίο σήμερα στεγάζεται το Δημαρχείο και η θερινή κατοικία του πρώην Πρωθυπουργού Κων. Τσαλδάρη, η οποία ολοκληρώθηκε το 1936 και σήμερα λειτουργεί ως ξενοδοχείο.[41]

Έργα του Νίκου Σαντοριναίου εμπνευσμένα από το τοπίο του Πευκιά

Η ομορφιά του περιβάλλοντος του «Πευκιά» και η υψηλή αισθητική του αξία έγιναν πηγή έμπνευσης σπουδαίων Ελλήνων ποιητών και λογοτεχνών. Ο Κώστας Καρυωτάκης, αν και δεν είχε καταγωγή από την περιοχή, συνδέθηκε με το περιβάλλον και τη ζωή του τόπου περνώντας τις διακοπές του στο σπίτι του παππού του, στο Ξυλόκαστρο. Στο ποίημα του «Ύπνος» από τη συλλογή του «Νηπενθή» (1921) ο ποιητής αναφέρεται στο ονειρικό τοπίο και στις νεανικές αναμνήσεις του από το δάσος του «Πευκιά»,[42] το οποίο αποκαλεί «τό πράσινο ἀκρογιάλι τῆς πατρίδας»:

«Θὰ μᾶς δοθεῖ τὸ χάρισμα καὶ ἡ μοῖρα
νὰ πᾶμε νὰ πεθάνουμε μία νύχτα
στὸ πράσινο ἀκρογιάλι τῆς πατρίδας;

Γλυκὰ θὰ κοιμηθοῦμε σὰν παιδάκια
γλυκά. Κι ἀπάνωθέ μας θὲ νὰ φεύγουν,
στὸν οὐρανό, τ᾿ ἀστέρια καὶ τὰ ἐγκόσμια.

Θὰ μᾶς χαϊδεύει ὡς ὄνειρο τὸ κῦμα.
Καὶ γαλανὸ σὰν κῦμα τ᾿ ὄνειρό μας
θὰ μᾶς τραβάει σὲ χῶρες ποὺ δὲν εἶναι.

Ἀγάπες θά ῾ναι στὰ μαλλιά μας οἱ αὖρες,
ἡ ἀνάσα τῶν φυκιῶν θὰ μᾶς μυρώνει,
καὶ κάτου ἀπ᾿ τὰ μεγάλα βλέφαρά μας,
χωρὶς νὰν τὸ γρικοῦμε θὰ γελᾶμε …».

1. Το Ξυλόκαστρο στις αρχές του 20ού αι. – 2. Ο Κ. Καρυωτάκης στον Πευκιά, το 1927

Στην περιοχή του Ξυλοκάστρου έζησε επί πολλά χρόνια και ο Άγγελος Σικελιανός, για τον οποίο επίσης το κοντινό δάσος του Πευκιά στάθηκε πηγή έμπνευσης και τόπος περιπάτου και περισυλλογής. Ο Σικελιανός ανήγειρε σύμφωνα με δικά του σχέδια, το 1916, μία εξοχική βίλλα στο ανατολικό άκρο του Πευκιά, στη θέση «Συκιά»[43].

Η βίλλα Σικελιανού σώζεται έως και σήμερα, ενώ αναφέρεται και στο επίσημο κείμενο του διατάγματος χαρακτηρισμού του αισθητικού δάσους, το έτος 1974, για την οριοθέτηση του ανατολικού ορίου του Πευκιά.[44] Στο σπίτι αυτό ο Άγγελος Σικελιανός έζησε με την πρώτη σύζυγό του, την αμερικανίδα αρχαιολόγο και χορογράφο Εύα Πάλμερ. Εκεί υποδέχθηκαν τον μοναχογιό τους Γλαύκο και οραματίσθηκαν, σχεδίασαν και οργάνωσαν τις περίφημες «Δελφικές Εορτές», που αναβίωσαν στον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών τα έτη 1927 και 1930. Στη βίλλα πλάι στον Πευκιά έλαβαν χώρα και οι πρόβες των ηθοποιών για τις Δελφικές παραστάσεις, ενώ η Εύα Πάλμερ διατηρούσε εκεί τον προσωπικό της αργαλειό, στον οποίο ύφαινε η ίδια όλα τα κοστούμια του χορού των παραστάσεων και τα ενδύματα που φορούσε εκείνη και η οικογένειά της. Επίσης, στη βίλλα αυτή το ζευγάρι Πάλμερ – Σικελιανού φιλοξένησε σημαντικές προσωπικότητες των Ελληνικών γραμμάτων, της πολιτικής ζωής της εποχής και των τεχνών, μεταξύ των οποίων ο Κωστής Παλαμάς, ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Κώστας Καρυωτάκης, ο Δημήτρης Μητρόπουλος, ο Μανώλης Καλομοίρης, η Ισιδώρα Ντάνκαν, η Κατίνα Παξινού και ο Αλέξης Μινωτής, η Μαρίκα Κοτοπούλη, ο Γιάννης Γρυπάρης και πολλοί άλλοι.

Το 1986, η βίλλα Σικελιανού χαρακτηρίστηκε ως «έργο τέχνης και ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο», «ως αξιόλογο δείγμα των αρχών του 20ού αιώνα με εκλεκτικιστικά στοιχεία και γιατί υπήρξε η βίλλα του ποιητή Άγγελου Σικελιανού».[45] Έκτοτε προστατεύεται από τη σχετική νομοθεσία.[46]

Σήμερα, οι κεντρικοί χώροι της οικίας του Σικελιανού, αν και αποτελούν πλέον τμήμα ευρύτερης ξενοδοχειακής επιχείρησης της οικογένειας Τυπάλδου, παραμένουν ανοιχτοί στο κοινό χωρίς αντίτιμο. Οι επισκέπτες της οικίας μπορούν να περιηγηθούν στο εσωτερικό της, μελετώντας βιβλία του Άγγελου Σικελιανού ή παρακολουθώντας ταινίες για το έργο του, στον ίδιο χώρο όπου έζησε ο ποιητής μερικά από τα πλέον δημιουργικά χρόνια της ζωής του και όπου διαμορφώθηκε ένα σπουδαίο και μοναδικό κεφάλαιο της ιστορίας των νεοελληνικών γραμμάτων και του πολιτισμού.

Η «Βίλλα Σικελιανού» στη Συκιά Ξυλοκάστρου

Το 1955, η «Φίνος Φιλμ» πραγματοποιεί στην περιοχή το μεγαλύτερο μέρος των γυρισμάτων της ταινίας «Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο» σε σενάριο – σκηνοθεσία Αλ. Σακελλάριου, με τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι και τους αλησμόνητους ηθοποιούς Μίμη Φωτόπουλο, Βασ. Αυλωνίτη, Τζένη Καρέζη και Αλ. Αλεξανδράκη. Η ταινία γνώρισε τεράστια επιτυχία, ενώ τα νοσταλγικά πλάνα της από τις εξοχές του Ξυλοκάστρου θα παραμείνουν αξέχαστα και πολυαγαπημένα σε γενιές και γενιές. Αργότερα, το 1963 και ο σκηνοθέτης Βασίλης Γεωργιάδης, καταγόμενος από προσφυγική οικογένεια της Μικρασίας, γύρισε στο Ξυλόκαστρο, τόπο στον οποίο έζησε από παιδί, τη βραβευμένη ταινία του «Τα κόκκινα φανάρια», με τη Τζένη Καρέζη, τον Γιώργο Φούντα και μια ομάδα εκλεκτών ηθοποιών.[47]

Το 1960 ολοκληρώνεται η αγιογράφηση του μητροπολιτικού ναού Αγίου Βλασίου[48] στην κεντρική πλατεία του Ξυλοκάστρου, φιλοτεχνημένη από τους Φώτη Κόντογλου, Σπύρο Βασιλείου και Αγήνορα Αστεριάδη. Μερικά χρόνια μετά ανεγείρεται, με σχέδια Αναστασίου Ορλάνδου και σπάνια αρχιτεκτονική παλαιοχριστιανικού ρυθμού, ο ιερός ναός Παναγίας Φανερωμένης, ο οποίος φέρει πύργο, βαπτιστήριο και θαυμάσια ψηφιδωτά και αποτελεί, στα νεώτερα χρόνια, το πιο χαρακτηριστικό «οικοδόμημα – σύμβολο» της πόλης.

Τα καλοκαίρια περνούσαν ευχάριστα για τους εκατοντάδες παραθεριστές του Ξυλοκάστρου, καθώς όση και αν ήταν η ζέστη, το εξαιρετικό κλίμα της περιοχής, ο δροσερός «Πευκιάς» και οι πανέμορφες παραλίες τους αποζημίωναν μοναδικά! Από το σούρουπο ως αργά το βράδυ, τα καθίσματα στα πεζοδρόμια των καφενείων και των ζαχαροπλαστείων γέμιζαν με κόσμο. Οι ηλικιωμένοι επιδίδονταν σε ατελείωτες συζητήσεις για τα πολιτικά πράγματα της χώρας, οι μεσόκοποι κουβέντιαζαν για τις δουλειές τους, ενώ οι νέοι απολάμβαναν όμορφους περιπάτους στην παραλία και στα καταπράσινα δρομάκια του Πευκιά. Οι επώνυμοι παραθεριστές και η καλή κοινωνία του Ξυλοκάστρου προτιμούσαν να κάνουν το μπάνιο τους, αλλά και να παίρνουν το ποτό ή το παγωτό τους στο τουριστικό περίπτερο που λειτουργούσε στο δάσος, όπως κι οι κατασκηνώσειςτων Α/φών Τυπάλδου με ξένους κυρίως κατασκηνωτές. Οι θερινές διακοπές κυλούσαν ξένοιαστα και ανάλαφρα για μικρούς και μεγάλους, δίνοντας στο Ξυλόκαστρο φήμη, πλούτο και έναν ανεπανάληπτο κοσμοπολίτικο αέρα..[49]

Στα νεώτερα χρόνια, χάθηκε ανεπιστρεπτί η αίγλη εκείνης της εποχής, κατά την οποία κυριαρχούσε η ισορροπημένη, ήπια ανάπτυξη σε αρμονία με το τοπίο της περιοχής και τη φυσική ομορφιά της. Από τη δεκαετία του ’70 και μετά το Ξυλόκαστρο άλλαξε μορφή… Επρόκειτο όμως για μία αλλαγή που συχνά έφερε περιβαλλοντική υποβάθμιση και αλλοίωση.[50]

Πολυκατοικίες αστικού τύπου και υπερμεγέθεις ξενοδοχειακές μονάδες ξεφύτρωσαν ραγδαία στις άλλοτε σαγηνευτικές γειτονιές, πνίγοντας την απλή και ανεπιτήδευτη ομορφιά του οικισμού και την άλλοτε ζηλευτή εικόνα του. Πολλά αριστουργήματα της τοπικής αρχιτεκτονικής, παλαιά νεοκλασικά σπίτια με μαρμάρινα και γύψινα διακοσμητικά στα μπαλκόνια και στις μετώπες τους, εξοχικά αρχοντικά, μαζί με τους ολάνθιστους κήπους και τις ηλιόλουστες αυλές τους, θυσιάστηκαν τότε για να δώσουν τη θέση τους σε σύγχρονα μεγαθήρια εντελώς άσχετα και εχθρικά προς το παραδοσιακό στοιχείο και το ήρεμο τοπίο που χαρακτήριζαν την ωραία κωμόπολη του Κορινθιακού.[51]

Ο τουρισμός έγινε μαζικός και απρόσωπος, προσανατολισμένος στο κέρδος. Σε κοντινές περιοχές, η βιομηχανική δραστηριότητα έθεσε νέα μέτρα και ρυθμούς στο βίο των ανθρώπων με όλα τα συνακόλουθα προβλήματα που επέφερε η περιβαλλοντική ρύπανση και η απαξίωση του χώρου και του τοπίου. Για το όμορφο δάσος του Πευκιά ξεκίνησε μια μακρόχρονη εποχή διεκδικήσεων και αμφισβήτησης του ιδιοκτησιακού και διαχειριστικού καθεστώτος του, που έθεσε σε κίνδυνο το ευαίσθητο, μοναδικής αξίας περιβάλλον του, το τοπίο του και τη βιοποικιλότητά του. Στο ήδη απομειωμένο και επιβαρυμένο οικοσύστημα του Πευκιά εξ αιτίας των παραχωρήσεων εκτάσεών του, που είχαν συντελεστεί στις αρχές του αιώνα για την ανέγερση αγροκηπίου και άλλων κτισμάτων και της λειτουργίας κατασκηνώσεων και αναψυκτηρίωνκατά τα προηγούμενα έτη, προστέθηκε, το 1970, η κήρυξη του Πευκιά ως «τουριστικού τόπου» και του αιγιαλού έμπροσθεν αυτού ως «δημόσιου τουριστικού κτήματος»,[52] γεγονός που είχε ως άμεση συνέπεια να ενταθούν οι πιέσεις για την τουριστική και επενδυτική εκμετάλλευση του δάσους του Πευκιά καθ’ όλα τα μετέπειτα χρόνια.

Χρειάστηκαν πολύχρονες και συντονισμένες προσπάθειες των αρμοδίων φορέων και αρχών, κυρίως του Υπουργείου Γεωργίας (ακολούθως του ΥΠΑΑΤ και ΥΠΕΚΑ), της Διεύθυνσης Δασών Κορινθίας, του Δασαρχείου και του Δήμου Ξυλοκάστρου, καθώς και μεμονωμένων κατοίκων και ενώσεών τους, ώστε ν’ αποφευχθεί ο κίνδυνος εκμετάλλευσης του πευκοδάσους με την επιδιωκόμενη παραχώρησή του για «τουριστική ανάπτυξη» και «αξιοποίηση».[53]

Με μια σειρά ορθών επιλογών και αποφάσεων καθιερώθηκε αυξημένο πλαίσιο προστασίας για το δάσος του Πευκιά, με κυριότερα σημεία την κήρυξή του ως «αισθητικού δάσους», την υπαγωγή του στη Σύμβαση της Βαρκελώνης και την κατοχύρωση της προστασίας των αισθητικών δασών στο άρθρο 19 του ν. 1650/1986 (ως ίσχυε προ του ν. 4685/2020). Καθοριστικής σημασίας για την προστασία του Πευκιά στάθηκαν και η απόφαση κήρυξής του αναδασωτέου το 1926, η οποία ουδέποτε ήρθη καθώς επίσης και ηπαραχώρησή του στις τοπικές Κοινότητες Ξυλοκάστρου και Συκιάς, τα έτη 1926 και 1955, αντίστοιχα. Παρ’ όλα αυτά, όπως εκτίθεται αναλυτικά και σε επόμενη ενότητα, οι νομοθετικές και νομολογιακές εξελίξεις ακόμα και από το πολύ πρόσφατο παρελθόν, κατέδειξαν ότι παραμένει, έως και σήμερα, ενεργός η διεκδίκηση του δάσους από τον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού (ΕΟΤ) και την ΑΕ Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα (ΕΤΑ ΑΕ) όσο οι αρμόδιες αρχές αρνούνται να προβούν στις δέουσες ενέργειες και διαδικασίες για την παροχή ολοκληρωμένης προστασίας στον Πευκιά με την κατάργηση των διατάξεων που επί δικτατορίας επέτρεψαν την επενδυτική – τουριστική «ανάπτυξη» και «αξιοποίησή» του, σε πλήρη διάσταση και αντίθεση με τον χαρακτήρα του δάσους ως αισθητικού και ως ειδικά προστατευόμενης περιοχής και τοπίου ιδιαίτερου φυσικού κάλλους.

Κατά τα τελευταία κυρίως χρόνια, σημειώνονται αξιόλογες προσπάθειες της τοπικής κοινωνίας, περιβαλλοντικών οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, φορέων και αρχών για την ανάδειξη της πολιτιστικής ζωής του Ξυλοκάστρου και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντός του και του τοπίου του, αναπόσπαστο μέρος των οποίων αποτελεί το αισθητικό δάσος «Πευκιά».    

γ) Καθεστώς διαχείρισης και προστασίας

γ.1) Ισχύον νομοθετικό πλαίσιο προστασίας

Ο Πευκιάς Ξυλοκάστρου αποτελεί Τοπίο (ΤΙΦΚ) με Κωδικό Τόπου AT1011111.[54] Χαρακτηρίσθηκε ως «αισθητικό δάσος» με το πδ/γμα 198/1974 (Α’ 70/18.03.1974) «Περί κηρύξεως του δάσους “Πευκιάς” Ξυλοκάστρου ως Αισθητικού Δάσους», σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 78 του νδ/τος 86/1969 (Δασικός Κώδικας), όπως αντικαταστάθηκε και ισχύει με το άρθρο 3 του νδ/τος 996/1971 (Α’ 192/06.10.1971), λόγω της «ιδιαίτερης οικολογικής, αισθητικής, υγιεινής, τουριστικής κ.λπ. σημασίας του».[55] 

Μέχρι τη θέση σε ισχύ του πρόσφατου ν. 4685/2020, ο Πευκιάς προστατευόταν, ως «αισθητικό δάσος», και από το άρθρο 19 παρ. 5 περ. γ’ του ν. 1650/1986, ως ίσχυε, σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση των προστατευόμενων τόπων, η οποία είχε συντελεστεί δυνάμει του ν. 3937/2011.

Ως δάσος χαλεπίου πεύκης (Pinus halepensis) ο Πευκιάς αποτελεί «οικότοπο ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος» και προστατεύεται και στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 92/43. Πρόκειται για τον οικότοπο με κωδικό 9540: «Μεσογειακά πευκοδάση με ενδημικά είδη πεύκων της Μεσογείου», που αφορά τα θερμόφιλα, συχνά παραθαλάσσια πευκοδάση, τα οποία στις περιοχές εξάπλωσής τους απειλούνται από επαναλαμβανόμενες δασικές πυρκαγιές ανθρωπογενούς προέλευσης και καταπατήσεις με σκοπό την οικιστική ή τουριστική εκμετάλλευση της γης.[56]

Λόγω των ιδιαιτέρων περιβαλλοντικών παραμέτρων του (παραλιακή θέση, χλωρίδα και πανίδα κ.ά.) ο «Πευκιάς» προστατεύεται και από τη Διεθνή Σύμβαση της Βαρκελώνης της 16ης Φεβρουαρίου 1967 «για την Προστασία του Θαλασσίου Περιβάλλοντος και των Παρακτίων Περιοχών της Μεσογείου».[57] Η Σύμβαση της Βαρκελώνης κυρώθηκε από την Ελλάδα με τον ν. 855/1978 (Α’ 235/1978),[58] τα δε Πρωτόκολλα και οι τροποποιήσεις της κυρώθηκαν με τον ν. 1634/1986 (A’ 104/18.07.1986)[59] και τον ν. 3022/2002 (Α’ 144/19.06.2002).[60]

Με το Πρωτόκολλο 4 «Περί των ειδικά προστατευομένων περιοχών της Μεσογείου», το οποίο υπεγράφη στη Γενεύη, στις 3 Απριλίου 1982 και κυρώθηκε με τον ν. 1634/1986, τα Συμβαλλόμενα Μέρη δεσμεύονται να λάβουν όλα τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία των σημαντικών θαλάσσιων περιοχών για τη διατήρηση των φυσικών πόρων, των φυσικών τοπίων και των περιοχών πολιτιστικής κληρονομιάς της Μεσογείου.

Το  Τμήμα  Διαχείρισης  Φυσικού  Περιβάλλοντος  της  Δ/νσης  Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού  του  ΥΠΕΧΩΔΕ  (νυν ΥΠΕΝ) έχει ορισθεί ως Εθνικό Εστιακό Σημείο για τις Ειδικά Προστατευόμενες Περιοχές (Πρωτόκολλο 4 «Περί των ειδικά προστατευόμενων περιοχών της Μεσογείου» και Πρωτόκολλο 6 «Σχετικά με τις Ειδικά Προστατευόμενες Περιοχές και τη βιολογική ποικιλία στη Μεσόγειο»).[61] Σε εφαρμογή του Πρωτοκόλλου 4 έχουν χαρακτηρισθεί στη χώρα μας εννέα (9) «Ειδικά προστατευόμενες περιοχές»[62] με συνολική έκταση 260,176 εκταρίων (ha), μεταξύ των οποίων το αισθητικό δάσος «Πευκιάς» Ξυλοκάστρου (27,5 ha).

Εκτός ωστόσο από την υπαγωγή του στο Πρωτόκολλο 4 της Συμβάσεως της Βαρκελώνης ως «Ειδικά Προστατευόμενη Περιοχή» ο Πευκιάς προστατεύεται ως παραθαλάσσιο μεσογειακό οικοσύστημα και από τις διατάξεις των άρθρων 4 (παρ. 2, 3 περ. ε’ και 6), 9Α (νέο άρθρο 10) και 11Α (νέο άρθρο 14) της Συμβάσεως της Βαρκελώνης (όπως ισχύει μετά και τις τροποποιήσεις της που κυρώθηκαν με τον ν. 3022/2002), τα οποία, ορίζουν ότι:

«Άρθρο 4. Το άρθρο 4 τροποποιείται ως εξής: “2. Τα Συμβαλλόμενα Μέρη δεσμεύονται να επιδιώξουν την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων της περιοχής της Μεσογείου Θάλασσας ως ένα αναπόσπαστο μέρος της αναπτυξιακής διαδικασίας, εκπληρώνοντας τις ανάγκες της σημερινής και των μελλοντικών γενεών με δίκαιο τρόπο. … 3. Τα Συμβαλλόμενα Μέρη για να προστατεύσουν το περιβάλλον και να συνεισφέρουν στη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής της Μεσογείου Θάλασσας, θα … ε) αναλάβουν την υποχρέωση να προάγουν την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών, λαμβάνοντας υπόψη την προστασία των περιοχών οικολογικού και αισθητικού ενδιαφέροντος και τη λογική χρήση των φυσικών πόρων. … 6. Τα Συμβαλλόμενα Μέρη θα δεσμεύονται ευρύτερα να προάγουν … μέτρα τα οποία αφορούν στην εφαρμογή των προγραμμάτων βιώσιμης ανάπτυξης, στην προστασία, διατήρηση και αποκατάσταση του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων στην περιοχή της Μεσογείου Θάλασσας”. … Άρθρο 9Α – Διατήρηση της βιολογικής ποικιλίας. Τα Συμβαλλόμενα Μέρη, μεμονωμένα ή από κοινού, θα λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία και τη διατήρηση της βιολογικής ποικιλίας, των σπάνιων ή ευαίσθητων οικοσυστημάτων, καθώς επίσης και των ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας, τα οποία είναι σπάνια, έχουν ελαττωμένους πληθυσμούς, είναι απειλούμενα ή κινδυνεύοντα, καθώς και των οικοτόπων τους, στη περιοχή στην οποία εφαρμόζεται η παρούσα Σύμβαση. 11Α. Τα Συμβαλλόμενα Μέρη θα υιοθετήσουν νομοθεσία που να εφαρμόζει τη Σύμβαση και τα Πρωτόκολλα».

Σύμφωνα δε και με τα άρθρα 3 (παρ. 2β’) και 7 του «Πρωτοκόλλου για τις ειδικά προστατευόμενες περιοχές της Μεσογείου», το οποίο προσαρτήθηκε στη Σύμβαση της Βαρκελώνης και κυρώθηκε με τον ν. 1634/1986: «Άρθρο 3. 2. … β) Οι περιοχές αυτές δημιουργούνται με στόχο να διαφυλαχθούν, μεταξύ άλλων, χώροι που έχουν ιδιαίτερη σημασία εξ αιτίας του ενδιαφέροντος που παρουσιάζουν από επιστημονική, αισθητική, ιστορική, αρχαιολογική, πολιτιστική ή εκπαιδευτική άποψη. … Άρθρο 7. Τα μέρη … λαμβάνουν προοδευτικά … τα απαραίτητα μέτρα, στα οποία είναι δυνατό μεταξύ άλλων να περιλαμβάνονται: … στ) η ρύθμιση κάθε δραστηριότητας που μπορεί να βλάψει ή να διαταράξει την πανίδα ή τη χλωρίδα …  η) η ρύθμιση κάθε δραστηριότητας που περιλαμβάνει την τροποποίηση της διαμόρφωσης του εδάφους …  ια) κάθε άλλο μέτρο που αποσκοπεί στη διαφύλαξη των οικολογικών και βιολογικών διαδικασιών στις προστατευόμενες περιοχές. …».

γ.2) Λειτουργία και διαχείριση

Το αισθητικό δάσος του Πευκιά διαθέτει ένα ευρύ δίκτυο μονοπατιών που προσφέρονται για ευχάριστηπεζοπορία. Υπάρχει ένας κεντρικός πεζόδρομος, ο οποίος διασχίζει ολόκληρο το δάσος κατά μήκος του και στον οποίο μπορούν να κινηθούν πυροσβεστικά οχήματα. Εκτός από τον κεντρικό πεζόδρομο υφίστανται και δευτερεύοντα μονοπάτια για περίπατο και αναψυχή. Το δίκτυο μονοπατιών συμβάλλει και στην υγεία και καλή κατάσταση του δάσους, επιτρέποντας να μην συμπιέζεται το έδαφος σε ολόκληρη την επιφάνειά του.[63]

Εντός του δάσους του «Πευκιά» λειτουργούν τρία αναψυκτήρια, το μεγαλύτερο των οποίων ανήκει στον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού (ΕΟΤ). Σε αυτά οι επισκέπτες του Ξυλοκάστρου, οι κάτοικοι και οι παραθεριστές μπορούν να απολαμβάνουν μοναδικές στιγμές ξεκούρασης, ακούγοντας τη θάλασσα μέσα στη δροσιά του δάσους! Ο Πευκιάς διαθέτει επίσης καλές υποδομές υδροληψίας που εξυπηρετούν σε μεγάλο βαθμό και την άρδευση των φυτών του. Ομοίως διαθέτει δίκτυο πυρόσβεσης μέσω συστήματος πυροσβεστικών κρουνών που αναπτύσσεται σε ολόκληρη την έκτασή του.[64] Ο χώρος του Πευκιά εποπτεύεται για λόγους ασφαλείας. Διάσπαρτα καθιστικά, κρήνες, δοχεία απορριμμάτων και ήπιος φωτισμός αποκλειστικά στον χώρο των αναψυκτηρίων εξυπηρετούν τη λειτουργία του αισθητικού δάσους και επιτρέπουν την ασφαλή και ευχάριστη παραμονή και αναψυχή του κοινού σε αυτό.[65]

Το νομοθετικό πλαίσιο προστασίας του αισθητικού δάσους του Πευκιά συμπληρώνει και εξειδικεύει ο ισχύων «Κανονισμός λειτουργίας αισθητικού δάσους “Πευκιάς” Δήμου Ξυλοκάστρου», όπως ισχύει, δυνάμει της υπ’ αριθ. 2869π.ε./26.04.2000 (Β’ 693/06.06.2000) αποφάσεως του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Πελοποννήσου. Ο Κανονισμός αυτός ευθυγραμμίζεται με τις επιταγές της υπ’ αριθ. 572/1999 αποφάσεως του Συμβουλίου της Επικρατείας, με την οποία ακυρώθηκε ο προηγούμενος Κανονισμός λειτουργίας του δάσους (απόφαση υπ’ αριθ. 1089/17.07.1996 Γενικού Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοικήσεως Πελοποννήσου) ελλείψη νομίμου δημοσιεύσεώς του, και προβλέπει μια σειρά υποχρεώσεων για τους επισκέπτες του αισθητικού δάσους και τους μισθωτές των αναψυκτηρίων του, για την πληρέστερη προστασία του περιβάλλοντος του δάσους και την εκπλήρωση των σκοπών της ιδρύσεώς του.

Σύμφωνα με τον ως άνω Κανονισμό Λειτουργίας του αισθητικού δάσους Πευκιά, η είσοδος επιτρέπεται μόνο από τους ειδικά σημασμένους δρόμους ή μονοπάτια ή τις ειδικά κατασκευασμένες εισόδους. Το ελεύθερο παιχνίδι επιτρέπεται μόνο στους ειδικά διαμορφωμένους χώρους (παιδικές χαρές, γήπεδο τένις κ.λπ.). Απαγορεύεται παντελώς η χρήση μπάλας, οι πρόχειρες κούνιες κ.λπ.

Τα αναψυκτήρια λειτουργούν αποκλειστικά ως αναψυκτήρια και προσφέρουν αναψυκτικά, τοστ, σάντουιτς, γλυκά, παγωτά κ.λπ. αποκλειομένης παντελώς της χρήσεως κουζίνας. Ομοίως απαγορεύεται η εγκατάσταση ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών παιχνιδιών στον χώρο των αναψυκτηρίων, ενώ επιτρέπονται επιτραπέζια παιχνίδια. Το ωράριο λειτουργίας των αναψυκτηρίων επιτρέπεται καθ’ όλο το 24ωρο, ωστόσο απαγορεύεται η χρήση ηχητικών εγκαταστάσεων, μουσικών οργάνων και γενικά η χρήση μουσικής στο δάσος. Ο φωτισμός των αναψυκτηρίων και της εισόδου είναι χαμηλός (φαναράκια), απαγορευμένης ρητά της χρήσεως ισχυρού φωτισμού και προβολέων. Η καθαριότητα στους χώρους των αναψυκτηρίων και σε ακτίνα 50 μ. είναι ευθύνη των μισθωτών των αναψυκτηρίων. Διάφορα κιβώτια κ.λπ. αντικείμενα παραμένουν εντός των αποθηκών και όχι στον περιβάλλοντα χώρο εντός του δάσους. Η τροφοδοσία των αναψυκτηρίων γίνεται χειρωνακτικά ή με χειροκίνητα καροτσάκια. Διακηρύξεις δημοπράτησης των αναψυκτηρίων και συμβάσεις μίσθωσης προεγκρίνονται από το Δασαρχείο Ξυλοκάστρου.

Η διαχείριση του αισθητικού δάσους καθορίζεται βάσει εγκεκριμένης Διαχειριστικής Εκθέσεως, η οποία ορίζει τις κάθε είδους επεμβάσεις που επιτρέπονται. Οι διάφορες κατασκευές, τεχνικά έργα κ.λπ. πρέπει να προβλέπονται από εγκεκριμένες μελέτες, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις.

Κατά την παραμονή στο δάσος δεν επιτρέπονται: 1) η κυκλοφορία κάθε είδους τροχοφόρων εντός αυτού, εκτός των υπηρεσιακών οχημάτων (Δασαρχείου Ξυλοκάστρου, Αστυνομίας, Δήμου Ξυλοκάστρου) για καθαρά υπηρεσιακούς σκοπούς και των χειροκίνητων μεταφοράς βρεφών και αναπήρων, 2) η στάθμευση οχημάτων σε χώρους άλλους από τους καθορισμένους και ειδικά στις εισόδους των υπηρεσιακών οχημάτων, 3) η καταστροφή ή απομάκρυνση τεχνικών έργων και υλικών του δάσους αναψυχής, 4) η κοπή δένδρων και θάμνων, το ξερίζωμα και η συλλογή φυτών και σπόρων, η κοπή της ποώδους βλάστησης και γενικά κάθε φθορά της βλάστησης, εξαιρουμένης της κοπής των ξερών ή προσβεβλημένων από ασθένειες δένδρων, κατόπιν εγκρίσεως του Δασαρχείου Ξυλοκάστρου. Η κοπή και απομάκρυνση των παραπάνω δένδρων γίνεται από τον Δήμο Ξυλοκάστρου και, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, από το Δασαρχείο, 5) η απόληψη χώματος ή χούμου, 6) η συλλογή και μεταφορά καυσόξυλων, 7) το άναμμα φωτιάς για οποιονδήποτε σκοπό, 8) η κατασκήνωση με οποιαδήποτε μορφή (τροχόσπιτα, σκηνές, υπνόσακοι κ.λπ.) καθώς και ο ύπνος (διανυκτέρευση), 9) η βοσκή και διέλευση κάθε ζώου, πλην σκύλων, που μεταφέρονται από συνοδό δεμένοι με αλυσίδα και φέροντες φίμωτρο, 10) η επίδειξη ή τοποθέτηση οποιωνδήποτε πινακίδων και σημάτων, εκτός των προβλεπομένων ενημερωτικών, που τοποθετούνται από το Δασαρχείο ή τον Δήμο Ξυλοκάστρου κατόπιν εγκρίσεως του Δασαρχείου, 11) η τοποθέτηση διαφημιστικών πινακίδωνστις εισόδους ή κατά μήκος της περίφραξης και του πεζοδρομίου, 12) κάθε άλλος φωτισμός εκτός του προαναφερθέντος απαγορεύεται, εκτός αν αυτό προβλέπεται διαφορετικά από τις εγκεκριμένες μελέτες, 13) η πώληση τροφίμων και άλλων αντικειμένων καθώς και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο έκθεση και διανομή αυτών που προσφέρονται από τα αναψυκτήρια, 14) το κυνήγι κάθε ζώου με οποιοδήποτε μέσο, 15) η προσέγγιση σε σημασμένες θέσεις διαβίωσης και αναπαραγωγής πουλιών ή αφαίρεση ή καταστροφή φωλιών, αυγών ή νεοσσών και γενικά, η ενόχληση και καταστροφή ειδών της πανίδας. 16) η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ενόχληση άλλων επισκεπτών, 17) η απόθεση σκουπιδιών σε χώρους άλλους από τα δοχεία απορριμμάτων και η ρύπανση του χώρου γενικά, 18) η αναδάσωση χωρίς την έγκριση του Δασαρχείου Ξυλοκάστρου, 19) η εγκατάσταση κυψελών μελισσοσμηνών, 20) η χρήση των πυροσβεστικών κρουνών και μέσων πυρόσβεσης εκτός από την περίπτωση πυρκαγιάς, 21) η χρήση του δικτύου άρδευσηςπλην των υπαλλήλων του Δήμου Ξυλοκάστρου που έχουν ορισθεί για τον σκοπό αυτό, 22) η χρήση χώρων για την ενοικίαση τζετ σκι, ποδηλάτων θαλάσσης, βαρκών κ.λπ., 23) τα ημερήσια γεύματα σε μη καθορισμένους χώρους (πικ-νικ), 24) ο γυμνισμός (κυκλοφορία γυμνών μέσα στο δάσος).

Αρμόδιες Δασικές Αρχές καθορίζονται από τον Κανονισμό η Δ/νση Δασών Κορινθίας και το Δασαρχείο Ξυλοκάστρου, για δε τους παραβάτες του Κανονισμού εφαρμόζονται οι διατάξεις του νδ/τος 86/1969 (Δασικός Κώδικας), του νδ/τος 996/1971, του ν. 177/1975, του ν. 998/1979 (περί προστασίας δασών) και οι ισχύουσες εγκύκλιες διαταγές του Υπουργείου Γεωργίας (νυν ΥΠΕΝ) και των εκάστοτε ισχυουσών σχετικών νόμων και διαταγμάτων. Οι επισκέπτες οφείλουν να συμμορφώνονται στις υποδείξεις των δασικών οργάνων και φυλάκων του Δήμου και με τις οδηγίες των πινακίδων.

Σύμφωνα με σχετική διάταξη του νέου Κανονισμού Λειτουργίας του Πευκιά, όπως ίσχυε κατά τον χρόνο δημοσίευσής του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, εφαρμοζόταν και η Δασική Αστυνομική Διάταξη (ΔΑΔ) 3540/10/24.5.1993 του Δασαρχείου Ξυλοκάστρου, με δεκαετή ανανέωση. Σε αυτή, παρά την εισαχθείσα με τον νέο Κανονισμό ρητή και απόλυτη απαγόρευση χρήσεως μουσικής εντός του αισθητικού δάσους, προβλεπόταν η απαγόρευση χρήσεως μουσικής μόνο σε περίπτωση διατάραξης  «της  κοινής  ευχαρίστησης  των  επισκεπτών  με  μουσικά  όργανα σε λίαν ηχηρό τόνο». Επειδή ωστόσο, σύμφωνα με το σύστημα ιεράρχησης των κανόνων δικαίου, ο Κανονισμός λειτουργίας κατισχύει της Δασικής Αστυνομικής Διατάξεως, η οποία ισχύει μόνο συμπληρωματικά, η ως άνω αντίφαση ήρθη με τη ΔΑΔ 2509/19.08.2004, η οποία απαγόρευσε εν τέλει απολύτως τη χρήση ηχητικών εγκαταστάσεων, μουσικών οργάνων από τα αναψυκτήρια και γενικά τη χρήση μουσικής εντός του δάσους, συμμορφούμενη προς τον νέο Κανονισμό λειτουργίας του αισθητικού δάσους.[66]

Σήμερα, παράλληλα με τον Κανονισμό λειτουργίας, η διαχείριση του αισθητικού δάσους του Πευκιά Ξυλοκάστρου συντελείται βάσει Διαχειριστικής Μελέτης, κατά τις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας, η οποία εγκρίθηκε δυνάμει της υπ’ αριθ. 394/2004 αποφάσεως του Γεν. Γραμματέα της Περιφέρειας Πελοποννήσου. Η εγκεκριμένη Διαχειριστική Μελέτη και ο Κανονισμός Λειτουργίας αποτελούν το πλαίσιο επιτρεπτών δραστηριοτήτων και επεμβάσεων στο αισθητικό δάσος του Πευκιά.[67]

γ.3) Διεκδικήσεις και πιέσεις «τουριστικής ανάπτυξης»

Το 1970, ενώ ουδέποτε ανεκλήθη η απόφαση αναδάσωσης του Πευκιά έτους 1926 και εξακολουθούσαν να ισχύουν οι πράξεις παραχώρησης του δάσους στις Κοινότητες Ξυλοκάστρου και Συκιάς, των ετών 1926 και 1955, προωθήθηκαν και διά της νομοθετικής πλέον οδού συστηματικές προσπάθειες «τουριστικής αξιοποίησης» του δάσους του Πευκιά, κατά την ακολουθούμενη τότε πολιτική.

Ούτως ολόκληρο το δάσος του Πευκιά ανακηρύχθηκε ως «τουριστικός τόπος» με την Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου (ΠΥΣ) 138/26.10.1970 (Α’ 229/29.10.1970), ενώ με το βδ/γμα 563/12.08.1970 (Α’ 186/11.09.1970) χαρακτηρίσθηκε ως «τουριστικό δημόσιο κτήμα (ΤΔΚ)» ο εμπίπτων έμπροσθεν του δάσους Πευκιάς Ξυλοκάστρου αιγιαλός, μήκους 2.000 μ. περίπου, όπως σημειώνεται στο σχετικό τοπογραφικό διάγραμμα του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού (ΕΟΤ).

1. Η κατασκήνωση Τυπάλδου εντός του Πευκιά, δεκαετία ’60 (mlp-blo-g-spot.blogspot.com)
2. Η παραλία του Πευκιά κοντά στο τουριστικό περίπτερο, σε παλαιά φωτογραφία

Αναλυτικότερα, σύμφωνα με την ως άνω ΠΥΣ 138/26.10.1970, κηρύχθηκε ως «τουριστικός χώρος» προς αξιοποίηση το δάσος «Πευκιάς» Ξυλοκάστρου, εμβαδού 208,400 τ.μ. περίπου, ιδιοκτησίας της κοινότητος Ξυλοκάστρου κατά τμήμα εμβαδού 121,500 τ.μ. περίπου και της κοινότητος Συκιάς κατά το υπόλοιπο τμήμα εμβαδού 86,900 τ.μ. περίπου, σύμφωνα με τα τοπογραφικά διαγράμματα του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού (ΕΟΤ). Η διάρκεια των δικαιωμάτων του ΕΟΤ επί της εκτάσεως του δάσους του Πευκιά, κατά την παρ. 2β’ της ανωτέρω Πράξεως Υπουργικού Συμβουλίου, καθορίσθηκε στα εβδομήντα πέντε (75) έτη, ήτοι στο ανώτατο χρονικό όριο που προέβλεπε η παρ. 4 του άρθρου 1 της δικτατορικής Κ’ Συντακτικής Πράξεως της 6ης Φεβρουαρίου 1968 (Α’ 33/14.02.1968) «Περί παραχωρήσεως ακινήτων του Δημοσίου, ν.π.δ.δ. κ.λπ. προς εκτέλεσιν έργων τουριστικής αναπτύξεως». Σύμφωνα δε με τους ορισμούς της παρ. 5 του άρθρου 1 της ως άνω Κ’ Συντακτικής Πράξεως της 6ης Φεβρουαρίου 1968, ο ΕΟΤ προέβη, με την υπ’ αριθ. 05705/05.11.1970 εντολή του, στη μεταγραφή στη μερίδα του στο Υποθηκοφυλακείο Ξυλοκάστρου της ως άνω ΠΥΣ 138/26.10.1970, δυνάμει της οποίας ανελάμβανε τη διαχείριση και εκμετάλλευση του δάσους του Πευκιά.[68]

Για τον Πευκιά ξεκίνησε τότε μια μακρά περίοδος συστηματικών και έντονων πιέσεων για την επενδυτική εκμετάλλευσή του και για την ανάπτυξη τουριστικών εγκαταστάσεων εντός αυτού. Οι εξελίξεις αυτές ταλάνισαν το περιβάλλον του δάσους, αποτελώντας συνέχεια μιας επαχθούς ακολουθούμενης πολιτικής διαχείρισης του Πευκιά ήδη από τη δεκαετία του ’50, οπότε οι κοινότητες και ο ΕΟΤ είχαν προχωρήσει στην ανάπτυξη υποδομών τουρισμού, εξυπηρέτησης επισκεπτών, καταστημάτων κ.λπ. εντός του Πευκιά με την εκχώρηση – μίσθωση δικαιωμάτων σε ιδιώτες επιχειρηματίες. Στο πλαίσιο αυτό, στο τμήμα του δάσους ιδιοκτησίας της κοινότητας Συκιάς λειτουργούσαν οι παιδικές κατασκηνώσεις της εταιρείας Α/φών Τυπάλδου, δραστηριότητα η οποία επέδρασε δυσμενώς στο μέλλον του δάσους.[69]

Ο τότε Υπουργός Γεωργίας, εκτιμώντας τη μεγάλη σημασία του δάσους, αλλά και την κακή χρήση του, ζήτησε από τον ΕΟΤ να καθορίσει πενταετές πρόγραμμα παρεμβάσεων προστασίας και ανάπτυξης του Πευκιά, το οποίο θα βάραινε οικονομικά την κοινότητα Συκιάς και τον ΕΟΤ, διευκρινίζοντας ότι κάθε παρέμβαση «τελούσε υπό την έγκριση της Δασικής Υπηρεσίας προέχουσας, σε κάθε περίπτωση, «της προστασίας του δάσους και των αναδασώσεων» και ότι η αρμοδιότητα του ΕΟΤ επ’ αυτού περιοριζόταν αποκλειστικά στην εποπτεία της τουριστικής εκμετάλλευσής του από τις κοινότητες.[70]

Συναφώς το Υπουργείο Γεωργίας, προκειμένου να προλάβει αλλοιώσεις του δάσους, με τις υπ’ αριθ. 58290/1655/27.07.1971 και 509386/01.03.1972 διαταγές του διευκρίνισε ότι εξακολουθούσαν να ισχύουν για τον Πευκιά οι διατάξεις του Δασικού Κώδικα και ότι η ψιλή κυριότητα του δάσους εξακολουθούσε να ανήκει στις κοινότητες.[71] Την περίοδο εκείνη εξακολουθούσαν ωστόσο να λειτουργούν εντός του Πευκιά και οι υφισταμένες κατασκηνώσεις της «ΑΕ Ατμοπλοΐας Α/φών Τυπάλδου & Σία», δυνάμει σχετικών συμβάσεων της εταιρείας με τον ΕΟΤ. Η εταιρεία, για άλλη μια φορά, δεν ανταποκρίθηκε στις υποχρεώσεις ορθής διαχείρισης και ο ΕΟΤ, με το υπ’ αριθ. 509386/01.03.1972 έγγραφό του, την κάλεσε να αποσύρει κάθε εγκατάστασή της από το δάσος, το οποίο σε σημαντικό τμήμα του είχε υποστεί και πάλι αλλοιώσεις. Το Υπουργείο Γεωργίας, με το υπ’ αριθ. 1227/2508/20.08.1972 έγγραφό του, υπενθύμισε εκ νέου στον ΕΟΤ ότι το δάσος είχε κηρυχθεί αναδασωτέο και ότι οποιαδήποτε επέμβαση σε αυτό τελούσε υπό την έγκριση της Δασικής Υπηρεσίας.[72]

Το 1974, το Υπουργείο Γεωργίας σε συνεργασία με το Δασαρχείο Ξυλοκάστρου, αντιλαμβανόμενα τους κινδύνους απ’ τη συστηματική προσπάθεια «τουριστικής αξιοποίησης» του Πευκιά και λαμβάνοντας υπόψη τα ιδιαίτερα οικολογικά χαρακτηριστικά του, όπως την απαράμιλλη φυσική ομορφιά του τοπίου, την ιδιαίτερη αισθητική των φυσικών σχηματισμών δένδρων και θάμνων, τον εξαιρετικό συνδυασμό δάσους και θάλασσας που προσφέρει και την περιβαλλοντική σημασία του για τη διαμόρφωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της περιοχής, εισηγήθηκαν αρμοδίως την κήρυξη του Πευκιά ως «Αισθητικού Δάσους», η οποία συνετελέσθη με το πδ/γμα 198/1974 (Α’ 70/12.03.1974), κατά τις διατάξεις του άρθρου 78 του νδ/τος 86/1969, όπως είχε αντικατασταθεί και ίσχυε με το άρθρο 3 του νδ/τος 996/1971. Έτσι το δάσος του Πευκιά εντάχθηκε επίσημα στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών της χώρας.[73]

Ακολούθως, με την υπ’ αριθ. 512854/30.03.1974 εντολή του ΕΟΤ, διεγράφη από τα Βιβλία Μεταγραφών του Υποθηκοφυλακείου Ξυλοκάστρου και από τη μερίδα του η ΠΥΣ 138/26.10.1970, δυνάμει της οποίας το δάσος του Πευκιά είχε κηρυχθεί ως «τουριστικός τόπος» προς αξιοποίηση και ο ΕΟΤ είχε αναλάβει τη διαχείριση και εκμετάλλευσή του. Τελικά, οι εγκαταστάσεις που λειτουργούσαν επί χρόνια εντός του Πευκιά, στο πλαίσιο της κατά τα ανωτέρω τουριστικής εκμεταλλεύσεώς του από τον ΕΟΤ, κατεδαφίσθηκαν τα έτη 1976-77 με μέριμνα του Δασαρχείου Ξυλοκάστρου.[74]

Όπως επισημαίνεται στο υπ’ αριθ. πρωτ. 77218/3528/08.07.1988 σχετικό έγγραφο του Υπουργείου Γεωργίας, ο Πευκιάς καθ’ όλη τη νεώτερη ιστορία του, αποτέλεσε «ένα ευαίσθητο οικοσύστημα, το οποίο δέχεται έντονη ανθρωπογενή επίδραση».[75] Η επιτακτική ανάγκη ρύθμισης της ανθρώπινης δραστηριότητας και παρέμβασης στο δάσος του Πευκιά, σε συνδυασμό με την κήρυξή του ως «αισθητικού δάσους» το 1974 και τις υποχρεώσεις που απέρρευσαν από αυτήν όσον αφορά την κατοχύρωση ενός αυστηρού πλαισίου διαχείρισης και προστασίας του κηρυγμένου αισθητικού δάσους, οδήγησαν στη σύνταξη και εφαρμογή του Κανονισμού Λειτουργίας του αισθητικού δάσους του Πευκιά, που έλαβε χώρα αρχικά, το έτος 1996, με την απόφαση υπ’ αριθ. 2869/17.07.1996 του Γενικού Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοικήσεως Πελοποννήσου, κατόπιν δε της ακυρώσεως του Κανονισμού αυτού λόγω μη δημοσιεύσεώς του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως,[76] ακολούθησε το έτος 2000, η έκδοση του νέου «Κανονισμού λειτουργίας αισθητικού δάσους “Πευκιάς” Δήμου Ξυλοκάστρου», δυνάμει της υπ’ αριθ. 2869π.ε./26.04.2000 αποφάσεως του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Πελοποννήσου, ο οποίος δημοσιεύτηκε νόμιμα στο ΦΕΚ Β’ 693/06.06.2000.[77]

Όπως αναφέρεται στην ως άνω υπ’ αριθ. 3302/10.11.2010 πρόταση της Δ/νσεως Δασών Κορινθίας για την ανάκληση του βδ/τος 563/12.08.1970, το 2002, η ΑΕ Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα (ΕΤΑ ΑΕ) περιέλαβε τη «σχολάζουσα δασική έκταση» -όπως την αποκαλεί- συνολικού εμβαδού 208,400 τ.μ. του κτήματος «Πευκιά» Ξυλοκάστρου, σε διαγωνισμό που προκήρυξε για απλή παραχώρηση χρήσης, ο οποίος ωστόσο απέβη άγονος.[78] Πρόκειται για την έκταση του δάσους του Πευκιά, η οποία ταυτίζεται με την έκταση που περιγράφεται στην ως άνω ΠΥΣ 138/26.10.1970, δυνάμει της οποίας το δάσος του Πευκιά είχε χαρακτηρισθεί ως «τουριστικός τόπος. Όπως περαιτέρω αναφέρεται στην ως άνω πρόταση: «Ο Δήμος και το Δασαρχείο Ξυλοκάστρου αντέδρασαν και το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων ενημέρωσε την ΕΤΑ ΑΕ, με το υπ’ αριθ. πρωτ. 93840/1109/24.02.2003 έγγραφό του, να μην επιχειρήσει την παραχώρηση για τον λόγο ότι η ενέργεια αυτή αντέβαινε στις διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου 13 του ν. 2971/2001, καθ’ ότι η ζώνη αυτή, ανεξάρτητα ιδιοκτησιακού καθεστώτος, περιλαμβάνεται στα όρια του αισθητικού δάσους και σε αυτήν εμφανίζονται αλοφυτικές κοινωνίες που κινδυνεύουν να αλλοιωθούν. Δεν γνωρίζουμε, αν έκτοτε η ΕΤΑ επαναδημοπράτησε το “κτήμα Πευκιάς”».

Στο σημείο ωστόσο αυτό, το κείμενο της ως άνω Προτάσεως της Δ/νσεως Δασών Κορινθίας, δεν διευκρινίζει, αν ο εν λόγω διαγωνισμός αφορούσε την έκταση του δάσους του Πευκιά καθ’ εαυτή, όπως αναφέρεται, η οποία ταυτίζεται με την έκταση των 208,400 τ.μ. που είχε κηρυχθεί ως «τουριστικός τόπος» δυνάμει της ΠΥΣ 138/1970 ή αν πρόκειται για το τμήμα αιγιαλού μήκους 2.000 μ. έμπροσθεν του δάσους του Πευκιά, το οποίο είχε κηρυχθεί ως «τουριστικό δημόσιο ακίνητο» δυνάμει του βδ/τος 563/1970, δεδομένου ότι η διά του ως άνω υπ’ αριθ. 93840/1109/24.02.2003 έγγραφου διαμαρτυρία του ΥΠΑΑΤ προς την ΕΤΑ ΑΕ, με την οποία το ΥΠΑΑΤ της ζητούσε να μην επιχειρήσει την επίμαχη παραχώρηση, επικαλείται τις διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου 13 του ν. 2971/2001, ήτοι νομοθεσία που αφορά την παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού και παραλίας.[79] Επισημαίνεται ωστόσο στο υπ’ αριθ. 3302/10.11.2010 έγγραφο της Δ/νσεως Δασών Κορινθίας ότι τόσο στην απόφαση του Υπουργείου Γεωργίας, με την οποία το δάσος του Πευκιά είχε κηρυχθεί αναδασωτέο όσο και στα Πρωτόκολλα παράδοσης – παραλαβής του προς τις κοινότητες, στο διάταγμα με το οποίο κηρύχθηκε ο Πευκιάς ως «αισθητικό δάσος» και στη Διαχειριστική Μελέτη του, «ως βόρειο όριο του δάσους του Πευκιά αναφέρεται η θάλασσα (Κορινθιακός κόλπος) και ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχει αμφισβητηθεί αυτό από κανέναν».[80]

Τελικά, λαμβανομένης υπ’ όψη και της υπ’ αριθ. πρωτ. 1588/26.05.2008 αναφοράς του Δασαρχείου Ξυλοκάστρου, η Διεύθυνση Δασών Κορινθίας υπέβαλε ενώπιον της αρμόδιας Διευθύνσεως του Υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής την προαναφερομένη υπ’ αριθ. 3302/10.11.2010 έγγραφη πρότασή της για την ανάκληση του βδ/τος 563/12.08.1970 (Α’ 186/11.09.1970), δυνάμει του οποίου ο εμπίπτων έμπροσθεν του δάσους του Πευκιά αιγιαλός, μήκους 2.000 μ. περίπου, είχε χαρακτηρισθεί ως«τουριστικό δημόσιο κτήμα (ΤΔΚ)». Την πρότασή της αυτή η Διεύθυνση Δασών Κορινθίας επανέλαβε και με την υπ’ αριθ. 744/12.06.2013 υπενθύμιση για την ανάκληση του βδ/τος 563/1970.

Για τη θεμελίωση του ως άνω αιτήματός της για την ανάκληση του βδ/τος 563/12.08.1970, η Δ/νση Δασών Κορινθίας επικαλείται αναλυτικά ότι:

«- ο Πευκιάς αποτελεί έναν ανεκτίμητης περιβαλλοντικής και κοινωνικής αξίας φυσικό πόρο του Δήμου Ξυλοκάστρου αλλά και του νομού Κορινθίας για τον οποίο το Δασαρχείο Ξυλοκάστρου, το Υπουργείο Γεωργίας (Γεν. Δ/νση Δασών), ο Δήμος αλλά και απλοί πολίτες έκαναν, εδώ και έναν αιώνα περίπου, τεράστιες προσπάθειες για τη δημιουργία, διάσωση και κήρυξή του ως “αισθητικού δάσους” και είναι το μοναδικό εναπομείναν φυσικό παραλιακό πευκοδάσος σε ολόκληρη τη βόρεια ακτή της Πελοποννήσου,

– ο Πευκιάς έχει ενταχθεί στις ειδικά προστατευόμενες περιοχές της Ελλάδας, ως μία εκ των εννέα περιοχών της Σύμβασης της Βαρκελώνης μεταξύ των κυρίων στόχων της οποίας είναι η “αειφόρος διαχείριση θαλάσσιων και παράκτιων φυσικών πόρων” και η “προστασία της θαλάσσιας και παράκτιας βιοποικιλότητας της Μεσογείου”,  

– η υιοθέτηση Ευρωπαϊκής στρατηγικής για την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνώνστηρίχθηκε στο πραγματικό γεγονός της συνολικής εικόνας υποβάθμισης που παρουσιάζουν αυτές κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Η άσκηση ασφυκτικών πιέσεων στις παράκτιες περιοχές δημιουργεί περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα που εντείνονται από την κλιματική αλλαγή στον πλανήτη».[81]

Σε πλήρη σύμπνοια με τη Δ/νση Δασών Κορινθίας και το Δημοτικό Συμβούλιο Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης εξέδωσε ομόφωνα το Ψήφισμα της 30/03/2011 (απόφαση 127/2011, πρακτικό 7/2011), με το οποίο ζήτησε ομοίως την ανάκληση του ανωτέρω βδ/τος 563/1970 περί κηρύξεως του αιγιαλού έμπροσθεν του Πευκιά ως «τουριστικού δημοσίου κτήματος». Το Δημοτικό Συμβούλιο προέβαλε ότι σε γνωστή εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας της 20/03/2011 δημοσιεύθηκαν τα ακίνητα που είχαν στα χαρτοφυλάκιά τους προς αξιοποίηση η ΚΕΔ και η ΕΤΑ, στα οποία διαπιστώθηκε ότι είχε συμπεριληφθεί ο αιγιαλός του Πευκιά Ξυλοκάστρου ως «σχολάζουσα έκταση». Η ενέργεια αυτή αντέβαινε, κατά το δημοτικό συμβούλιο, τις διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου 13 ν. 2971/2001, καθ’ ότι η ζώνη αυτή, ανεξαρτήτως ιδιοκτησιακού καθεστώτος, περιλαμβάνεται στα όρια του αισθητικού δάσους και σε αυτήν εμφανίζονται αλοφυτικές κοινωνίες που κινδυνεύουν να αλλοιωθούν.[82] Σύμφωνα με το Ψήφισμα: «Ο Πευκιάς είναι ένας φυσικός πόρος ανεκτίμητης περιβαλλοντικής, κοινωνικής και αισθητικής αξίας. Είναι το μοναδικό“αισθητικό δάσος” σε όλη τη βόρεια ακτή της Πελοποννήσου και έχει ενταχθεί στις ειδικά προστατευόμενες περιοχές της Ελλάδας, ως μία εκ των εννέα (9) περιοχών της “Σύμβασης της Βαρκελώνης”. Σύμφωνα με το πδ/γμα 198/1974, με το οποίο κηρύχθηκε ο Πευκιάς ως αισθητικό δάσος, ως βόρειο άκρο του δάσουςαναφέρεται η θάλασσα, θεωρώντας σωστά ότι η συνολική έκταση, συμπεριλαμβανομένης και της παραλιακής ζώνης, αποτελεί ενιαίο οικοσύστημα. Αυτό προκύπτει και από το συνολικό εμβαδόν του Πευκιά που συμπεριλαμβάνει και την παραλιακή ζώνη. Εντός του Πευκιά λειτουργούν ήδη δύο αναψυκτήρια και τουριστικό περίπτερο, παρέχοντας πολύ καλή εξυπηρέτηση στο κοινό, επομένως οποιαδήποτε επιπλέον εκμετάλλευση του χώρου θα προκαλέσει επιβάρυνση της περιοχής, θα ήταν επαχθής και ασυμβίβαστημε τον χαρακτήρα του Πευκιά ως αισθητικού δάσους και θα οδηγούσε σε αύξηση του κόστους των διακοπώνγια τους παραθεριστές και τους τουρίστες». Επίσης τονίζεται ότι «η κυριότητα του δάσους του Πευκιάανήκει στον Δήμο Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης».[83]

Το τουριστικό περίπτερο του ΕΟΤ και λειτουργούντα αναψυκτήρια στον χώρο του Πευκιά

Την 10/10/2013, ο βουλευτής Παν. Μελάς επανέφερε το αίτημα ανάκλησης του βδ/τος 563/1970 στο πλαίσιο του Κοινοβουλευτικού Ελέγχου. Απευθυνόμενος προς τον Υπουργό Αγροτ. Ανάπτυξης και Τροφίμων χαρακτήρισε τον Πευκιά ως «ένα ευαίσθητο οικοσύστημα που δέχεται έντονη ανθρωπογενή επίδραση εδώ και αρκετά χρόνια». Επανέλαβε και εκείνος ότι: «Ο Πευκιάς είναι το μοναδικόεναπομείναν παραλιακό πευκοδάσος σε όλη τη βόρεια ακτή της Πελοποννήσου, με τεράστια περιβαλλοντική και κοινωνική αξία και ότι αποτελεί προστατευόμενη περιοχή της Ελλάδος, η δε δήθεν τουριστική αξιοποίησή του ενδέχεται να προκαλέσει μεγάλες περιβαλλοντικές και κοινωνικές βλάβες». Τόνισε συναφώς ότι υπήρχε άμεση ανάγκη να ανακληθεί το βδ/γμα 563/1970, «ώστε ο Πευκιάς να παραμείνει αισθητικό δάσος, να προστατευθούν τα ιδιαίτερα οικολογικά χαρακτηριστικά του και να εξασφαλιστεί η ποιότητα ζωής των πολιτών».[84]

Επί των ως άνω εκκλήσεων, το αρμόδιο Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (Δ/νση Προστασίας Δασών και Φυσικού Περιβ/ντος), με το υπ’ αριθ. πρωτ. 134240/3831/12.08.2013 έγγραφό του,[85] με θέμα: «Προστασία του αισθητικού δάσους “Πευκιάς” Ξυλοκάστρου», απάντησε ως ακολούθως: «Εις ό,τι αφορά την προστασία του δάσους “Πευκιάς” Ξυλοκάστρου, αυτή προκύπτει από το πδ/γμα 198/12.03.1974 (Α’ 70) “Περί κηρύξεως του δάσους Πευκιάς Ξυλοκάστρου ως Αισθητικού Δάσους”, το οποίο είναι νεώτερο του βδ/τος 563/12.08.1970 (Α’ 186) “Περί χαρακτηρισμού ως Τουριστικού Δημοσίου Κτήματος του εμπίπτοντος έμπροσθεν του δάσους Πευκιάς Ξυλοκάστρου αιγιαλού” και από τις ειδικότερες διατάξεις της δασικής νομοθεσίας και του άρθρου 19 του ν. 1650/1986, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 5 ν. 3937/2011 (Α’ 60) “Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις”. Με τη διάταξη της παρ. Α3 του άρθρου 11 ν. 3986/2011 (Α’ 152) “Επείγοντα μέτρα εφαρμογής μεσοπρόθεσμου πλαισίου δημοσιονομικής στρατηγικής 2012-2015” καθορίστηκε ότι η αξιοποίηση δημοσίων ακινήτων πραγματοποιείται σύμφωνα με τους ειδικότερους όρους και περιορισμούς που θέτουν οι σχετικές διατάξεις της δασικής νομοθεσίας (ν. 998/1979), της περιβαλλοντικής νομοθεσίας (ν. 1650/1986) και της αρχαιολογικής νομοθεσίας (ν. 3028/2002), όπως ισχύουν. Συνεπώς, η απορρέουσα προστασία και διαχείριση του “Πευκιά” Ξυλοκάστρου σύμφωνα με το πδ/γμα 198/12.03.1974, ως προκύπτουσα από τις διατάξεις της δασικής και περιβαλλοντικής νομοθεσίας, διασφαλίζει την, κατά τους όρους και τις προϋποθέσεις των νομοθεσιών αυτών, προστασία της έκτασης».

γ.4) Διευκρινίσεις και απόψεις όσον αφορά το καθεστώς προστασίας και διαχείρισης

Επί των ως άνω αναλυτικά αναφερθέντων σχετικά με τις διεκδικήσεις του χώρου του δάσους του Πευκιά που σημειώθηκαν καθ’ όλα τα νεώτερα χρόνια καθώς και όσον αφορά το εφαρμοστέο καθεστώς διαχείρισης και προστασίας του, αξιοσημείωτο είναι ότι από την κήρυξή του ως «αισθητικού δάσους» δυνάμει του πδ/τος 198/1974 και τη θεώρησή του ως «ειδικά προστατευόμενης περιοχής» σύμφωνα με το Πρωτόκολλο 4 της Συμβάσεως της Βαρκελώνης, το δάσος του Πευκιά συνιστά περιοχή αυστηρά προστατευόμενη με βάση το νομοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο που διαμορφώνεται από τις ως άνω διατάξεις σε συνδυασμό με την εφαρμογή των σχετικών διατάξεων της δασικής και περιβαλλοντικής νομοθεσίας καθώς επίσης και της σχετικής νομοθεσίας περί προστασίας του τοπίου, όπως αναλύονται σε επόμενη ενότητα γενικά για τα αισθητικά δάση.

Ειδικά όσον αφορά το βδ/γμα 563/12.08.1970 (Α’ 186) «Περί χαρακτηρισμού ως Τουριστικού Δημοσίου Κτήματος του εμπίπτοντος έμπροσθεν του δάσους “Πευκιάς” Ξυλοκάστρου αιγιαλού», ναι μεν όπως υποστηρίχθηκε ως άνω από τη Δ/νση Προστασίας Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος, δυνάμει του υπ’ αριθ. 134240/3831/12.08.2013 εγγράφου της, η αξιοποίηση δημοσίων ακινήτων πραγματοποιείται κατά την παρ. Α3 του άρθρου 11 του ν. 3986/2011 (Μεσοπρόθεσμο πλαίσιο δημοσιονομικής στρατηγικής 2012-2015), σύμφωνα με τους ειδικότερους όρους και περιορισμούς που θέτουν οι σχετικές διατάξεις της δασικής, περιβαλλοντικής και αρχαιολογικής νομοθεσίας, πλην όμως η πρόσφατη εμπειρία από την πράξη απέδειξε ότι ο όρος αυτός καίτοι επαναλαμβάνεται παγίως στις παραχωρήσεις δημοσίων ακινήτων κατά τον ν. 3986/2011, στην πράξη παραμένει ανενεργός, εν τέλει δε και απρόσφορος να προστατεύσει την όποια οικολογική, αισθητική, πολιτιστική ή άλλη αξία της παραχωρηθείσας εκτάσεως.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την απόφαση ΣτΕ 4883/2014 (Τμ. Δ’)[86] παραχωρήθηκε προς το ΤΑΙΠΕΔ, χωρίς αντάλλαγμα κατά πλήρη κυριότητα, νομή και κατοχή, δημόσια δασική έκταση, η οποία αποτελούσε τμήμα ευρύτερου ακινήτου του «Μοτέλ Βυτίνας». Και ναι μεν και εδώ επαναλήφθηκε ο όρος ότι η μεταβίβαση της επίμαχης εκτάσεως δεν συνεπαγόταν, ως προς τα δασικά της τμήματα, άρση της προστασίας που απολαμβάνουν κατ’ άρθρο 24 του Συντάγματος και κατά τις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας, ωστόσο ουδόλως προέκυψε πώς η προστασία αυτή μπορούσε να εξασφαλισθεί και να υλοποιηθεί στην πράξη, στο πλαίσιο της εν λόγω παραχωρήσεως, αφού μαζί με το ευρύτερο ακίνητο παραχωρήθηκε τελικά και η δημόσια δασική έκταση, παρ’ όλο που αποτελούσε κοινόχρηστο περιβαλλοντικό αγαθό, ανεπίδεκτο συναλλαγής![87] Σημειωτέον δε, ως προς το ΤΑΙΠΕΔ, ότι στον ν. 3986/2011 με τον οποίο συνεστήθη, ουδεμία προβλέπεται μνεία περί της αρμοδιότητάς του να διαχειρίζεται δάση και δασικές εκτάσεις, γεγονός ωστόσο που επίσης αγνοήθηκε πλήρως κατά την ως άνω μεταβίβαση.[88]

Συναφώς, στο άρθρο 966 του Αστικού Κώδικα ορίζεται ότι: «Πράγματα εκτός συναλλαγής είναι τα κοινά σε όλους, τα κοινόχρηστα και τα προορισμένα για την εξυπηρέτηση δημόσιων, δημοτικών, κοινοτικών ή θρησκευτικών σκοπών», ενώ σύμφωνα με το άρθρο 967 ΑΚ: «Πράγματα κοινής χρήσης είναι ιδίως … οι γιαλοί, …», κατά δε την παρ. 1 του άρθρου 2 του ν. 2971/2001: «Ο αιγιαλός, η παραλία, … είναι πράγματα κοινόχρηστα και ανήκουν κατά κυριότητα στο Δημόσιο, το οποίο τα προστατεύει και τα διαχειρίζεται».Σύμφωνα δε και με τη νομολογία του Αρείου Πάγου,[89] ο αιγιαλός συνιστά κοινόχρηστη έκταση, η οποία δεν συμπεριλαμβάνεται στην ιδιωτική, αλλά στη δημόσια περιουσία του Δημοσίου.

Καθίσταται επομένως σαφές ότι η κατά τα ανωτέρω διαβεβαίωση της Δ/νσεως Προστασίας Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ, όπως εκφράστηκε με το υπ’ αριθ. πρωτ. 134240/3831/12.08.2013 έγγραφό της αποτέλεσε μία μετριοπαθέστατη αντιμετώπιση της εύλογης και αγωνιώδους προσδοκίας της Δ/νσεως Δασών Κορινθίας για πληρέστερη και αποτελεσματική προστασία του Πευκιά, μέσω της ρητής και οριστικής καταργήσεως του βδ/τος 563/1970. Η πρόσφατη εμπειρία από τη δικαστηριακή πράξη απέδειξε, όπως αναλύθηκε ως άνω, ότι δημόσια περιβαλλοντικά αγαθά, μεταξύ των οποίων δάση, τα οποία είχαν χαρακτηρισθεί επί δικτατορίας ως «τουριστικά ακίνητα», παραχωρήθηκαν στο πλαίσιο του ν. 3986/2011 προς ιδιώτες επενδυτές για τουριστική αξιοποίηση χωρίς η σχετική ρήτρα περί παράλληλης εξακολούθησης της ισχύος της δασικής, περιβαλλοντικής ή άλλης ειδικής νομοθεσίας να μπορέσει εν τοις πράγμασι να εφαρμοστεί παράγοντας τα έννομα αποτελέσματά της. Μάλλον δε καταχρηστικά και παρελκυστικά αναφέρεται ο σχετικός όρος στο πλαίσιο των εν λόγω παραχωρήσεων, προκειμένου να προσδώσει «κατ’ επίφαση» νομιμότητα σε διαδικασίες και επιλογές που επί της ουσίας καταστρατηγούν τη νομιμότητα.[90]

Η παραδοχή αυτή καθίσταται ακόμα πιο επαχθής ενόψει του ότι ο πρόσφατος ν. 4685/2020, με το άρθρο 46 αυτού, εξαίρεσε συλλήβδην τα «αισθητικά δάση» της πατρίδας μας από την προστασία της περιβαλλοντικής νομοθεσίας (ν. 1650/1986). Αρκεί επομένως να αναλογισθούμε ότι η δημόσια αρχή (ΥΠΕΝ) που σήμερα εξαιρεί τα αισθητικά δάση από το προστατευτικό καθεστώς της περιβαλλοντικής μας νομοθεσίας είναι η ίδια αρχή (Δ/νση Προστασίας Δασών ΥΠΕΝ) που πριν λίγα χρόνια αρκέστηκε ως άνω απλώς να διαβεβαιώσει ότι δεν συνέτρεχε σπουδαίος λόγος να προβεί στην κατάργηση του βδ/τος 563/1970 και ότι ο κηρυγμένος ως «τουριστικό δημόσιο κτήμα» αιγιαλός του αισθητικού δάσους του Πευκιά προστατευόταν «επαρκώς», κατά την αντίληψή της, από τη συντρέχουσα ειδική νομοθεσία, προκειμένου εύκολα να κατανοήσουμε τη μοίρα που επιφυλάσσει για τα αισθητικά δάση της χώρας μας το υπουργείο που -κατά τα άλλα- είναι θεσμικά επιφορτισμένο με την προστασία τους..

Για τους λόγους επομένως που προαναφέρθηκαν και προς τον σκοπό της πληρέστερης και αποτελεσματικότερης προστασίας και διασφάλισης του αισθητικού δάσους του Πευκιά Ξυλοκάστρου, ενόψει των σύγχρονων νομοθετικών και νομολογιακών εξελίξεων και προκλήσεων που αναλύθηκαν ως άνω, φρονούμε ότι το βδ/γμα 563/12.08.1970 (Α’ 186/11.09.1970), δυνάμει του οποίου ο εμπίπτων έμπροσθεν του δάσους του Πευκιά αιγιαλός, μήκους 2.000 μ., έχει χαρακτηρισθεί ως «τουριστικό δημόσιο κτήμα», πρέπει να καταργηθεί ρητά με παράλληλο, ρητό αποχαρακτηρισμό της εκτάσεως του αιγιαλού από τουριστικό δημόσιο κτήμα, μη αρκούσης σήμερα της παρεχομένης προστασίας δυνάμει της ερμηνευτικής εκδοχής των σχετικών διατάξεων όπως ως άνω αποδόθηκε στο υπ’ αριθ. 134240/3831/12.08.2013 απαντητικό έγγραφο της Δ/νσεως Προστασίας Δασών του ΥΠΕΝ προς τη Δ/νση Δασών Κορινθίας.

Όσον αφορά την Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου (ΠΥΣ) 138/26.10.1970 (Α’ 229/29.10.1970), δυνάμει της οποίας το δάσος του Πευκιά Ξυλοκάστρου Κορινθίας είχε χαρακτηρισθεί ως «τουριστικός τόπος» προς αξιοποίηση, παρατηρείται στα επίσημα κείμενα των αρμοδίων αρχών για το ζήτημα της προστασίας του Πευκιά από τις πιέσεις τουριστικής «αξιοποίησής του» (υπ’ αριθ. 3302/10.11.2010 πρόταση της Δ/νσεως Δασών Κορινθίας για την ανάκληση του βδ/τος 563/12.08.1970 κ.ά.), ότι γίνεται σε ορισμένα σημεία επίκληση της κατόπιν εντολής του ΕΟΤ διαγραφής της ΠΥΣ 138/1970 από τα Βιβλία Μεταγραφών του Υποθηκοφυλακείου Ξυλοκάστρου και από τη μερίδα του ΕΟΤ. Η διαγραφή αυτή αναφέρεται ως έχουσα την έννοια της παύσεως της ισχύος -άλλως πώς της καταργήσεως της ΠΥΣ 138/26.10.1970, με μόνη την αφαίρεσή της από τη Μερίδα του ΕΟΤ και από τα Βιβλία Μεταγραφών του Υποθηκοφυλακείου Ξυλοκάστρου. Ωστόσο, χρήσιμο είναι στο σημείο αυτό να διευκρινιστεί ότι η μεταγραφή αποτελεί απλώς όρο του ενεργού της πράξεως και όχι του ίδιου του κύρους της.

Στην περίπτωση της ΠΥΣ 138/26.10.1970 δέον όπως γίνει κατανοητό ότι η πράξη αυτή δεν έπαυσε να ισχύει εκ μόνης της διαγραφής της από τα Βιβλία Μεταγραφών του οικείου Υποθηκοφυλακείου και από τη Μερίδα του ΕΟΤ. Ο λόγος για τον οποίο η ΠΥΣ 138/1970 δεν δύναται να ισχύσει και να γίνει επίκλησή της σήμερα, είναι ότι αντλεί εξουσιοδότηση για την έκδοσή της από τη δικτατορική Κ’ Συντακτική Πράξη της 6ης Φεβρουαρίου 1968 (Α’ 33/14.02.1968) «Περί παραχωρήσεως ακινήτων του Δημοσίου, ν.π.δ.δ. κ.λπ. προς εκτέλεσιν έργων τουριστικής αναπτύξεως», η οποία συνιστά, κατ’ άρθρο 111 παρ. 1 του ισχύοντος Συντάγματος, πράξη αντίθετη προς το Σύνταγμα και για τούτο καταργήθηκε από την έναρξη της ισχύος του. Η δε αντίθεση της ως άνω Κ’ Συντακτικής Πράξεως προς το Σύνταγμα έγκειται στο ότι αποτελεί μορφή άσκησης της εξουσίας του δικτατορικού καθεστώτος αυξημένης τυπικής ισχύος σε σχέση με τον νόμο,[91] η οποία σημειωτέον απαγόρευε, κατά την παρ. 6 του άρθρου 1 αυτής, και τη δυνατότητα ασκήσεως αιτήσεως ακυρώσεως κατά της πράξεως του υπουργικού συμβουλίου που θα εκδιδόταν κατ’ εξουσιοδότησή της, ήτοι εν προκειμένω της ΠΥΣ 138/26.10.1970.

Το εκκλησάκι της Αγίας Βαρβάρας στον Πευκιά

δ. Ο «Πευκιάς» ενώπιον της ελληνικής Δικαιοσύνης

Κατά το παρελθόν σημειώθηκαν περιπτώσεις πλημμελούς διαχείρισης του αισθητικού δάσους του Πευκιά που οδήγησαν σε αντίστοιχες καταγγελίες και προσφυγές ενώπιον των διοικητικών αλλά και των δικαστικών αρχών της χώρας.

Οι εν λόγω υποθέσεις, αφορώντας κυρίως προσβολές από παρατεταμένη ηχορύπανση ή σώρευσηαπορριμμάτων στους χώρους του πευκοδάσους, αποδεικνύουν ότι ακόμα και πολύ πριν εμφανισθούν τα σύγχρονα προβλήματα που προκαλεί η έντονη διάβρωση των ακτών της περιοχής, το αισθητικό δάσος του Ξυλοκάστρου απειλήθηκε από τακτικές που αφορούσαν την κακή χρήση των εγκαταστάσεων εντός αυτού και την αδιαφορία για την προστασία του.

Στη νομολογία των δικαστηρίων μας ο «Πευκιάς» απασχόλησε τη Δικαιοσύνη περί τα τέλη της δεκαετίας του ‘90, στο πλαίσιο μίας δικαστικής διαμάχης με αντικείμενο την απαγόρευση χρήσης μουσικής από τα αναψυκτήρια που λειτουργούσαν εντός του αισθητικού δάσους. Η υπόθεση κατέληξε στην έκδοση της αποφάσεως 572/1999[92] του Ε’ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας, με Πρόεδρο τον Μιχ. Δεκλερή, το οποίο απεφάνθη, μεταξύ άλλων, και για τη νομική φύση των Κανονισμών λειτουργίας των αισθητικών δασών.

Συγκεκριμένα, το Δικαστήριο έκρινε ότι ο Κανονισμός λειτουργίας του αισθητικού δάσους Πευκιά Ξυλοκάστρου έχει, ως εκ της φύσεως των ρυθμίσεών του, κανονιστικό χαρακτήρα. Συνεπεία αυτού, ο εν λόγω Κανονισμός έπρεπε κατά το Σύνταγμα και τον νόμο[93] να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Όπως όμως προέκυψε από τα στοιχεία της υποθέσεως, ουδεμία δημοσίευση του Κανονισμού λειτουργίας του αισθητικού δάσους του Πευκιά έλαβε χώρα, συνεπώς αυτός ουδέποτε έλαβε νόμιμη υπόσταση. Δοθέντος όμως ότι ο Κανονισμός είχε ήδη εφαρμοσθεί κατά το προσβαλλόμενο μέρος του, εφ’ όσον μετά την έκδοσή του εξακολούθησε να ισχύει η άδεια χρήσεως μουσικών οργάνων στο μισθωμένο από τον Δήμο Ξυλοκάστρου αναψυκτήριο, ο εν λόγω Κανονισμός, καίτοι ανυπόστατος, ακυρώθηκε προεχόντως για τον λόγο της μη δημοσιεύσεώς του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Σε συμμόρφωση προς την απόφαση εκδόθηκε ακολούθως ο υπ’ αριθ. 2869 π.ε./26.04.2000 νέος Κανονισμός Λειτουργίας του αισθητικού δάσους του Πευκιά από τον Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας Πελοποννήσου, που δημοσιεύθηκε νομίμως στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, στο ΦΕΚ Β’ 693/06.06.2000 και έκτοτε ισχύει για τη ρύθμιση της οργάνωσης, διαχείρισης και προστασίας του αισθητικού δάσους Πευκιά Ξυλοκάστρου.

Έγινε περαιτέρω δεκτό με την ως άνω απόφαση, ότι η προστασία των δασών και δασικών εκτάσεων της χώρας δυνάμει του άρθρου 24 παρ. 1 του Συντάγματος καθίσταται αυξημένη όσον αφορά τα κατά το άρθρο 4 παρ. 1 του ν. 998/1979 (Α’ 289) αισθητικά δάση, ήτοι δάση που παρουσιάζουν ιδιαίτερο επιστημονικό αισθητικό, οικολογικό ή γεωμορφολογικό ενδιαφέρον, για τα οποία ο ν. 1650/1986 (Α’ 160) είχε προβλέψει αποτελεσματικότερη προστασία και διαχείριση, επιβάλλοντας, μεταξύ άλλων, την έκδοση ειδικών Κανονισμών προστασίας, οργανώσεως, λειτουργίας και διαχειρίσεώς τους.[94]

Οι εν λόγω Κανονισμοί εκδίδονται κατά την απόφαση: α) προκειμένου περί αισθητικών δασών που είχαν χαρακτηρισθεί κατά τα άρθρα 18 παρ. 5 και 21 παρ. 1-2 του ν. 1650/1986, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από τα οικεία διατάγματα χαρακτηρισμού τους, β) προκειμένου δε περί δασών, τα οποία είχαν κηρυχθεί ως «αισθητικά» κατ’ άρθρο 78 παρ. 2 νδ/τος 86/1969, όπως εν προκειμένω ο Πευκιάς Ξυλοκάστρου,[95] οι Κανονισμοί οργάνωσης, προστασίας, λειτουργίας και διαχειρίσεώς τους εκδίδονται δυνάμει του άρθρου 24 του Συντάγματος και κατ’ ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 79 παρ. 2 του νδ/τος 86/1969 (Α΄ 79), ως ίσχυε μετά το άρθρο 5 του νδ/τος 996/1971 (Α’ 192), το οποίο ρυθμίζει τα σχετικά με τους Κανονισμούς λειτουργίας των εθνικών δρυμών.[96]

Το Δικαστήριο δέχθηκε επίσης από τις διατάξεις του άρθρου 24 παρ. 1 του Συντάγματος επιβάλλεται, σε ό,τι αφορά τα αισθητικά δάση, η θέσπιση διατάξεων στους οικείους Κανονισμούς λειτουργίας τους που να απαγορεύουν οποιαδήποτε επέμβαση ή δραστηριότητα μη συμβατή με την κατά προορισμόν χρήση τους ως τόπων αναψυχής, υγείας και περιπάτου και ως τοπίων ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους. Ομοίως επιβάλλεται, κατά την απόφαση, η θέσπιση διατάξεων με τους εν λόγω Κανονισμούς, οι οποίες θα απαγορεύουν οποιαδήποτε επέμβαση ή δραστηριότητα δυναμένη να διαταράξει τη λεπτή ισορροπία και αρμονία των στοιχείων, τα οποία συνθέτουν το αισθητικό δάσος, στα οποία περιλαμβάνονται και οι φυσικοί ήχοι του δάσους και της βιοκοινότητάς του, προς διαφύλαξη της φυσικής και βιολογικής ισορροπίας του. Τέτοια δε απολύτως απαγορευμένη δραστηριότητα θεωρήθηκε κατά την απόφαση ΣτΕ 572/1999 και η χρήση μουσικής εντός αισθητικού δάσους.[97]

Ακολούθησε η απόφαση 2145/2002 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Κορίνθου,[98] η οποία έκρινε ομοίως και διέταξε την απαγόρευση χρήσεως ηχητικών οργάνων και μετάδοσης μουσικής από αναψυκτήριο εντός του δάσους του Πευκιά.

Σε συνάφεια με το σκεπτικό των ως άνω δικαστικών αποφάσεων, στο πλαίσιο της δράσεως των Ανεξαρτήτων Αρχών, δυνάμει της υπ’ αριθ. 11991/11.07.2003 αναφοράς[99] προς τον Συνήγορο του Πολίτη, με θέμα τη χρήση μουσικής από αναψυκτήρια εντός του αισθητικού δάσους «Πευκιάς» (Φεβρ. 2005), η Αρχή διατύπωσε την κρίση ότι ως «αισθητικό δάσος» ορίζεται διαζευκτικώς:

«Εκείνο το οποίο είναι ανοικτό σε ανθρωπογενείς δραστηριότητες (πληροί δηλαδή συγκεκριμένες προϋποθέσεις παροχής αναψυχής, ενδυνάμωσης της υγείας των επισκεπτών του και ευκαιρίες εξαιρετικά ήπιων ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων), είτε εκείνο το οποίο συνιστά, ανεξάρτητα από οποιαδήποτε δυνατότητα προσβασιμότητας και χρήσης του, συνολικό φυσικό αισθητικό αποτέλεσμα εξαιρετικής ποιότητας».

Η Αρχή ανέλαβε τη διερεύνηση της ως άνω αναφοράς, η οποία αφορούσε οχλήσεις περιοίκων από τη χρήση μουσικής από δύο αναψυκτήρια στην περιοχή του αισθητικού δάσους «Πευκιάς» Ξυλοκάστρου, κατά παράβαση του Κανονισμού Λειτουργίας του δάσους και της σχετικής νομοθεσίας. Όπως είχε καταγγελθεί, οι ιδιοκτήτες των αναψυκτηρίων είχαν προβεί σε αυθαίρετη οικοδόμηση και σε αυθαίρετες επεκτάσειςπροϋφισταμένων εγκαταστάσεων εντός του αισθητικού δάσους.[100]

Η Αρχή διατύπωσε την άποψη ότι οι εν λόγω επιχειρήσεις είχαν μεταβάλει ουσιωδώς τον χαρακτήρα τους ως καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος, κατά παράβαση του Κανονισμού λειτουργίας του αισθητικού δάσους Πευκιά και των οικείων υγειονομικών διατάξεων, προβαίνοντας αυθαίρετα σε διαμορφώσεις χώρων διασκέδασης και θέτοντας σε λειτουργία μαγειρεία, υπαίθριες ψησταριές και χώρους στάθμευσης για την εγκατάσταση τροχοφόρων, παραπηγμάτων κ.ά.

Το Πόρισμα της Αρχής διαπίστωνε ακόμη ότι ο καθαρισμός του δάσους δεν γινόταν με την προσήκουσα επιμέλεια, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται σωροί απορριμμάτων που αποτελούσαν μόνιμη ανθυγιεινή εστία και άμεσο κίνδυνο πρόκλησης πυρκαγιάς.[101]

3. Η νομική προστασία των αισθητικών δασών και η απαξίωσή τους από τον ν. 4685/2020

Η νομική προστασία των «αισθητικών δασών» κατοχυρώνεται από διατάξεις της δασικής και της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Γενικά τα αισθητικά δάση αντιμετωπίζονται με το καθεστώς που ισχύει για την περιφερειακή ζώνη των Εθνικών Δρυμών, απολαμβάνουν αυξημένη προστασία, αλλ’ επιτρέπονται σε αυτά, υπό συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις, ορισμένες δραστηριότητες που  αποβλέπουν στην προστασία και βελτίωση της χλωρίδας (βλάστησης) και της πανίδας (άγριων ζώων) τους καθώς και στηναναψυχή.[102]

α) Δασική νομοθεσία   

Οι διατάξεις των παρ. 2 και 4 του άρθρου 78 του νδ/τος 86/1969 (Α’ 7/18.01.1969 – Δασικός Κώδικας),[103]όπως αντικαταστάθηκαν και ισχύουν με το άρθρο 3 του νδ/τος 996/1971 (Α’ 192/06.10.1971), προβλέπουν ότι δάση ή φυσικά τοπία με ιδιαίτερη αισθητική, υγιεινή και τουριστική σημασία ή των οποίων επιβάλλεται η προστασία της πανίδας, της χλωρίδας και του ιδιαίτερου φυσικού κάλλους τους, είναι δυνατόν να κηρύσσονται «αισθητικά δάση», ήτοι δάση αναψυχής, υγείας και περιπάτου ή τοπία ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους. Εφ’ όσον συντρέχουν λόγοι προστασίας, προαγωγής ή ανάπτυξης τομέων της εθνικής οικονομίας γενικότερης σημασίας, επιτρέπεται ο μεταχαρακτηρισμός εθνικού δρυμού σε αισθητικό δάσος ή σε διατηρητέο μνημείο της φύσης ή ο μεταχαρακτηρισμός αισθητικού δάσους σε εθνικό δρυμό ή σε διατηρητέο μνημείο της φύσης και ο μεταχαρακτηρισμός διατηρητέου μνημείου της φύσης σε εθνικό δρυμό ή σε αισθητικό δάσος και τροποποίηση των ορίων, της εκτάσεως και της περιφέρειας εθνικών δρυμών, αισθητικών δασών και διατηρητέων μνημείων της φύσης.

Περαιτέρω, η περ. α’ της παρ. 1 του άρθρου 4 του ν. 998/1979[104] (Α’ 289/29.12.1979) «περί προστασίας των δασών και των δασικών εν γένει εκτάσεων της Χώρας» ορίζει ότι για την αποτελεσματική και διαρκή προστασία τους τα δάση και οι δασικές εκτάσεις διακρίνονται, μεταξύ άλλων, ανάλογα με την ωφελιμότητα και τις λειτουργίες που εξυπηρετούν, σε δάση και δασικές εκτάσεις που παρουσιάζουν ιδιαίτερο επιστημονικό, αισθητικό, οικολογικό και γεωμορφολογικό ενδιαφέρον ή περιλαμβάνονται σε ειδικές ζώνες διατήρησης και ζώνες ειδικής προστασίας όπως, μεταξύ άλλων, τα αισθητικά δάση.

Για την κήρυξη ορισμένης περιοχής ως «αισθητικού δάσους» και τη λήψη των αναγκαίων προς τούτο μέτρων, γνωμοδοτεί το Συμβούλιο Δασικής Πολιτικής, σύμφωνα με την περ. β’ της παρ. 1 του άρθρου 7 του ν. 998/1979.[105] Σύμφωνα με τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, η έκδοση των Κανονισμών οργάνωσης, προστασίας, διαχείρισης και λειτουργίας των αισθητικών δασών γίνεται, για μεν τα αισθητικά δάση που είχαν χαρακτηρισθεί με τον ν. 1650/1986, όπως ορίζουν τα διατάγματα χαρακτηρισμού τους, για δε τα αισθητικά δάση που είχαν κηρυχθεί κατά τον Δασικό Κώδικα (νδ/γμα 86/1969), κατ’ ανάλογη εφαρμογή του άρθρου 79 παρ. 2 αυτού.[106]

Συναφώς, κατά την παρ. 3 του άρθρου 80 του Δασικού Κώδικα (νδ/γμα 86/1969),[107] ο αρμόδιος Υπουργός δύναται με απόφασή του να λαμβάνει κάθε μέτρο το οποίο αποβλέπει στην προστασία, μεταξύ άλλων, των αισθητικών δασών και στην εκπλήρωση των σκοπών ίδρυσής τους (περ. α’). Αστυνομικές δασικές διατάξεις, που εκδίδονται από τις δασικές υπηρεσίες κατά την προβλεπόμενη διαδικασία, μπορούν να ρυθμίζουν θέματα που αφορούν την εν γένει προστασία των αισθητικών δασών (περ. β’).

Αλλά και κατά την παρ. 4 του άρθρου 80 του Δασικού Κώδικα (νδ/γμα 86/1969), για την προστασία, την οργάνωση και τη βελτίωση των περιφερειακών ζωνών, ήτοι χώρων περιορισμένης προστασίας εθνικών δρυμών και αισθητικών δασών, μπορούν να λαμβάνονται από την οικεία δασική υπηρεσία μέτρα και να εκτελούνται τα ενδεδειγμένα έργα, ιδίως δε: α) η προστασία και αύξηση της άγριας πανίδας και χλωρίδας ή και η μείωσή τους, κατ’ είδος και αριθμό, εντός των ενδεδειγμένων ορίων βιολογικής ισορροπίας μεταξύ των ειδών πανίδας και χλωρίδας και της μεταξύ τους ισορροπίας. Η διατήρηση των γεωμορφικών σχηματισμών, η προστασία φυσικών καλλονών και η διά τεχνητής επεμβάσεως καλύτερη εκμετάλλευσή τους από αισθητικής και τουριστικής απόψεως. γ) Η λήψη προληπτικών και κατασταλτικών μέτρων για την προστασία του εθνικού δρυμού και των αισθητικών δασών. δ) Η ίδρυση εκτροφείων θηραμάτων και ιχθυοτροφείων για την αύξηση της άγριας πανίδας και η, διά καταλλήλων δασοτεχνικών χειρισμών, διατήρηση, βελτίωση και επέκταση της βλάστησης, η ίδρυση δασικών φυτωρίων και δασικών δενδροκήπων (arboretym) και η διά της φυσικής και τεχνητής οδού αναγέννηση της χλωρίδας. ε) Η κατασκευή του απαραιτήτου οδικού δικτύου και αναγκαίων δασικών κτηριακών εγκαταστάσεων (δασοφυλακείων, πυροφυλακείων, εργαστηρίων επιστημονικών πειραμάτων και ερευνών). στ) Η ίδρυση θερινών και χειμερινών εγκαταστάσεων για την εξυπηρέτηση κατασκηνώσεων, της ορειβασίας, του τουρισμού και του αθλητισμού εν γένει. ζ) Η συλλογή ή εκρίζωση φυτικών ειδών και η μεταφορά τους και η σύλληψη και μεταφορά αγρίων ζώων μπορούν να επιτραπούν για επιστημονικούς σκοπούς, κατόπιν εγκρίσεως του αρμοδίου Υπουργού.

Σύμφωνα με την περ. β’ της παρ. 3 του άρθρου 53 του ν. 998/1979,[108] εντός των αισθητικών δασώναπαγορεύεται η εκτέλεση των έργων υποδομής που προβλέπονται στην περ. α’ της παρ. 3 του άρθρου αυτού και συγκεκριμένα, έργων για την εγκατάσταση δικτύων μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, για την κατασκευή υποσταθμών και κάθε εν γένει τεχνικού έργου που αφορά υποδομή και εγκατάσταση σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) ή μονάδες συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας (ΣΗΘ) με χρήση ΑΠΕ, περιλαμβανομένων των υποσταθμών και λοιπών έργων σύνδεσης με το Σύστημα ή το Δίκτυο, των συνοδών έργων και κάθε εν γένει τεχνικού έργου που αφορά υποδομή και εγκατάσταση των ανωτέρω σταθμών, καθώς και των αγωγών προσαγωγής νερού εργοστασίων εμφιάλωσης νερού, δικτύων μεταφοράς και διανομής φυσικού αερίου και πετρελαϊκών προϊόντων, αγωγών ύδρευσης – αποχέτευσης και συνοδών έργων, συστημάτων διαχείρισης στερεών ή υγρών αποβλήτων και στις νησιωτικές περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της Κρήτης και της Εύβοιας, σταθμών μεταφόρτωσης απορριμμάτων και συνοδών έργων και δικτύων μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας συμπεριλαμβανομένων των εγκαταστάσεων υποβιβασμού και ανύψωσης τάσης. Έχει ωστόσο γίνει δεκτό ότι επιτρέπεται, κατ’ εξαίρεση, η κατασκευή γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας υψηλής τάσης σε αισθητικό δάσος, μόνον αν κριθεί αιτιολογημένα ότι δεν δύναται να αποτραπεί η επέμβαση αυτή και μόνο στο απολύτως απαραίτητο μέτρο.[109]

Για τη διαχείριση και προστασία των αισθητικών δασών καθώς επίσης και για τη σύνταξη των οικείων Κανονισμών και Διαχειριστικών Μελετών τους, λαμβάνονται υπόψη και οι διατάξεις της υπ’ αριθ. πρωτ. 176958/5671/27.02.1985 εγκυκλίου διαταγής του Υπουργού Γεωργίας «Περί κανονισμών λειτουργίας δασών αναψυχής, αισθητικών δασών και διατηρητέων μνημείων της φύσεως» καθώς επίσης και της αποφάσεως του Υφυπουργού Γεωργίας υπ’ αριθ. 66102/970/23.02.1995 (Β’ 170/14.04.1995, διόρθ. σφάλμ. Β’ 330/28.04.1995) «Περί ρυθμίσεις θεμάτων που αφορούν τη δημιουργία χώρων διημέρευσης και υπαίθριας αναψυχής στα δάση και τις δασικές εκτάσεις της χώρας».

β) Περιβαλλοντική νομοθεσία

Στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, για την προστασία του ιδιαίτερου φυσικού πλούτου της Ελλάδας έχει αναπτυχθεί δίκτυο περιοχών με διαφορετικό καθεστώς προστασίας, μεταξύ των οποίων τα αισθητικά δάση.[110] Μέχρι τη θέση σε ισχύ του πρόσφατου ν. 4685/2020 (Α’ 92/07.05.2020), ο ν. 1650/1986(Α’ 160/16.10.1986) «Για την προστασία του περιβάλλοντος» προέβλεπε ρητά στο άρθρο 19 παρ. 5 περ. α’ και γ’ αυτού (ως ίσχυε μετά τα άρθρα 5 του ν. 3937/2011, Α’ 60/31.03.2011 και 20 παρ. 3 του ν. 4492/2017, Α’ 156/18.10.2017), ότι:

«α) Ως προστατευόμενα τοπία (Protected landscapes/seascapes) χαρακτηρίζονται περιοχές μεγάλης οικολογικής, γεωλογικής, αισθητικής ή πολιτισμικής αξίας και εκτάσεις που είναι ιδιαίτερα πρόσφορες για αναψυχή του κοινού ή συμβάλλουν στην προστασία φυσικών πόρων λόγω των ιδιαίτερων φυσικών ή ανθρωπογενών χαρακτηριστικών τους. Στα προστατευόμενα τοπία μπορεί να δίνονται με βάση τα κύρια χαρακτηριστικά τους, ειδικότερες ονομασίες, όπως αισθητικό δάσος, γεωπάρκο, τοπίο άγριας φύσης, τοπίο αγροτικό, αστικό. Ως προστατευόμενα στοιχεία του τοπίου χαρακτηρίζονται τμήματα ή συστατικά στοιχεία του τοπίου που έχουν ιδιαίτερη οικολογική, αισθητική ή πολιτισμική αξία ή συμβάλλουν στην προστασία φυσικών πόρων λόγω των ιδιαίτερων φυσικών ή ανθρωπογενών χαρακτηριστικών τους, όπως αλσύλια, παραδοσιακές καλλιέργειες, αγροικίες, μονοπάτια, πέτρινοι φράχτες, ξερολιθιές και αναβαθμίδες, κρήνες. … γ) Τοπία που έχουν κηρυχθεί ως αισθητικά δάση, ως περιαστικά δάση, ως προστατευόμενα δάση και ως διατηρητέα μνημεία της φύσης, εντάσσονται διά του παρόντος στην αντίστοιχη κατηγορία. Για τα ήδη κηρυγμένα τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, με απόφαση Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, ρυθμίζονται οι όροι ένταξής τους».[111]

Ωστόσο, μετά την έναρξη ισχύος του ν. 4685/2020 (Α’ 92/07.05.2020) «Εκσυγχρονισμός της περιβαλλοντικής νομοθεσίας … και λοιπές διατάξεις», ουδεμία αναφορά στα αισθητικά δάση γίνεται στο νέο άρθρο 19 του ν. 1650/1986,[112] όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 46 του ν. 4685/2020. Ομοίως ουδόλως δύναται να συναχθεί πλέον η υπαγωγή των αισθητικών δασών σε οποιαδήποτε μορφή παρεχομένης προστασίας του ν. 1650/1986,[113] όπως ισχύει μετά τον ν. 4685/2020, προβλεπομένης σε άλλο άρθρο ή σημείο του.[114] Είναι προφανές επομένως ότι υπό την ισχύ του νέου ν. 4685/2020 τα αισθητικά δάση εξοβελίστηκαν εντελώςαπό το πλαίσιο προστασίας που παρέχει το βασικό νομοθέτημα της χώρας για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, ήτοι ο ν. 1650/1986, με όλα τα συνεπακόλουθα που η επιλογή αυτή μπορεί να επιφέρει στο εγγύς ή στο απώτερο μέλλον..

Λαμβανομένου δε υπ’ όψη ότι το άρθρο 19 παρ. 5 περ. γ’ του ν. 1650/1986, ως ίσχυε προ του ν. 4685/2020, επέβαλε ρητά την ένταξη τοπίων που έχουν κηρυχθεί ως «αισθητικά δάση» στην αντίστοιχη κατηγορία προστασίας που προέβλεπε, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η εξαίρεση με τον νέο ν. 4685/2020 των αισθητικών δασών από τις διατάξεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας (ν. 1650/1986) είναι παντελώς αδικαιολόγητη και αντισυνταγματική. Έρχεται δε σε προφανή και κατάφορη αντίθεση και με τις θεμελιώδεις αρχές του «περιβαλλοντικού κεκτημένου» και της «βιώσιμης ανάπτυξης», οι οποίες διέπουν ολόκληρο το οικοδόμημα και το πνεύμα του δικαίου για την προστασία του περιβάλλοντος και απαγορεύουν την εισαγωγή στο δίκαιο ρυθμίσεων που επιδεινώνουν το επίπεδο της ήδη παρεχομένης προστασίας και δεν διασφαλίζουν στο διηνεκές το συνταγματικά κατοχυρωμένο αγαθό του περιβάλλοντος.

Αποδεικνύεται επομένως, και για τον λόγο αυτό, ότι ο νέος ν. 4685/2020 -πέραν πληθώρας άλλων ολέθριων ή ατυχών επιλογών που εισάγει και υιοθετεί, δικαίως χαρακτηρίσθηκε ως «αντιπεριβαλλοντικός», αφού και με την εξαίρεση των αισθητικών δασών από το καθεστώς προστασίας που αυτά απολάμβαναν μέχρι τη θέση του σε ισχύ, απαξιώνει μία εξαιρετικά σημαντική κατηγορία δασών σπάνιας οικολογικής, γεωλογικής, αισθητικής και πολιτισμικής αξίας, θεωρώντας ότι τα αισθητικά δάση δεν χρήζουν στο εξής έννομης προστασίας!

Ούτως όμως ο νέος ν. 4685/2020, σε πλήρη αντίθεση με τις Συνταγματικές επιταγές του άρθρου 24, εκθέτει τα αισθητικά δάση στον κίνδυνο της αυθαίρετης εκμετάλλευσής τους από κάθε λογής συμφέροντα και σε ασυμβίβαστες με τον χαρακτήρα τους επεμβάσεις. Με την εξαίρεση των αισθητικών δασών από την προστασία της περιβαλλοντικής νομοθεσίας ο ν. 4685/2020 καταδικάζει σε περιβαλλοντική υποβάθμιση και καταστροφή τα αισθητικά δάση, για τα οποία το Συμβούλιο της Επικρατείας έχει παγίως κρίνει ότι:

«Η προστασία των δασών και δασικών εκτάσεων της χώρας δυνάμει του άρθρου 24 παρ. 1 του Συντάγματος καθίσταται ιδιαίτερα αυξημένη όσον αφορά τα αισθητικά δάση, ήτοι δάση και δασικές εκτάσεις που παρουσιάζουν ιδιαίτερο επιστημονικό αισθητικό, οικολογικό ή γεωμορφολογικό ενδιαφέρον και τα οποία έχουν κηρυχθεί, κατ’ άρθρο 78 παρ. 2 του νδ/τος 86/1969, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 3 του νδ/τος 996/1971, ως «αισθητικά», δηλ. ως δάση αναψυχής, υγείας και περιπάτου ή τοπία ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους για τα οποία προβλέπεται αποτελεσματικότερη προστασία και διατήρησή τους από τα άρθρα 18 επ. του ν. 1650/1986. Από τις ίδιες διατάξεις του άρθρου 24 παρ. 1 του Συντάγματος επιβάλλεται η θέσπιση κατ’ εξουσιοδότηση των ως άνω διατάξεων του ν. 1650/1986, Κανονισμών λειτουργίας και διαχείρισης των αισθητικών δασών, οι οποίοι απαγορεύουν κάθε επέμβαση ή δραστηριότητα που είναι μη συμβατή προς τη χρήση αυτών των δασών σύμφωνα με τον προορισμό τους ως τόπων αναψυχής, υγείας, περιπάτου και ως τοπίων ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, ώστε να διατηρηθούν αναλλοίωτα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και η εν γένει φυσιογνωμία τους και να διαφυλαχθούν ο φυσικός πλούτος, η οικολογική ισορροπία, το αισθητικό κάλλος των περιοχών αυτών και η εύθραυστη ισορροπία και αρμονία των στοιχείων που συνθέτουν το «αισθητικό δάσος».[115]

Ούτε όμως και στο κείμενο της αιτιολογικής έκθεσης του ν. 4685/2020 γίνεται οποιαδήποτε μνεία στην υιοθετούμενη εξαίρεση των αισθητικών δασών από το καθεστώς προστασίας του ν. 1650/1986.[116] Τούτο καθιστά τις διατάξεις του νέου ν. 4685/2020 -ιδίως τις διατάξεις του άρθρου 46 αυτού, το οποίο αντικατέστησε το άρθρο 19 του ν. 1650/1986, αντισυνταγματικές και για τον λόγο ότι μεθόδευσαν, χωρίς καμία αιτιολογία,τον εξοβελισμό των αισθητικών δασών από την αυξημένη προστασία που τους παρείχε έως πρόσφατα το άρθρο 19 του ν. 1650/1986, ήτοι προστασία επιβαλλομένη από το ίδιο το Σύνταγμα για τη νομοθετική κατοχύρωση ενός ιδιαζόντως σημαντικού στοιχείου του φυσικού περιβάλλοντος, όπως είναι τα αισθητικά δάση.

Και ναι μεν υπό το καθεστώς του νέου ν. 4685/2020 παραμένει, στην παρ. 2 του άρθρου 18 του ν. 1650/1986, η πρόβλεψη της προστασίας στοιχείων της φύσεως και του τοπίου, μεταξύ άλλων, λόγω της «αισθητικής σημασίας» τους, ωστόσο η διάταξη αυτή είναι γενικού χαρακτήρα σε σχέση με το άρθρο 19 και ούτε αναφέρεται ρητά στα αισθητικά δάση, όπως συνέβαινε με το πρώην άρθρο 19 του ν. 1650/1986, το οποίο εξειδίκευε τα κριτήρια χαρακτηρισμού και τις αρχές προστασίας των αισθητικών δασών, ούτε συνιστά νέα ρύθμιση αφού η παρ. 2 του άρθρου 18 του ν. 1650/1986 μεταφέρθηκε αυτούσια ως ίσχυε και πριν τη θέση σε ισχύ του ν. 4685/2020, αποδίδοντας το γενικό πλαίσιο προστασίας των αισθητικών δασών που εξειδικευόταν ακολούθως στο πρώην άρθρο 19 του ν. 1650/1986. Επομένως, εν όψει των ανωτέρω, δεν δύναται να υποστηριχθεί ότι ο ν. 1650/1986, όπως ισχύει μετά τον ν. 4685/2020, παρέχει πλέον οποιαδήποτε προστασία στα αισθητικά δάση ή ότι τέτοια προστασία θα μπορούσε τυχόν να συναχθεί εκ μόνων των διατάξεων της παρ. 2 του άρθρου 18 του ν. 1650/1986, όπως ισχύουν.

γ) Συμπεράσματα και προτάσεις

Με αφορμή το πρόβλημα της διάβρωσης των ακτών της Κορινθίας, από την οποία πλήττεται σοβαρά το παραθαλάσσιο αισθητικό δάσος του «Πευκιά» Ξυλοκάστρου, στη μελέτη εξετάσθηκαν η ιστορία του Πευκιά και η προστασία του, στο πλαίσιο της οποίας αναλύθηκαν η μορφολογία και η δασική οικολογία του δάσους καθώς επίσης και η ιστορία, η ανάπτυξη και ο πολιτισμός της ευρύτερης περιοχής του Ξυλοκάστρου, όπως καθορίστηκαν από το τοπίο και το περιβάλλον του Πευκιά. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στο καθεστώς διαχείρισης και προστασίας του αισθητικού δάσους, κυρίως όσον αφορά το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο προστασίας του, τη λειτουργία και διαχείρισή του, τις σημαντικές διεκδικήσεις και πιέσεις «τουριστικής ανάπτυξης» που δέχθηκε καθ’ όλο το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα έως και τις μέρες μας και καταγράφηκαν χρήσιμες διευκρινίσεις και απόψεις όσον αφορά το καθεστώς προστασίας και διαχείρισης του δάσους. Ξεχωριστή μνεία έγινε σε υποθέσεις που κρίθηκαν ενώπιον της Ελληνικής Δικαιοσύνης και των ανεξαρτήτων αρχών με αντικείμενο τη διαχείριση και προστασία του αισθητικού δάσους του Πευκιά. Τέλος, παρουσιάστηκαν οι διατάξεις της δασικής και περιβαλλοντικής νομοθεσίας που διέπουν την προστασία και διαχείριση των αισθητικών δασών εν γένει, με ιδιαίτερη αναφορά στη δυσμενέστατη για τα αισθητικά δάση νομοθετική εξέλιξη της εξαίρεσής τους από την προστασία του ν. 1650/1986 «για την προστασία του περιβάλλοντος», η οποία επήλθε με το άρθρο 46 του πρόσφατου ν. 4685/2020.

Κυρίως καταδείχθηκε ότι ο Πευκιάς Ξυλοκάστρου είναι ένα από τα αισθητικά δάση της πατρίδας μας με ιδιαίτερη φυσική ομορφιά και σπάνια οικολογική αξία. Στους αυξημένους κινδύνους για το περιβάλλον του που εγκυμονούν οι εκτεταμένες διαβρώσεις των ακτών του Κορινθιακού Κόλπου, η επιβάρυνση από τη λειτουργία εγκαταστάσεων αναψυχής εντός αυτού και οι τουριστικές και οικιστικές πιέσεις που ανέκαθεν εγείρονται σε βάρος του περιβάλλοντος του δάσους, έρχεται να προστεθεί η κατά τα ανωτέρω αυθαίρετη εξαίρεση των αισθητικών δασών από το καθεστώς προστασίας της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, μετά τη θέση σε ισχύ του πρόσφατου ν. 4685/2020. Στην περίπτωση του «Πευκιά» η εξέλιξη αυτή συνιστά ένα ακόμα καίριο πλήγμα, στα ήδη σωρευμένα προβλήματα, με αποτέλεσμα να απειλείται άμεσα και καθημερινά με αλλοίωση και καταστροφή ένα σπάνιο οικοσύστημα και ένα αισθητικό δάσος μεγάλης αξίας, που χαρίζει εδώ και αιώνες ζωή, δροσιά και ομορφιά στους κατοίκους της περιοχής του Ξυλοκάστρου και στους επισκέπτες του..

Ευχή όλων ας είναι να επικρατήσει η λογική και η απαραίτητη ευαισθησία, ώστε να συμπεριληφθούν και πάλι, με τις κατάλληλες νομοθετικές πρωτοβουλίες, τα αισθητικά δάση στο καθεστώς προστασίας του ν. 1650/1986. Η προοπτική αυτή θα διασφαλίσει και θα ενισχύσει, μεταξύ άλλων, καθοριστικά και τις προσπάθειες για την προστασία και διαφύλαξη του αισθητικού δάσους του «Πευκιά», για το οποίο αναφέρεται[117] ότι συνιστά:

«Ένα από τα ελάχιστα παλαιά παραλιακά πευκοδάση σε αμμώδη ακτή. Η αξία του έγκειται κυρίως στη θέση του. Αποτελεί πραγματική όαση σε μία αχανή παραλία της Βόρειας Πελοποννήσου, η οποία έχει κατακλυσθεί από τις συνήθεις τουριστικές εγκαταστάσεις. Η σημασία του για την αναψυχή των ντόπιων -και όχι μόνο, κατοίκων είναι πολύ μεγάλη … Σε τέτοια θέση που βρίσκεται είναι φυσικό να δέχεται πιέσεις για διάφορες εγκαταστάσεις αναψυχής. Υπάρχει όμως και σοβαρή αντίδραση από την τοπική κοινωνία για οποιαδήποτε αλλαγή χρήσης ή υπέρβαση!».

*

Ο Γιώργος Παπαγεωργίου γεννήθηκε το 1958. Σπούδασε νομικά και οικονομικά στις ΗΠΑ και στη Μ. Βρετανία. Μόνιμος κάτοικος Αγίων Θεοδώρων Κορινθίας και ακούραστος υπερασπιστής του περιβάλλοντος, εργάστηκε με αφοσίωση, παρρησία, δυναμισμό και με το εξαίρετο ήθος που τον διέκρινε σε κάθε εκδήλωση της ζωής του, για την προστασία και την ανάδειξη της φύσης, του τοπίου και του πολιτισμού του τόπου του και της ευρύτερης περιοχής της Κορινθίας. Ως ενεργό μέλος της τοπικής αυτοδιοίκησης στον δήμο Αγ. Θεοδώρων – Λουτρακίου αγωνίστηκε άοκνα, επί σειρά ετών, αντιμέτωπος με ποικίλες αντιξοότητες, για την προάσπιση της προστασίας του περιβάλλοντος της Κορινθίας, μιας περιοχής η οποία δέχεται τεράστιες οικολογικές πιέσεις από την παρουσία της ζώνης βαριάς βιομηχανίας και την οικιστική επέκταση της Αττικής. Ο πρόωρος και αιφνίδιος θάνατός του, το καλοκαίρι του 2016, στέρησε τον τόπο και την κοινωνία μας από έναν μοναδικό και γνήσιο υπέρμαχο του περιβάλλοντος, την οικογένειά του από έναν θαυμαστό, αξιολάτρευτο σύζυγο και πατέρα και εμένα προσωπικά από έναν αγνό, εκλεκτό συνάδελφο και φίλο που δεν θα ξεχάσω ποτέ. Το έργο του, το ήθος του και το φωτεινό του παράδειγμα θα μας εμπνέουν παντοτινά. Ας είναι αιωνία η μνήμη του!

˜Θερμές ευχαριστίες οφείλονται στη φίλη δασολόγο του Δήμου Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης και συντάκτρια της Διαχειριστικής Μελέτης του αισθητικού δάσους Πευκιά, κα Αναστασία Ανδρικοπούλου, για τις κατατοπιστικές διευκρινίσεις της και τις πληροφορίες που έθεσε υπόψη μου κατά τη συγγραφή της παρούσας εργασίας.

_____________________

Βίντεο:

1. Ξυλόκαστρο – Βόλτα στον Πευκιά:

https://youtu.be/66WGoRGGJoU

2. Δήμος Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης από ψηλά!

https://youtu.be/9tL48gcojOo

3. «Ο Πευκιάς του Ξυλοκάστρου», ένα αφιέρωμα από το 2ο Γυμνάσιο Ξυλοκάστρου:

https://youtu.be/3X7j8Mh5Hps

4. Η Ελλάδα που χάσαμε.. Από την ταινία «Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο» στο Ξυλόκαστρο του 1955:

https://youtu.be/L9qQxrSXYFE

https://youtu.be/jzl1n1i3TWo

5. Ο Δημήτρης Χορν απαγγέλλει το ποίημα «Ύπνος» του Κ. Καρυωτάκη, εμπνευσμένο από το δάσος του Πευκιά:

https://youtu.be/B1qDyDkPtVo

6. Ταξίδι στο χθες και στο σήμερα της Κορινθίας:

https://youtu.be/yzD6TXvmDH8

___________________

[1] Σχετ. με το αισθητικό δάσος Πευκιά Ξυλοκάστρου, βλ. και Σοφία Παυλάκη, «Αστικό και Περιαστικό πράσινο. Νομοθετικό πλαίσιο – Νομολογία», Αθήνα 2019, σ. 271 επ., «Αισθητικό Δάσος Πευκιάς Ξυλοκάστρου», σε: «Φιλότης – Βάση Δεδομένων για την Ελληνική Φύση», «Πευκιάς», σε: xylokastro.com

[2] Βλ. υπ’ αριθ. πρωτ. 622/17.01.2017 «Αίτημα Δήμου Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης για την κήρυξη της περιοχής σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης πολιτικής προστασίας», στο οποίο αναφέρεται: «Από τις έντονες βροχοπτώσεις και χαλαζοπτώσεις της 9ης Σεπτ. 2016, έχουν επέλθει έτι μεγαλύτερες ζημίες και καταστροφές στην παράκτια ζώνη και τις δημόσιες υποδομές, εντείνοντας δραματικά το φαινόμενο της διάβρωσης των ακτών, συγκεκριμένα: στην παραλία του τουριστικού περιπτέρου έωςκαι τα όρια της Τ.Κ. Συκιάς, και σε μήκος 2,5 χλμ., όπου πλέον από το φαινόμενο κινδυνεύουν τα πρώτα δέντρα του αισθητικού δάσους (πρόκειται για ευαίσθητο οικοσύστημα, χαρακτηρισμένο ως Ειδικά Προστατευόμενη περιοχή σύμφωνα με τη Σύμβαση της Βαρκελώνης – Πρωτόκολλο 4 «Περί των Ειδικά Προστατευόμενων Περιοχών της Μεσογείου … Η κρισιμότητα της κατάστασης, ιδίως εάν συνεκτιμηθούν … η περιβαλλοντική υποβάθμιση από τη διάβρωση του εδάφους στον Πευκιά, ενός εδάφους με χαμηλή αντίσταση στο φαινόμενο λόγω της αμμώδους σύνθεσής του … επιβάλλει την άμεση λήψη μέτρων για την αποκατάσταση των ζημιών», Απόσπασμα Πρακτικού 1/16.01.2017, με το οποίο το Δημοτικό Συμβούλιο Δήμου Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης, αφού αποδέχθηκε το ως άνω αίτημα, πρότεινε «την κήρυξη του Δήμου σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, λόγω έντονων καιρικών φαινομένων το τελευταίο χρονικό διάστημα, με τις πρόσφατες χιονοπτώσεις, τους ισχυρούς ανέμους και τα έντονα κυματικά φαινόμενα στο παράκτιο περιβάλλον», το υπ’ αριθ. πρωτ. 10808/31.07.2015 επείγον αίτημα του Δήμου Ξυλοκάστρου Ευρωστίνης, προς τις αρμόδιες αρχές περί αποκαταστάσεως ζημιών επί της ΠΕΟ Κορίνθου Πατρών στα όρια του Δήμου Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης, λόγω διάβρωσης της παραλίας και έντονων καιρικών φαινομένων», το υπ’ αριθ. πρωτ. 12590/16.09.2016 έγγραφο του Δήμου Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης «περί καταστάσεως εκτάκτου ανάγκης στα όρια του Δήμου Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης λόγω εντονότατων βροχοπτώσεων και χαλαζόπτωσης και σχετικά με το αίτημα για την άμεση κήρυξη ολόκληρου του Δήμου σε κατάσταση ανάγκης», το υπ’ αριθ. πρωτ. 15043/01.11.2016 έγγραφο της Δ/νσης Τεχνικών Υπηρεσιών Τμ. Τεχνικών Έργων, Μελετών και Συντήρησης Υποδομών Δήμου Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης προς το Υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων και τον Γεν. Γραμματέα Υποδομών, με θέμα: «Αποκατάσταση ζημιών που προκλήθηκαν στον Δήμο Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης, από την έντονη βροχόπτωση της 09/09/2016», την από 13/09/2016 Απόφαση του Συντονιστικού Τοπικού Οργάνου Δήμου Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης, σχετικά με την καταγραφή ζημιών και καταστροφών στην περιοχή από την παρατεταμένη βροχόπτωση και χαλαζόπτωση της 09/09/2016, το υπ’ αριθ. πρωτ. 17530/27.12.2016 έγγραφο της Δ/νσης Τεχνικών Υπηρεσιών Τμ. Τεχνικών Έργων, Μελετών και Συντήρησης Υποδομών Δήμου Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης προς το Υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων και των Γεν. Γραμματέα Υποδομών, με θέμα: «Αποκατάσταση ζημιών που προκλήθηκαν στον Δήμο Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης, από την έντονη βροχόπτωση της 09/09/2016», την υπ’ αριθ. 1/16.01.2017 Απόφαση του Συντονιστικού Τοπικού Οργάνου Δήμου Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης, με θέμα τις καταστροφές και ζημίες από πρόσφατες έντονες χιονοπτώσεις, ισχυρούς ανέμους και έντονα κυματικά φαινόμενα στο παράκτιο περιβάλλον …», όπου, μεταξύ άλλων, αναφέρεται ότι: «.. Αρνητική εξέλιξη αποτέλεσε η έντονη διάβρωση κατά μήκος του αισθητικού δάσους Πευκιά και η διαφαινόμενη καταστροφή στο παραλιακό του τμήμα, αν δεν εμπλουτιστεί άμεσα και δεν ενισχυθεί το έδαφος με κατάλληλο υλικό». Ιδιαιτέρως αναφέρεται «στις δυσκολίες αντιμετώπισης των επαναλαμβανόμενων και εντατικών φαινομένων, αποκλειστικά από τους αρμόδιους τοπικούς μηχανισμούς», προτείνει«άμεσες ενέργειες για την αποκατάστασή τους και την προστασία των πολιτών» και αποφάσισε ομόφωνα και υπέβαλε αίτημα στον Γενικό Γραμματέα Περιφέρειας Πελοποννήσου «για την κήρυξη της περιοχής σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης πολιτικής προστασίας, προκειμένου να αποκατασταθούν οι ζημίες στο περιβάλλον και στις υποδομές της περιοχής, να αποφευχθεί το ενδεχόμενο επιδείνωσης της κατάστασης από νέα φαινόμενα, να αποφευχθούν σοβαρά ατυχήματα κατά τη διέλευση πεζών και οχημάτων, να αποφευχθεί η υποβάθμιση στο αισθητικό δάσος του Πευκιά και να αποτραπούν καταστροφές περιουσιών. Στο ίδιο πλαίσιο ζητείται η μέριμνα και συνδρομή της Περιφέρειας Πελοποννήσου για τη διαδικασία τεχνητής τοποθέτησης κατάλληλου υλικού εμπλουτισμού, προκειμένου για την αποκατάσταση, την ενίσχυση και προστασία του εδάφους στο συγκεκριμένο παραλιακό τμήμα του Πευκιά» (άπαντα τα ανωτέρω έγγραφα δημοσιευμένα σε: http://www.dimas.gr βλ. και http://korinthiakoi-orizontes. blogspot.com/2017/01/blog-post_200.html. Σχετ. «Κινδυνεύει από τη διάβρωση ο Πευκιάς Ξυλοκάστρου – Ποια είναι η ιστορία του», σε: korinthia.net.gr (21/05/2020). Σπ. Καραβάς, «Η διάβρωση στο Ξυλόκαστρο έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις», σε: pelopon nisosnews.gr (16/03/2019). «Αμήχανος και άβουλος θεατής ο Δήμαρχος για την κατάρρευση στο Τουριστικό», σε: isthmos.gr. «Αυτό είναι απομεινάρι της διάβρωσης στον Πευκιά …», σε: protinewskorinthias.gr (01/03/2020).

[3] Βλ. Ορέστης Μεσοχωρίτης, «Διάβρωση Ακτών: Αίτια – Αντιμετώπιση – Θεσμικό πλαίσιο», σ. 1, σε: http://library.tee.gr/digital/m2635/m2635_mesochoritis.pdf, κατά τον οποίο: «Στις ακτές και στους  πυθμένες των παράκτιων περιοχών αναπτύσσεται δράση κυματισμών και ρευμάτων. Οι ακτές από γεωλογική άποψη ενδέχεται να είναι βραχώδεις ή αμμώδεις/γαιώδεις. Η πρώτη κατηγορία έχει σταθερή μορφή, εξελισσόμενη μακροπρόθεσμα σε χρονικές κλίμακες γεωλογικών αιώνων. Η δεύτερη κατηγορία ακτών, που συντίθενται από κοκκώδη υλικά με κοκκομετρία κυμαινόμενη από το μέγεθος του αργίλου ως τις κροκάλες,  υφίσταται έντονη επίδραση των ρευμάτων και των κυματισμών. Αποτέλεσμα της επίδρασης αυτής είναι   μορφολογικές αλλοιώσεις, σε όλες τις χρονικές κλίμακες, π.χ. σε μικρή χρονική κλίμακα, της τάξης μερικών ωρών κατά τη διάρκεια θυελλών και τρικυμιών, ή  μεγάλης χρονικής κλίμακας, της τάξης μερικών ετών».

[4] Απ. Παπαφωτίου, «Διάβρωση των ακτών του Κορινθιακού και ενέργειες που πρέπει να γίνουν», σε: https://klife.gr/news/8238 (17/05/2019). Σχετ.: «Η διάβρωση των ακτών του Κορινθιακού», σε: solygeia.blogspot.com, «Ξυλόκαστρο: σε εξέλιξη το έργο αποκατάστασης των ζημιών απ’ τη διάβρωση των ακτών», σε: sfedona.gr (13/01/2020).

[5] Απ. Παπαφωτίου, ό.π., βλ. και «Η θάλασσα καταπίνει 18 εκατοστά στεριάς το χρόνο στο Ξυλόκαστρο», σε: sfedona.gr

[6] Βλ. Ορ. Μεσοχωρίτης, «Διάβρωση Ακτών: …», ό.π., σ. 3, κατά τον οποίο: «Σχετικά με τη διάβρωση εξ αιτίας της κλιματικής αλλαγής, 1. Μεταβολή  στη  συχνότητα  εμφάνισης  και  έντασης των ανέμων. Αν θεωρήσουμε μια ακτή στην οποία έχει αποκατασταθεί μια δυναμική ισορροπία τις τελευταίες δεκαετίες (ή ακόμη και αιώνες) με ισορροπημένο  ισοζύγιο φερτών υλών, με τις μεταβολές στη συχνότητα εμφάνισης και στην ένταση των ανέμων εξ αιτίας της κλιματικής αλλαγής, μπορεί να διαταραχθεί το υφιστάμενο  ισοζύγιο  της  ακτής  και  να προκύψει έλλειμμα και συνεπώς διάβρωσή της. Προφανώς η διάβρωση θα συνοδεύεται από πρόσχωση σε άλλη ακτή. 2. Δράση μεγάλου ύψους κυματισμών. Τον χειμώνα, οι μεγάλου ύψους κυματισμοί μεταφέρουν την άμμο  εγκάρσια  στην ακτή προς τα ανοιχτά (διάβρωση – χειμερινό προφίλ). Το καλοκαίρι, μεταφέρεται η άμμος προς την ακτή από τους ήπιους κυματισμούς και αποκαθίσταται (πρόσχωση – θερινό  προφίλ). Ωστόσο, λόγω κλιματικής αλλαγής, μπορεί να διαταραχθεί η παραπάνω ισορροπία. Εάν εμφανιστούν ακραία καιρικά φαινόμενα (δηλαδή κυματισμοί μεγάλου ύψους), η άμμος μπορεί να μεταφερθεί αρκετά βαθιά, βαθύτερα από ό,τι στο παρελθόν, και σε βάθη μεγαλύτερα του βάθους «κλεισίματος». Από τα βάθη αυτά είναι πιθανόν να μην μπορεί να επιστρέψει, με τους θερινούς κυματισμούς με αποτέλεσμα να μην συντελεστεί πλήρως η διεργασία της πρόσχωσης και να μην αποκατασταθεί πλήρως η πραγματοποιούμενη διάβρωση. 3. Αύξηση μέσης στάθμης της θάλασσας. Μελλοντικά, κάτω από συνθήκες μόνιμης ανύψωσης της στάθμης της  θάλασσας λόγω των κλιματικών μεταβολών (λιώσιμο των πάγων και θερμοκρασιακή διαστολή λόγω της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας), το προφίλ ισορροπίας θα πρέπει να είναι παρόμοιο με το υφιστάμενο εφόσον το υλικό της ακτής και οι κυματικές συνθήκες δεν μεταβληθούν σημαντικά. 4. Μεταβολές στην ένταση και συχνότητα βροχοπτώσεων. Οι μεταβολές αυτές επηρεάζουν τις διαβρώσεις των εδαφών της ενδοχώρας και συνεπώς και τη φυσική τροφοδότηση των ακτών με  χερσογενές  ίζημα,  που πραγματοποιείται μέσω των ποταμών και των χειμάρρων. Σε πολλές παράκτιες  περιοχές τα αίτια της διάβρωσης βρίσκονται συνήθως στον συνδυασμό των παραπάνω παραγόντων, με κάθε παράγοντα να επηρεάζει με διαφορετική βαρύτητα το φαινόμενο. Εξ αιτίας των ανθρώπινων επεμβάσεων: Κάθε έργο που κατασκευάζεται στην παράκτια ζώνη αποτελεί εμπόδιο στη φυσική εκτόνωση των παράκτιων μηχανισμών επί της ακτής και μεταβάλλει την παράκτια κίνηση των ιζημάτων (άμμος και χαλίκια). Διαταράσσεται η ισόρροπη κατανομή των ιζημάτων, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται αλλού έντονες προσχώσεις και αλλού έντονες διαβρώσεις».

[7] Βλ. και Σεραφείμ Πούλος και Ερευνητική Ομάδα Εργαστήριου Φυσικής Γεωγραφίας, Τμ. Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος, Εργαστήριο Φυσικής Γεωγραφίας, «Διάβρωση ακτών με έμφαση στις παραλίες: Φυσικές διεργασίες, ανθρώπινη παρέμβαση και κλιματική αλλαγή», 2ο Επιστημονικό Forum για τη Μείωση της Διακινδύνευσης από Καταστροφές στην  Ελλάδα,  14-15/03/2019,  σε:  edcm.edu.gr/images/news/hdrrf/presentations/03_Poulos_HDRRF_14-15_3_2019.pdf

[8] Βλ. υπ’ αριθ. πρωτ. 622/17.01.2017 «Αίτημα Δήμου Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης για την κήρυξη της περιοχής σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης Πολιτικής Προστασίας» … κ.λπ., ό.π., Ειδική Γραμματεία Υδάτων ΥΠΕΝ, «Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας των Λεκανών Απορροής Ποταμών του  Υδατικού Διαμερίσματος Βόρειας Πελοποννήσου», σε: floods.ypeka.gr/egyFloods/gr02/Reports/EL02_P01-P1-P6.pdf

[9] Απ. Παπαφωτίου, ό.π., κατά τον οποίο στις εν λόγω παρεμβάσεις εντάσσεται και εκείνη που ολοκληρώθηκε στην περιοχή της Αγίας Τριάδος Δερβενίου Κορινθίας για την αποτροπή της κατολίσθησης των πρανών του θαλασσίου μετώπου. Κατασκευάσθηκε διαφραγματικός τοίχος από πασσάλους μήκους 22,00 μ., ενώ στον χώρο κατάντη αυτών τοποθετήθηκε λιθορριπή για λόγους προστασίας και απομείωσης της κυματικής ενέργειας. Προβλέπονται ακόμα να εκτελεσθούν σύντομα επέκταση προς Ανατολάς του ήδη κατασκευασμένου διαφράγματος μήκους περίπου 54,00 μ. και επεμβάσεις προστασίας της Παλαιάς ΕΟ Κορίνθου – Πατρών και αντιμετώπισης της διάβρωσης στις περιοχές «Μαύρα Λιθάρια» και «Μελίσσι». Εκτός αυτών σχεδιάζονται και άλλες παρεμβάσεις στην πόλη του Δερβενίου και σε άλλες ευπαθείς περιοχές της Κορινθίας.

[10] «Κινδυνεύει από τη διάβρωση ο Πευκιάς …», ό.π., «Αποκατάσταση των ζημιών της διάβρωσης των ακτών Δήμου Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης», σε: korinthostv.gr (Ιαν. 2020).

[11] Σεραφείμ Πούλος κ.λπ., ό.π., Ορ. Μεσοχωρίτης, «Διάβρωση Ακτών: …», ό.π., σ. 3 επ., κατά τον οποίο αναλύονται ως ακολούθως τα προτεινόμενα μέτρα για την αντιμετώπιση της διάβρωσης των ακτών: «1. Περιορισμός των αιτίων που επιτείνουν την κλιματική αλλαγή και προσεκτικός σχεδιασμός των ανθρώπινων επεμβάσεων – έργων. 2. Κατασκευή “σκληρών” επεμβατικών μεθόδων από σκυρόδεμα ή από φυσικούς ογκολίθους. Ενδεικτικά αναφέρεται η κατασκευή παράλληλων προβόλων με στέψη πάνω από τη Μέση Στάθμη Θάλασσας (ΜΣΘ) κάθετα στην ακτή. Οι κατασκευές αυτές σταθεροποιούν την ακτή ανάμεσα στους προβόλους όταν υπάρχει στερεομεταφορά κατά μήκος της ακτής. Κατάντη όμως των κατασκευών η διάβρωση της ακτής συνεχίζεται. Ταυτόχρονα σε περιοχές επιβαρημένες περιβαλλοντικά (π.χ.  Θερμαϊκός Κόλπος) μπορεί να προκληθεί σημαντική υποβάθμιση της ποιότητας των νερών ανάμεσα στους προβόλους ιδιαίτερα κατά τους θερινούς μήνες, λόγω της μη ικανοποιητικής ανανέωσής τους. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Παραλίας Κατερίνης, όπου η κατασκευή  προβόλων οδήγησε σε σημαντικά προβλήματα ποιότητας νερού, λόγω της διακοπής της παράκτιας κυκλοφορίας και της απομόνωσης ευτροφικών μαζών. Το αποτέλεσμα ήταν εμφανές με έντονη δυσοσμία, θολότητα, ευτροφισμό κ.λπ. 3. Κατασκευή “ήπιων” επεμβατικών μεθόδων από φυσικούς ογκολίθους ή με γαιοσωλήνες από τεχνητό υφαντό γεωύφασμα υψηλής αντοχής με άμμο σε θέσεις και διατομές που  υποδεικνύει  η Ακτομηχανική  μελέτη. Η στέψη των πυθμενικών κυματοθραυστών είναι κάτω από τη ΜΣΘ (ύφαλες κατασκευές) επιτρέποντας το νερό να κυκλοφορεί από πάνω, πράγμα που βοηθά την ανανέωση των νερών της λιμενολεκάνης. Η εγκατάσταση των παραπάνω ύφαλων προβόλων μέσα στη ζώνη θραύσης έχει σαν αποτέλεσμα την παγίδευση μέρους των φερτών και την αποφυγή της διάβρωσης. Η  ολοκλήρωση της κατασκευής γίνεται με  ή χωρίς τεχνητή αναπλήρωση με άμμο. 4.  “Ήπια” επεμβατική μέθοδος είναι η τεχνητή ανάπλαση της ακτής με άμμο (beach nourishment). Είναι η πλέον διαδεδομένη ήπια μέθοδος προστασίας ακτών από διάβρωση. Στη μέθοδο αυτή απλά τροφοδοτείται η ακτή με άμμο που λαμβάνεται από άλλες ακτές όπου υπάρχει περίσσεια υλικού, αλλά και από τη θάλασσα σε βάθη μεγαλύτερα των 15 μ. Το υλικό τοποθετείται έτσι, ώστε να επεκτείνεται η ακτή προς τη θάλασσα. Το ύψος που γίνεται η εναπόθεση του υλικού είναι της τάξης των 1-2 μ. πάνω από τη ΜΣΘ. Μετά την εναπόθεση της άμμου οι κυματισμοί θα διαμορφώσουν μια νέα κατάσταση “ισορροπίας”. Ανάλογα με τη  μέση  διάμετρο  των  κόκκων  που  μπορεί  να  είναι μεγαλύτερη,  ίση  ή  μικρότερη  από  αυτή  των κόκκων  της υφιστάμενης ακτής, θα διαμορφωθούν ανάλογα προφίλ. Τα προφίλ αυτά θα έχουν πιο ήπια, ίση ή μεγαλύτερη κλίση από την υφιστάμενη αντίστοιχα, με αποτέλεσμα τη διατήρηση του πλάτους της νέας παραλίας που διαμορφώθηκε, ή τη μερική ή και ολική απώλειά της. 5. Συνδυασμός τεχνητής ανάπλασης και  βυθισμένων πλευρικών ή παράλληλων στην ακτή προβόλων. Η τεχνητή ανάπλαση μπορεί να συνοδεύεται και από άλλα τεχνικά έργα προστασίας που βοηθούν στον εγκλωβισμό των ποσοτήτων άμμου που μεταφέρθηκαν και ελαχιστοποιούν τις πλευρικές και τις εγκάρσιες απώλειες. Έτσι μπορεί να κατασκευαστούν πλευρικάπρόβολοι ή παράλληλα στην ακτή βυθισμένοι κυματοθραύστες. Στην τελευταία περίπτωση (Perched beach) η δράση του βυθισμένου κυματοθραύστη είναι διπλή: εμποδίζει τη διαφυγή της άμμου προς τα ανοιχτά, ενώ ταυτόχρονα προστατεύει την ακτή από τη διαβρωτική δράση των μεγάλων κυματισμών, οι οποίοι θραύονται πάνω από αυτήν». Βλ. και Δήμητρα Κουτσουβέλα, «Ήπιες μέθοδοι προστασίας ακτών από διάβρωση: βυθισμένοι κυματοθραύστες», διδ. διατρ., Παν/μιο Αιγαίου. Σχολή Περιβάλλοντος. Τμήμα Επιστήμης της Θάλασσας, 2010, σε: http://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/22525

[12] «Βαρέλι χωρίς πάτο: Άλλα 2,8 εκατομμύρια ευρώ για τη διάβρωση των ακτών», σε: korinthia.net.gr (07/05/2020). «Αμήχανος και άβουλος θεατής ο Δήμαρχος για την κατάρρευση στο Τουριστικό», ό.π. «Αυτό είναι το απομεινάρι της διάβρωσης στον Πευκιά Ξυλοκάστρου …», ό.π. Βλ. και Ομοσπονδία Οικολογικών Οργανώσεων Κορινθιακού Κόλπου «Η Αλκυών», «Η διάβρωση των ακτών στον Κορινθιακό μπορεί να σταματήσει και να χτιστούν ξανά οι παραλίες μας, αν …», σε: alcyon.gr. Βλ. και Ορ. Μεσοχωρίτης, «Διάβρωση Ακτών: …», ό.π., σ. 7, κατά τον οποίο: «Η διάβρωση πρέπει να αντιμετωπίζεται ως τμήμα μιας Ολοκληρωμένης Διαχείρισης της Παράκτιας Ζώνης, ως μέρος αυτού του πολύπλοκου παράκτιου συστήματος στο οποίο συνυπάρχουν η φύση και ο άνθρωπος».

[13] Σεραφείμ Πούλος κ.λπ., ό.π.

[14] Σεραφείμ Πούλος κ.λπ., ό.π.

[15] Η Σύμβαση της Βαρκελώνης της 16ης Φεβρουαρίου 1967 «Για την προστασία της Μεσογείου Θαλάσσης από τη ρύπανση», κυρώθηκε από την Ελλάδα με τον ν. 855/1978 (Α’ 235/1978),  τα δε Πρωτόκολλα και οι τροποποιήσεις της κυρώθηκαν με τον ν. 1634/1986 (A’ 104/18.07.1986) και ν. 3022/2002 (Α’ 144/19.06.2002) (αναλ. βλ. κατωτ.,).  Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο «Περί των ειδικά προστατευόμενων περιοχών της Μεσογείου», το οποίο κυρώθηκε με τον ν. 1634/1986, τα Συμβαλλόμενα Μέρη δεσμεύονται να λάβουν όλα τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία των  σημαντικών θαλάσσιων περιοχών για τη διατήρηση των φυσικών πόρων, των φυσικών τοπίων και των περιοχών της πολιτιστικής κληρονομιάς της Μεσογείου. Το Τμ. Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος της Δ/νσης Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού ΥΠΕΧΩΔΕ (νυν ΥΠΕΝ) έχει ορισθεί ως «Εθνικό Εστιακό Σημείο» για τις «Ειδικά Προστατευόμενες Περιοχές» (Πρωτόκολλο  4  – «Περί  των ειδικά  προστατευόμενων περιοχών της Μεσογείου» και Πρωτόκολλο 6 «Σχετικά με τις Ειδικά Προστατευόμενες Περιοχές και τη βιολογική ποικιλία στη Μεσόγειο») (βλ. Ελ. Μιχαλάτου, Π. Γεράκης, «Πρόγραμμα Συνεργασίας ΥΠΕΧΩΔΕ – ΕΚΒΥ 1999-2001, Δράση Δ.2: Έκθεση στοιχείων για την κατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος της Ελλάδας», Θεσ/νίκη Δεκ. 2001, σ. 67, σε: repository.biodiversityinfo.gr/highRes/479.pdf

[16] Σε εφαρμογή του Πρωτοκόλλου 4 της Διεθνούς Συμβάσεως της Βαρκελώνης, έχουν χαρακτηρισθεί από τη χώρα μας εννέα (9) «Ειδικά προστατευόμενες περιοχές», μεταξύ των οποίων και το αισθητικό δάσος «Πευκιά» Ξυλοκάστρου Κορινθίας (βλ. http://www.ekby.gr/ekby/el/EKBY_PP_el.html, www.ecoweather.gr, www.envedu.gr, Αγγ. Καλλία – Αντωνίου, «Η Εφαρμογή του Διεθνούς και Ευρωπαϊκού δικαίου Περιβάλλοντος στην Ελλάδα», Επιμορφωτικό Πρόγραμμα «Θεσμικό Πλαίσιο για την Αειφόρο Ανάπτυξη», Μάρτιος 2011, σ. 111 και σε υπ’ αριθ. πρωτ. 3302/10.11.2010 έγγραφη πρόταση του Δ/ντή Δασών Κορινθίας Παν. Καλλίρη για την ανάκληση του βδ/τος 563/12.08.1970, σε: https://www.hellenicparliament.gr, αναλυτικά κατωτ.).

[17] Βλ. 3022/2002 (Α’ 144/19.06.2002) «Κύρωση των τροποποιήσεων της Σύμβασης της Βαρκελώνης 1976 για την προστασία της Μεσογείου Θαλάσσης από τη ρύπανση και των τροποποιήσεων του Πρωτοκόλλου του 1980 για την προστασία της Μεσογείου Θαλάσσης από τη ρύπανση από χερσαίες πηγές». Με τον ν. 3022/2002 τροποποιήθηκε ο τίτλος της Συμβάσεως της Βαρκελώνης, η οποία μετονομάσθηκε ως «Σύμβαση για την Προστασία του Θαλασσίου Περιβάλλοντος και των Παράκτιων Περιοχών της Μεσογείου».

[18] Στην Ελλάδα έχουν χαρακτηρισθεί ως «αισθητικά» τα εξής 19 δάση: 1. Φοινικόδασος Βάι Λασιθίου [20 εκτάρια (ha), ΦΕΚ Α’ 170/19730], 2. Δάσος Καισαριανής ν. Αττικής (640 ha, Α’ 31/1974), 3. Δάσος Κοιλάδας Τεμπών (1.762 ha, Α’ 31/1974), 4. Δάσος Αγίου Γεωργίου – Καραϊσκάκη Καρδίτσας (252 ha, Α’ 31/1974), 5. Πευκιάς Ξυλοκάστρου Κορινθίας (27,5 ha, Α’ 70/1974), 6. Περιαστικό Δάσος Ιωαννίνων (86 ha, Α’ 306/1976), 7. Δάσος Χειμάρρων Σελεμνού και Χαράδρων (1.850 ha, Α’ 31/1974), 8. Δάσος Φαρσάλων (34,5 ha, Δ’ 103/1977), 9. Δάσος Στενής Ευβοίας (674 ha, Δ’ 108/1977), 10. Δασικό Σύμπλεγμα Όσσας Λάρισας (16.900 ha, Δ’ 175/1977, Α’ 160/1985), 11. Δρυοδάσος Μογγοστού Κορινθίας (520 ha, Δ’  175/1977), 12. Παραλιακό Δάσος Νικοπόλεως – Μύτικα (66 ha, Δ’ 183/1977), 13. Δάση Νήσου Σκιάθου (3.000 ha, Δ’ 248/1977), 14. Στενά Νέστου Καβάλας – Ξάνθης (2.380 ha, Δ’ 283/1977), 15. Δάσος Εθνικής Ανεξαρτησίας Καλαβρύτων (1.750 ha, Δ’ 404/1977), 16. Περιαστικό δάσος Τιθορέας Φθιώτιδας (200 ha, Δ’ 125/1979), 17. Δάση Αμυγδαλεώνα Καβάλας (2.216 ha, Δ’ 606/1979), 18. Δάσος Λόφων Κάστρου και Αηλιά Τρικάλων (28 ha, Δ’ 609/1979), και 19. Δρυοδάσος Κουρί – Αλμυρού Μαγνησίας (100 ha, Α’ 99/1980), βλ. www.ypeka.gr, https://www.geogreece.gr/forest.php

[19] Αναλυτικά βλ. παρακάτω υπ’ αριθ. 4.

[20] Κατά τον Γεώργιο Κοράκη («Δασική Βοτανική – Αυτοφυή δέντρα και θάμνοι της Ελλάδας», http://www.kallipos.gr, σ. 21, 110): «Η ευμεσογειακή βλάστηση της Ελλάδας περιλαμβάνει φυτοκοινότητες που διακρίνονται για την ποικιλία της δομής τους και την πλουσιότατη χλωρίδα τους. Η υψηλή δασική βλάστηση στον χώρο αυτό συνίσταται από αειθαλή δάση κωνοφόρων και πλατύφυλλων δένδρων. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν τα δάση χαλεπίου και τραχείας πεύκης. Τα δάση χαλεπίου πεύκης (Pinus halepensis) σχηματίζουν διάσπαρτες αμιγείς συστάδες, ανεξάρτητα από το εδαφικό υπόστρωμα, στην ηπειρωτική Ελλάδα, τα πεδινά και παράλια του Αιγαίου και του Ιονίου, την Εύβοια και τις Σποράδες. Στην Κρήτη, τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου και τη Θράκη, η χαλέπιος αντικαθίσταται από την τραχεία πεύκη (Pinus brutia), η οποία έχει παρόμοιες απαιτήσεις σταθμού. Τα πευκοδάση είναι συχνά ανοιχτά, με θαμνώδη υπώροφο, που συνθέτουν σκληρόφυλλα είδη της διάπλασης των μακί. … Η Χαλέπιος Πεύκη Είδος έχει ευρεία κατανομή γύρω από τη Μεσόγειο, με θέσεις εξάπλωσης πάντα κοντά στη θάλασσα. Στην Ελλάδα απαντά στην παράκτια ζώνη στη δυτική Ελλάδα, την Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα, τη Χαλκιδική, τα νησιά του Ιονίου Πελάγους, την Εύβοια και τις Βόρειες Σποράδες. Δημιουργεί δάση από την επιφάνεια της θάλασσας έως τα 1.000 μ. Είναι ιδιαίτερα φωτόφιλο και λιτοδίαιτο είδος, το οποίο μπορεί να αναπτυχθεί σε ποικιλία πετρωμάτων και εδαφών. Σχηματίζει κλειστές ή φωτεινές συστάδες, στις οποίες συχνά αναπτύσσεται πυκνός υπώροφος με μεσογειακά αείφυλλα».Κατά την Αγλαΐα Παπαδήμα («Γενετική ανάλυση σποροπαραγωγού κήπου Χαλεπίου πεύκης – Pinus halepensis Mill.», διδ. διατριβή, 2014, επιβλέπων: Φ. Αραβανόπουλος, σ. 28, Τμ. Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος Σχολή Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος ΑΠΘ): «Η χαλέπιος πεύκη (Pinus halepensis) αποτελεί το  κυρίαρχο είδος πεύκης της δυτικής και κεντρικής ζώνης των παραλίων της Μεσογείου, ενώ απαντάται σε μικρούς πληθυσμούς στις χώρες της ΝΑ Μεσογείου. Από τα είδη του γένους Pinus, η χαλέπιος πεύκη παρουσιάζει τη μεγαλύτερη αντοχή στην ξηρασία και την πιο ευρεία κατανομή στην περιοχή της Μεσογείου». Κατά τον Ι. Παπαϊωάννου («Τα όρια της γεωγραφικής κατανομής της Pinushalepensis και της P. Brutia στη ΒΑ  Χαλκιδική και η συσχετιζόμενη βλάστηση», Δελτίο Φυσικών Επιστημών, Αθήνα 1935, σ. 1-13): «Ο κύριος παράγοντας που περιορίζει  την  εξάπλωση  του  είδος  προς βορρά  φαίνεται  να  είναι  η  θερμοκρασία. Η χαλέπιος πεύκη δεν αντέχει σε θερμοκρασίες μικρότερες των -10 βαθμών C. Κατά τον Σπ. Ντάφη («Οικολογία των δασών Χαλεπίου και τραχείας πεύκης», σε: Πρακτικά Επιστημονικής Συνάντησης, Χαλκίδα, 30/9-2/10/1987, Ελληνική Δασολογική Εταιρεία, Θεσσαλονίκη, σ. 17 επ.): «Στην Ελλάδα φύεται κύρια στις χαμηλές παραθαλάσσιες περιοχές, στην παραλιακή και λοφώδη ζώνη βλάστησης, την Quercetalia ilicis».

[21] «Πευκιάς», σε: xylokastro.com.

[22] Βλ. «Αισθητικό Δάσος Πευκιά Ξυλοκάστρου», σε: «Φιλότης …», ό.π.

[23] Σύμφωνα με το διάταγμα χαρακτηρισμού του Πευκιά ως αισθητικού δάσους (βλ. άρθρο 1 πδ/τος 198/1974, Α’ 70/18.03.1974, «Περί κηρύξεως του δάσους “Πευκιάς” Ξυλοκάστρου ως Αισθητικού Δάσους»). Όμοια έκταση αναφέρει και η υπ’ αριθ. 1588/2008 Αναφορά του Δασαρχείου Ξυλοκάστρου (σε: https://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/67715b2c-ec81-4f0c-ad6a-476a34d732bd/8299640.pdf), βλ. ωστόσο και «Αισθητικό Δάσος Πευκιά Ξυλοκάστρου», σε: «Φιλότης …», ό.π., όπου αναφέρεται ότι ο Πευκιάς έχει συνολική έκταση 23,12 εκταρίων.

[24] «Πευκιάς», σε: https://www.xylokastro-evrostini.gov.gr

[25] Βλ. «Αισθητικό Δάσος Πευκιά Ξυλοκάστρου», σε: «Φιλότης …», ό.π. Βλ. και «Κινδυνεύει από τη διάβρωση ο Πευκιάς …», ό.π., «Αισθητικό Δάσος Πευκιά», σε: wondergreece. grhttp://www.wondergreece.gr

[26] Πορίσματα (προκαταρκτικά αποτελέσματα) της γενετικής ανάλυσης υπεραιωνόβιων σπόρων Χαλεπίου πεύκης του αισθητικού δάσους «Πευκιά» Ξυλοκάστρου, όπως διατυπώθηκαν από τον Καθηγητή της Γενετικής του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος ΑΠΘ, κ. Φίλιππο Αραβανόπουλο και έχουν συμπεριληφθεί στη «Διαχειριστική Μελέτη του Αισθητικού δάσους Πευκιάς 2004-2013», σ. 55-57, την οποία συνέταξε η δασολόγος, κα Αναστασία Ανδρικοπούλου. Όπως αναφέρεται στην ως άνω Διαχειριστική Μελέτη, στην εργασία στον πληθυσμό του Πευκιά, χρησιμοποιήθηκαν δείκτες DNA για την εκτίμηση της γενετικής ποικιλότητας του πληθυσμού και της γενετικής απόστασης από άλλους πληθυσμούς Χαλεπίου πεύκης. Για την ανάλυση χρησιμοποιήθηκε η τεχνική της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης (PCR) με σκοπό την ανάπτυξη δεικτών RAPD (Random Amplified Polymorfic DNA – τυχαία πολλαπλασιασμένο πολυμορφικό DNA).

[27] Πορίσματα (προκαταρκτικά αποτελέσματα) της γενετικής ανάλυσης υπεραιωνόβιων σπόρων Χαλεπίου πεύκης του αισθητικού δάσους «Πευκιά» Ξυλοκάστρου, ό.π.

[28] Πορίσματα (προκαταρκτικά αποτελέσματα) της γενετικής ανάλυσης υπεραιωνόβιων σπόρων Χαλεπίου πεύκης του αισθητικού δάσους «Πευκιά» Ξυλοκάστρου, ό.π.

[29] Βλ. σε υπ’ αριθ. πρωτ. 3302/10.11.2010 έγγραφη πρόταση της Δ/νσης Δασών Κορινθίας για την ανάκληση του βδ/τος 563/12.08.1970, σε: https://www.hellenicparliament.gr

[30] Βλ. 3302/2010 πρόταση Δ/ντή Δασών Κορινθίας ανάκλησης βδ/τος 563/12.08.1970, ό.π.

[31] Σχετικά αναφέρεται η υπ’ αριθ. 136621/19.08.1926 απόφαση του Υπουργού Γεωργίας, με την οποία κηρύχθηκε αναδασωτέο το δάσος του Πευκιά Ξυλοκάστρου (σε: https://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/67715b2c-ec81-4f0c-ad6a476a34d732bd/8299640.pdf).

[32] Βλ. «Αισθητικό Δάσος Πευκιά Ξυλοκάστρου», σε: «Φιλότης …», ό.π.

[33] Βλ. «Ξυλόκαστρο: Το Ξύλινο Κάστρο», σε: moriasnow.gr

[34] Σχετ. «Ιστορικό πανόραμα Ξυλοκάστρου – Ο Πευκιάς», σε: xylokastro-evrostini.gov.gr, «Ξυλόκαστρο: Το καταπράσινο ακρογιάλι του Κορινθιακού», σε: kathimerini.gr

[35] Βλ. «Η όμορφη παραθαλάσσια κωμόπολη της Κορινθίας, το Ξυλόκαστρο ..», σε: palmosnews.gr

[36] «Ξυλόκαστρο: Το καταπράσινο ακρογιάλι …», ό.π.

[37] Σχετ. «Στη μαγική βίλα του Άγγελου Σικελιανού», σε: instabook.gr (17.11.2019).

[38] Βλ. «Ιστορικό πανόραμα Ξυλοκάστρου – Ο Πευκιάς», ό.π. Σχετ. και «Ξυλόκαστρο: ο τόπος και η ιστορία του», σε: geraniablog.blogspot.com, «Ένα άλμπουμ και το πνευματικό κέντρο Ξυλοκάστρου», σε: περιοδικό «οι Αρμονίστας», τ. 6/2009, σε: http://www.armonistas.gr

[39] Βλ. «Η όμορφη παραθαλάσσια κωμόπολη της Κορινθίας, …», ό.π.

[40] Βλ. «Ιστορικό πανόραμα Ξυλοκάστρου – Ο Πευκιάς», ό.π.

[41] Σχετ. Φώτιος Χρυσανθόπουλος (Φωτάκος), «Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως», τόμ. Α’, κεφ. Στ’, σε: https://books.google.gr, «Ξυλόκαστρο: Το καταπράσινο ακρογιάλι …», ό.π.

[42] Βλ. Κώστα Καρυωτάκη, «Νηπενθή», εκδ. Ιδεόγραμμα, Αθήνα 2005.

[43] Το παραθαλάσσιο κτήμα στη θέση «Συκιά», στην άκρη του πευκοδάσους, στο οποίο έμελλε να ανεγερθεί μερικά χρόνια αργότερα η «Βίλλα Σικελιανού», αγοράσθηκε το 1908 με χρήματα της πρώτης συζύγου του ποιητή, Εύας Πάλμερ. Από το 1912 έως και το 1916, οπότε ολοκληρώθηκε η ανέγερσή της, ο Άγγελος Σικελιανός επιμελήθηκε προσωπικά των σχεδίων για την ανοικοδόμηση της βίλλας, συνδυάζοντας μοναδικά στοιχεία τριών τεχνοτροπιών: της αρχαιοελληνικής στους κίονες στην πρόσοψη, της βυζαντινής στα παράθυρα και της ενετικής στα μπαλκόνια. Η οικία κατασκευάστηκε εξ ολοκλήρου με ισόδομη εμφανή λιθοδομή, με πέτρα που μεταφέρθηκε από την περιοχή των Αγίων Θεοδώρων Κορινθίας. Διαθέτει ισόγειο, υπόγειο και πρώτο όροφο και έχει συνολική έκταση 450 τ.μ., μεγάλες βεράντες και απεριόριστη θέα προς τη θάλασσα. Μετά το 1930, λόγω των σοβαρών οικονομικών προβλημάτων που αντιμετώπιζε το ζεύγος Πάλμερ – Σικελιανού, η βίλλα εκπλειστηριάσθηκε, οπότε νέος ιδιοκτήτης της κατέστη ο Ιω. Μαντζούφας, Καθηγητής της Οικονομικής Σχολής Αθηνών και γαμπρός του Ιωάννη Μεταξά. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής η βίλλα κατέστη αρχηγείο των Ιταλών και των Γερμανών, ενώ στα χρόνια του Εμφυλίου πολέμου πέρασε στα χέρια των ανταρτών. Περί τα τέλη της δεκαετίας του ’50 η επιβλητική βίλλα Σικελιανού περιήλθε στην ιδιοκτησία της οικογένειας Τυπάλδου, στην οποία εξακολουθεί να ανήκει έως και σήμερα, ενταγμένη σε ένα ευρύτερο, σύγχρονο ξενοδοχειακό συγκρότημά της. Σχετ. «Στη μαγική βίλα του Άγγελου Σικελιανού», ό.π., «Η βίλα του Σικελιανού στην Κόρινθο ..», σε: newsbeast.gr, «Τα μυστικά της βίλας του Άγγελου Σικελιανού», σε: news247.gr, «Η ιστορική βίλα του Άγγελου Σικελιανού στο Ξυλόκαστρο αποτελεί τμήμα υπερπολυτελούς ξενοδοχείου», σε: thebest.gr

[44] Βλ. άρθρο 2 πδ/τος 198/1974, ό.π.: «Τα όρια του αισθητικού δάσους “Πευκιά” ορίζονται ως εξής: Ανατολικώς: Συνοικισμός Συκιάς και δη, ιδιοκτησία Τυπάλδου και βίλλα Σικελιανού».

[45] Βλ. υα ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/3503/59706/03.01.1986 (Β’ 36/13.02.1986) «Χαρακτηρισμός ως έργου τέχνης και ως ιστορικού διατηρητέου μνημείου της βίλλας, ιδιοκτησίας Αφών Τυπάλδου στη θέση “Πευκιά” της Συκιάς Ξυλοκάστρου Ν. Κορινθίας μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο του», κατά την οποία: «Χαρακτηρίζουμε ως έργο τέχνης και ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 1469/1950, τη βίλλα ιδιοκτησίας Αφών Τυπάλδου στη θέση “Πευκιάς” της Συκιάς Ξυλοκάστρου Ν. Κορινθίας, γιατί αποτελεί αξιόλογο δείγμα των αρχών του 20ού αιώνα με εκλεκτικιστικά στοιχεία και γιατί υπήρξε η βίλλα του ποιητή Άγγελου Σικελιανού. Έχει στοιχεία βυζαντινής και ενετικής αρχιτεκτονικής και περιβάλλεται από μεγάλο επιμελημένο κήπο. Διαμορφώνεται συμμετρικά από ένα κεντρικό διώροφο τμήμα και δύο ισόγεια τμήματα που έχουν μεγάλες βεράντες. Μπροστά από το κεντρικό διώροφο τμήμα υπάρχει εξώστης, που στηρίζεται σε 4 λίθινους κίονες. Οι κίονες αυτοί θυμίζουν παλαιοχριστιανικά πρότυπα. Το κτήριο είναι εξολοκλήρου κατασκευασμένο με ισόδομη εμφανή λιθοδομή και είναι διακοσμημένο με λίθινα πλαίσια στα παράθυρα και πολύεπιμελημένες ξύλινες τζαμαρίες, στο ισόγειο και στον όροφο. Στη διακόσμηση συμμετέχουν και τα λίθινα στηθαία των εξωστών. Όλα τα παραπάνω στοιχεία το καθένα χωριστά, αλλά και στο σύνολό τους, συνθέτουν την έννοια του έργου τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 1469/1950. Στην κήρυξη του κτηρίου περιλαμβάνεται και ο περιβάλλων χώρος που ταυτίζεται με τα όρια του κήπου του, διότι συντελεί στην προβολή και ανάδειξη του μνημείου». Σχετ. listedmonuments.culture.gr

[46] ν. 1469/1950 «Περί προστασίας ειδικής κατηγορίας οικοδομημάτων και έργων τέχνης μεταγενέστερων του 1830».

[47] Σχετ. βλ. https://www.xylokastro-evrostini.gov.gr/parousiasi-dimou, και: topontiki.gr

[48] Αριστ. Θεοδωρόπουλος, «Ι. Ναός Αγ. Βλασίου Ξυλοκάστρου», σε: revista.gr

[49] Βλ. «Ιστορικό πανόραμα Ξυλοκάστρου – Ο Πευκιάς», ό.π., σχετ. και: Γ. Γκίνης, «Αδελφοί Τυπάλδου και Ελληνικός Τουρισμός», σε: parakato.gr, βλ. και  «Η όμορφη παραθαλάσσια κωμόπολη της Κορινθίας …», ό.π.

[50] Βλ. «Πευκιάς Ξυλοκάστρου: Το παραμελημένο δάσος», σε: stoxylokastro.wordpress.com (Νοέμβριος 2018), «Σε απόγνωση παραθεριστές οικισμού στο Ξυλόκαστρο από τους τόνους σκουπιδιών και την εγκατάλειψη του δήμου», σε: stoxylokastro.wordpress.com. Βλ. και «Ιστορικό πανόραμα Ξυλοκάστρου – Ο Πευκιάς», ό.π.

[51] Σταμάτης Νίκολης, σε: sfedona.gr

[52] Με την Πράξη υπουργικού συμβουλίου 138/26.10.1970 (Α’ 229/29.10.1970) και βδ/γμα 563/1970 (Α’ 186/12.08.1970), αντίστοιχα (βλ. αναλυτ. επόμ. ενότητα).

[53] Σχετ. βλ. υπ’ αριθ. πρωτ. 3302/10.11.2010 πρόταση και σχετική υπ’ αριθ. 744/12.06.2013 υπενθύμιση του Δ/ντή Δασών Κορινθίας … ό.π.

[54] Βλ. «Αισθητικό Δάσος Πευκιάς Ξυλοκάστρου», σε: «Φιλότης …», ό.π. Η έννοια του «Τοπίου Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους» εισήχθη στη νομοθεσία με τον ν. 1469/1950 (Α’ 169/07.08.1950).

[55] Βλ. άρθρο 1 πδ/τος 198/1974, ό.π.

[56]  Γ. Κοράκης, «Δασική Βοτανική …», ό.π., σ. 110. Βλ. και https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:01992L0043-20130701&from=EN

[57] Η Σύμβαση της Βαρκελώνης αποσκοπεί στην πρόληψη, δέσμευση, καταπολέμηση και, στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, εξάλειψη της ρύπανσης στην περιοχή της Μεσογείου Θαλάσσης καθώς και στην προστασία και βελτίωση του θαλασσίου περιβάλλοντος της περιοχής, ώστε να συμβάλλει στην αειφόρο ανάπτυξή της. Πρόκειται για διακυβερνητική συνθήκη που έχει εγκριθεί ως πρόγραμμα περιφερειακών θαλασσών στο πλαίσιο του περιβαλλοντικού προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (https://eurlex.europa.eu/legal -content/el).

[58] Βλ. ν. 855/1978 (Α’ 235/23.12.1978) «Περί κυρώσεως της υπογραφείσης εις Βαρκελώνην το 1976 Διεθνούς Συμβάσεως “περί προστασίας της Μεσογείου Θαλάσσης εκ της ρυπάνσεως” μετά του συνημμένου εις αυτήν Παραρτήματος ως και των Πρωτοκόλλων αυτής “περί προλήψεως ρυπάνσεως της Μεσογείου Θαλάσσης εκ της απορρίψεως ουσιών εκ των πλοίων και αεροσκαφών” και “περί συνεργασίας διά την καταπολέμησιν ρυπάνσεως της Μεσογείου Θαλάσσης εκ πετρελαίου και άλλων επιβλαβών ουσιών” μετά των συνημμένων εις αυτά Παραρτημάτων», σε: Μ. Χαϊνταρλής, Αντώνης Σηφάκης, Σοφία Παυλάκη, Μαρία Μαγαλιού, «Περιβαλλοντική Νομοθεσία», Αθήνα 2011.

[59] ν. 1634/1986 (Α’ 104/18.07.1986) «Κύρωση των πρωτοκόλλων 1980 “για την προστασία της Μεσογείου Θαλάσσης από τη ρύπανση από χερσαίες πηγές” και 1982 “περί των ειδικά προστατευομένων περιοχών της Μεσογείου».

[60] ν. 3022/2002 (Α’ 144/19.06.2002) «Κύρωση των τροποποιήσεων της Σύμβασης της Βαρκελώνης 1976 για την προστασία της Μεσογείου Θαλάσσης από τη ρύπανση και των τροποποιήσεων του Πρωτοκόλλου του 1980 για την προστασία της Μεσογείου Θαλάσσης από τη ρύπανση από χερσαίες πηγές». Με τον ν. 3022/2002 τροποποιήθηκε ο τίτλος της Σύμβασης, ως εξής: «Σύμβαση για την Προστασία του Θαλασσίου Περιβάλλοντος και των Παράκτιων Περιοχών της Μεσογείου».

[61] Βλ. Ελ. Μιχαλάτου, Π. Γεράκης, «Πρόγραμμα Συνεργασίας ΥΠΕΧΩΔΕ – ΕΚΒΥ 1999-2001, Δράση Δ.2: Έκθεση στοιχείων για την κατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος της Ελλάδας», Θεσ/νίκη 2001, σ. 67, σε: http://repository.biodiversityinfo.gr/highRes/479.pdf

[62] Ως «Ειδικά προστατευόμενες περιοχές» έχουν αναγνωρισθεί οι εξής: 1. Αισθητικό δάσος Νικοπόλεως – Μύτικα (66 ha), 2. Αισθητικό δάσος «Πευκιάς» Ξυλοκάστρου (27,5 ha), 3. Εθνικός Δρυμός Σαμαριάς (πυρήνας) (4.850 ha), 4. Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου και Βορείων Σποράδων (208,713 ha), 5. Απολιθωμένο δάσος της Λέσβου (15.000 ha), 6. Αισθητικό δάσος νήσου Σκιάθου (3.000 ha), 7. Εθνικός Δρυμός Σουνίου (3.500 ha), 8. Αισθητικό δάσος Βάι (20 ha) και 9. Αμβρακικός Κόλπος (25.000 ha) (βλ. http://www.ekby.gr/ekby/el/EKBY_PP_el.html, https://www.ecoweather.gr, http://www.env-edu.gr, Αγγ. Καλλία – Αντωνίου, «Η Εφαρμογή του Διεθνούς και Ευρωπαϊκού δικαίου Περιβάλλοντος στην Ελλάδα», Επιμορφωτικό Πρόγραμμα «Θεσμικό Πλαίσιο για την Αειφόρο Ανάπτυξη», Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης, 2011, σ. 111, Παν. Καλλίρη, για την ανάκληση του βδ/τος 563/1970, σε: https://www.hellenicparliament.gr).

[63] Βλ. «Αισθητικό Δάσος Πευκιά Ξυλοκάστρου», σε: «Φιλότης …», ό.π., Δημ. Τρουπής, «Το αγαπημένο μου μονοπάτι – Πευκιάς Ξυλοκάστρου!», σε: advendure.com

[64] «Κινδυνεύει από τη διάβρωση ο Πευκιάς …», ό.π. Βλ. και «Αισθητικό Δάσος Πευκιά Ξυλοκάστρου», σε: «Φιλότης …», ό.π.

[65] Βλ. «Αισθητικό Δάσος Πευκιά Ξυλοκάστρου», σε: «Φιλότης …», ό.π.

[66] Σχετ. βλ. https://www.synigoros.gr

[67] Βλ. σχετ. και υπ’ αριθ. πρωτ. 3302/10.11.2010 πρόταση Δ/ντή Δασών Κορινθίας για την ανάκληση του βδ/τος 563/12.08.1970, σε: https://www.hellenicparliament.gr

[68] Βλ. υπ’ αριθ. 05705/05.11.1970 Εντολή Μεταγραφής του ΕΟΤ (Δ/νσις Η’ Περιουσίας, Τμήμα 1ον) προς τον Μεταγραφοφύλακα Ξυλοκάστρου Κορινθίας. Σχετ. και υπ’ αριθ. 3302/10.11.2010 πρόταση του Δ/ντή Δασών Κορινθίας, ό.π.

[69] Βλ. υπ’ αριθ. πρωτ. 3302/10.11.2010 πρόταση Δ/ντή Δασών Κορινθίας για την ανάκληση του βδ/τος 563/12.08.1970, σε: https://www.hellenicparliament.gr

[70] Βλ. υπ’ αριθ. πρωτ. 3302/10.11.2010 πρόταση Δ/ντή Δασών Κορινθίας για την ανάκληση του βδ/τος 563/12.08.1970, σε: https://www.hellenicparliament.gr

[71] Βλ. υπ’ αριθ. πρωτ. 3302/10.11.2010 πρόταση Δ/ντή Δασών Κορινθίας για την ανάκληση του βδ/τος 563/12.08.1970, σε: https://www.hellenicparliament.gr

[72] Βλ. υπ’ αριθ. πρωτ. 3302/10.11.2010 πρόταση Δ/ντή Δασών Κορινθίας για την ανάκληση του βδ/τος 563/12.08.1970, σε: https://www.hellenicparliament.gr

[73] Βλ. υπ’ αριθ. πρωτ. 3302/10.11.2010 πρόταση Δ/ντή Δασών Κορινθίας για την ανάκληση του βδ/τος 563/12.08.1970, σε: https://www.hellenicparliament.gr

[74] Βλ. υπ’ αριθ. 8/2110/05.04.1974 Πιστοποιητικό του Υποθηκοφύλακα Ξυλοκάστρου, το οποίο αναφέρεται στην υπ’ αριθ. πρωτ. 3302/10.11.2010 πρόταση Δ/ντή Δασών Κορινθίας για την ανάκληση βδ/τος 563/12.08.1970, σε: https://www. hellenicparliament.gr

[75] Βλ. υπ’ αριθ. πρωτ. 3302/10.11.2010 πρόταση Δ/ντή Δασών Κορινθίας για την ανάκληση βδ/τος 563/12.08.1970, σε: https://www. hellenicparliament.gr

[76] Βλ. απόφαση ΣτΕ 572/1999 (Τμ. Ε’), ό.π.

[77] Βλ. υπ’ αριθ. πρωτ. 3302/10.11.2010 πρόταση Δ/ντή Δασών Κορινθίας για την ανάκληση του βδ/τος 563/12.08.1970, σε: https://www.hellenicparliament.gr

[78] Βλ. υπ’ αριθ. πρωτ. 3302/10.11.2010 πρόταση Δ/ντή Δασών Κορινθίας για την ανάκληση του βδ/τος 563/12.08.1970, σε: https://www.hellenicparliament.gr

[79] Υπέρ της άποψης ότι πρόκειται για τον αιγιαλό έμπροσθεν του Πευκιά και όχι για την κυρίως έκταση του αισθητικού δάσους συνηγορεί και το Ψήφισμα της 30/03/2011 του Δημοτικού Συμβουλίου Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης (βλ. παρακ.), με το οποίο, συναφώς προς την εν λόγω υπ’ αριθ. 3302/10.11.2010 πρόταση της Δ/νσεως Δασών Κορινθίας ζητήθηκε ομοίως η ανάκληση του βδ/τος 563/1970 περί κηρύξεως του αιγιαλού έμπροσθεν του Πευκιά ως «τουριστικού δημοσίου κτήματος».

[80] Βλ. υπ’ αριθ. πρωτ. 3302/10.11.2010 πρόταση Δ/ντή Δασών Κορινθίας για την ανάκληση του βδ/τος 563/12.08.1970, σε: https://www.hellenicparliament.gr

[81] Βλ. υπ’ αριθ. πρωτ. 3302/10.11.2010 πρόταση Δ/ντή Δασών Κορινθίας για την ανάκληση του βδ/τος 563/12.08.1970, σε: https://www.hellenicparliament.gr

[82] Βλ. υπ’ αριθ. πρωτ. 3302/10.11.2010 πρόταση Δ/ντή Δασών Κορινθίας για την ανάκληση του βδ/τος 563/12.08.1970, σε: https://www.hellenicparliament.gr

[83] Διαδικτ. τόπος Δήμου Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης, http://www.xylokastro-evrostini.gov.gr

[84] Βλ. https://www.hellenicparliament.gr

[85] Βλ. https://www.hellenicparliament.gr

[86] Βλ. ΣτΕ 4883/2014 (Τμ. Δ’) ΤΝΠ ΔΣΑ, Σοφία Παυλάκη, «Ο κοινόχρηστος χαρακτήρας των δασών στη νομολογία των ανωτάτων δικαστηρίων», σε: https://dasarxeio.com/2018/04/02/54853, βλ. και Σοφία Παυλάκη, «Ζητήματα παραχώρησης δημόσιας δασικής κτήσης στην πρόσφατη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας», παρέμβαση στο πλαίσιο επιστημονικής ημερίδας με θέμα: «Η Προστασία των Δασών υπό το πρίσμα του Κτηματολογικού Δικαίου», που διοργάνωσε η «Εταιρεία Νομικών Βορείου Ελλάδος» (ΕΝΟΒΕ), την 17η Μαρτίου 2017, στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης και συμπεριελήφθη σε σχετική έκδοσή της, σειρά: Εταιρεία Νομικών Βορείου Ελλάδος, τ. 73, Θεσσαλονίκη 2017.

[87] Σ. Παυλάκη, «Ο κοινόχρηστος χαρακτήρας των δασών …», ό.π., Σ. Παυλάκη, «Ζητήματα παραχώρησης δημόσιας δασικής κτήσης …», ό.π., Ευτ. Κουράκου, «Πτυχές της Νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας για τα κοινόχρηστα πράγματα», Εισήγηση σε επιστημονική ημερίδα με θέμα: «Ο Δημόσιος Χώρος ως πεδίο έντασης ανάμεσα στο δημόσιο και ιδιωτικό συμφέρον», που διοργάνωσε η Ελληνική Εταιρεία Δικαίου Περιβάλλοντος, την 28η Ιουνίου 2017, στον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών (σε: http://environmental-law.gr/), όπου μεταξύ άλλων αναφέρει: «Η έννοια του κοινοχρήστου δεν περιορίζεται μόνο στους “χαρακτηρισμένους” από κάποια νομοθετική διάταξη ως κοινοχρήστους χώρους, αλλά περιλαμβάνει και μη ειδικώς χαρακτηρισμένα ως κοινόχρηστα πράγματα, π.χ. εκτός σχεδίου εκτάσεις και αγαθά, τα οποία περιλαμβάνονται στην έννοια του κοινοχρήστου του Αστικού Κώδικα λόγω της αφιέρωσής τους στην κοινή χρήση. Εξ άλλου η απαρίθμηση των κοινοχρήστων πραγμάτων στο άρθρο 967 ΑΚ είναι ενδεικτική (βλ. τη χρησιμοποίηση στο άρθρο αυτό του επιρρήματος “ιδίως”)».

[88] Σημειωτέον ότι και ο μεταγενέστερος ν. 4389/2016 (Α΄ 94/27.5.2016), που προσδιόρισε το νομικό καθεστώς αξιοποίησης των ακινήτων της Εταιρείας Ακινήτων του Δημοσίου (ΕΤΑΔ ΑΕ), με την παρ. 4 του άρθρου 196 εξαιρεί ρητά τα δάση από τις εκτάσεις εκείνες που μπορούν να μεταβιβασθούν στην ΕΤΑΔ χωρίς αντάλλαγμα με σκοπό την περαιτέρω ταμιευτική εκμετάλλευσή τους.

[89] Βλ. ΑΠ 1215/2008 (Τμ. Δ’ Πολιτικό), ΤΝΠ ΔΣΑ.

[90] Και στην περίπτωση των οικιστικών πυκνώσεων, ήτοι οικισμών δασικών αυθαιρέτων, η πρόβλεψη ότι εξακολουθεί να εφαρμόζεται η δασική νομοθεσία στις περιοχές που εντάσσονται σε αυτές για την εξαίρεσή τους από τον δασικό χάρτη, οδήγησε σε πλήρες άτοπο, σύμφωνα και με τις αποφάσεις ΣτΕ  1942,  1975-7/2017, παρακωλύοντας το έργο της ολοκλήρωσης των δασικών χαρτών, αφού αν εφαρμοζόταν στις περιπτώσεις αυτές η δασική νομοθεσία, θα έπρεπε να παταχθεί η αυθαίρετη δόμηση εντός δασών και όχι να επιβραβεύεται, όπως έγινε με τις σχετικές διατάξεις!

[91] Βλ. Μιχ. Στασινόπουλο, «Διοικητικόν Δίκαιον, Πανεπιστημιακές παραδόσεις», Αθήναι 1964, κατά τον οποίο: «Η εγκυρότητα των συντακτικών πράξεων εξαρτάται κυρίως από τη νομιμοποίηση του φορέα ο οποίος τις εκδίδει. Συχνά χρησιμοποιούνται από δικτατορικά καθεστώτα ως μανδύας νομιμοποίησης της εξουσίας τους, καθώς εκδίδονται κατά παρέκκλιση των συνταγματικών διαδικασιών περί διακυβέρνησης και σε συνθήκες θεσμικού κενού». Βλ. και Ανδρομάχη Μαρκαντωνάτου – Σκαλτσά, «Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου», σ. 102 επ., σε: https://mylinablog.blogspot.com/2015/11/2015-2016_23.html, κατά την οποία: «Συντακτική πράξη είναι ο τύπος της μη νόμιμης άσκησης της συντακτικής εξουσίας. Εκδίδονται από τα όργανα της εκτελεστικής εξουσίας (ΠτΔ, Κυβέρνηση), αναφέρονται σε θέματα συντακτικού ή νομοθετικού περιεχομένου και έχουν αυξημένη τυπική δύναμη από τους κοινούς νόμους. Εκδίδονται κατά κανόνα από κανονική ή de facto κυβέρνηση, σε περίοδο πολιτικής ανωμαλίας, όπου δεν υπάρχει Σύνταγμα ή δεν εφαρμόζεται και ταυτόχρονα δεν υπάρχει εθνική αντιπροσωπεία. Η ελληνική συνταγματική ιστορία γνώρισε πληθώρα συντακτικών πράξεων. Όταν το Σύνταγμα δεν περιέχει σχετική μεταβατική διάταξη, οι συντακτικές πράξεις που είναι σύμφωνες με τις διατάξεις αυτού εξακολουθούν να ισχύουν στο μέλλον, ενώ οι συντακτικές πράξεις που είναι αντίθετες στο Σύνταγμα παύουν αυτοδικαίως να ισχύουν από τη δημοσίευση του Συντάγματος. Το ισχύον Σύνταγμα δεν προβλέπει την έκδοση συντακτικών πράξεων».

[92] ΣτΕ 572/1999 (Τμ. Ε’), ΤΝΠ ΔΣΑ, Σ. Παυλάκη, «Αστικό και Περιαστικό πράσινο …», ό.π.

[93] Άρθρα 1 παρ. 1 εδάφ. γ’ ν. 301/1976 (Α΄ 91) και 79 παρ. 2 νδ/τος 86/1969, ως ίσχυαν κατά τον κρίσιμο χρόνο.

[94] Σ. Παυλάκη, «Αστικό και Περιαστικό πράσινο …», ό.π.

[95] Βλ. πδ/γμα 198/12.03.1974 (Α’ 70/18.03.1974) «Περί κηρύξεως του δάσους “Πευκιάς” Ξυλοκάστρου ως Αισθητικού Δάσους», ό.π.

[96] Σ. Παυλάκη, «Αστικό και Περιαστικό πράσινο …», ό.π.

[97] Σ. Παυλάκη, «Αστικό και Περιαστικό πράσινο …», ό.π.

[98] ΜΠρΚορίνθου 2145/2002 σε: ΤΝΠ ΔΣΑ, evonymos.org. Σχετ. και Σ. Παυλάκη, «Αστικό και Περιαστικό πράσινο …», ό.π.

[99] Βλ. https://www.synigoros.gr, Σ. Παυλάκη, «Αστικό και Περιαστικό πράσινο …», ό.π.

[100] Σ. Παυλάκη, «Αστικό και Περιαστικό πράσινο …», ό.π.

[101] Σ. Παυλάκη, «Αστικό και Περιαστικό πράσινο …», ό.π.

[102] Βλ. και Ά. Διαμάντη, «Πολιτική και Διαχείριση Δασικής Πυροπροστασίας στην Ελλάδα.  Η περίπτωση του Ν. Κορινθίας», πτυχ. εργασία, Παν/μιο Αιγαίου, 2013, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών, Τμ. Γεωγραφίας, σ. 94, https://hellanicus.lib.aegean.gr/bitstream/handle/11610/6180/file0.pdf

[103] Βλ. άρθρο 78 του νδ/τος 86/1969 «περί Δασικού Κώδικος» (Α’ 7/18.01.1969), όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 3 του νδ/τος 996/1971 (Α’ 192). Σχετ. βλ. και Ε.-Α. Μαριά, Αθ. Παπαθανασόπουλος, Σοφία Παυλάκη, «Δασική Νομοθεσία», Αθήνα 2018, σ. 44 επ.

[104] Βλ. άρθρο 4 (περί κατηγοριών δασών και δασικών εκτάσεων) του ν. 998/1979 (Α’ 289/29.12.1979) «Περί προστασίας των δασών και των δασικών εν γένει εκτάσεων της Χώρας», όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 1 παρ. 3 ν. 3208/2003 (Α’ 303/24.12.2003. Κατά την περ. α’ της παρ. 3 του άρθρου 21 του ν. 1790/1988 (Α’ 134/20.06.1988) «Οργάνωση και λειτουργία Οργανισμού Ελληνικών Γεωργικών Ασφαλίσεων και άλλες διατάξεις», όπως ίσχυε προ της καταργήσεώς της με το άρθρο 88 παρ. 2 του ν. 4605/2019 (Α’ 52/01.04.2019), με κοινές αποφάσεις των αρμοδίων Υπουργών μετά  από γνώμη του Τεχνικού Συμβουλίου Δασών, μπορούσε να καθιερωθεί «εισιτήριο εισόδου επίσκεψης» σε προστατευόμενες περιοχές που είχαν χαρακτηριστεί ως «αισθητικά δάση» και των οποίων η προστασία και διαχείριση ανήκε στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Γεωργίας. Το προϊόν του εισιτηρίου αποτελούσε έσοδο του Κεντρικού Ταμείου Γεωργίας, Κτηνοτροφίας και Δασών για την κάλυψη δαπανών προστασίας, οργάνωσης και λειτουργίας των προστατευόμενων περιοχών της χώρας.

[105] Βλ. άρθρο 7 παρ. 2 περ. β’ του ν. 998/1979 (Α’ 289/29.12.1979) «Περί προστασίας των δασών …», κατά το οποίο: «Το Συμβούλιον Δασικής Πολιτικής γνωμοδοτεί: … β) Επί της κηρύξεως περιοχής τινός ως αισθητικού δάσους … και περί των ληπτέων δι’ αυτά μέτρων».

[106] ΣτΕ 572/1999 (Τμ. Ε’), ό.π., Σ. Παυλάκη, «Αστικό και Περιαστικό πράσινο …», ό.π.

[107] Βλ. άρθρο 80 του νδ/τος 86/1969 «περί Δασικού Κώδικος» (Α’ 7/18.01.1969), όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 6 του νδ/τος 996/1971 (Α’ 192).

[108] Βλ. άρθρο 53 (έργα υποδομής) του ν. 998/1979 (Α’ 289/29.12.1979) «Περί προστασίας των δασών …», όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 36 του ν. 4280/2014 (Α’ 159/08.08.2014).

[109] ΣτΕ 1220/2019 (Τμ. Ε’), ΤΝΠ ΔΣΑ, ΣτΕ 4446/2005 (Τμ. Ε’), ΤΝΠ ΔΣΑ.

[110] Βλ. Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας: «Για την προστασία του ιδιαίτερου αυτού φυσικού πλούτου έχει αναπτυχθεί ένα δίκτυο περιοχών με διαφορετικό καθεστώς προστασίας όπως τα εθνικά πάρκα και εθνικού δρυμοί, τα αισθητικά δάση, τα διατηρητέα μνημεία της φύσης, τα καταφύγια άγριας ζωής, οι υγρότοποι διεθνούς σημασίας (Σύμβαση Ραμσάρ), οι ζώνες ειδικής προστασίας, τόποι κοινοτικής σημασίας, μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς κ.ά.», σε: http://www.ypeka.gr

[111] Συναφώς, το άρθρο 31 παρ. 9-10 (Τροποποίηση άλλων διατάξεων) του ν. 1650/1986 ορίζει ότι από την έναρξη ισχύος του νόμου αυτού, ό,τι έχει κηρυχθεί και προστατεύεται, μεταξύ άλλων, ως «αισθητικό δάσος», κατά τις διατάξεις του Δασικού Κώδικα (νδ/γμα 86/1969), εντάσσεται με προεδρικό δ/γμα που εκδίδεται με πρόταση των αρμοδίων Υπουργών, στις κατηγορίες του άρθρου 18 παρ. 3 με τα κριτήρια του άρθρου 19. Με το ίδιο ή όμοιο προεδρικό δ/γμα καθορίζονται ή υιοθετούνται οι αναγκαίοι για την προστασία του γενικοί όροι, περιορισμοί, απαγορεύσεις και λοιπές ρυθμίσεις του άρθρου 21 παρ. 2. Μέχρι την έκδοση του προεδρικού δ/τος της παρ. 9 του άρθρου 31 ν. 1650/1986 και των οικείων Κανονισμών λειτουργίας ή Κανονισμών λειτουργίας και διαχείρισης που προβλέπει το άρθρο 18 παρ. 5, τα αντικείμενα προστασίας της παρ. 9 εξακολουθούν να διέπονται από τις προστατευτικές διατάξεις του άρθρου 6 του νδ/τος 996/1971.

[112] Βλ. άρθρο 19 (Κριτήρια χαρακτηρισμού και αρχές προστασίας) του ν. 1650/1986, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 46 του ν. 4685/2020 (Α’ 92/07.05.2020).

[113] Αντιθέτως κατ’ άρθρο 19 παρ. 5 περ. γ’ του ν. 1650/1986, ως ίσχυε προ του ν. 4685/2020: «Τοπία που έχουν κηρυχθεί ως αισθητικά δάση … εντάσσονται διά του παρόντος στην αντίστοιχη κατηγορία» (βλ. και: http://www.ekby.gr/ekby/el).

[114] Αξιοσημείωτο είναι ότι η εξαίρεση των αισθητικών δασών από το καθεστώς προστασίας που ίσχυε για αυτά και οι κίνδυνοι που εγείρονται από την εν λόγω νομοθετική επιλογή, είχαν επισημανθεί ήδη από το στάδιο της δημόσιας διαβούλευσης επί του σχεδίου νόμου που κατέληξε στην ψήφιση του ν. 4685/2020 (βλ. «Εταιρία Προστασίας Πρεσπών», σχόλιο της 17.03.2020, «The Green Tank», σχόλιο της 13.03.2020, σε: opengov.gr/minenv).

[115] ΣτΕ 572/1999 (Τμ. Ε’) ό.π., ΣτΕ 3557/1994 (Τμ. Ε’) ΤΝΠ ΔΣΑ, ΣτΕ 3685/2010 (Τμ. Ε’) ΤΝΠ ΔΣΑ, ΣτΕ 4446/2005 (Τμ. Ε’) ό.π., ΣτΕ 1220/2019 (Τμ. Ε’) ό.π.

[116] Βλ. Αιτιολογική Έκθεση ν. 4685/2020, Άρθρο 46: επί της αρχής και επί του άρθρου, σε: http://www.hellenicparliament.gr

[117] «Αισθητικό Δάσος Πευκιά Ξυλοκάστρου», σε: «Φιλότης …», ό.π.

ΚατηγορίεςΑπόψεις, Δασικά Οικοσυστήματα, Νομοθεσία

Tags: Αισθητικό δάσος, Δάσος χαλεπίου πεύκης, Δασαρχείο Ξυλοκάστρου, Διάβρωση ακτών, Διεύθυνση Δασών Κορινθίας, Κλιματική αλλαγή, Κορινθιακός κόλπος, Ν. 1650/86, Ν. 4685/2020, Ξυλόκαστρο, Παραλιακά πευκοδάση, Πευκιάς Ξυλοκάστρου, Πευκοδάση, Σοφία Παυλάκη, Χαλέπιος πεύκη, Pinus halepensis