Γράφει ο Γεώργιος Μαχαίρας,
Δασολόγος
Ήταν το τραγικό καλοκαίρι του 2018, όταν κάηκε για πρώτη φορά το νότιο τμήμα την Γερανείων Όρων (ευρύτερη περιοχή Κινέττας), αλλά με την ταυτόχρονη πυρκαγιά στο Μάτι και την συμφορά που επακολούθησε, η τότε καταστροφή πέρασε σε δεύτερη μοίρα. Είναι λογικό οι ανθρώπινες απώλειες να στοιχειώνουν όλους μας, αλλά και η καταστροφή των Γερανείων Όρων ήταν εξαιρετικά σημαντική. Με την τελευταία πυρκαγιά του Μαΐου του 2021, που ξεκίνησε από τα σύνορα του Νομού Κορινθίας και επεκτάθηκε λόγω του ανάγλυφου και των καιρικών συνθηκών στο βόρειο τμήμα του δασικού συμπλέγματος των Γερανείων Όρων, έχουμε την σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή του δάσους αυτού και ειδικά στην όρια ευθύνης του Δασαρχείου Μεγάρων και κατ’ επέκταση του Νομού Αττικής.
Όταν το 2007 σαν νεοδιοριζόμενος δασολόγος τοποθετήθηκα στο Δασαρχείο Μεγάρων, είχα την τύχη λόγω δουλειάς να γνωρίσω το δασικό σύμπλεγμα των Γερανείων Όρων και να θαυμάσω ίσως τα τελευταία εκτεταμένα δάση χαλεπίου πεύκης της Αττικής στα οποία τουλάχιστον μέχρι το 2009 (όταν και μετατέθηκα σε άλλη Υπηρεσία), έβλεπα σε δράση μερικούς από τους τελευταίους ρητινοκαλλιεργητές της Αττικής. Δεν θα ξεχάσω την απίστευτα δύσκολη εργασία συλλογής της ρητίνης αλλά και την αγωνία δύο, σχετικά νέων, τότε ανθρώπων που κάθε καλοκαίρι ζούσαν με την άγχος μιας πιθανή εκδήλωση δασικής πυρκαγιάς που θα τους στερούσε άμεσα την εργασία τους και κατ’ επέκταση το εισόδημά τους.
Γεράνεια Όρη το 2008 (βόρειες εκθέσεις, διακρίνεται η κορυφή με το πύργο του ΟΤΕ)
Η τελευταία πυρκαγιά δυστυχώς ήρθε να ολοκληρώσει την καταστροφή ενός σχετικά ανέγγιχτου δασικού οικοσυστήματος της Αττικής (ο όρος παρθένο δάσος είναι υπερβολικός από δασολογική σκοπιά). Το ιδιαίτερο τοπογραφικό ανάγλυφο με την ανυπαρξία εκτεταμένου οδικού δικτύου βοηθούσε στην μικρότερη δυνατή ανθρώπινη επέμβαση. Ήταν το πιο εκτεταμένο πευκοδάσος στην Αττική όπου μπορούσες να παρατηρήσεις ώριμες συστάδες χαλεπίου πεύκης σε καλές σταθμολογικές συνθήκες (ιδιαίτερα οι βόρειες εκθέσεις) που τείνουν δυστυχώς να εκλείψουν τα τελευταία χρόνια.
Αν εξαιρέσουμε τμήματα στην Βορειοανατολική Αττική (περιοχή Μαλακάσας, ευρύτερη περιοχή του Τατόίόυ) και το δάσος του Κουβαρά στην Νοτιοανατολική Αττική, δεν υπάρχουν πια εκτεταμένα δάση που να φτάνουν σε ώριμη – υπερώριμη ηλικία. Τα εναπομείναντα τμήματα σε Υμηττό και Λαυρεωτική είναι πολύ μικρά και λόγω των συνθηκών δεν μπορούν να συγκριθούν με τα δάση της ΒΑ Αττικής και δυστυχώς μέχρι πρόσφατα με αυτά των Γερανείων Όρων.
Οι επαναλαμβανόμενες πυρκαγιές στα δάση της χαλεπίου πεύκης της Αττικής σε περίοδο μικρότερη των είκοσι ετών, αποτελούν σοβαρότατο πρόβλημα για το μέλλον των δασών αυτών με ότι αυτό συνεπάγεται. Ενώ έχουμε πολύ καλή αναγέννηση, τα δάση αυτά δεν προλαβαίνουν να φτάσουν στο μέγιστο της ανάπτυξής τους. Οι λόγοι γνωστοί εδώ και δεκαετίες, η διάσπαση πρόληψης -διαχείρισης και κοστοβόρου μοντέλου δασοπυρόσβεσης σε συνδυασμό με την εγκατάλειψη της ρητινοκαλλιέργειας να επιτείνει τον όλεθρο των πυρκαγιών. Η απώλεια του καμένου ελατοδάσους της Πάρνηθας το 2007, τμήματος του μικρού ελατοδάσους των Γερανείων το 2018 και των ώριμων πευκοδασών, συντελούν στην οπισθοδρόμηση στην διαδοχή της βλάστησης και επιτείνουν την μείωση της δασοκάλυψης σε υψηλό δάσος στην Αττική.
Οι καταστροφικότερες πυρκαγιές είναι αποδεδειγμένο ότι οφείλονται σε ανθρώπινη αμέλεια (η καύση υπολειμμάτων, εργασίες υπαίθρου και μέχρι πριν από μερικά χρόνια οι ανεξέλεγκτες χωματερές εξακολουθούν να είναι μάστιγα). Πριν από μερικές μέρες, στις 30/04/2021, μια μέρα πριν από την επίσημη έναρξη της αντιπυρικής περιόδου, είχαμε στον περιοχή της Λαυρεωτικής μικρή πυρκαγιά που ξεκίνησε όταν κάτοικος έβαλε να κάψει υπολείμματα καθαρισμών έξω από του σπίτι του, ακριβώς δίπλα στο δάσος. Ευτυχώς λόγω άπνοιας και άμεσης κινητοποίησης η φωτιά σβήστηκε σύντομα. Όσα πυροσβεστικά μέσα και να έχουμε, όσα μέτρα πρόληψης και να πάρουμε, δεν μπορούμε να έχουμε πλήρη αστυνόμευση κάθε απαίδευτου ή κάποιου με υπέρμετρη δόση «βλακείας» (και δυστυχώς έχουμε πολλούς), που δεν μπορεί να κατανοήσει το αυτονόητο.
Εκτός από το να προκαλούν τεράστιες οικολογικές και οικονομικές καταστροφές (κόστος δασοπυρόσβεσης και κόστος αποκατάστασης), δίνουν χείρα βοήθειας σε αυτούς που το πάθημα δεν έγινε μάθημα ούτε στην Ηλεία το 2007 ούτε στο Μάτι το 2018 αλλά ούτε και με τις απώλειες σημαντικών δασικών οικοσυστημάτων. Σε μια κατεστραμμένη οικονομικά χώρα συνεχίζουμε να …επενδύουμε στην δημιουργία ενός «πανίσχυρου(;)» τουλάχιστον δομικά μηχανισμού πολιτικής προστασίας που στην πράξη όμως, εξακολουθεί να αποδεικνύεται ανεπαρκής με σοβαρά λάθη στην αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών. Στις πρόσφατες ανακοινώσεις του υφυπουργού Πολιτικής Προστασίας στις 21-05-2021 (https://dasarxeio.com/2021/05/21/97128). αξίζει να διαβάσει κανείς τις αναφορές του και την βαρύτητα που δίνει στα εναέρια μέσα που χρησιμοποιήθηκαν στην τελευταία πυρκαγιά: 8 Canadair, 10 PZL, 2 Ελικόπτερα Chinook του Στρατού ξηρός, 1 Super Puma του ΠΣ, 2 συντονιστικά ελικόπτερα της Πυροσβεστικής και 1 της ΕΛΑΣ … και συνεχίζει… βεβαίως είμαστε “άτυχοι” …διότι εδώ και 15 χρόνια και με βάση τον ευρωπαϊκό σχεδίασμά που υπάρχει …τα εναέρια μέσα τα μισθωμένα που έχουμε κάθε χρόνο αναπτύσσονται από τις 25 Μάίου μέχρι τις 10 Ιουνίου, για να μπορέσουν να φτάσουν μέχρι το τέλος του Σεπτεμβρίου, σε μια χρονική συγκυρία εκτός της βασικής αντιπυρικής περιόδου (!!!) χωρίς 29 μισθωμένα μέσα, τα 12 μεσαίου τύπου, τα 10 βαρέως τύπου, τα Erickson, και το βασικότερο είναι χωρίς τα δύο επιπλέον εργαλεία που θα έχουμε φέτος που είναι οι 6 τράκτορες και το ρωσικό το Μπέριφ με τις δυνατότητες που έχει για 12 τόνους…»!!!
Είκοσι δύο χρόνια μετά την μεταφορά της δασοπυρόσβεσης, με τις τόσες καταστροφές σε δασικά οικοσυστήματα και όχι μόνο, όταν στα απλά εγχειρίδια δασοπυρόσβεσης σε όλο τον κόσμο αναφέρεται ότι όλα τα παραπάνω καθίστανται άχρηστα σε μεγάλη ένταση ανέμου και ισχυρού ανάγλυφου αλλά και με την εγχώρια εμπειρία, εμείς ξαναμιλάμε για γιγάντωση του αεροπυροσβεστικού στόλου. Η απόλυτη παραπληροφόρηση φτάνει στο αποκορύφωμά της όταν για να δικαιολογηθεί η καταστροφή των Γερανείων, δίνεται ως μέτρο σύγκρισης η μεγάλη πυρκαγιά τέτοια εποχής το 2000 στην Σάμο (θα άξιζε να μάθουμε ποιοι είναι αυτοί που τα παρουσιάζουν …μόνο θυμηδία προκαλούν).
Πως μπορεί να συγκρίνεται ένα περιστατικό σε ένα απομακρυσμένο νησί με πεπερασμένα διαθέσιμα μέσα δασοπυρόσβεσης την κρίσιμη ώρα της πυρκαγιάς, ειδικά το έτος 2000 που θεωρητικά δεν υπήρχε εμπειρία δασοπυρόσβεσης, με την πυρκαγιά στα Γεράνεια το 2021, όπου η διαθεσιμότητα σε διάφορα μέσα είναι τουλάχιστον χαώδης. Δυστυχώς τα πλάνα με τα αεροπλάνα να σβήνουν μια δασική πυρκαγιά είναι εντυπωσιακά, (κανείς δεν λέει ότι τα αεροπλάνα δεν είναι χρήσιμα), αλλά σίγουρα οι ανακοινώσεις για προμήθεια νέων αεροπλάνων και άλλων τόσων τεχνολογικών μέσων ακούγεται όμορφα στα ώτα των πολλών. Ωραίες οι επιδείξεις και προμήθειες drones, αλήθεια θυμάμαι πόσο αυτά είχαν διαφημιστεί πριν από λίγο καιρό που θα συμβάλλουν στον αντιπυρικό αγώνα (ας δοκιμάσουν να πετάξουν τα drones σε μια πυρκαγιά με ισχυρό άνεμο στην Λαυρεωτική…). Σε μια δασική πυρκαγιά, αυτό που είναι καθοριστικό είναι ο άνθρωπος στο πεδίο. Η άριστη γνώση των τοπικών συνθηκών είναι αυτή που θα βοηθήσει τις δασοπυροσβεστικές δυνάμεις στην επίτευξη καλύτερου αποτελέσματος. Δυστυχώς στη χώρα μας εξακολουθούμε να βαδίζουμε στο ίδιο αποτυχημένο μονοπάτι.
Όποιος τολμά να θέσει το απλό ερώτημα, γιατί δεν έχει γίνει μια οικονομική αξιολόγηση αυτού του μοντέλου δασοπυρόσβεσης, έχει να αντιμετωπίσει τα στεγανά μιας ισχυρή ομάδας (lobby), μιας ομάδας όμως που με τα όσα δυσώδη αποκαλύφθηκαν κατά την διάρκεια της προανάκρισης για το Μάτι μόνο οργή προκαλεί. Χαρακτηριστικότερο όλων είναι τα όσα αναφέρονται στο πόρισμα του τακτικού ανακριτή για το Μάτι (https://eleftherostvpos.gr/ellada/759653-mati-kolafos-to-porisma-tou-anakriti-adiaforia-kai-svakalvpsi/) όπου σύμφωνα με αυτό «Η αδιαφορία που επιδείχτηκε συναρτώμενη με την αυξημένη ευθύνη των υπαιτίων συνιστά ενδεχόμενο δόλο επίτασης του κινδύνου, στον οποίο βρίσκονταν οι πολίτες … και συνεχίζει …αυτό το γνώριζαν οι αρμόδιοι και παρόλα αυτά αδιαφόρησαν επιδεικτικά και παρακολουθούσαν αμέτοχοι επί της ουσίας τις εξελίξεις στο Νταού Πεντέλης – Νέο Βουτζά – Μάτι ωσάν τον Ξέρξη, όταν παρακολουθούσε τη ναυμαχία της Σαλαμίνας από το χρυσό του θρόνο στο όρος Αιγάλεω»…
Δεν θα πάψουμε να κρίνουμε το σπάταλο και αποτυχημένο μοντέλο δασοπυρόσβεσης της χώρας, να απαιτούμε την ανακατανομή των πιστώσεων στην πρόληψη, να ζητούμε τα απλά και αυτονόητα με απείρως χαμηλότερο κόστος όπως η ενίσχυση με προσωπικό και φυσικά με την απασχόληση δασεργατών (υπάρχει η «μαγιά» ενός εξαιρετικού δασεργατικού δυναμικού από το Κοινωφελές Πρόγραμμα) σε εργασίες πρόληψης και καλλιέργειας του δάσους με σκοπό την ανόρθωση και την προστασία του.
Είναι σημαντική η χρήση της τεχνολογίας αλλά τα δάση έμειναν αλώβητα τόσα χρόνια γιατί η Δασική Υπηρεσία ήταν με το προσωπικό της στο δάσος, που καλλιεργούσε τις συστάδες, διαχειρίζονταν τον ξυλώδη όγκο, διευθετούσε κοίτες ορεινών ρεμάτων, εκτελούσε έργα αναδασώσεων και τόσα άλλα με κόστος ασύγκριτα χαμηλότερο και έργο που ακόμα και σήμερα δίνει αποτελέσματα. Η Δασική Υπηρεσία είναι η μόνη που μπορεί να εγγυηθεί ότι τα έργα πρόληψης και διαχείρισης θα είναι έργα ουσίας και όχι εντυπωσιασμού.
Δυστυχώς είναι νομοτελειακά βέβαιο με την υπάρχουσα κατάσταση και με αμέτοχη Δασική Υπηρεσία στο θέμα της δασοπυρόσβεσης, όποια έργα πρόληψης, διαχείρισης και καλλιέργειας του δάσους έχουν γίνει και γίνονται, θα καταστραφούν ή θα αχρηστευθούν τα επόμενα χρόνια λόγω της ανεπάρκειας του υπάρχοντος συστήματος δασοπυρόσβεσης της χώρας.
Γιώργος Μαχαίρας
Δασολόγος
(στην μνήμη του Νίκου…)
ΚατηγορίεςΑπόψεις, Δασική Υπηρεσία
Αφήστε μια απάντηση