ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ
ΑΣΤΙΚΩΝ ΔΕΝΤΡΩΝ

Του Μανώλη Καπάνταη, Δασολόγου – Περιβαλλοντολόγου, τ. Δ/ντη Πρασίνου

Περιεχόμενα

Μερικές σκέψεις
Πρόλογος
Τα οφέλη των δέντρων, εργαλείο για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής
Εισαγωγή
Κεφάλαιο 1ο
Ανατομία και δομικά χαρακτηριστικά στοιχεία του δένδρου
1η Ενότητα
1. Βιολογία ενός δέντρου
1.1. Κύτταρα και ιστοί
1.2. Οφθαλμοί και κλαδιά
1.3. Φύλλα
1.4. Ρίζα
2η Ενότητα
Μηχανική δομή των δέντρων
2.1. Κατανομή σχήματος και βάρους
2.2. Διαρθρωτικές προσαρμογές σε περιβαλλοντικούς παράγοντες
2.3. Δομή κόμης
Κεφάλαιο 2ο
Φύτευση και ανάπτυξη των αστικών δέντρων
1. Θέση και απόσταση μεταξύ των δέντρων
2. Διάνοιξη λάκκου, λεκάνη άρδευσης και σχάρα δέντρων
3. Εδαφικό υπόστρωμα για την πλήρωση του λάκκου
4. Χρήση μέσου για τη στήριξη του δέντρου
5. Άρδευση
6. Εργασίες φροντίδας
Κεφάλαιο 3ο
Παρεμβάσεις στα αστικά δέντρα
1. Ευεργετικές και αποδεκτές παρεμβάσεις για τα δέντρα
1.1. Καθαρισμός κόμης
1.2. Κλάδεμα ανύψωσης της κόμης
1.3. Προσαρμογή στα καλώδια παροχής ηλεκτρικού ρεύματος
2. Επιβλαβείς και επικίνδυνες επεμβάσεις για τα δέντρα για να προσαρμοστούν στην τοποθεσία φύτευσης για την ανάπτυξη τους
3. Κλάδεμα, τομές και πληγές
4. Το Ριζικό σύστημα του δέντρου
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
1.Βιομηχανική των δέντρων, μια επιστήμη που πρέπει να ενισχυθεί
2. Το ξύλο
3. Βραχίονες, κλάδοι και βλαστοί
ΠΗΓΕΣ

Διαθέσιμο και σε ψηφιακό αρχείο pdf για ανάγνωση & αποθήκευση (ΕΔΩ)

Μερικές σκέψεις…

«Όταν κοιτάς ένα δέντρο και εκτιμάς την ομορφιά του, είναι επίσης εκπληκτικό το να γνωρίσεις τι κάνουν και τα άλλα δέντρα μαζί για το περιβάλλον, για την υγεία, την άνεση και την ευημερία σου», λέει ο Alexis Ellis, επικεφαλής της Δασικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ – Ομάδα δέντρων.

«Είναι υπέροχο το να καταλαβαίνεις. Αν δεν το κάνετε, είναι καλό που απολαμβάνετε τα δέντρα γύρω σας, αλλά υπάρχει ένα εντελώς άλλο στοιχείο για τα δέντρα, η γνώση για τα οφέλη που μας παρέχουν».

Εικόνα 1. Δεντροστοιχία σε περίοδο ανθοφορίας. Από την τοποθεσία Transportation Psychologist

Η ενημέρωση για τη βελτίωση της δενδροκομίας και την εξάπλωση της «πραγματικής» κουλτούρας της καλλιέργειας του δέντρου.

Η έλλειψη αποτελεσματικής επικοινωνίας είναι μία από τις αιτίες των αντιθέσεων που συμβαίνουν (στην κοινωνία) όταν μιλάμε για τα δέντρα. Είναι σημαντικό να γεφυρωθεί η απόσταση μεταξύ έρευνας και της άποψης της κοινής γνώμης για τα δέντρα της πόλης.

Κατά τη γνώμη μου αυτό που λείπει, σε όλα τα επίπεδα, επιστημονική, δημοσιογραφική και κοινή γνώμη, είναι μια πραγματική διαδικασία επικοινωνίας. Πιστεύω μάλιστα ότι η έλλειψη αποτελεσματικής επικοινωνίας, είναι μία από τις αιτίες ορισμένων αντιθέσεων που συμβαίνουν συχνά, όταν μιλάς για δέντρα που είναι για να τα κλαδέψεις ή δυστυχώς, για να τα αφαιρέσεις. Δεν είναι σημαντικό μόνο να δουλεύεις και να κάνεις έρευνα, όπως στην περίπτωσή μου, αλλά είναι επίσης και ιδιαίτερα σημαντικό μερικές φορές, να ξέρεις να επικοινωνείς με συναισθηματική νοημοσύνη, για τις σκέψεις σου, τα συναισθήματά σου, τις επιλογές σου, τόσο τις προσωπικές όσο και για της εργασίας σου.

Σταματάμε συχνά, όταν διαβάζουμε εφημερίδες, στον τίτλο ή στους «τίτλους» στο πρωτοσέλιδο ή στα «πρωτοσέλιδα» (τα οποία γράφονται συχνά από ανθρώπους που θέλουν απλά να δημιουργήσουν «ένταση» (να εντυπωσιάσουν και να μην προσφέρουν πραγματική πληροφόρηση) και (οι αναγνώστες) μάλλον, δεν διαβάζουν το περιεχόμενο των άρθρων», προτιμώντας να πυροβολούν « (σύμφωνα) με την κρίση τους» ήμε τη δική τους πρόταση για το κάθε θέμα».

Η σημερινή μας ύπαρξη είναι συνυφασμένη με την επικοινωνία. Με το smartphone στο χέρι μπορούμε ανά πάσα στιγμή να επικοινωνήσουμε με άλλους, να ενημερώσουμε και να μας ενημερώσουνε. Σημειώνουμε αντίθετα, ότι συχνά υπάρχει δυσκολία στην ανάπτυξη μιας αποτελεσματικής επικοινωνίας από άτομα ή από τη δημόσια διοίκηση, όταν πρόκειται να παρέμβουν για τα δέντρα. Όλα αυτά, δεν κάνουν τίποτα άλλο παρά να αυξάνουν την αποστασιοποίηση και την δυσπιστία προς τον δημόσιο θεσμό, του οποίου το πρωταρχικό συμφέρον είναι η διασφάλιση της ασφάλειας της χρήσης του, από τον πολίτη.

Η ανάλυση του τι συμβαίνει στα συστήματα επικοινωνίας, τόσο στη χώρα μας όσο και σε άλλες χώρες είναι θεμελιώδης, όπως είναι και ο ρόλος που παίζει ο «επικοινωνιολόγος», που λειτουργεί και θέτει τον εαυτό ως γέφυρα, για να γεφυρώσει αυτόν τον διαχωρισμό η τον διχασμό, που έχει εξαπλωθεί ευρέως στη χώρα μας, μεταξύ έρευνας και κοινής γνώμης, καθώς και για τους υπεύθυνους που γνωμοδοτούν και λαμβάνουν αποφάσεις. Με το διχασμό αυτό που δημιουργείται, ένα τμήμα της κοινωνίας, τιμωρεί την ενημέρωση για τη βελτίωση της δενδροκομίας μας και την εξάπλωση της «πραγματικής» κουλτούρας της καλλιέργειας του δέντρου.

Όπως είπε ο Bertrand Russell, «Όλη η πνευματική μας ζωή αποτελείται από απόψεις και περάσματα από άποψη σε γνώμη, μέσω αυτού που ονομάζεται συλλογισμός. Οι απόψεις δίνουν γνώση και περιέχουν λάθη, δηλαδή είναι οι κομιστές της αλήθειας και του ψεύδους».

[“COMUNICARE GLI ALBERI” NEL MODO GIUSTO PER UNA DIALETTICA CORRETTA
(Απόσπασμα από το βιβλίο “A PROPOSITO DI ALBERI”, F. FERRINI, 2017.)]

Πρόλογος

Μεταξύ των εργασιών φροντίδας των δέντρων της κάθε πόλης, υπάρχει η διαδικασία διαχείρισης της βλάστησης, με σκοπό τη συμμόρφωση με τα απαιτούμενα πρότυπα, η οποία εκτελείται συνεχώς καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους και αυτό συνίσταται, στη διασφάλιση της φιλικής συνύπαρξης μεταξύ των δέντρων και των ανθρώπων και επιπλέον μεταξύ των δέντρων και των αστικών υποδομών, όπως των δικτύων κοινής ωφέλειας.

Σύμφωνα με τους ισχύοντες κανονισμούς, όπως αυτοί ισχύουν και εφαρμόζονται από τα κράτη της Ευρώπης, αλλά και από άλλα, όπως οι ΗΠΑ, Καναδάς, Αυστραλία κ. λ. π., απαιτούν ποιότητα υπηρεσιών και ασφάλεια για τους ανθρώπους και τα πράγματα.

Για το λόγο αυτό, και λόγω του μεγάλου αριθμού των ειδών δέντρων που συνυπάρχουν στο πράσινο της κάθε πόλης, αποφασίσαμε να συντάξουμε έναν οδηγό ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΔΕΝΤΡΩΝ με καλές πρακτικές που πρέπει να εφαρμοστούν.

Ο οδηγός αυτός επιδιώκει κατ’ αρχάς να τυποποιήσει τον τύπο διαχείρισης της βλάστησης που πραγματοποιούμε, κατά δεύτερον, να βοηθήσει να σχεδιάσουμε για τα αστικά δέντρα με ολοκληρωμένο τρόπο, από τη φύτευση, τη φροντίδα και τη διατήρηση τους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, παράλληλα δε να καλέσουμε να μεταξύ άλλων, τους διαφόρους παράγοντες της κοινωνίας για να τους ενημερώσουμε και να τους ευαισθητοποιήσουμε σε αυτό το έργο μας.

Ως Ομάδα Εργασίας που έχουμε επαφή με δημόσιες και ιδιωτικές υπηρεσίες, που έχουν ως αντικείμενο τον σχεδιασμό, την ανάπτυξη και τη φροντίδα του αστικού πρασίνου, ενδιαφερόμαστε να συμβάλλουμε όχι μόνο στην παροχή ποιοτικών υπηρεσιών, αλλά και στη δημιουργία φιλικών χώρων με το περιβάλλον της πόλης και ακόμη στη διατήρηση των αιωνόβιων δένδρων, των ατόμων μνημείων της φύσης των κοινοτήτων μας.

Έχουμε επίγνωση της σημασίας των δέντρων, όσον αφορά την υγεία, την αισθητική, την ευημερία και την άνεση, γι’ αυτό μας ενδιαφέρει να κάνουμε μια σωστή διαχείριση που να επιτρέπει στα είδη δέντρων να αναπτυχθούν στο περιβάλλον τους με υγιή τρόπο.

Η πρόθεσή μας ως Ομάδα Εργασίας, είναι να πραγματοποιήσουμε μια σεβαστή και υπεύθυνη διαχείριση στα είδη της βλάστησης, ώστε να επιτρέψουμε στα δέντρα να αναπτυχθούν με την πάροδο του χρόνου αρμονικά και να συνυπάρχουν με τις υποδομές της πόλης. Αλλά αυτό επιτυγχάνεται μόνο όταν όλοι οι εμπλεκόμενοι και υπεύθυνοι για τα αστικά δέντρα προσανατολίζονται προς τον ίδιο στόχο, σχεδιάζοντας τις φυτεύσεις και τη φροντίδα τους σύμφωνα με ολόκληρο το περιβάλλον μιας πόλης. Η αποστολή αυτή του Οδηγού ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΔΕΝΤΡΩΝ, μπορεί να συμβάλει στην αειφόρο ανάπτυξη του περιβάλλοντος, σύμφωνα με τις αρχές και τις αξίες του αστικού πρασίνου, ενδιαφέρεται δε για όλες τις δημόσιες και ιδιωτικές πρωτοβουλίες που επιδιώκουν να δημιουργήσουν μια υγιή βλάστηση στην υπηρεσία της κοινότητας.

Η δράση του ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΔΕΝΔΡΩΝ είναι μια μορφή υποστήριξης για το περιβάλλον. Με γνώμονα και πεποίθηση ότι τα δέντρα παρέχουν πολλαπλά περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά οφέλη, αναζητήσαμε λύσεις που ενδιαφέρουν για τη φροντίδα τους και την αλληλεπίδραση με τους ανθρώπους της πόλης.

Μια υπεύθυνη διαχείριση επιτρέπει στις πόλεις να πρασινίσουν και να διατηρήσουν ένα ασφαλές περιβάλλον για τον πληθυσμό τους.

Η φροντίδα των δέντρων στους δρόμους και στους χώρους πρασίνου γενικά, απαιτεί επαγγελματική διαχείριση, καθώς οι περιβαλλοντικές συνθήκες και η επίδραση των πόλεων είναι δυνητικά επιβλαβείς παράγοντες για αυτά, έτσι ώστε να απαιτείται η λήψη της βέλτιστης απόφασης για το κάθε είδος. Ο Οδηγός ενημερώνει με γνώσεις και πρακτικές, για να συνεχίσουμε να εργαστούμε με νέες τεχνικές και να τις αξιοποιήσουμε στις τοπικές συνθήκες για ορθή φύτευση (επιλογή είδους δέντρου και τοποθεσίας) και φροντίδα των αστικών δέντρων.

Επιδιώκουμε να συμβάλλουμε στη βελτίωση του γνωστικού αντικειμένου της Διαχείρισης και της Δεντροκομίας, όπως προκύπτουν από την έρευνα και την διδασκαλία της εφαρμογής τους, για την επιμόρφωση εκείνων, που έχουν καθήκοντα διαχείρισης πρασίνου και που απαιτείται να λάβουν περίπλοκες αποφάσεις ώστε να προγραμματίσουν ορθά.

Στην εποχή μας, όπου η κλιματική αλλαγή, μας παρουσιάζει μια νέα περιβαλλοντική πραγματικότητα, αναλαμβάνουμε την πρόκληση της συνεργασίας, για την ευημερία των ανθρώπων μας, διασφαλίζοντας τη συνύπαρξη των αστικών δέντρων και της ποιότητας ζωής του περιβάλλοντος της πόλης, καθώς και της συνέχειας της παροχής οικονομικής ανάπτυξης.

Ευελπιστούμε ότι ο Οδηγός ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΔΕΝΤΡΩΝ θα βοηθήσει τους αρμόδιους υπηρεσιακούς και πολιτικούς παράγοντες, στην κατανόηση του ρόλου των αστικών δέντρων και στη λήψη των απαιτούμενων αποφάσεων και στην εκτέλεση των αναγκαίων εργασιών.

«Μια γεωμετρική, γραμμική πόλη κάνει τους ανθρώπους γεωμετρικούς, γραμμικούς. Μια πόλη εμπνευσμένη από τα δέντρα τους κάνει ανθρώπους»
The Tree, John Fowles (1926 – 2005)

Εικόνα 2. Δεντροστοιχίες οδού Πανεπιστημίου στην Αθήνα. Από την τοποθεσία Kolonaki

Τα οφέλη των δέντρων, εργαλείο για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής

1. Η περίσσεια διοξειδίου του άνθρακα (CO2) συμβάλλει στην αλλαγή του κλίματος.
Τα δέντρα απορροφούν το CO2, αφαιρώντας το από τον αέρα και αποθηκεύοντας το, ενώ στη συνέχεια, κατά τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης απελευθερώνουν το O2.
Σε ένα χρόνο, ένα στρέμμα ώριμων δέντρων απορροφά την ίδια ποσότητα CO2 που παράγει κατά μέσο ένα αυτοκίνητο, όταν διανύει 70.000 χιλιόμετρα.

2. Τα δέντρα καθαρίζουν τον αέρα
Τα δέντρα απορροφούν οσμές και ρυπογόνα αέρια (οξείδια του αζώτου, αμμωνία, διοξείδιο του θείου και όζον) και φιλτράρουν τα μόρια που μολύνουν τον αέρα, παγιδεύοντάς τα στα φύλλα και το φλοιό τους.

3. Τα δέντρα παρέχουν οξυγόνο
Σε ένα χρόνο, ένα εκτάριο ώριμων δέντρων μπορεί να παρέχει αρκετό οξυγόνο για 36 άτομα.

4. Τα δέντρα δροσίζουν τους δρόμους και την πόλη
Οι μέσες θερμοκρασίες στις πόλεις έχουν αυξηθεί κατά 3ºC, καθώς η κάλυψη των δέντρων έχει μειωθεί και ο αριθμός των δρόμων και των κτιρίων έχει αυξηθεί. Τα δέντρα δροσίζουν την πόλη μειώνοντας τη θερμοκρασία κατά 5° C, σκιάζοντας τα σπίτια και τους δρόμους και διασπώντας την αστική «θερμική νησίδα».

5. Τα δέντρα εξοικονομούν ενέργεια
Τρία δέντρα, στρατηγικά τοποθετημένα γύρω από μια κατοικία, μπορούν να μειώσουν την ανάγκη για κλιματισμό το καλοκαίρι έως και 50 %. Μειώνοντας τη ζήτηση ενέργειας για το δροσισμό των σπιτιών, μειώνουμε το διοξείδιο του άνθρακα και άλλα ρυπογόνα αέρια που παράγονται από τους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

6. Τα δέντρα εξοικονομούν νερό
Η σκιά των δέντρων επιβραδύνει την εξάτμιση του νερού από τα εδάφη. Τα περισσότερα νεοφυτεμένα δέντρα χρειάζονται μόνο 40 λίτρα νερό την εβδομάδα. Με την εξατμισοδιαπνοή τα δέντρα, αυξάνουν την ατμοσφαιρική υγρασία.

7. Τα δέντρα βοηθούν ώστε να μειώνεται η ρύπανση από το νερό της βροχής
Τα δέντρα μειώνουν την επιφανειακή απορροή του νερού, συγκρατώντας το νερό της βροχής από το φύλλωμα και επιτρέποντάς του να ρέει προς τα κάτω από τον κορμό προς το έδαφος. Αυτή η διαδικασία εμποδίζει το νερό της βροχής να μεταφέρει ρύπους στη θάλασσα. Όταν φυτεύονται τα δέντρα, αυτά λειτουργούν σαν ένα είδος σφουγγαριού, που φιλτράρει φυσικά το νερό και το χρησιμοποιεί για να τροφοδοτήσει τους υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες.

8. Τα δέντρα βοηθούν στη μείωση της διάβρωσης των εδαφών
Στις πλαγιές των βουνών και στις πλαγιές στις όχθες των ποταμών και των ρεμάτων, τα δέντρα βοηθούν να σταματήσει η απορροή και να διατηρηθεί το έδαφος στη θέση του.

9. Τα δέντρα προστατεύουν τα παιδιά από τις ακτίνες UV
Ο καρκίνος του δέρματος είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος καρκίνου στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τα δέντρα μειώνουν την έκθεση σε ακτινοβολία UV-B κατά περίπου 50 % , παρέχοντας έτσι προστασία στα παιδιά σε σχολεία και παιδικές χαρές, όπου αυτά περνούν πολύ χρόνο σε εξωτερικούς χώρους.

10. Τα δέντρα παρέχουν τροφή
Μια μηλιά μπορεί να αποδώσει έως και 50-70 κιλά φρούτα ετησίως και μπορεί να φυτευτεί σε μια πολύ μικρή επιφάνεια εδάφους στην πόλη. Εκτός από τα φρούτα για τους ανθρώπους, τα δέντρα παρέχουν τροφή για τα πουλιά και για πολλά ζώα της αστικής πανίδας.

11. Τα δέντρα θεραπεύουν
Μελέτες έχουν δείξει ότι οι ασθενείς που βλέπουν δέντρα από τα παράθυρά τους θεραπεύονται πιο γρήγορα και με λιγότερες επιπλοκές. Τα παιδιά με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας εμφανίζουν λιγότερα συμπτώματα όταν έχουν πρόσβαση στη φύση. Το να είσαι ανάμεσα στα δέντρα και τη φύση βελτιώνει τη συγκέντρωση μειώνοντας την ψυχική κόπωση.

12. Τα δέντρα μειώνουν τη βία
Οι γειτονιές και τα σπίτια που δεν έχουν φυτά ή δέντρα έχουν αποδειχθεί ότι έχουν υψηλότερη συχνότητα βίας εντός και εκτός σπιτιού, από ό, τι οι πιο πράσινες γειτονιές. Τα δέντρα και τα φυτά συμβάλλουν στη μείωση του επιπέδου του φόβου.

13. Τα δέντρα επισημαίνουν την αλλαγή στις εποχές του χρόνου
Είναι χειμώνας, άνοιξη, καλοκαίρι ή φθινόπωρο; Κοιτάξτε τα δέντρα.

14. Τα δέντρα δημιουργούν επιχειρηματικές ευκαιρίες
Ο καρπός που συλλέγεται από ένα κοινοτικό κήπο μπορεί να πωληθεί, παρέχοντας εισόδημα. Δημιουργούνται επιχειρηματικές ευκαιρίες στον τομέα του εξωραϊσμού και της διαχείρισης των πράσινων αποβλήτων, όταν οι πόλεις εκτιμούν τη χρήση οργανικού κομπόστ και την ικανότητά του να εξοικονομεί νερό. Η επαγγελματική κατάρτιση για νέους που ενδιαφέρονται για πράσινες θέσεις εργασίας είναι επίσης ένας πολύ καλός τρόπος για την ανάπτυξη οικονομικών ευκαιριών χάρη στα δέντρα.

15. Τα δέντρα είναι δάσκαλοι και συνεργάτες παιχνιδιού
Είτε είναι χτισμένα τα σπίτια γύρω η κοντά σε χώρους πρασίνου, είτε χρησιμοποιούνται εκεί για τα παιδιά είτε ως πνευματική έμπνευση για τους ενήλικες, τα δέντρα παρέχουν πάντα έναν χώρο για ανθρώπινο καταφύγιο.

16. Τα δέντρα παρέχουν ευκαιρίες για διαφορετικές ομάδες ανθρώπων
Η δενδροφύτευση παρέχει ευκαιρίες για συμμετοχή και ενδυνάμωση της κοινότητας, γεγονός που βελτιώνει την ποιότητα ζωής στις γειτονιές μας. Άνθρωποι όλων των πολιτισμών, ηλικιών και φύλων παίζουν σημαντικό ρόλο σε μια εκδήλωση όπου φυτεύουν ή φροντίζουν δέντρα.

17. Τα δέντρα αυξάνουν την ενότητα
Τα δέντρα μπορούν να γίνουν αναγνωρισμένα σημεία της κοινότητας, δίνοντας στη γειτονιά μια νέα ταυτότητα και ενθαρρύνοντας την υπερηφάνεια των πολιτών.

18. Τα δέντρα παρέχουν καταφύγιο για την πανίδα της πόλης
Οι βελανιδιές είναι μεταξύ των πολλών αστικών ειδών που παρέχουν καταφύγιο για την πανίδα της πόλης για πουλιά, μέλισσες, σκίουρους κλπ.

19. Τα δέντρα αποκρύπτουν πράγματα με δυσάρεστη θέα
Τα δέντρα μπορούν να κρύψουν τσιμεντένιους τοίχους ή χώρους στάθμευσης με δυσάρεστη θέα. Αποκλείουν τον ήχο των κοντινών δρόμων και των αυτοκινητοδρόμων και δημιουργούν ένα ευχάριστο πράσινο πέτασμα. Τα δέντρα απορροφούν τη σκόνη και μειώνουν την ταχύτητα του άνεμου και μειώνουν τη λάμψη, από την αντανάκλαση των γυάλινων επιφανειών των κτιρίων.

20. Τα δέντρα παρέχουν ξύλο
Σε προαστιακές και αγροτικές περιοχές, από τα δέντρα μπορούν να συλλεχθούν επιλεκτικά μέρη για καύσιμη ύλη και ξύλο.

21. Τα δέντρα αυξάνουν την αξία του ακίνητου
Η ομορφιά που φέρνουν τα καλά φυτεμένα δέντρα σε ένα ακίνητο, ο γύρω δρόμος και η γειτονιά του, μπορεί να αυξήσει την αξία του έως και 15 %.

22. Τα δέντρα αυξάνουν την εμπορική κίνηση
Μελέτες δείχνουν ότι περιοχές με περισσότερα δέντρα και πράσινα τοπία απολαμβάνουν μεγαλύτερη εμπορική κίνηση. Οι δρόμοι με τα δέντρα σταματούν επίσης η μειώνουν την ταχύτητα κυκλοφορίας αρκετά, για να βλέπουν οι οδηγοί τα καταστήματα αντί να τα προσπερνούν με ταχύτητα.

Εικόνα 3. Δεντροστοιχίες. Από την τοποθεσία Street Trees

Εικόνα 4. Τα οφέλη του δέντρου. Από την τοποθεσία toronto.ca

Εισαγωγή

Τα δέντρα είναι πολύ σημαντικά έμβια όντα για την ανάπτυξη της ανθρώπινης ζωής και των ζώων, ουσιαστικά επειδή παράγουν το οξυγόνο που χρειαζόμαστε για να αναπνεύσουμε.

Ο κόσμος όπως τον ξέρουμε, έχει μπορέσει να αναπτυχθεί, χάρη στη συμβολή των φυτικών ειδών, τα οποία μπόρεσαν να μεταμορφώσουν την επιφάνεια του πλανήτη.

Επί του παρόντος, η παρουσία δέντρων στις πόλεις παρέχει μεγάλο ποσό από οφέλη, επομένως, αυτά γίνονται θεμελιώδη δομικά στοιχεία για τη βελτίωση της ποιότητας της αστικής ζωής. Μεταξύ των σημαντικότερων πλεονεκτημάτων που παρέχονται από τα δέντρα μπορούμε να επισημάνουμε αυτά που προαναφέρθηκαν η όπως αναφέρονται στην εικόνα 5.

Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί, ότι η πόλη είναι ένα εχθρικό περιβάλλον για την ανάπτυξη βλάστησης. Η υπερβολική συμπύκνωση του εδάφους, η διαθεσιμότητα της κυκλοφορίας η παροχής του νερού, η κυκλοφορία πεζών και οχημάτων, μεταξύ άλλων, παράγουν καταστάσεις βιολογικού στρες, που επηρεάζουν την ανάπτυξη και την ζωντάνια των δέντρων.

Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να αναπτυχθούν τεχνικές διαχείρισης, που να ενισχύουν την ανάπτυξή τους, και ταυτόχρονα, να τους επιτρέψουν να εισαχθούν στον αστικό ιστό με όλες τις απαιτήσεις που αυτά επιβάλλουν. Είναι επίσης σχετικό η ανάπτυξη πρακτικών για τα δέντρα, ώστε να μην αποτελούν αυτά απειλή για τον πληθυσμό, και στο πλαίσιο αυτό, είναι καίριας σημασίας να καθοριστεί σωστά, η θέση του κάθε άτομου. Η κακή διαχείριση των ειδών των δέντρων αποτελεί κίνδυνο για τους ανθρώπους που περνούν γύρω τους, το κλάδεμα η κακή απόδοση τους, τα καθιστά ευάλωτα σε επίθεση παρασίτων και ασθενειών, η οποία στη συνέχεια μεταφράζεται σε αποκόλληση η πτώση των κλαδιών, ιδιαίτερα το φθινόπωρο και το χειμώνα όταν αντιμετωπίζουν δυσμενείς κλιματολογικές η καιρικές καταστάσεις.

Δυστυχώς, η παρατεταμένη κακή διαχείριση των ειδών πρέπει να αντιστραφεί και γι’ αυτό πρέπει να ληφθούν υπόψη η αποκατάσταση των δέντρων, για να επιτευχθεί ότι αυτά παραμένουν υγιή και καλά προσαρμοσμένα στις συνθήκες της πόλης.

Ο σκοπός αυτού του εγχειριδίου επαναλαμβάνουμε, είναι να παρέχει τα απαραίτητα εργαλεία, που θα επιτρέψουν τη σωστή διαχείριση των δέντρων, ώστε να μπορούν να συμβιώσουν αυτά με την κάθε υποδομή μιας πόλης, όπως είναι οι δρόμοι, τα πεζοδρόμια και τα κτίρια, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις εργασίες που πρέπει να πραγματοποιηθούν για την προστασία των δικτύων των υποδομών, και κατά συνέπεια, στη συνέχεια αυτά να μπορούν να προσφέρουν οφέλη.

Λαμβάνοντας υπόψη τα πολλαπλά οφέλη που συνεισφέρουν τα δέντρα και τη δυσκολία που αντιμετωπίζουν για να μεγαλώσουν στην πόλη, είναι σημαντικό να εκπαιδεύονται τόσο το επιστημονικό όσο και το εργατοτεχνικό προσωπικό για να προωθήσουν τη φροντίδα και να ενισχύσουν την ανάπτυξή τους, αυτό είναι τρόπος συμβολής στη φροντίδα του πλανήτη, στη βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών και της ποιότητας ζωής των κατοίκων της πόλης.

Εικόνα 5. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Κεφάλαιο 1^ο

1^η Ενότητα
Ανατομία και δομικά χαρακτηριστικά στοιχεία του δένδρου

Στα δέντρα που διαβιούν σε περιβάλλοντα αστικών περιοχών, παρεμβαίνουμε συνεχώς για να τα προσαρμόσουμε τη δυναμική της ανάπτυξης τους στη πόλη. Γενικά όμως, αυτά δεν ωφελούνται με αυτές τις παρεμβάσεις, αλλά μπορούν να τις ανέχονται, όταν οι ενέργειες αυτές σέβονται τη δομή και την ανάπτυξη τους καθώς και τις βασικές λειτουργίες του μεταβολισμού τους.

Για να επέμβουμε σ’ ένα δέντρο είναι απαραίτητο να συνειδητοποιήσουμε πρώτα ότι πρόκειται για ένα έμβιο ον, που χρειάζεται ορισμένες συνθήκες διαβίωσης και ότι αυτό γίνεται ευάλωτο από την κλιματική αλλαγή, από την επίθεση παρασίτων και ασθενειών, από το κλάδεμα και τις ζημιές που του προκαλούνται από το αστικό περιβάλλον.

Επομένως, για να είμαστε σε θέση να μοντελοποιήσουμε και να δημιουργήσουμε ένα πρότυπο αναφοράς, που θα έχει σαν στόχο να ενισχύσουμε την ανάπτυξη ενός δέντρου, είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε το μεταβολισμό του, τις δομές που αναπτύσσει, τις βασικές ανάγκες του που πρέπει να συμπληρωθούν, με παροχές υλικών και εργασιών και η απάντηση που εκδηλώνεται μετά από αυτά για τις παρεμβάσεις, είναι πότε ενεργώ και τι κάνω.

Τα δέντρα ανέχονται το κλάδεμα όταν γίνεται με σεβασμό και με ισορροπία των δομών του

Τα δέντρα σχηματίζουν μια σύνθετη μηχανική δομή, η οποία τους επιτρέπει να ισορροπούν το βάρος τους και τις δυνάμεις του ανέμου

1. Βιολογία ενός δέντρου

Τα δέντρα είναι είδη φυτών που μπορεί να ζήσουν από δεκάδες έως χιλιάδες χρόνια. Σε αντίθεση με άλλους οργανισμούς, τα δέντρα έχουν έναν ειδικό ιστό, που τους επιτρέπει με την πάροδο του χρόνου να φτάσουν σε μεγάλο μέγεθος, με μια σύνθετη δομή και σε μια μακρά μονιμότητα.

Αυτός ο ιστός είναι το ξύλο, ένα εξαιρετικό υλικό από μηχανική άποψη, το οποίο του προσφέρει αμέτρητες στρατηγικές σχεδιασμού, που κυμαίνονται από τη διασφάλιση της σταθερότητας του, μέχρις ότου του προσφέρει ακόμη διαρθρωτικά επαρκή συντελεστή ασφάλειας, χρησιμοποιώντας ελάχιστη ποσότητα υλικού, που το κάνει να είναι πολύ αποτελεσματικό στο μεταβολισμό τους.

Το σχήμα, το βάρος και το ύψος των δέντρων επιτυγχάνεται χάρη στο σχεδιασμό της συγκροτημένης μηχανικής δομής του, η οποία στηρίζει και επιτρέπει την εξισορρόπηση των δυνάμεων που ενεργούν πάνω τους, όπως είναι ο άνεμος, το χιόνι και η βροχή.

Αυτή η δομή σχηματίζεται από ένα σύστημα ριζών που του επιτρέπει να συγκρατηθεί και να στερεωθεί στο έδαφος και από ένα κεντρικό κορμό που στηρίζει τα κλαδιά, τα οποία με τη σειρά τους περιέχουν και σχηματίζονται τα φύλλα, τα άνθη, τους καρπούς (εικόνα 7).

Εικόνα 6. Ο κορμός, οι βραχίονες, τα κλαδιά και τα φύλλα. Από την τοποθεσία World trees – Árvores do Mundo

Εικόνα 7. Ανατομία του δέντρου. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

1.1. Κύτταρα και ιστοί

Εικόνα 8. Πηγή εικόνας: digital zoot presentations 2017

Όπως και σε άλλους ζωντανούς οργανισμούς, η βασική δομή των δέντρων είναι το κύτταρο. Είναι μια ικανή μικροσκοπική μονάδα, που πολλά μαζί κύτταρα μπορούν για να συσχετιστούν και να σχηματίσουν ιστούς, οι οποίοι συνθέτουν τα όργανα όπως τα φύλλα, τους μίσχους, τις ρίζες, τα άνθη και τους καρπούς (εικόνα 8).

Η ανάπτυξη και η ζωτικότητα του καθενός ατόμου (δέντρου) οφείλεται στη δυνατότητα αύξησης του αριθμού των κυττάρων. Δημιουργούνται νέες μονάδες, με τη διαίρεση των υπαρχόντων, εκείνων που αρχίζουν να διαφοροποιούνται για να μπορούν να εκτελέσουν διαφορετικές συγκεκριμένες λειτουργίες. Η κυτταρική διαίρεση συμβαίνει σε ορισμένες περιοχές της δομής των δέντρων, τα οποία ονομάζονται μεριστώματα.

Υπάρχουν δύο τύποι μεριστώματος, ο πρωτογενής τύπος και ο δευτερεύον τύπος ή μερίστωμα πλευράς.

Εικόνα 9. Σχηματισμός ιστών και οργάνων από τη διαίρεση των κυττάρων. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

α) Πρωτογενές μερίστωμα: Επιτρέπει την επιμήκυνση των κλαδιών και των ριζών

(Βλέπε εικόνες 10 και 11).

Εικόνα 10 και 11. Πρωτεύον μερίστωμα σε κλαδιά. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

β) Δευτερεύον ή πλευρικό μερίστωμα: Παράγει κύτταρα που αυξάνουν τη διάμετρο του ιστού, αυξάνοντας έτσι το πάχος των βραχιόνων, των κλαδιών, και των ριζών.

Το δευτερογενές μερίστωμα ταξινομείται σε δύο τύπους:

• Tο κάμβιο του ξύλου και του φλοιού (εικόνα 12).
• Ιστός ξύλου και φλοιού

Το κάμβιο είναι ένας ιστός που σχηματίζεται από κύτταρα που δημιουργούν το αγγειακό σύστημα των δέντρων, όπου το ξύλο βρίσκεται στο εσωτερικό τους και ο φλοιός γύρω από αυτό. Το ξύλο είναι ένας αγωγός του οποίου η λειτουργία είναι η μεταφορά νερού και μεταλλικών αλάτων από τη ρίζα στα φύλλα, εξυπηρετώντας επίσης την αποθήκευση υδατανθράκων. Αυτός ο αγωγός αποτελείται από πολύ σκληρό ιστό, ο οποίος επιτρέπει την υποστήριξη όλου του βάρους της δομής του δέντρου.

Εικόνα 12. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Ο φλοιός είναι υπεύθυνος για τη μεταφορά των υδατανθράκων (σάκχαρα) που παράγονται στα φύλλα, σε ολόκληρο το δέντρο, έτσι ώστε να καταναλώνονται και αποθηκεύονται ως απόθεμα.

Ο φλοιός είναι ένας ιστός που σχηματίζεται από διαφορετικούς τύπους κυττάρων, που καλύπτει τον κορμό, τους βραχίονες και τα κλαδιά του δέντρου και παρέχει προστασία στο αγγειακό σύστημα. Ο φλοιός εκπληρώνει τη σημαντική λειτουργία της συγκράτησης της θερμοκρασίας από έξω προς τα μέσα του δέντρου, αποφεύγοντας την αφυδάτωση των ιστών και επίσης λειτουργώντας ως προστατευτικός φραγμός κατά της επίθεσης παρασίτων που προσελκύονται από σάκχαρα που συσσωρεύονται στο εσωτερικό του. (Περισσότερα στο Παράρτημα)

Ο φλοιός προστατεύει τα δέντρα, όταν αυτά έχουν σπασμένα μέρη και είναι ευάλωτα από τις προσβολές εντόμων και ασθενειών

1.2. Οφθαλμοί και κλαδιά

Εικόνα 13. Ανάπτυξη κλάδων της κόμης. Από την τοποθεσία Giovanni Morelli

Τα κλαδιά είναι μικρά ξυλώδη στελέχη που γεννιούνται από τον κορμό και τους βραχίονες του δέντρου. Από αυτά μπορούν να βγουν οι οφθαλμοί που θα δώσουν προέλευση άλλων στελεχών (κλαδιών), φύλλων, ανθών και καρπών. Επίσης τα κλαδιά φέρουν τους κόμπους που εκπτύσσουν οφθαλμούς και φύλλα, και τις ουλές η σημάδια των οφθαλμών και τον κορυφαίο οφθαλμό, οι οποίοι είναι πολύ χρήσιμοι για να μετρήσετε την επιμήκυνση του κλαδιού σε ένα έτος και έτσι να έχουμε έναν δείκτη του σθένους ανάπτυξης του είδους (εικόνα 15).

Υπάρχουν δύο τύποι οφθαλμών: ο κορυφαίος, για τη σταθερή ανάπτυξη και οι πλάγιοι, οι οποίοι μπορεί να αναπτυχθούν ή να παραμείνουν κοιμώμενοι, δηλαδή, χωρίς δραστηριότητα μέχρις ότου αυτοί να προκληθούν να ενεργοποιηθούν από κάποιον παράγοντα φυσικό ή περιβαλλοντικό.

Ο κορυφαίος οφθαλμός επιτρέπει την επιμήκυνση στο κλαδί και ελέγχει την ανάπτυξη των πλευρικών οφθαλμών, που και αυτοί θα δημιουργήσουν άλλα όργανα. Αυτή η δύναμη που ασκείται από τον τερματικό οφθαλμό στους άλλους οφθαλμούς είναι κάτι πολύ σχετικό και είναι γνωστό ως κυριαρχία κορυφής (εικόνα 15).

Η κυριαρχία κορυφής είναι ένας γενετικός παράγοντας και καθορίζει τη μορφή της διακλάδωσης που θα έχουν τα κλαδιά στο είδος του δέντρου.

Γι’ αυτό η αφαίρεση του κορυφαίου οφθαλμού με κοπή ή με το κλάδεμα παράγει άλλους οφθαλμούς που η ανάπτυξη τους είναι χωρίς έλεγχο, προκαλώντας έτσι την κόμη να γίνεται πιο πυκνή.

Η πυκνότητα της δομής κάνει πολύ περίπλοκο να εκτελεστεί κάποιου είδους εργασίας φροντίδας.

Για παράδειγμα, στις περιπτώσεις εκείνες που είναι απαραίτητο να κλαδέψτε για καλύτερο φωτισμό, ή σε εκείνες τις καταστάσεις στις οποίες πρέπει καθαρίστε το πέρασμα για την τοποθέτηση των γραμμών ηλεκτρικής ενέργειας (εικόνα 18).

Εικόνα 14. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Εικόνα 15. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Εικόνα 16. Από την τοποθεσία Formation and Function of Lenticel – QS Study qsstudy.com

Φακοειδής πόρος

Φακοειδής πόρος είναι μια χαλαρή συσσώρευση κυττάρων στο φλοιό του ξυλώδους φυτού, ορατή επί της επιφάνειας ενός στελέχους (κορμού) ως ένα ανυψωμένο κονιώδες σημείο. Είναι ένας πορώδης ιστός που αποτελείται από κύτταρα με μεγάλους ενδοκυτταρικούς χώρους στην περίμετρο των δευτερευόντων πυκνών οργάνων και στο φλοιό στους ξυλώδεις μίσχους και στις ρίζες των δικοτυλήδονων ανθοφόρων φυτών. Διεισδύει στην επιφάνεια του κορμού και μέσω της οποίας ανταλλάσσονται αέρια μεταξύ της ατμόσφαιρας και των υποκείμενων ιστών.

Το σχήμα των Φακοειδών πόρων είναι ένα από τα χαρακτηριστικά που χρησιμοποιούνται για την αναγνώριση των δέντρων.

Κόμποι
Ο κόμπος ενός φυτού

Δεν είναι όλα τα μέρη ενός φυτού τόσο όμορφα και εντυπωσιακά όσο ένα λουλούδι. Το τελευταίο μπορεί να παίζει κρίσιμο ρόλο στην αναπαραγωγή, αλλά τα φυτικά μέρη του φυτού, συμπεριλαμβανομένων των στελεχών, των φύλλων, των ριζών και των κόμβων, πραγματοποιούν τις διαδικασίες που χρειάζονται τα φυτά για να ζήσουν και να αναπτυχθούν, όπως η διαδικασία της φωτοσύνθεσης. Παρέχουν επίσης ασεξουαλικές (ή φυτικές) μορφές αναπαραγωγής, όπως ο πολλαπλασιασμός με μοσχεύματα. Οι κόμποι είναι μικρά μέρη του φυτού, αλλά έχουν πολύ σημαντικό ρόλο.

Οι κόμβοι βρίσκονται εκεί που ένα φύλλο συνδέεται με το στέλεχος, σύμφωνα με το University of Arizona College of Agriculture. Μοιάζουν με τμήματα του στελέχους παχύτερα από τα υπόλοιπα. Σύμφωνα με αυτό το πανεπιστήμιο, οι κόμβοι παρέχουν στο φυτό κυτταρική δραστηριότητα και νέα ανάπτυξη, παράγοντας οφθαλμούς που αναπτύσσουν νέους μίσχους, φύλλα ή άνθη. Το τμήμα του στελέχους που βρίσκεται μεταξύ δύο κόμβων ονομάζεται ενδιάμεσος. Το μήκος των μεσοδόντων εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της γενετικής του φυτού, του εδάφους, της έλλειψης φωτός (που αυξάνει το μήκος, δημιουργώντας ατράκτους βλαστούς) και την εποχή του χρόνου.

Εικόνα 17. Οι οφθαλμοί παράγουν φύλλα. Από την τοποθεσία Scienze Naturali

Το κλάδεμα ενθαρρύνει τους οφθαλμούς κοντά σε έναν κόμβο να σχηματίσουν νέα φύλλα και μίσχους όταν γίνονται κοψίματα πάνω από τον κόμβο, αλλά όχι πολύ κοντά, αναφέρει το University of Oregon Extension

Εικόνα 18. Επίδραση αφαίρεσης τερματικού οφθαλμού. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Αφαίρεση των κορυφαίων οφθαλμών με κοπή ή κλάδεμα παράγει ανάπτυξη κόμης χωρίς έλεγχο

1.3 Φύλλα

Τα φύλλα απορροφούν ενέργεια από τον ήλιο και με το νερό και το διοξείδιο του άνθρακα παράγουν υδατάνθρακες, για την ενέργεια που χρειάζονται τα φυτά για να ζήσουν. Στα κύτταρά τους υπάρχουν δομές που ονομάζονται χλωροπλάστες, οι οποίοι περιέχουν μια χρωστική ουσία γνωστή ως χλωροφύλλη, η οποία απορροφά το φως από τον Ήλιο. Η απορροφούμενη ενέργεια μετασχηματίζεται σε υδατάνθρακες μέσω της διαδικασίας της φωτοσύνθεσης, όπου επίσης όπως προαναφέραμε συμμετέχουν το διοξείδιο του άνθρακα και νερό. Τα αποτελέσματα της φωτοσύνθεσης είναι να απελευθερωθεί στο περιβάλλον το οξυγόνο, και οι υδατάνθρακες, οι οποίοι κατανέμονται σε όλο το δέντρο σαν «τροφή» έτσι ώστε αυτό να μπορεί να αποκτήσει ζωντάνια και να αναπτυχθεί. Μια άλλη λειτουργία των φύλλων είναι η εξατμισοδιαπνοή, μια διαδικασία που τους επιτρέπει να αποβάλλουν νερό με τη μορφή υδρατμών, το οποίο μειώνει την εσωτερική θερμοκρασία. Το έλασμα του φύλλου παρέχει μια ευρέως φάσματος επιφάνεια, ικανή να απορροφήσει το ηλιακό φως και το διοξείδιο του άνθρακα. Επειδή τα φύλλα είναι λεπτά, τα κύτταρα είναι κοντά στην επιφάνεια, διευκολύνοντας έτσι την ανταλλαγή αερίων και την απορρόφηση φωτός. Η επιφάνεια των φύλλων είναι καλυμμένη από ένα κηρώδες στρώμα που ονομάζεται επιδερμίδα που εμποδίζει την αφυδάτωση τους. Αυτή η απελευθέρωση υδρατμών και η ανταλλαγή αερίων γίνεται μόνο μέσω των κυττάρων που ονομάζονται στομάτια, που ανοίγουν και κλείνουν σύμφωνα με τις συνθήκες φωτός, θερμοκρασίας και υγρασίας του περιβάλλον (εικόνα 19).

Εικόνα 19. Τα στομάτια στο φύλλο. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

1.4 Ρίζα

Η ρίζα είναι το κάτω μέρος του άξονα του φυτού και είναι συνήθως θαμμένη στο έδαφος, αν και υπάρχουν ρίζες που αναπτύσσονται στον αέρα ή στο νερό. Το σύνολο των ριζών που έχει ένα φυτό στο έδαφος ονομάζεται ριζικό σύστημα. Οι κύριες λειτουργίες των ριζών είναι η στερέωση του φυτού στο έδαφος και η απορρόφηση νερού και μεταλλικών αλάτων. Άλλες λειτουργίες είναι η αποθήκευση, η σύνθεση φυτικών ορμονών, ο αερισμός του φυτού σε υδάτινα περιβάλλοντα, ως μέσο πολλαπλασιασμού νέων φυτών κ.ο.κ.

Η λειτουργία συγκράτησης στις ρίζες θεωρείται δεδομένη, αλλά είναι πολύ σημαντική επειδή η επιβίωση των περισσότερων φυτών εξαρτάται από την ικανότητά τους να στέκονται όρθια μόνα τους και απέναντι σε διαφορετικές περιβαλλοντικές συνθήκες, όπως ισχυρούς ανέμους, βάρος χιονιού ή δομή του ίδιου του φυτού, μηχανικές επιδράσεις των φυτοφάγων, και ούτω καθεξής. Έμμεσα βοηθά επίσης τη σταθερότητα του ίδιου του εδάφους. Ο ρυθμός ανάπτυξης ή η επιμήκυνση των ριζών εξαρτάται από τις περιβαλλοντικές συνθήκες όπως υγρασία, θερμοκρασία, εποχή του έτους, είδη φυτών κ.λπ. Η ρίζα είναι η πρώτη δομή που βγήκε από το έμβρυο, που βρίσκεται στον σπόρο. Αυτή η αρχική ρίζα ονομάζεται ρίζα . Το σχήμα που παίρνει το ριζικό σύστημα κατά την ανάπτυξη είναι διαφορετικό ανάλογα με τον τύπο του φυτού. Μπορεί να υπάρχει μια κύρια ή πρωτογενής ρίζα, που προέρχεται απευθείας από τη ρίζα, και μερικοί κλάδοι που ονομάζονται πλευρικές ρίζες. Το ριζικό σύστημα ενός δέντρου μπορεί καλύπτουν μεγάλη έκταση, φτάνοντας συνήθως δύο ή τρεις φορές της διαμέτρου της κόμης. Οι περισσότερες ρίζες είναι συγκεντρώνεται σε βάθος 1,5 μέτρων, ωστόσο, οι ινώδεις ρίζες (τριχίδια), επιφορτισμένες για την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών και του νερού, βρίσκονται κυρίως σε βάθος στα πρώτα 50 εκατοστά του εδάφους (εικόνα 20).

Η κατανομή των ριζών στο έδαφος είναι μεταβλητή, αφού έχουν μεγάλη πλαστικότητα που τους επιτρέπει να προσαρμόζονται στις συνθήκες που αντιμετωπίζουν, αποφεύγοντας εμπόδια και αυξάνονται προς το σημείο εκεί πού μπορεί να πάρουν περισσότερα οφέλη.

Εικόνα 20. Ανάπτυξη της ρίζας. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Οι ινώδεις ρίζες, είναι υπεύθυνες για την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών και του νερού, αυτές εντοπίζονται κυρίως σε βάθος στα πρώτα 50 εκατοστά στο έδαφος

Εικόνα 21. Ανάπτυξη ριζικού συστήματος. Από την τοποθεσία Roban Alsaphina

2η Ενότητα
Μηχανική δομή των δέντρων

Τα δέντρα είναι μεγάλες και βαριές δομές που πρέπει να συνυπάρχουν με τις διάφορες δυνάμεις που ενεργούν επάνω τους, όπως ο άνεμος, το χιόνι, ο πάγος, η βροχή και με το βάρος τους. Όλες αυτές οι δυνάμεις διαμορφώνουν την τελική δομή του κάθε ατόμου, η οποία είναι σε θέση να προσαρμοστεί στις τοπικές συνθήκες διαβίωσης και να αναπτύξει εκείνους τους ιστούς που του επιτρέπει να μείνει όρθιο και καλά ισορροπημένο.

2.1. Κατανομή σχήματος και βάρους

Η μεγάλη πρόκληση ενός δέντρου είναι να αναπτυχθεί, εξισορροπώντας τη δομή του στο περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται. Αυτή η ανάπτυξη, του κάθε δέντρου, βασίζεται σε δύο αρχές:

1. Τα δέντρα αναπτύσσονται με τη κατανομή των πιέσεων που υφίστανται σε ολόκληρη τη δομή τους. Το βάρος του άξονα κατανέμεται ομοιόμορφα σύμφωνα με τη δύναμη που το υποστηρίζει, έτσι ώστε να μην υπάρχουν πολύ βαριά ή πολύ ελαφριά σημεία.
2. Τα δέντρα προσαρμόζουν τη δομή τους στο περιβάλλον όπου ζουν. Με τελικό σκοπό να αναπτύξουν μια σταθερή δομή υπό τις περιβαλλοντικές συνθήκες που τους επιβάλλονται.

Τα δέντρα μεγαλώνουν φιλοξενώντας στη δική τους δομή υποστηρικτικές δυνάμεις, για να αντιμετωπίσουν πίεσεις όπως από τον άνεμο ή από το χιόνι

Εικόνα 22. Προσαρμογή της κόμης ενός δέντρο στον άνεμο. Μετακίνηση της κόμης για την εξισορρόπηση της δομής. Από την τοποθεσία Sílvia Araguás Nuestros árboles

2.2. Διαρθρωτικές προσαρμογές σε περιβαλλοντικούς παράγοντες

Τα δέντρα μεγαλώνουν αναζητώντας προσαρμογή στο περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσονται. Αυτό το κάνουν με τρεις τρόπους:

Α. Προσαρμόζουν την ανάπτυξη της κόμης και των ριζών τους.

Για παράδειγμα, σε περιβάλλοντα με θυελλώδεις ανέμους, τα δέντρα δημιουργούν δομές που τους επιτρέπουν να αντέχουν, να επιτύχουν να ισορροπήσουν και να σταθούν όρθια (εικόνα 22).

Σε άλλες καταστάσεις, τα δέντρα μεγαλώνουν αναζητώντας το φως και αναπτύσσοντας την κόμη τους όπου μπορούν καλύτερα (εικόνα 23).

Εικόνα 23. Ανάπτυξη της κόμης αναζητώντας το φως του ήλιου. Από την τοποθεσία Sushanta Bhandarkar

Εικόνα 24. Προσαρμογή της κόμης στο χώρο. Από την τοποθεσία Street Trees

Β. Τα δέντρα συνδέουν τις ρίζες μεταξύ τους για να συγκρατηθούν καλύτερα στο έδαφος.

Τα δέντρα που αναπτύσσονται σε ομάδες διαπλέκουν τις ρίζες τους, γεγονός που τους επιτρέπει να έχουν ένα καλύτερο κράτημα στο έδαφος και μεγαλύτερη υποστήριξη έναντι των δυνάμεων όπως του δικού τους

Γ. Συνδέουν τις κόμες τους και σχηματίζουν μια ενιαία δομή.

Τα δέντρα που μεγαλώνουν πολλά μαζί δημιουργούν μία ενιαία κόμη από την συγκόμωση, όπου κάθε άτομο συνεισφέρει ένα μέρος του σ’ αυτή τη δομή. Η κορυφή κάθε δέντρου δεν είναι τόσο σταθερή από μόνη της, αλλά είναι πιο σταθερή όταν είναι μέρος της ομάδας (εικόνα 25).

Εικόνα 25. Από την τοποθεσία Alfred Snurf

Όλες οι προσαρμογές της ανάπτυξης ενός δέντρου είναι στρατηγικές που γίνονται αργά και για πολλά χρόνια ώστε να επιτευχθεί η σταθερότητα του. Επομένως , εάν παρέμβουμε στην ανάπτυξη των ειδών με δραστικό κλάδεμα, το οποίο δεν λαμβάνει υπόψη τη φυσική ισορροπία του δέντρου, αυτό παράγει ανάπτυξη τυχαίων κλάδων και εύκολη πτώση αυτών.

2.3. Δομή κόμης

Η δομή του φυλλώματος της κόμης του δέντρου σχηματίζεται από το γενετικό φορτίο του είδους, τους κλιματικούς παράγοντες και όλους τους εξωτερικούς παράγοντες που μπορούν την να επηρεάσουν την ανάπτυξη αυτού, όπως κτίρια, δρόμοι, ηλεκτρικά καλώδια κ.λ.π. Στα πλαίσια αυτά οι γενετικοί παράγοντες έχουν δύο σημαντικά συστατικά:

Α. Γωνία ανάπτυξης των κλαδιών του δέντρου

Η γωνία ανάπτυξης των κλαδιών του δέντρου θα καθορίσουν εάν οι κορυφές είναι εκτεταμένης ή μικρού εύρους ανάπτυξης. Αυτό δεν αποτελεί τροποποιήσιμο παράγοντα, για ένα δέντρο.

Επομένως, πρέπει να γνωρίζετε ότι αυτή η συνήθεια της ανάπτυξης είναι το κλειδί αυτή τη στιγμή της επιλογής ενός δέντρου για το συγκεκριμένο μέρος (εικόνα 26).

Εικόνα 26. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Γνωρίστε τη συνήθεια του ανάπτυξης ενός δέντρου, σας ενημερώνει για το πώς αυτό θα ταιριάζει στο χώρο

Β. Τύπος ελέγχου κορυφής

Ο έλεγχος κορυφής αναφέρεται στην κυριαρχία που ασκεί η κορυφή του δέντρου επί της ανάπτυξης των κλάδων.Είναι παρόμοιο με την κυριαρχία κορυφής που εμφανίζεται σε ένα κλαδί, αλλά αυτό συμβαίνει σε επίπεδο κλάδου και δεν συσχετίζονται. Ένα είδος δέντρου με υψηλό έλεγχο κορυφής, έχει έναν πολύ καλά καθορισμένο κεντρικό κορμό και οι πλευρικοί κλάδοι είναι μικρότεροι από αυτόν, χωρίς υπέρβαση στο ύψος του. Αντίθετα, ένα είδος με χαμηλό έλεγχο κορυφής δεν έχει καλά καθορισμένο κεντρικό κορμό, όλα τα κλαδιά εκφράζονται ελεύθερα και αναπτύσσεται ομοιόμορφα (εικόνα 27).

Αν και ο έλεγχος κορυφής είναι ένας γενετικός παράγοντας, είναι πιθανό σε ορισμένα είδη οι προϋποθέσεις αυτές να χάνονται. Αυτό συμβαίνει όταν κόβεται η κορυφή, ή, όταν το δέντρο αντιμετωπίζει μια κατάσταση βιολογικού στρες, όπως π.χ. θανατηφόρα θρεπτικά συστατικά στο έδαφος, χαμηλές θερμοκρασίες (παγετός) ή έλλειψη νερού.

Τα δέντρα με χαμηλό έλεγχο κορυφής, ή όσα τον έχουν χάσει, υπολογίζουμε ότι σε κάθε μια διακλάδωση του κεντρικού κορμού, σχηματίζεται μια ένωση διαφορετική από αυτές που εμφανίζονται όταν τα κλαδιά ενώνονται με το κορμό (εικόνα 27). Για να γνωρίζετε τον τύπο του κορυφαίου ελέγχου του τα πιο κοινά είδη, ελέγξτε το παράρτημα 3.

Εικόνα 27. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Μόνο τα δέντρα υπό χαμηλό έλεγχο κορυφής αντιστέκονται στο κλάδεμα της κορυφής, χωρίς να παραμορφώνει τη δομή τους.

Διχάλωση στον κορμό του δέντρου

Εικόνα 28. Διχάλωση στον κορμό του δέντρου

Τι είναι η διχάλωση;

Η διχάλωση είναι ο σχηματισμός μιας διακλάδωσης στους κορμούς ή τα κλαδιά, έτσι ώστε να βρούμε δύο ισοδύναμους άξονες ή όχι, που φυτρώνουν από το ίδιο σημείο του δέντρου με διαφορετικούς τύπους γωνίας. Γενικά, το ζήτημα της διχάλωσης στα δέντρα ήταν πάντα ένα λεπτό θέμα που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τη διάγνωση ενός δέντρου για κλάδεμα.

Εικόνα 29. Ο φλοιός στη διχάλωση. Ο φλοιός συμπιέζεται μεταξύ των δύο κλαδιών ή κορμών και δημιουργεί μια αδύναμη ένωση. Marta Muñoz

Από την αρχή της σύγχρονης δενδροκομίας, τα προβλήματα των διχαλών ή των διχοτομημένων κορμών έχουν τονιστεί ως δομικά ελαττώματα, ικανά να προκαλέσουν κίνδυνο, ανάλογα με την κατάσταση των αρθρώσεών τους. Με τη μορφή “V” ο φλοιός που περιλαμβάνεται στο ενδιάμεσο, δηλαδή όταν είναι τόσο κλειστή η γωνία, ο φλοιός λοιπόν συμπιέζεται μεταξύ των δύο κλαδιών ή κορμών και δημιουργεί μια αδύναμη ένωση. Αυτός ο τύπος δομής μπορεί εύκολα να εντοπιστεί σε κύριους κλάδους που παρουσιάζουν μια πολύ οξεία γωνία ένωσης, των οποίων οι ίνες ξύλου δεν εισάγονται στο εσωτερικό του δέντρου, αλλά έχουν έναν άλλο τύπο ανάπτυξης που είναι πιο ασταθής και από τα ίδια τα κλαδιά. Για το λόγο αυτό, μέχρι πολύ πρόσφατα, προτείνονταν πάντα να τα κλαδεύουμε στη νεαρή ηλικία του δέντρου με ένα προσαρμοστικό κλάδεμα.

Σήμερα, χάρη σε μεγάλους επαγγελματίες δεντροκόμους και ερευνητές στον κόσμο του δέντρου, γνωρίζουμε ότι αυτή δεν είναι πάντα η σωστή λύση. Έτσι, το είδος του δέντρου, ο βιότοπος όπου βρίσκεται και η εξέλιξή του, θα καθορίσει τον τύπο της δομής κάθε διχάλωσης και θα μας καθοδηγήσει από πολλές πτυχές, για τη λήψη μιας σωστής απόφασης στο κλάδεμα.

Πότε πρέπει να ανησυχώ για αυτές τις διχαλώσεις;

Πρώτον, πρέπει να διαβαστεί, στο μέτρο του δυνατού, η δομή του δέντρου, για να μάθουμε να προσδιορίζουμε μπροστά μας τι είδους διχάλωση έχει αναπτύξει αυτό. Ο Christopher Drenou, κάνει μια «απλή» ταξινόμηση σε τέσσερις ομάδες για το είδος της διχάλωσης, ώστε να μπορεί να την αναγνωρίσει και να την τοποθετήσει.

Αυτές είναι: προσωρινές, επαναλαμβανόμενες, κύριες και τυχαίες.

Εικόνα 30. Time fork στο JBUV ( Fagus sylvatica ) / Marta Muñoz

Θα ξεκινήσουμε με τον τύπο της προσωρινής διχάλωσης, που είναι τυπικά για τα νεαρά φυτά και που προκαλείται από την καταπόνηση, όπως η έλλειψη φωτός και χώρου. Αυτή η διχάλωση προκύπτει για να προωθηθεί μια μεγαλύτερη εγγύηση επιβίωσης του δέντρου. Δηλαδή, οι κύριοι κλάδοι διακλαδίζονται για να έχουν τις βέλτιστες συνθήκες για την ανάπτυξή του. Για παράδειγμα, στην οξιά (Fagus sylvatica) όταν το φως είναι λιγοστό, σε κλειστό δάσος, τείνει να σχηματίσει τη δική της δομή με προσωρινή διχάλωση, που είναι πολύ διαφορετική από την πραγματική δομή που θα είχε αν ήταν σε ανοιχτό δάσος χωρίς κανένα ανταγωνισμό.

Κανονικά, αυτές οι διχαλώσεις επαναπορροφούνται ή ανακατευθύνονται από το δέντρο καθώς φτάνει στο στάδιο της ενηλικίωσης.

Από την άλλη πλευρά, έχουμε τις περιοδικές ή επαναλαμβανόμενες διχαλώσεις, αυτές εμφανίζονται ετησίως στο τέλος του κορμού και είναι χαρακτηριστικά των οικογενειών Ulmáceas και Fagáceas, μεταξύ άλλων. Κανονικά, δεν είναι διχαλώσεις με κίνδυνο πτώσης, αφού η ανάπτυξή τους έχει σχήμα “U” όχι σχήμα “V” και δεν περιλαμβάνουν φλοιό. Δεν πρέπει να αφαιρεθούν σε ένα δέντρο καθώς είναι σημειωμένα στη δομή του δέντρου.

Εικόνα 31. Επαναλαμβανόμενη φουρκέτα στο JBUV ( Quercus virginiana ) / Marta Muñoz

Και στη συνέχεια έχουμε τα κύριες διχαλώσεις που είναι χαρακτηριστικά των ώριμων δέντρων και σηματοδοτούν το τέλος του χτισίματος του κορμού. Είναι το τελικό αποτέλεσμα μιας αργής και προοδευτικής συστηματικής μεταμόρφωσης των κλαδιών και δημιουργούνται για να μπορούν να μεταφέρουν τις κορυφές (κύριους κλάδους) και να δίνουν χώρο στον σχηματισμό της οριστικής κόμης του δέντρου. Κατ’ αρχήν, εάν η διχάλωση είναι εγκατεστημένη, δεν πρέπει να πραγματοποιείται κανενός είδους παρέμβαση, καθώς είναι χαρακτηριστικό ενός καλού δομικού σχηματισμού. Ωστόσο, η εισαγωγή μεταξύ των δύο κύριων κλάδων πρέπει να ελεγχθεί.

Τέλος, βρίσκουμε τις τυχαίες διχαλώσεις. Αυτός ο τύπος διχασμού εμφανίζεται συνήθως μετά από ένα τραυματικό ατύχημα του κύριου οδηγού ανάπτυξης του δέντρου, για παράδειγμα, λόγω της κατάποσης από ένα τρωκτικό σε μικρή ηλικία ή λόγω καταστροφής από παγετό. Μετά την απώλειά του, ο κυρίαρχος κορυφαίος οφθαλμός χάνει την ιεραρχία του και οι βλαστοί που ακολουθούν προσπαθούν να πάρουν τη θέση του. Κανονικά, αυτό γίνεται συνήθως από δύο νέους βλαστούς (αδρανείς ή μη) που ανταγωνίζονται για την κυριαρχία τους, επομένως εμφανίζεται μια διχάλωση. Κανονικά, αυτά τα είδη διχαλώσεις είναι πολύ δύσκολο να αφαιρεθούν εάν το δέντρο έχει φτάσει στο στάδιο της ενηλικίωσης.

Εικόνα 32. Τυχαία διχάλωση στο JBUV ( Celtis australis ) / Marta Muñoz

Πώς μπορώ να κάνω διάκριση μεταξύ των κύριων διχάλων και των τυχαίων διχάλων όταν το δέντρο είναι ενήλικο;

Όπως αναφέραμε νωρίτερα, η κύρια διχάλωση ενός δέντρου εμφανίζεται όταν αυτό έχει φτάσει στο στάδιο της ανάπτυξης του ενήλικα. Ωστόσο, τυχαίες διχαλώσεις μπορούν να εμφανιστούν ανά πάσα στιγμή, είναι απρόβλεπτες και θα συνεχίσουν να μεγαλώνουν με το δέντρο. Επομένως, όταν μια διχάλωση ενοποιείται σε ένα δέντρο, μπορούν να παρατηρηθούν δύο καταστάσεις:

1. Κύρια διχάλωση : το δέντρο δημιουργεί κλαδιά πολύ πιο κοντά από τον κορμό και αυτά οι ίδιες διχαλώσεις δημιουργούν ακόμη μικρότερα κλαδιά και ούτω καθεξής μέχρι να σχηματίσουν ολόκληρη την κόμη του δέντρου.
2. Τυχαία διχάλωση : από τη διχάλωση εμφανίζονται κάθετα κλαδιά που είναι σαφώς μακρύτερα από τον κορμό.

Συνοψίζοντας, και μετά από μια γρήγορη ανάγνωση των διχάλων ενός δέντρου, είναι σημαντικό να αποφασίσουμε για ποιος είναι το είδος της διακλάδωσης και τι μπορούμε να εφαρμόσουμε ή όχι για κλάδεμα σχηματισμού. Σε προσωρινές διχάλες, επαναλαμβανόμενες διχάλες και κύριες διχάλες, η απομάκρυνσή τους με κλάδεμα σχηματισμού δεν είναι κατάλληλη, αφού αυτά τα εγγενή χαρακτηριστικά που θα αποκτήσουν μετά το κλάδεμα σχηματισμού, δεν συνεπάγονται και βελτίωση για το δέντρο, αλλά το αντίθετο.

Από την άλλη πλευρά, όταν εντοπίζουμε τυχαία διχάλωση, εφόσον το επιτρέπει η κατάσταση του δέντρου, θα ήταν σκόπιμο να πραγματοποιηθεί προσαρμοστικό κλάδεμα. Ωστόσο, σε εκείνο το σημείο, είναι σκόπιμο να δώσετε προσοχή για να αποφύγετε τις κακές επιδόσεις και κατά συνέπεια την κακή διαχείριση των δέντρων.

Εικόνα 33. Κύρια διχάλωση στο JBUV ( Brachychiton populneus ) / Marta Muñoz

Εικόνα 34. Τυχαία διχάλωση στο JBUV ( Sapindus spicatus ) / Marta Muñoz

Ας παρατηρήσουμε στις παρακάτω εικόνες τη διχοτόμηση η τη διχάλωση των κορμών και πως μπορεί να δημιουργήσει ένα ισχυρό και σταθερό δεσμό, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις σχηματίζεται ένας ασταθής δεσμός που γίνεται επικίνδυνος λόγω της πιθανότητας που υπάρχει το ένα ή και τα δύο κορμίδια να απομακρυνθούν από το σημείο σύνδεσης και να πέσουν (εικόνα 35).

Εικόνα 35. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Όταν η γωνία της διχάλας είναι ανοιχτή, η υποστήριξη καθενός από τα κορμίδια είναι ισχυρά, συμβαίνει όμως μια ένωση σταθερή εσωτερική και εξωτερική να παρουσιάσει αυξημένο κίνδυνο θραύσης από επίθεση μικροοργανισμών που την αλλοιώνουν (Εικόνα 29).

Από την άλλη πλευρά, στη διχάλα κλειστής γωνίας, η υποστήριξη των κορμών είναι αδύναμη. Συνήθως παρουσιάζουν πτυχώσεις στην άρθρωση, στις οποίες τα εξωτερικά μέρη τους δέχονται επίθεση από τους μικροοργανισμούς και που αυτοί προκαλούν σήψη, μαλακώνοντας τους ιστούς και κάνοντάς τους ασταθείς (εικόνα 36 και 37)

Εικόνα 36 και 37. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Οι ασφαλείς διχαλώσεις είναι επικίνδυνες, γιατί τα δέντρα μπορεί να σπάσουν στο μέση

Εικόνα 38. Παρέμβαση στη διχάλωση. Από την τοποθεσία LA PODA DE LOS MÍBOLÍO DE SOMBRA Y LA REPARACIÓN DE SUS LESIONES ENTRO REGIONAL DE AYUDA TÉCNICA – MEXICO AGENCIA PARA EL DESARROLLO INTERNACIONA. L (A. I. D.)

Να επισημάνουμε ότι οι αρθρώσεις στις διχαλώσεις των κλάδων είναι διαφορετικές από εκείνες που παράγονται από τη διχοτόμηση των κορμών. Τα κλαδιά η οι βραχίονες ενώνονται εσωτερικά, έχουν κοινή χρήση στη δομή τους και στη δημιουργία μιας ένωσης ισχυρής και σταθερής (Βλέπε εικόνα 39).

Εικόνα 39. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Εξωτερικά, το κλαδί ενώνεται με τον κορμό με την ανάπτυξη δύο τομέων της ένωσης: εκείνη του φλοιού και του λαιμού (εικόνα 40).

Ο λαιμός του κλαδιού, εκτός από τη χορήγηση υποστήριξης και σταθερότητας, έχει μια ιδιότητα μοναδική: είναι ικανό να θεραπεύει και να παράγει προστατευτικό κάλυμμα εάν αφαιρεθεί το κλαδί. Αυτή η κατάσταση δεν εμφανίζεται σε κανένα άλλο μέρος της δομής του δέντρου.

Εικόνα 40. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Εάν τα κλαδιά δεν είναι κομμένα στο λαιμό, αυτό προκαλεί ουλές και ο εσωτερικός ιστός εκτίθεται στην επίθεση μυκήτων και εντόμων

Κεφάλαιο 2^ο
Φύτευση και ανάπτυξη των αστικών δέντρων

Εικόνα 41. Από την τοποθεσία Bitan Banerjee Canadian Landscapes

Η μεγάλη πρόκληση της ενσωμάτωσης της βλάστησης στον ιστό μιας πόλης, απαιτεί, η τελευταία να είναι σε θέση να προσφέρει βέλτιστες συνθήκες εγκατάστασης γι’ αυτό το σκοπό και συγχρόνως η πράσινη υποδομή να μπορεί να αναπτύσσεται σε ένα εχθρικό περιβάλλον, με το έδαφος να είναι εξαιρετικά συμπιεσμένο και αδιαπέραστο κάτω από το πεζοδρόμιο και περιτριγυρισμένο από κτίρια και δίκτυα υποδομών.

Οι στρατηγικές καθιέρωσης για τα δέντρα στην πόλη πρέπει να λάβουν υπόψη δύο θεμελιώδεις παράγοντες:

• Πρώτον: Η εγκατάσταση των δέντρων που πραγματοποιείται στις πόλεις συνεπάγεται την αφαίρεση του επιφανειακού εδάφους και των προϊόντων της εκσκαφής στην τοποθεσία διάνοιξης του λάκκου για τη φύτευση τους, διότι αυτά έχουν ανάγκη από εκείνο το εδαφικό υπόστρωμα που να είναι πορώδες, πλούσιο σε οργανική ύλη και που να επιτρέπει στα είδη αυτά να λαμβάνουν τα βασικά θρεπτικά συστατικά για την ανάπτυξή τους.

Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να αντικατασταθεί και να αναπληρωθεί το έδαφος η το προϊόν της εκσκαφής με νέο εδαφικό υπόστρωμα, που θα γεμίσει το λάκκο φύτευσης, που να περιέχει θρεπτικά συστατικά για να διασφαλιστεί ότι ένα είδος δέντρου μπορεί να επιβιώσει από τη λήψη αυτών από το έδαφος.

• Δεύτερον: Τα δέντρα πρέπει να έχουν την ικανότητα προσαρμογής στο κλίμα όπου πρέπει να αναπτυχθούν. Το κλίμα της πόλης καθορίζεται πρώτα από τη γεωγραφική της θέση, αλλά εκτός αυτού, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη και άλλοι παράγοντες, όπως η τυπική απουσία πρασίνου των πόλεων, η θερμότητα που εκπέμπεται από το πεζοδρόμιο και που γι’ αυτό ανεβάζουν τη θερμοκρασία και μειώνονται περιβαλλοντική υγρασία. Συνεπώς, τα αστικά δέντρα θα πρέπει να επιλέγονται με βάση την ικανότητά τους να προσαρμοστούν και να αντισταθούν σε αυτές τις συνθήκες. Μόλις επιλεγεί ένα είδος δέντρου, ικανό να προσαρμόζεται στις αστικές συνθήκες, θα πρέπει να ακολουθηθεί ένα αυστηρό πρόγραμμα εγκατάστασης του, ώστε να μπορέσει να αναπτυχθεί υγιές και με δυναμική μορφή. Η επιτυχία στη φύτευση ενός δέντρου εξαρτάται από τη σωστή επιλογή του είδους και στη διαχείριση που γίνεται και στο έδαφος. Το τελευταίο πρέπει να του εξασφαλίσει την λήψη των θρεπτικών συστατικών, την επαρκή άρδευση ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε είδους και των τεχνικών κλαδέματος που ενισχύουν και δεν βλάπτουν την ανάπτυξη του δέντρου.

Μια επιτυχής διαδικασία φύτευσης λαμβάνει υπόψη έξι παράγοντες:

• Θέση και απόσταση μεταξύ των δέντρων
• Μέγεθος διάνοιξης λάκκου και φύτευση του δέντρου
• Πλήρωση με εδαφικό υπόστρωμα για το λάκκο
• Χρήση στήριξης απλού η συνθέτουτρόπου
• Άρδευση
• Φροντίδα

«Ο σωστός τρόπος σχεδιασμού μιας δενδροστοιχίας σε έναν δρόμο είναι η φύτευση μέσα σε βαθιούς λάκκους και σε δομημένα εδάφη. Οι δήμοι που συνεχίζουν να σχεδιάζουν δρόμους με μικρούς λάκκους μεταξύ των τσιμεντένιων και γκρίζων υποδομών, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι τα δέντρα θα αποτύχουν».
Grupo Desarrollo Territorial Sostenible. AgroForestales C.A.

Εικόνα 42. Απαιτήσεις μεγέθους λάκκου για κάθε είδος φύτευσης. Grupo Desarrollo Territorial Sostenible. AgroForestales C.A.

1. Θέση και απόσταση μεταξύ των δέντρων

Η θέση φύτευσης ενός δέντρου, θα πρέπει να λάβει υπόψη τον απαραίτητο χώρο για την ελεύθερη ανάπτυξη του εναέριου τμήματος και των ριζών του, συγκλίνοντας αρμονικά με όλα τα αστικά στοιχεία (δίκτυα υποδομών, αστικός εξοπλισμός, δρόμοι, κτίρια κ.λ.π.) που αποτελούν τις δομές μιας πόλης.

Παρόλο που τα δέντρα παρέχουν πολλά οφέλη, είναι σημαντικό να μην αγνοηθούν οι καταστάσεις της πόλης για τις οποίες μπορούν αυτά να αποτελέσουν παράγοντα κινδύνου για την κοινότητα, ή να επηρεάσουν βασικές υπηρεσίες, όπως π.χ. όπως η συνεχής τροφοδοσία ηλεκτρικής ενέργειας.

Για παράδειγμα: Σε τομείς όπου το δέντρο καλύπτει το φανάρι της σηματοδότησης και το κάνει λιγότερο ορατό ή καλύπτει τις πινακίδες κυκλοφορίας σε διασταυρώσεις, η στις στροφές του δρόμου εμποδίζει την ορατότητα για να δούμε τα άλλα οχήματα που πλησιάζουν, η όπου εμποδίζουν τη φωτεινότητα των φωτιστικών σωμάτων ή όταν αυτό βρίσκεται κάτω (ή σε εγγύτητα) των γραμμών παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, οι οποίες θα μπορούσαν να καταστραφούν από την ανάπτυξη των κλαδιών του.

Στη συνέχεια, σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά του για τη κάθε θέση, θα πρέπει να αξιολογείται η συνάφεια του, αν θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ή όχι το συγκεκριμένο είδος δέντρου.

Για παράδειγμα, περιοχές κάτω από τα καλώδια ηλεκτρικού ρεύματος, δεν θα συνιστάται ποτέ για φύτευση. Αφ’ ετέρου, σε εκείνα τα μέρη όπου τα δέντρα αλληλεπιδρούν με την υποδομή της πόλης, θα πρέπει να επιλεγεί το είδος ανάλογα με το μέγεθος και το σχήμα του, έως που να είναι αρμονικά προσαρμοσμένο σε κάθε κατάσταση και δεν θα είναι απαραίτητο να γίνονται συνεχώς παρεμβάσεις σε αυτό.

Εικόνα 43. Απόσταση φύτευσης. Από την τοποθεσία Plantas nativas sembradas en el Corredor verde Buenos Aires. Foto: Google images

Τα δέντρα μπορούν να ομαδοποιηθούν ανάλογα με το μέγεθος τους, για να τα επιλέξετε σύμφωνα με το σχήμα και τα χαρακτηριστικά τους, για τους δρόμους η όπου αλλού θέλουμε να τα φυτέψουν.

Το μέγεθος του δέντρου θα καθορίσει την απόσταση φύτευσης, λαμβάνοντας υπόψη που μπορούν να μπλέξουν οι κόμες τους όταν η ανάπτυξη τους βρίσκεται στην ακμή τους χωρίς να επηρεάζεται η δομή του είδους.

Ο παρακάτω πίνακας 1 περιέχει μια σύσταση για αποστάσεις φύτευσης ανάλογα με το μέγεθος του δέντρου

Πηγή: Red Nacional Pro Ley del Arbolado Urbano.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Ταξινόμηση των δέντρων ανάλογα με το μέγεθος και την απόσταση φύτευσης. Είναι επίσης σημαντικό να λάβετε υπόψη την απόσταση των δέντρων από τα κτίρια, έτσι ώστε αυτά να μπορεί να αναπτυχθούν με αρμονικό και ισορροπημένο τρόπο. Η βέλτιστη απόσταση που πρέπει να έχει ο κορμός από ένα κτίριο είναι η μισή διάμετρο της κόμης του κάθε είδους (εικόνες 44 και 45-α).

Το ύψος του δέντρου δεν θα πρέπει να ξεπεράσει το ύψος από τα καλώδια του ηλεκτρικού δίκτυου, για να αποφύγουμε τη διακοπή της διανομής ηλεκτρικού ρεύματος, στις περιπτώσεις που συμβαίνουν βλάβες από τα κλαδιά.

Εικόνα 44. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Εικόνα 45-α. Ταξινόμηση των δέντρων ανάλογα με το μέγεθος. International Society of Arboriculture Planting a Tree

Η σωστή τοποθέτηση δέντρων μπορεί να βελτιώσει την αξία της ιδιοκτησίας σας και να αποτρέψει την δαπανηρή συντήρηση τους καθώς και τις επισκευές στο δρόμο. Λάβετε υπόψη τις γραμμές των δικτύων κοινής ωφέλειας, το πεζοδρόμιο και τους δρόμους κατά την επιλογή μιας τοποθεσίας.

Εικόνα 45-β. Απόσταση δεντροστοιχίας από την όψη των κτιρίων. Από την τοποθεσία Street Tree

2. Διάνοιξη λάκκου, λεκάνη άρδευσης και σχάρα δέντρων

Η διάνοιξη του λάκκου για τη φύτευση, εξαρτάται από τη διάμετρο και βάθος της ριζόμπαλας του δέντρου που θα φυτευτεί. Η ριζόμπαλα περιέχει το τμήμα των ριζών και του εδάφους που φέρνει ένα δέντρο από το φυτώριο. Το βάθος του λάκκου πρέπει να είναι το ίδιο και λίγο μεγαλύτερο από τη ριζόμπαλα, έτσι ώστε ο λαιμός του δέντρου να μην είναι θαμμένος. Ο λαιμός του δέντρου αναφέρεται σε αυτό το μέρος από όπου ξεκινά κυρίως η ανάπτυξη του κορμού, είναι δε εξαιρετικά σημαντικό, διότι είναι ευαίσθητο σε φθορές από σήψη. Επομένως, είναι σημαντικό να μην εκτεθεί σε υπερβολική υγρασία.

Εικόνα 46. Κριτήρια επιλογής δέντρου από το φυτώριο. Από την τοποθεσία texastreeplanting.tamu.edu

Εικόνα 47. Διάνοιξη λάκκου για φύτευση δέντρου. Από την τοποθεσία Street Tree

Όπως εξηγείται και στο Κεφάλαιο 1^ο, το μεγαλύτερο μέρος των ριζών ενός δέντρου αναπτύσσεται οριζόντια, επομένως, η διάμετρος του λάκκου θα είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας για την καλή ανάπτυξη της ρίζας. Η διάμετρος του λάκκου πρέπει να είναι τουλάχιστον διπλάσια από τη διάμετρο της ριζόμπαλας, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι το εδαφικό υπόστρωμα που χρησιμοποιείται εκεί διεγείρει την ανάπτυξη της ρίζας (εικόνα 48).

Εικόνα 48. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Ο πυθμένας του λάκκου, δηλαδή το κάτω μέρος του, πρέπει να επιτρέπει την καλή αποστράγγιση του νερού, αλλιώς οι ρίζες θα μπορούσαν να εκτεθούν σε υπερβολική υγρασία, μια κατάσταση που δημιουργεί μύκητες, σήψη και άλλες ασθένειες. Επομένως, πρέπει να αξιολογηθεί η αποστράγγιση του λάκκου της φύτευσης. Η τεχνική είναι πολύ εύκολη, απλώς εφαρμόστε μια μεγάλη ποσότητα νερού στο λάκκο και παρατηρείστε το χρόνο που χρειάζεται για να στραγγίσει. Αν το νερό παραμένει στον λάκκο για περισσότερο από δύο ώρες, θα χρειαστεί να παρέμβουμε. Για να βελτιωθεί η αποστράγγιση του λάκκου το κάτω μέρος πρέπει να είναι πορώδες τουλάχιστον για τριάντα εκατοστά, γι’ αυτό αναμιγνύουμε το έδαφος, με αδρανή ποταμίσια άμμο και ενσωματώνουμε ξανά το υλικό. Η αναλογία είναι δύο μέρη του εδαφικού υλικού με ένα μέρος άμμου (εικόνα 49).

Η διάμετρος του λάκκου είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας για μια καλή εξέλιξη στην ανάπτυξη της ρίζας.

Εικόνα 49. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Είναι πολύ σημαντικό να αναφέρουμε ότι δεν συνιστάται να διαστρώσετε στο κάτω μέρος του λάκκου, ένα στρώμα πέτρας ή μπαζών. Αυτός ο τύπος στρώσεων δημιουργεί μεγάλους χώρους αέρα, όπου οι ρίζες δεν αναπτύσσονται, επομένως, υπάρχει ο κίνδυνος η ριζόμπαλα να μην είναι καλά στερεωμένη στο έδαφος και το δέντρο θα είναι στη θέση αυτή ασταθές.

Είναι συνηθισμένο για τα δέντρα που φυτεύονται στους δρόμους, να περιβάλλονται από το τσιμέντο των πεζοδρομίων και την άσφαλτο των λεωφόρων, γεγονός που υπονομεύει την ανάπτυξή τους, καθιστώντας δύσκολη την ανταλλαγή αέρα για το χώρο της λεκάνης, που συγκεντρώνεται το νερό του ποτίσματος. Επομένως, είναι απαραίτητο να δημιουργήσετε μια λεκάνη και να αφήσετε το περιβάλλοντα χώρο γύρω από το δέντρο, ο οποίος αντιστοιχεί σε μια ελεύθερη επιφάνεια γύρω από τον κορμό και που επιτρέπει στη ρίζα να παίρνει οξυγόνο και την απαραίτητη υγρασία. Αυτός ο χώρος πρέπει να διατηρείται ελεύθερος από ζιζάνια ή στοιχεία που μπορούν να παρεμποδίσουν την ελεύθερη ανάπτυξη στις ρίζες του δέντρου (Βλέπε εικόνα 50).

Εικόνα 50. Η αντίδραση του δέντρου στη λάθος διαστάσεων διάνοιξη του λάκκου. Από την τοποθεσία Giovanni Morelli. Η φωτογραφία της Stefania Gasperini τραβήχτηκε στην Ancona, αλλά θα μπορούσε να είναι από μια συνηθισμένη πόλη…

Πρέπει να λάβετε υπόψη τη θέση ενός δέντρου τον απαραίτητο χώρο για να αναπτυχθείτε ελεύθερα το εναέριο τμήμα του και οι ρίζες του, ζουν αρμονικά με όλους τα αστικά στοιχεία που απαρτίζουν μια πόλη.

Τα προτεινόμενα μεγέθη για λάκκους δέντρων βρίσκονται στον Πίνακα 2

Πηγή: National Network for the Urban Tree Law

Σήμερα βέβαια εκτός από τον παραδοσιακό τρόπο φύτευσης δέντρων στις πόλεις, έχουν αναπτυχθεί μέθοδοι και έχουν παραχθεί υλικά που βοηθούν την καλύτερη ανάπτυξη του δέντρου και παράλληλα την προστασία της υποδομής των υπογείων δικτύων.

Εικόνα 51. Από την τοποθεσία Gefa Produkte Fabritz GmbH

Εικόνα 52. Από την τοποθεσία Gefa Produkte Fabritz GmbH

Εικόνα 53. Οι μεταλλικές σχάρες. Από την τοποθεσία Street Tree

Μεταλλικές σχάρες

Οι μεταλλικές σχάρες ή τα κολάρα είναι εξαρτήματα που χρησιμοποιούνται για να επεκτείνετε το δημόσιο χώρο στο πεζοδρόμιο, με σκοπό να επιτρέψετε τη μετατόπιση και την μετακίνηση των ανθρώπων με ασφάλεια και παροχή προσβασιμότητας. Αυτές είναι ιδιαίτερα κατάλληλες για περιβάλλοντα σε πολυσύχναστα μέρη στα αστικά κέντρα.

Κατασκευάζονται από χυτοσίδηρο ή από προκατασκευασμένο σκυρόδεμα, αποτελούν αρχιτεκτονικό στοιχείο το οποίο, με την αισθητική πτυχή, είναι αρχιτεκτονικό σύνολο με τα φυτεμένα δέντρα, προστατεύοντας τα ίδια, το έδαφος και εξασφαλίζοντας την απαραίτητη παροχή νερού και οξυγόνου. Υπάρχουν πολλά μοντέλα από μεταλλικές σχάρες που διατίθενται στην αγορά και που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σύμφωνα με τον διαθέσιμο προϋπολογισμό, ωστόσο, τα επιλεγμένα μοντέλα πρέπει να είναι κατάλληλα για τις φυσιολογικές ανάγκες των δέντρων.

3. Εδαφικό υπόστρωμα για την πλήρωση του λάκκου

Μόλις γίνει η διάνοιξη του λάκκου για τη φύτευση και επιλεχτεί το κατάλληλο είδος, ο λάκκος πρέπει να γεμίσει με εδαφικό υπόστρωμα και να συμπιεστεί. Μια πρόταση είναι, η γέμιση να γίνεται αναμιγνύοντας δύο μέρη του τοπικού εδάφους (αφού καθαριστεί από πέτρες και τα υπολείμματα των προϊόντων της εκσκαφής) με ένα μέρος υποστρώματος βιολογικό, ιδανικό κομπόστ, τύρφη, χούμο ή φύλλοχώματος. Με αυτόν τον τρόπο παρέχονται τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για τη γρήγορη ανάπτυξη της ρίζας, έτσι ώστε το δέντρο προσαρμόζεται γρήγορα στο νέες συνθήκες του οικοτόπου.

4. Χρήση μέσου για τη στήριξη του δέντρου

Οι τρόποι στήριξης ενός νεοφυτεμένου δέντρου, χρησιμοποιούνται ως απαραίτητο εργαλείο για την καθοδήγηση της ανάπτυξης του, έτσι ώστε τα είδη δέντρων να αναπτύσσονται κατά κάποιο τρόπο κάθετα ευθυτενή και χωρίς περιστροφή η χωρίς να έχουν κλίση. Ωστόσο, από τη μελέτη της μηχανικής δομής του δέντρου (Κεφάλαιο 1^ο), μπορούμε να επαληθεύσουμε ότι ένα υγιές και με ζωντάνια δέντρο είναι ικανό να αναπτύσσει τέτοιες στρατηγικές αύξησης, ώστε να προσαρμόζεται αρμονικά στις συνθήκες της τοποθεσίας φύτευσης του, χωρίς να χρειάζεται εξωτερική βοήθεια.

Κάθε απόφαση που παίρνει ένα δέντρο όπως, πόσο μακριά να επιμηκύνει τα κλαδιά του, πόσο χοντρά να είναι αυτά και πώς αυτά να τακτοποιηθούνε στο χώρο, όλη αυτή η διαδικασία, ανταποκρίνεται στην ανάγκη για να κρατηθεί σταθερά στο έδαφος και να σταθεί όρθιο σύμφωνα με τις συνθήκες του κάθε τόπου.

Η χρήση υποστήριξης του με πασσάλους, μπορούν να παρέμβουν σε αυτή τη φυσική δυναμική ενός δέντρου και να το εμποδίζουν να αναπτύξει από μόνο του μια σταθερή δομή.

Η έντονη χρήση στηρικτικών μέσων προσαρτημένων στον κορμό, δεν επιτρέπει στα δέντρα να αναπτύξουν μια δομή ικανή που να τους επιτρέπει για να προσαρμοστούν στο περιβάλλον όπου ζουν. Και είναι ακόμη κάτι περισσότερο, βιώνοντας αυτή την «τεχνητή σταθερότητα», η ανάπτυξη της κόμης και το ριζικού συστήματος δεν ταιριάζει με τη διάμετρο και τη δομή του κύριου κορμού, που έτσι προκαλεί την αποσταθεροποίηση του δέντρου.

Ως εκ τούτου, υπάρχουν τρεις βασικοί κανόνες που πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά τη στιγμή της φύτευσης ενός δέντρου:

Το δέντρο πρέπει να στέκεται όρθιο από μόνο του, χωρίς τη βοήθεια πασσάλου.

Τα δέντρα μεγαλώνουν πάντα εξισορροπώντας το βάρος τους για να παραμείνουν ευθυτενή.

Αν τα κάνεις να μεγαλώνουν δεμένα σε ένα πάσσαλο ή κρατώντας τα σε άλλα δέντρα αναπτύσσουν ασταθείς δομές.

Επομένως, ένα σωστά παραγόμενο δέντρο δεν χρειάζεται στήριξη για να διατηρήσει τη δομή του.

Οι πάσσαλοι χρησιμεύουν για να κρατήσουν σταθερά το δέντρο στο έδαφος, για να μη μετακινηθεί η μπάλα της ρίζας από τη δύναμη του ανέμου ή άλλου παράγοντα που δρα στο δέντρο.

Το σωστό σύστημα στήριξης για το σκοπό αυτό, είναι αυτό που χρησιμοποιεί 2 ή 3 πασσάλους τριγωνικού σχήματος, οι οποίοι κρατούν τη μπάλα της ρίζας στη θέση που φυτεύτηκε και αφήνουν το δέντρο να κινηθεί, κάτι που θα βοηθήσει να αποφασίσει τη δομή που θα αναπτυχθεί (εικόνες 54, 55 56).

Πάσσαλοι έντονα προσαρτημένοι στον κορμό δεν θα επιτρέψουν στο δέντρο να προσαρμοστεί στο περιβάλλον.

Τα μέσα στήριξης που χρησιμοποιούνται για τη σταθεροποίηση του δέντρου κατά τη φύτευση, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για μέγιστη περίοδο δύο ετών. Μόλις οι ρίζες από το δέντρο επεκτείνονται προς το χώμα που τις περιβάλλει, το δέντρο συγκρατείται σταθερά στο έδαφος από μόνο του και δεν τους χρειάζεται πλέον. Πέρα από αυτήν την περίοδο θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα για την προστασία του δέντρου από την κίνηση πεζών ή οχημάτων, κάθε περίπτωση συνιστάται οι πάσσαλοι να μην έρχονται σε επαφή με τον κορμό, αλλά να τοποθετούνται γύρω από αυτόν.

Εικόνα 54. Στήριξη φοινικοειδών. Από Son Muda Gardens

Εικόνα 55. Στήριξη δέντρων. Από την τοποθεσία Street Tree

Εικόνα 56. Στήριξη δέντρων. Από την τοποθεσία Street Tree

Εικόνα 57. Το σύστημα προστασία της κόμης . Από την τοποθεσία Gefa Produkte Fabritz GmbH

Το σύστημα προστασία της κόμης GEFA για προστασία από τα δέντρα

Προστασία της κόμης για πρόληψη ασφάλειας για ανθρώπους από τα δέντρα. Το σύστημα Προστασία της κόμης GEFA παρέχει υποστήριξη για τα κατεστραμμένα κλαδιά και αποτρέπει υλικές ζημιές και τραυματισμούς. Τι είναι το σύστημα Προστασία της κόμης;

Τα κλαδιά που κινδυνεύουν να σπάσουν αντιπροσωπεύουν μια μορφή κίνδυνου όταν τα τμήματα της κόμης που πέφτουν ξαφνικά μπορούν να βλάψουν σταθμευμένα οχήματα ή κτίρια και στη χειρότερη περίπτωση ακόμη και να τραυματίσουν ανθρώπους. Η διατήρηση των τμημάτων των δέντρων αποτελεί κατά συνέπεια το επίκεντρο των μέτρων φροντίδας τους.

5. Άρδευση

Η άρδευση των αστικών δέντρων πραγματοποιείται γενικά με διάφορους τρόπους, όπως με μόνιμες εγκαταστάσεις δικτύων άρδευσης και με υδροφόρες. Αυτή η τελευταία μέθοδος παράγει δύο αρνητικές συνέπειες.

Πρώτον, ο χρόνος εφαρμογής του ποτίσματος είναι πολύ μικρός, επομένως το νερό δεν διεισδύει αρκετά για να φτάσει στις βαθύτερες ρίζες των δέντρων. Δεύτερον, η πίεση με την οποία αποβάλλεται το νερό, συμπιέζει το έδαφος, αποτρέποντας το έτσι να το αφήσει να εισχωρήσει στα βαθύτερα στρώματα του. Όταν το νερό παραμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα στην επιφάνεια της λεκάνης γύρω από το δέντρο, υπάρχει κίνδυνος δημιουργίας σήψης στο λαιμό του. Οι ρίζες των δέντρων αναπτύσσονται εύκολα έως και ενάμιση μέτρο σε μήκος. Επομένως, η άρδευση πρέπει να γίνεται με αρκετή ποσότητα νερού και διάρκεια χρόνου για να μπορέσει να φτάσει βαθιά προς τα κάτω όπου αναπτύσσονται οι ρίζες. Ο ρυθμός της ροής που θα εφαρμοστεί σε κάθε άρδευση θα εξαρτηθεί από την ισχύ απορρόφησης και συγκράτησης από το έδαφος, το οποίο μπορεί να αξιολογηθεί με εφαρμογή πότισμα και μετά σκάψιμο, για να προσδιοριστεί το πόσο βαθιά διείσδυσε το νερό. Όταν το νερό καταφέρνει να διεισδύσει στο έδαφος σε βάθος ενός μέτρου, η συχνότητα του ποτίσματος πρέπει είναι σύντομη, μόνο μία ή δύο φορές την εβδομάδα στα μέσα του καλοκαιριού, ανάλογα με το πώς το έδαφος ξεραίνεται γρήγορα.

Εικόνα 58. Σάκοι άρδευσης Από την τοποθεσία FŐKERT Nonprofit Zrt.

6. Εργασίες φροντίδας

Οι εργασίες φροντίδας γίνονται κατά τη διάρκεια του έτους και η συχνότητα της κάθε μίας εξαρτάται από το είδος του δέντρου και την κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Από τις εργασίες φροντίδας των δέντρων θα αναφέρουμε την φυτοπροστασία και τη λίπανση.

Φυτοπροστασία. Τα δέντρα πρέπει να ελέγχονται κατά τακτά διαστήματα για προσβολές εντόμων και ασθενειών. Πρώτιστο η υγεία τους με χρήση βιολογικών μεθόδων για την προστασία τους.

Λίπανση. Τα θρεπτικά συστατικά στο έδαφος εξαντλούνται, γι’ αυτό είναι απαραίτητο η νέα προσθήκη τους. Το σχήμα η ο συνδυασμός λίπανσης μπορεί να γίνει μέσω χημικών λιπασμάτων ή βιολογικών υποστρωμάτων. Τα λιπάσματα έχουν το πλεονέκτημα ότι παρέχουν θρεπτικά συστατικά που μπορούν απορροφούνται γρήγορα από τα δέντρα, δείχνοντας άμεσο αποτέλεσμα, αλλά δεν συμβάλλουν στη βελτίωση της δομής του εδάφους, κάτι που είναι πολύ σημαντικό για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη του κάθε είδους δέντρου. Από την άλλη πλευρά, τα βιολογικά υποστρώματα με υψηλή περιεκτικότητα σε οργανική ύλη, όπως κομπόστ, τύρφη, χούμος ή φυλλόχωμα, προσδίδουν θρεπτικά συστατικά και επίσης συμβάλλουν στη βελτίωση της δομής του εδάφους, αποφεύγοντας τη συμπίεση και συμβάλλουν στη βελτίωση του φιλτραρίσματος του νερού.

Η σύσταση είναι να εφαρμόστε ένα μικρό στρώμα του υποστρώματος (2 έως 3 cm) το οποίο να λαμβάνεται τουλάχιστον μία φορά το χρόνο.

Ένας άλλος τρόπος παροχής οργανικής ύλης στο έδαφος είναι να κρατήσετε τους λάκκους των δέντρων με φύλλα και λουλούδια που πέφτουν από αυτά. Αυτά τα στοιχεία αποσυντίθενται εύκολα και ενσωματώνονται στο έδαφος, παρέχοντας όλα τα θρεπτικά συστατικά που έχουν.Επιπλέον, λειτουργούν ως προστατευτικό κάλυμμα, βελτιώνει τη διήθηση του νερού εμποδίζοντας το να εγκατασταθεί στην επιφάνεια και εμποδίζοντας το χώμα να στεγνώσει εύκολα (εικόνα 59).

Εικόνα 59.

Εικόνα 60.Τα δέντρα ζουν κυριολεκτικά από τον αέρα. Απορροφούν το 90 % της θρέψης τους από την ατμόσφαιρα γύρω τους, και μόνο το 10 % του εδάφους. Κοινοποιήθηκε από INDES

Κεφάλαιο 3^ο

Παρεμβάσεις στα αστικά δέντρα

Εικόνα 61.Το δέντρο με την κόμη του επηρεάζει τα ηλεκτροφόρα καλώδια και τη δέσμη φωτός.Η φωτογραφία της Stefania Gasperini τραβήχτηκε στην Ancona, αλλά θα μπορούσε να έρθει από μια συνηθισμένη πόλη… Giovanni Morelli

Τα δέντρα είναι έμβια όντα πολύ αποτελεσματικά, που καταφέρνουν να δημιουργήσουν από μόνα τους μια μόνιμη ισχυρή και σταθερή δομή, η δε μορφή που φτάνει ένα ενήλικο δέντρο είναι το αποτέλεσμα του γενετικού φορτίου και μιας μακράς διαδικασίας προσαρμογής στο βιότοπο που καταλαμβάνει.

Κατά συνέπεια, ακατάλληλες παρεμβάσεις για αυτά τα δέντρα, μπορεί να είναι επιζήμιες για την ανάπτυξή τους. Έτσι, για παράδειγμα, αν αφαιρέστε μεγάλη ποσότητα κλαδιών και φυλλώματος, αυτό θα έχει αποτέλεσμα τη δραστική μείωση του μεγέθους του, οι δε ενέργειες αυτές, παραμορφώνουν τη δομή του δέντρου και το καθιστούν ασταθές.

Η απάντηση για τις ενέργειες αυτές είναι, ότι το κλάδεμα είναι πολύ καλύτερα να γίνεται στα νεαρά από ότι αυτό να γίνεται στα ενήλικα δέντρα. Αυτό συμβαίνει επειδή τα νεαρά δέντρα έχουν ένα επιταχυνόμενο ρυθμό ανάπτυξης, ζωντάνιας και αποθεραπείας των πληγών, που τους επιτρέπει να προσαρμόσουν τη δομή τους στις αλλαγές που υφίστανται.

Υπάρχουν εργασίες κλαδέματος που βοηθούν στην ανάπτυξη των δέντρων, όπως, για παράδειγμα, εκείνες που αφαιρούν το κατεστραμμένο υλικό, τα νεκρά κλαδιά και αυτές που βοηθούν στον καλύτερο αερισμό της κόμης.

Θα μπορούσε όμως αυτό να γίνεται σε μικρής διαμέτρου κλαδιά, που δεν έχουν επίδραση στη δομή. Αφ’ ετέρου, το κλάδεμα το οποίο γίνεται, είναι για να «φιλοξενηθούν» τα δέντρα στον αστικό χώρο. Αυτές είναι παρεμβάσεις που απαιτεί η πόλη για να ζει καλύτερα με τα είδη των δέντρων, αλλά ο διαχειριστής τους πρέπει να γνωρίζει όχι μόνο τι χρειάζονται τα δέντρα για να αναπτυχθούν, αλλά και τι για να αναπτυχθούν αυτά καλύτερα, διότι είναι ακόμη φανερό ότι αυτά μπορούν και να επηρεάζονται σοβαρά από αυτόν.

Τα δέντρα πρέπει να αξιολογούνται κάθε 6 μήνες, καθορίζοντας εάν είναι απαραίτητο ή όχι για να τους αφαιρεθεί κάποιο κλαδί. Για να επιτρέψουν στα δέντρα να μεγαλώσουν ελεύθερα δεν πρέπει να φυτεύονται κάτω από καλώδια ή σε κοντινή απόσταση από αυτά. Όπως δείχνει οι παρακάτω εικόνες, τα δέντρα αναπτύσσονται καλύτερα όταν ζουν μαζί αρμονικά με τα καλώδια παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, δηλαδή φυτεμένα μακριά από τις γραμμές και διασφαλίζοντας ότι το ύψος τους δεν θα ξεπεράσει αυτό των καλωδίων, αποφεύγοντας έτσι διακοπές λόγω πτώσης κλαδιών ή ολόκληρου του δέντρου.

Τα δέντρα όταν είναι νεαρής ηλικίας αντιδρούν καλύτερα σε παρεμβάσεις από αυτά που βρίσκονται στο αστικό περιβάλλον ως ενήλικες

1. Ευεργετικές και αποδεκτές παρεμβάσεις για τα δέντρα

Ευεργετικές παρεμβάσεις για τα δέντρα είναι αυτές που προωθούν την υγεία των ειδών, αποφεύγοντας τις συνθήκες που ευνοούν την επίθεση παρασίτων και ασθενειών. Από την άλλη πλευρά, αποδεκτές παρεμβάσεις είναι εκείνες που βοηθούν και δεν βλάπτουν τα δέντρα, αλλά και που είναι απαραίτητες για να μπορούν να συνυπάρχουν αυτά στο αστικό περιβάλλον.

1.1. Καθαρισμός κόμης

Το κλάδεμα καθαρισμού είναι μια πρακτική που επιδιώκει να προωθήσει την ανάπτυξη ενός δέντρου, εξαλείφοντας εκείνους τους κλάδους που είναι άρρωστοι, κατεστραμμένοι, παραμορφωμένοι ή εκείνοι που εμποδίζουν τον αερισμό και την είσοδο του φωτός στην κόμη. μειώνοντας έτσι το φορτίο ή το βάρος του. Το κλάδεμα καθαρισμού μπορεί να χωριστεί σε τρεις πρακτικές: αερισμός κόμης, αφαίρεση αρρωστημένου ή κατεστραμμένου υλικού και αφαίρεση τυχαίων βλαστών.

Μια καλή παρέμβαση είναι αυτή που δεν βλάπτει τη δομή ούτε την υγεία του δέντρου

Α. Αερισμός

Ο αερισμός της κόμης είναι μια τεχνική που ωφελεί το δέντρο με διάφορους τρόπους.

Πρώτον, μειώνοντας την πυκνότητα των κλαδιών βοηθά να προσφέρουμε λιγότερη αντίσταση στον άνεμο.

Δεύτερον, οι κλάδοι που μπορεί να επηρεαστούν από το βάρος του χιονιού, θα μπορούσαν να σπάσουν και να πέσουν.

Τρίτον, ευνοούνται οι φυσικές συνθήκες που αποτρέπουν την επίθεση παρασίτων, όπως ο καλύτερος αερισμός, φωτισμός και η μείωση υγρασίας στο εσωτερικό του φυλλώματος. Αυτό το κλάδεμα πραγματοποιείται κάθε χρόνο, κόβοντας το πολύ 25% από τα κλαδιά της κόμης.

Αφαιρούνται μόνο μικρά κλαδιά, μικρότερα των τριών εκατοστών πάχους, τα οποία δεν θέτουν σε κίνδυνο τη δομική ισορροπία του είδους. Οι τομές γίνονται από το σημείο που γεννιούνται τα κλαδιά, δηλαδή από το λαιμό του κορμού (εικόνα 62).

Εικόνα 62.Τα κλαδιά πρέπει να κοπούν από τη βάση τους, μην το κάνετε ποτέ κοπή σε ένα μέρος μακριά από το λαιμό γιατί δεν θα επουλωθεί την πληγή. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Β. Απόρριψη ασθενούς ή κατεστραμμένου υλικού

Αυτό το κλάδεμα προάγει την υγεία του δέντρου, την αισθητική και την ασφάλεια των ανθρώπων. Αποτελείται από την εξάλειψη σπασμένων κλαδιών, κακώς κλαδεμένων, ασθενικών, ξηρών ή νεκρών (εικόνα 63). Ο σκοπός είναι να αποφευχθεί το σπάσιμο των κλαδιών, η σήψη και να αποτραπεί η επέκταση οποιουδήποτε προβλήματος υγείας που μπορεί να οδηγήσει σε αποκόλληση και πτώση κλαδιών.

Τα κλαδιά πρέπει να κοπούν από τη βάση τους, μην κάνετε ποτέ την κοπή σε μέρος μακριά από το λαιμό, γιατί η επιφάνεια της τομής δεν επουλώνεται, γίνεται ευαίσθητο στην είσοδο των παθογόνων ή σε σήψη. Εάν τα κλαδιά που πρόκειται να κοπούν θέτουν σε κίνδυνο το υπόλοιπο μέρος του είδους, θα είναι απαραίτητο να γίνουν και άλλες περικοπές που να προωθούν τη σωστή ισορροπία του δέντρου.

Εικόνα 63. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Γ. Αφαίρεση τυχαίων βλαστών

Οι τυχαίοι βλαστοί ή τα κορόιδα η λαίμαργα, είναι κλάδοι πολύ έντονης ανάπτυξης που εμφανίζονται σαν άλλα κλαδιά, στον κορμό ή στη βάση αυτού. Έχουν μια κάθετη ανάπτυξη που ξεφεύγει από το φυσικό σχήμα του δέντρου και αναπτύσσονται από αδρανείς οφθαλμούς. Η ανάπτυξη αυτών των δομών οφείλεται γενικά σε καταστάσεις βιολογικού στρες που πυροδοτεί την εμφάνισή τους. Η ανάπτυξή τους είναι πολύ γρήγορη, αφού έχουν η ικανότητα να απορροφούν πολύ ενέργεια σε σύντομο χρονικό διάστημα, δημιουργώντας βαριά δομή που αποσταθεροποιεί τα δέντρα, ευνοώντας την αγκίστρωση τους από τα κλαδιά . Επομένως, είναι πολύ σημαντικό να τα αφαιρέσετε γιατί δεν είναι μέρος της ισορροπημένης δομής που έχει αναπτύξει το είδος. (Βλέπε εικόνα 64).

Λαίμαργοι η τυχαίοι βλαστοί είναι μεγάλης ζωηρότητας, που φέρονται σε δέντρο ηλικίας δυο ετών και άνω και προέρχονται από τυχαίους ή λανθάνοντες οφθαλμούς.

Εικόνα 64. Τυχαίοι βλαστοί σε ένα δέντρο και η αφαίρεση τους. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

1.2 Κλάδεμα ανύψωσης της κόμης

Το κλάδεμα ανύψωσης της κόμης είναι παρέμβαση που συνίσταται στην καταστολή των βασικών κλάδων προκειμένου να επιτρέπεται καλύτερη κυκλοφορία πεζών ή οχημάτων κάτω από τις κορυφές των δέντρων. Ενώ δεν είναι ένα κλάδεμα που ωφελεί το είδος, αλλά δεν θα προκαλέσει ζημιά εάν γίνει προοδευτικά και εξαλείφει μόνο τα μικρά κλαδιά που δεν το κάνουν να αλλάξει τη δομή του.

Η αφαίρεση των κλάδων συνεπάγεται και μείωση των φύλλων, τα οποία είναι απαραίτητα για την παραγωγή της ενέργειας που τα δέντρα έχουν ανάγκη γιατί πρέπει να αναπτυχθούν. Επομένως, για την ποσότητα των κλαδιών που μπορούν να εξαλειφθούν σε κάθε κλάδεμα αντιστοιχεί κατ’ ανώτατο όριο στο ένα τρίτο της κόμης (εικόνα 65).

Εικόνα 65. Παρεμβάσεις στα αστικά δέντρα 1/3 2/3 3/3. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Για να διασφαλιστεί η καλή ανάπτυξη του είδους, είναι σκόπιμο να πραγματοποιηθεί αυτή η πρακτική από το πέμπτο έτος της ζωής ή όταν η διάμετρος του κορμού είναι στο ελάχιστο. Το κλάδεμα της κόμης πραγματοποιείται κόβοντας μόνο μερικά βασικά κλαδιά μικρά σε διάμετρο, για τα οποία οι τομές θα επουλωθούν γρήγορα. Για να διασφαλιστεί η σταθερότητα του δέντρου, τα κλαδιά πρέπει να αφαιρεθούν και στις δύο πλευρές του κορμού για να αποφευχθεί η ανισορροπία της κόμης (Βλέπε εικόνα 66).

Αποκοπή ως το ένα τρίτο κατ’ ανώτατο όριο την κόμη

Εικόνα 66. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Εικόνα 67. Από την τοποθεσία Mairie de la commune de Chavelot

Εικόνα 68. Από την τοποθεσία Red Forestal – En Español

Η αξία της τιμής σταθερότητας H/D

Το πόσο σημαντική είναι η κόμη σε ένα δέντρο το έχουμε αναφέρει παραπάνω.

Η κόμη είναι η μηχανή ανάπτυξης του κάθε δέντρου, ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας να είναι όσο το δυνατό μεγαλύτερη: όσο περισσότερη επιφάνεια φυλλώματος, τόσο περισσότερη ενέργεια μπορείς να παράγεις. Το σχήμα του κορμού και της κόμη υποδεικνύει τη ζωντάνια ενός δέντρου.

Η τιμή H/D υποδηλώνει τη σχέση μεταξύ του ύψους και της διαμέτρου του δέντρου. Όσο μεγαλύτερη αυτή η αναλογία, τόσο πιο ασταθές θα είναι το δέντρο .

1.3 Προσαρμογή στα καλώδια παροχής ηλεκτρικού ρεύματος

Στη χώρα μας δεν υπάρχουν πρότυπα η νόμοι που να καθιερώνουν ότι κάτω από τα καλώδια παροχής ηλεκτρικού ρεύματος δεν υπάρχει θέση για να γίνονται φυτεύσεις, κατασκευές ή έργα άλλης φύσης, που θα μπορούσαν να διαταράξουν την ποιότητα και τη συνέχεια της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος. Ωστόσο, η πραγματικότητα σε ορισμένα σημεία είναι διαφορετική. Επί του παρόντος υπάρχουν πολλά ενήλικα δέντρα που συνυπάρχουν με τα ηλεκτρικά δίκτυα. Αυτή η κατάσταση αντιπροσωπεύει απειλή για τη συνέχεια της παροχής ηλεκτρικής ενέργειας, έτσι ώστε η εταιρεία διανομής ενέργειας, έχει καθήκον το κλάδεμα των δέντρων (βέβαια στη χώρα μας χωρίς προδιαγραφές) αφήνοντας τα έτσι σε κακή κατάσταση, μόνο και μόνο για να διατηρηθούν οι γραμμές των δικτύων καθαρές.

Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη ότι τα δέντρα δεν πρέπει ποτέ να φυτευτούν κάτω από ή κοντά στις γραμμές ρεύματος και όταν υπάρχουν στην κατάσταση που περιγράφεται παραπάνω, η πιο υγιεινή και ασφαλής εναλλακτική λύση είναι να τα αφαιρέσετε εντελώς.

Εικόνα 69. Δέντρα στα ηλεκτροφόρα καλώδια. Από την τοποθεσία Subsecretaria de Sistema Lacustre y Pulmones Verdes.

Ωστόσο, υπάρχουν σίγουρες τεχνικές κλαδέματος που επιτρέπουν στα δέντρα να προσαρμοστούν για την κατάσταση που αντιμετωπίζουν. Μεταξύ των παρεμβάσεων που μπορεί να εκτελεστούν είναι, το κλάδεμα φουρκέτας, το κλάδεμα δημιουργίας καναλιού ελεύθερης διέλευσης των καλωδίων και το κλάδεμα που μειώνει την κόμη.

Όλα αυτά είναι δυνατό να εφαρμοστούν σε νεαρά δέντρα και με χαμηλό έλεγχο κορυφής, καθώς και σε ορισμένα ενήλικα δέντρα που δείχνουν καλές δομικές και υγειονομικές συνθήκες.

Α. Κλάδεμα φουρκέτας

Το κλάδεμα δημιουργίας φουρκέτας η διχάλωσης για την ελεύθερη διέλευση των καλωδίων, είναι μια τεχνική που επιτρέπει τη δημιουργία διακλάδωσης του κεντρικού κορμού στο πάνω μέρος του δέντρου, προκειμένου να παραχθεί άνοιγμα από το οποίο μπορούν να περάσουν τα καλώδια ηλεκτρικού ρεύματος (εικόνα 70).

Εικόνα 70. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Η φουρκέτα σχηματίζεται εξαλείφοντας τα εσωτερικά κλαδιά της κόμης από τη βάση τους.

Η τεχνική συνίσταται στην αφαίρεση των κλαδιών που βρίσκονται στο κέντρο της κορυφής της κόμης του δέντρου, επιδιώκοντας να καθαρίσει τον κεντρικό άξονα, έτσι ώστε να υπάρχει χώρος με τη μορφή “V” όπου μπορούν να περάσουν τα καλώδια. Για να διατηρηθεί αυτό το αποτέλεσμα και να διορθωθεί η δομή του δέντρου, τα κλαδιά που σχηματίζονται μέσα στη φουρκέτα, εξαλείφονται για τα πάντα από τη βάση τους (εικόνα 71).

Εικόνα 71. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Αυτό το κλάδεμα γίνεται χρόνο με το χρόνο, αφαιρώντας μόνο εσωτερικά τους κεντρικούς κλάδους της φουρκέτας

Β. Κλάδεμα δημιουργίας καναλιού ελεύθερης διέλευσης

Το κλάδεμα δημιουργίας καναλιού ελεύθερης διέλευσης ανοίγει ένα χώρο μέσα στην κόμη όπου μπορούν περάσουν ελεύθερα τα καλώδια. Για την εκτέλεση αυτής της παρέμβασης πρέπει να ορισθεί η περιοχή που απαιτείται για τον καθαρισμό και την κοπή από τη βάση όλων των κλάδων που εντοπίζουν σε εκείνο το χώρο. Είναι σημαντικό να φροντίζεται ώστε η δομή να μην παραμορφώνεται στην κόμη, έτσι ώστε η παρέμβαση να μην αλλάζει το σχήμα του δέντρο (εικόνα 72).

Εικόνα 72. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Εικόνα 73. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Εικόνα 74. Κλάδευση δέντρων για τον καθαρισμό γραμμών ηλεκτρικής ενέργειας. Από την τοποθεσία Le livre «Arbres sous tension» (Multi Mondes 2018) présente des cas extrêmes de taille sous les fils électriques. Jeanne Millet

Γ. Κλάδεμα που μειώνει την κόμη

Η μείωση ή το κατέβασμα της κόμης είναι ένα κλάδεμα που συνίσταται στην εξάλειψη με κάποιο τρόπο, επιλεκτικά τα υψηλότερα κλαδιά, προκειμένου να μειωθεί το μέγεθος της κόμης. Η τεχνική αναπτύσσεται με την αφαίρεση των μακρύτερων κλάδων τμήματος από την κόμη στην κορυφή των δέντρων. Το κόψιμο γίνεται από τη βάση του κλαδιού και ποτέ δεν πρέπει να γίνει στη μέση, καθώς αυτό θα συμβάλει στην εμφάνιση διαρροών τυχαίων βλαστών που θα παρήγαγε μια πυκνή και περίπλοκη κόμη. Αυτό το κλάδεμα σχηματισμού ευνοεί την ανάπτυξη των κλαδιών που αναπτύσσονται σε οριζόντιο σχήμα, το οποίο δεν θα επηρεάσει τα καλώδια στο μέλλον (εικόνα 75).

Εικόνα 75. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Είναι απαραίτητο να διατηρηθούν τα κλαδιά σε απόσταση και όχι να υπερβαίνουν ή υπάρχει επαφή με ηλεκτροφόρα καλώδια.

2. Επιβλαβείς και επικίνδυνες επεμβάσεις για τα δέντρα για να προσαρμοστούν στην τοποθεσία φύτευσης για την ανάπτυξη τους

Επιβλαβείς παρεμβάσεις, είναι αυτά τα δραστικά κλαδέματα που πραγματοποιούνται σε χοντρά και βαριά κλαδιά στα άτομα ενήλικων δέντρων. Αυτές οι παρεμβάσεις ακρωτηριάζουν τα δέντρα και αλλάζουν πλήρως την ανάπτυξή τους, αποσταθεροποιώντας τη δομή τους και καθιστώντας τα ευάλωτα, σε επιθέσεις από παράσιτα και ασθένειες και τελικά μικραίνουν τη διάρκεια της ζωής τους (Βλέπε εικόνες 76 και 77).

Εικόνα 76. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Οι βλαβερές συνέπειες αυτής της μεγάλης μείωσης της κόμης είναι οι εξής:

1. Το δέντρο χάνει την ισορροπία που έχει επιτευχθεί φυσικά, η οποία επηρεάζει τη δομή, την κατανομή του βάρους και την αύξηση του, με πιθανότητα αποκόλλησης η πτώσης των κλαδιών.
2. Τα δέντρα τείνουν να αντιδρούν αναπτύσσοντας μεγάλο αριθμό βλαστών τυχαίων ή λαίμαργων οι οποίοι ξεκινούν από το φλοιό. Αυτές οι αναπτύξεις των βλαστών αποδυναμώνουν τα δέντρα απορροφώντας μεγάλη ποσότητα θρεπτικών συστατικών με αποτέλεσμα αυτά δεν είναι σε θέση να αναπτυχθούν (εικόνα 78).

Αυτό το κλάδεμα παραμορφώνει το σχήμα του δέντρου το κάνει μη αναστρέψιμο, καθώς και τη φυσική δομή του, όταν αυτό βρίσκεται σε αυτή την κατάσταση είναι καλύτερα να αφαιρεθεί.

Εικόνα 77. Επιβλαβείς παρεμβάσεις στα δέντρα. Street Trees

Εικόνα 78. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Γ. Η ένωση των τυχαίων βλαστών στον κορμό ή στο κλαδί από πού αναπτύσσονται είναι ασθενής, αφού δεν σχηματίζονται αυτοί από μέρος της εσωτερικής δομής του δέντρου. Αυτή η ένωση εγκυμονεί κίνδυνο αποκόλλησης, αφού με τη χρόνια λειτουργία τους οι τυχαίοι βλαστοί φτάνουν μεγάλο μέγεθος (Βλέπε εικόνα 79).

Εικόνα 79. http://www.ville.valleyfield.qc.ca/plantation-entretien

Εικόνα 80 και 81. Pili Billy Nuestros árboles

Το κλάδεμα όταν είναι δραστικό, υπερβολικό, είναι και επιβλαβές για το δέντρο. Στην πρώτη φωτογραφία βλέπουμε το δέντρο χωρίς φύλλα, χωρίς δύναμη αντίδρασης και ίσως χωρίς πάρα πολλές εφεδρικές ουσίες για να ξεπεράσει τόση δυσκολία. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι τα αστικά δέντρα ζουν σε ακατάλληλο περιβαλλοντικό πλαίσιο, με συμπιεσμένο έδαφος, έλλειψη θρεπτικών συστατικών, ρύπανση, υδάτινο στρες και άλλους παράγοντες ως καταγγελτική δράση σε εργασίες κλαδέματος, η οποία στην περίπτωση αυτή το έχει καταδικάσει σε θάνατο.

Στη δεύτερη φωτογραφία βλέπουμε δέντρο με αντίστοιχο κλαδέματα με τους οφθαλμούς να αντιδρούν, λόγω έκτακτης ανάγκης στην επιθετικότητα του κλαδέματος. Στην πρόθεσή του να παράγει φύλλα για να μπορέσει να λειτουργήσει η φωτοσύνθεση για να παράγει υδατάνθρακες, που το τρέφουν, αντιδρά με ενεργοποιώντας τους λανθάνοντες οφθαλμούς του, για να κατασκευάσει φύλλα το συντομότερο δυνατό, σε ολόκληρη τη δομή του και να επιχειρήσει με τον τρόπο αυτό να ξεπεράσει την κατάσταση που του έχουν επιφέρει από το κλάδεμα. Σε αυτή την περίπτωση τα κατάφερε, αλλά αυτό θα σηματοδοτήσει το μέλλον του στη συνέχεια.

Η διαφορά μεταξύ της μιας φωτογραφίας και της άλλης είναι ότι κάποιο δέντρο έχει καταφέρει να αντιδράσει στην επιθετικότητα.

Εικόνα 82. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Οι τυχαίοι βλαστοί δεν συνδέονται με την εσωτερική δομή του δέντρου, και επομένως, η ένωση τους είναι αδύναμος και επισφαλής.

Δ. Οι αναπτύξεις νέων βλαστών σχηματίζουν πυκνές και περίπλοκες κόμες που δυσχεραίνουν τη μελλοντική διαχείριση του είδους (εικόνα 83).

Εικόνα 83. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Ε. Το μειωμένο φύλλωμα στο δέντρο σημαίνει μείωση της συνολικής ικανότητας φωτοσύνθεσης, με αποτέλεσμα αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει την ανάπτυξη του δέντρου και ακόμη και να τείνει να λιγοστεύει τη δομή του συνολικά.

ΣΤ. Η αφαίρεση των κλαδιών μειώνει τα θρεπτικά συστατικά που έχει αποθηκεύσει το δέντρο για τη διαβίωση του και μειώνει την ικανότητα παραγωγής και αποθήκευσης της νέας ενέργειας που απαιτείται για να επιβιώσει.

Ζ. Οι μεγάλες πληγές που δημιουργούνται κατά την κοπή χοντρών κλαδιών η βραχιόνων χρειάζονται χρόνο για να επουλωθούν Λόγω του μεγέθους τους, εκτίθεται σε επίθεση παρασίτων και σε ασθένειες για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Η. Η υπερβολική έκθεση του φλοιού στον ήλιο τον κάνουν να καταλήξει να διαρραγεί, χάνοντας έτσι την προστατευτική του ικανότητα.

I. Η αισθητική αξία του δέντρου χάνεται, αφού δεν παίρνει ποτέ τη δική του φυσική δομή.

Για αισθητική και την ασφάλεια, αυτά τα δέντρα πρέπει να αφαιρούνται.

3. Κλάδεμα, τομές και πληγές

Εικόνα 84. Αυτές οι πληγές στα δέντρα είναι ανοίγματα από τις κοπές, που εκθέτουν το εσωτερικό ξύλο, που έτσι μπορεί να του επιτίθενται εύκολα παράσιτα και ασθένειες.

Εικόνα 85. Πτώση κλάδου

Τέτοιες πληγές μπορεί να προκληθούν από κλάδεμα ή από φυσικά αίτια, όπως οι άνεμοι ή οι καταιγίδες που παράγουν σπάσιμο και πτώση κλαδιών. Για να εξασφαλιστεί η επιβίωση του δέντρου, πρέπει να επουλωθούν όλες οι πληγές. Η ικανότητα ενός δέντρου να θεραπεύεται είναι αρκετά περιορισμένη, αφού αυτή η διαδικασία διαρκεί μεγάλο χρονικό διάστημα και δεν εμφανίζεται πουθενά ομοιόμορφα σε όλη τη δομή, αφού υπάρχουν περιοχές δεν μπορούν ποτέ να επουλωθούν. Οι πληγές που επουλώνονται επιτυχώς είναι αυτές που οι επιφάνειες τους έχουν προκύψει από καθαρή και ομοιόμορφη κοπή. Για να επιτευχθεί αυτό, είναι σκόπιμο να γίνει πρώτα μια κοπή στα περίπου 40 εκατοστά απόσταση από το λαιμό, αφήνοντας έτσι μόνο ένα μικρό τμήμα του κλάδου, με αυτό τον τρόπο διευκολύνεται η κοπή να είναι ομοιόμορφη και λεία (εικόνα 86).

Τα εργαλεία κοπής πρέπει να απολυμαίνονται για να αποφύγουμε μετάδοση των ασθενειών

Εικόνα 86: Αφαίρεση κλαδιού πριν από το κόψιμο του λαιμού. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Τα εργαλεία που συνιστώνται περισσότερο για κάνετε το κόψιμο σε λεπτά κλαδιά, είναι τα ψαλίδια, καθώς δημιουργούν μια ομοιόμορφη πληγή που διευκολύνεται έτσι η θεραπεία της επούλωσης. Τα πριόνια και τα αλυσοπρίονα είναι πιο δύσκολο να ελεγχθούν στις κοπές και μπορούν να προκαλέσουν έναν ομοιόμορφο μικρό τραυματισμό, αλλά εάν δεν είναι δυνατό να επιλέξετε το ψαλίδι και να απαιτείται η χρήση αυτών εργαλείων που χρειάζεστε. Πριν από τη χρήση αυτών των εργαλείων βεβαιωθείτε ότι έχουν ακονιστεί τα «δόντια» και έχουν αποκτήσει κατάλληλες άκρες.

Παρεμβάσεις στα αστικά δέντρα

Οι ουλές εμφανίζονται μόνο στο λαιμό ενός κλάδου (εικόνα 87), όπου τα κύτταρα θα είναι σε θέση να συνθέτουν για να σχηματιστεί ο τύλος (ο κάλος) που θα καλύψει, θα επουλώσει και θα προστατεύσει την πληγή (εικόνα 88).

Εικόνα 87. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Εικόνα 88. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Για να εξασφαλίσετε την επιβίωση ενός δέντρου, όλες οι πληγές του πρέπει να θεραπευτούν. Όταν συμβαίνει η πληγή να είναι όσο το δυνατό περισσότερο μικρή, τότε η πιθανότητα για επούλωση είναι μεγαλύτερη.

Για να σχηματιστεί ένας τύλος, η πληγή πρέπει γίνεται με καθαρό κόψιμο, προσέχοντας ότι ο λαιμός και η επιφάνεια του φλοιού δεν ζαρώνονται και είναι σε καλές συνθήκες. Το κόψιμο πρέπει γίνεται με γωνία 45º, αναζητώντας τη μικρότερη δυνατή επιφάνεια, γιατί το μικρότερο μέγεθος πληγών έχει περισσότερες πιθανότητες πλήρης επούλωση (Βλέπε εικόνα 89).

Εικόνα 89. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Με μείζον κόψιμο από τη γωνία 45º, η πληγή και το μέρος της τομής που θα διαγραφεί στο λαιμό θα είναι μεγαλύτερη, με αποτέλεσμα να μειώνονται οι δυνατότητες να αποθεραπευτεί σωστά.

Μετά την κοπή, ο ιστός στο λαιμό του κλάδου θα αρχίσει να καλύπτει τη πληγή. Η ποιότητα της κάλυψης ή η θεραπεία θα εξαρτηθεί από το πόσο καλά έχει γίνει η κοπή. Μια καλή περικοπή σε καλή κατάσταση θα αφήσει το κάμβιο για να ξεκινήσει τη διαδικασία της επούλωσης (Βλέπε εικόνα 90).

Εικόνα 90. Από την τοποθεσία MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS

Ας θυμηθούμε

Συμπέρασμα

Η συντήρηση και συνύπαρξη των δέντρων, με τις διάφορες υποδομές και τις εγκαταστάσεις που βρίσκονται στις πόλεις είναι μια μεγάλη πρόκληση.

Οι πόλεις είναι ένα εχθρικό περιβάλλον για τα είδη των δέντρων, επειδή παρέχουν συνθήκες που είναι δυσμενείς για αυτά, όπως η υπερβολική συμπύκνωση του εδάφους, η έλλειψη νερού, η έλλειψη θρεπτικών συστατικών και οι υψηλές θερμοκρασίες που προκαλούνται από ακτινοβολία θερμότητας από τα πεζοδρόμια και άλλα υλικά.

Επιπλέον, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι στα δέντρα συχνά παρεμβαίνουμε ώστε να μπορούν να συνυπάρχουν τις υπάρχουσες υποδομές (δίκτυα ηλεκτρισμού, τηλεπικοινωνίες, κτίρια κλπ.), και με την κυκλοφορία πεζών και οχημάτων.

Αντιμέτωποι με αυτήν την πραγματικότητα, είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη ότι η εγκατάσταση και η διαχείριση των αστικών δέντρων απαιτούν γνώσεις και τεχνικές για να τα βοηθήσουν να αναπτυχθούν σωστά, επιτρέποντάς τους να τοποθετηθούν με τον καλύτερο τρόπο μέσα στο αστικό πλαίσιο.

Είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη ότι η σωστή διαχείριση απαιτεί γνώση για τη βιολογία των ειδών αλλά και του κάθε είδους, προκειμένου να κατανοηθεί ο λόγος της εργασίας που πραγματοποιείται και με αυτόν τον τρόπο να είναι σε θέση να αναπτύξουν λύσεις ενάντια στις καταστάσεις που προκύπτουν στον αστικό ιστό.

Το πρασίνισμα των πόλεων είναι ένας στόχος που έχει τεθεί με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητα ζωής του πληθυσμού.

Ωστόσο, για να επιτευχθεί ένα υγιές αστικό πράσινο και μακράς διάρκειας, τα μέρη για φύτευση πρέπει να επιλέγονται σωστά, αναζητώντας χώρους όπου οι δομές των δέντρων μπορούν να συνεισφέρουν με την ελεύθερη ανάπτυξη τους.

Η αρμονική συνύπαρξη μεταξύ της βλάστησης και της αστικής υποδομής – όπως π.χ. ηλεκτρικά δίκτυα- είναι δυνατόν, όπου η μεγάλη πρόκληση είναι να σχεδιάσετε τη φύτευση των δέντρων την πόλη, παρέχοντας τους το χώρο που χρειάζονται, παράγοντας είδη που προσαρμόζονται στα αστικά περιβάλλοντα και θεσπίζοντας προδιαγραφές στα σχέδια φύτευσης και διαχείρισης, που να εξασφαλίζουν όχι μόνο τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να μπορέσουν να αναπτυχθούν, αλλά και να αναπτυχθεί το πλήρες δυναμικό τους.

Οι στόχοι που προσπαθήσαμε να καθορίσουμε, είναι προτάσεις για μια πορεία, βασισμένη σε ενδείξεις και καλές πρακτικές που θα επιτρέπουν -βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα – να έχουμε αρμονικές, πράσινες και υγιείς πόλεις

4. Το Ριζικό σύστημα του δέντρου

Τι δεν πρέπει να κάνετε στην περιοχή που αναπτύσσονται οι ρίζες των δέντρων, από την επιφάνεια επάνω και προς τα κάτω.

• Αποφεύγετε να κάνετε εκσκαφή για τη διάνοιξη χάνδακα η τάφρου
• Αποφεύγετε να κατεβάζετε την επιφάνεια του δαπέδου
• Αποφεύγετε να ανυψώνετε την επιφάνεια του εδάφους διότι τους στερείτε τον αέρα
• Αποφεύγετε να τοποθετείτε ένα αδιάβροχο στρώμα διότι τους στερείτε το νερό

Francis Halle

Εικόνα 91. GNSA du Biterrois

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

1. Βιομηχανική των δέντρων, μια επιστήμη που πρέπει να ενισχυθεί

Οι αρχές της μηχανικής που εφαρμόζονται στη βλάστηση συχνά παραβλέπονται. Οι επιπτώσεις του κλαδέματος, η έλλειψη έρευνας και οι επιπτώσεις στο τοπίο.

Η βιομηχανική είναι η εφαρμογή των αρχών της μηχανικής στους ζωντανούς οργανισμούς (τόσο στα ζώα όσο και στα φυτά). Συγκεκριμένα, μεταξύ των διαφόρων τομέων αυτής της επιστήμης, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σε πρακτικό επίπεδο αναλύει τη συμπεριφορά των βιολογικών δομών όταν υποβάλλονται σε στατικές ή δυναμικές πιέσεις. Για το λόγο αυτό σχετίζεται στενά με τη βιομηχανική, την κινησιολογία (η τελευταία στην πραγματικότητα ασχολείται μεταξύ άλλων με τη βιομηχανική των ανθρώπων) και την μηχανική ιστών.

Ελαττώματα μορφών
Η βιομηχανική των φυτών είναι μια σχετικά πρόσφατη και μάλλον πολύπλοκη επιστήμη, η οποία, με απλά λόγια, εκτός από την εμβάθυνση των βασικών γνώσεων για την οικοφυσιολογία των φυτικών οργανισμών, επικεντρώνεται στην ικανότητα των δέντρων να τροποποιούν την ανάπτυξή τους “παράγοντας” νέο “υποστηρικτικό ξύλο”, κοντά σε περιοχές με μεγάλη πίεση ή αποδυναμωμένες από διάφορες αιτίες (σήψη, δομικά ελαττώματα).

Αυτό το φαινόμενο είναι γνωστό ως «προσαρμοστική ανάπτυξη» και έχει ως αποτέλεσμα να προκαλεί παρατυπίες στο σχήμα που ονομάζονται αυτές «ελαττώματα». Έτσι, μελετάται ο τρόπος με τον οποίο τα δέντρα μεγαλώνουν σε ένα δεδομένο περιβάλλον για την αντιμετώπιση τόσο της δομικής υποστήριξης όσο και των βιολογικών λειτουργιών.

Προσοχή στο κλάδεμα
Από την άποψη αυτή, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η αποσταθεροποίηση που προκύπτει από τις εργασίες αραίωσης της κόμης του δέντρου αυξάνεται εκθετικά με την ηλικία και το ύψος του δέντρου.

Ο Niklas (2002) επισημαίνει ότι «όταν γειτονικά τμήματα των δέντρων, όπως οι βραχίονες και τα κλαδιά υποβάλλονται σε αφαίρεση, οι περιοχές που ήταν ισχυρές και ανθεκτικές θα μπορούσαν να παραμορφωθούν ή να σπάσουν ακόμη και σε κανονικές συνθήκες ανέμου».

Στην πραγματικότητα, το κλάδεμα μετατοπίζει το ισοζύγιο φορτίου στα κλαδιά ή τις ρίζες και αυτό μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στη βιομηχανική δομή του δέντρου, μειώνοντας τον συντελεστή ασφαλείας, που ορίζεται ως το πηλίκο μεταξύ της μέγιστης ικανότητας φορτίου (φορτίο θραύσης) και του πραγματικού φορτίου της δομής ή ακόμη και το σημείο θραύσης της δομής στο μέγιστο εκτιμώμενο με συνηθισμένη χρήση(Niklas, 1999; 2002).

Ξένες εμπειρίες
Άρθρα και βιβλία των Mattheck, Wessolly και άλλων στη δεκαετία του ’90 εισήγαγαν τη βιομηχανική στον κόσμο της δενδροκομίας και οι δενδροκόμοι άρχισαν να περιγράφουν τα δέντρα ως μηχανικές κατασκευές η μηχανικές δομές, χρησιμοποιώντας εξισώσεις και τυπικούς όρους της μηχανικής υλικών. Στον απόηχο των πρώτων εποπτιών, που βασίζονται επομένως στην παρατήρηση και όχι σε αυστηρά επιστημονικές παραμέτρους, άρχισαν να προετοιμάζονται οι πρώτες έρευνες. Αυτές, που πραγματοποιήθηκαν σχεδόν εξ ολοκλήρου στο εξωτερικό, παρήγαγαν μια εκτενή βιβλιογραφία σχετικά με τη βιομηχανική των δέντρων.

Ωστόσο, πολλά από τα πειράματα πραγματοποιήθηκαν, σε μεμονωμένα δέντρα, ενώ τα περισσότερα δείγματα βρίσκονταν σε ομάδες όπου η δομή και η έκθεσή τους στον άνεμο επηρεάζονται από γειτονικά δέντρα ή κτίρια. Πραγματοποιήθηκαν πειράματα βιομηχανικής για να ποσοτικοποιηθούν οι δυνάμεις που επιβάλλονται στα δέντρα και η ικανότητά τους να αντέχουν το φορτίο ή να αποτύχουν. Λόγω της πολυπλοκότητας των φαινομένων, έχουν αναπτυχθεί μοντέλα για να «εξηγήσουν» συγκεκριμένους τρόπους αποτυχίας και σπάνια ήταν δυνατή η επαλήθευση τους μέσω επαναλαμβανόμενων επιστημονικών πειραμάτων.

Δεξιότητες χειρισμών

Δυστυχώς, στη χώρα μας, λείπει η έρευνα στον τομέα, καθώς δεν έχουμε σκεφτεί ποτέ προληπτικά προσπαθώντας να κατανοήσουμε τη βιομηχανική των δέντρων και να μπορέσουμε να προβλέψουμε, με λιγότερο εμπειρικό τρόπο, τις αντιδράσεις στις εξωτερικές πιέσεις . Γνωρίζουμε ότι κάθε δέντρο έχει διαφορετική ανταπόκριση με βάση το είδος στο οποίο ανήκει, την ηλικία, την ιστορία και τις συνθήκες ανάπτυξης.

Υπάρχει μια τεράστια διαφορά μεταξύ του τρόπου με τον οποίο, για παράδειγμα, μεταξύ της συμπεριφοράς μιας εύκαμπτης νεαρής σημύδας και μιας μεγαλοπρεπούς βελανιδιάς σε συνθήκες ισχυρού ανέμου. Ένας δενδροκόμος πρέπει να κατανοήσει τα χαρακτηριστικά του κάθε δέντρου ξεχωριστά, για να μπορέσει να αξιολογήσει τη σταθερότητά του και να προσπαθήσει να μειώσει το επίπεδο κινδύνου με ad hoc παρεμβάσεις.

Η σημασία των νέων λύσεων
Είναι σαφές ότι η έρευνα έχει κόστος (όχι μόνο οικονομικού χαρακτήρα) αλλά και πολλά οφέλη: αντιπροσωπεύει τον δρόμο για την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη μιας χώρας, έναν δρόμο που η Ιταλία πρέπει να διανύσει (πόσο μάλιστα η Ελλάδα) «με μεγάλη ταχύτητα» για να ανακάμψει σε μια θέση που μας βλέπει λιγότερο ανταγωνιστικούς από άλλες ευρωπαϊκές και μη ευρωπαϊκές χώρες.

Αυτό μπορεί να φαίνεται απλώς μια πολιτική διακήρυξη, αλλά αν σκεφτείτε το κοινωνικό κόστος και, δυστυχώς, μερικές φορές και με τις ανθρώπινες ζωές που προκαλεί η πτώση των δέντρων, ίσως το άμεσο κόστος της έρευνας να αποδειχθεί μια εξαιρετική επένδυση για το μέλλον. Ακόμη και η σε βάθος γνώση της βιομηχανικής των δέντρων, η οποία μπορεί να μην φαίνεται ως προτεραιότητα, μπορεί να συμβάλει στην ανταπόκριση με αποτελεσματικό τρόπο στις ανάγκες της κοινότητας, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής των πολιτών. Για να γίνει αυτό, ωστόσο, είναι απαραίτητο να διεξαχθεί έρευνα και να βρεθούν νέες λύσεις εστιάζοντας στην ανταγωνιστικότητα των ερευνητών, μια ανταγωνιστικότητα που προκύπτει ακριβώς από τη δυνατότητα επαρκούς χρηματοδότησης, από την κατάρτιση και την ικανότητά τους να εργάζονται μεταξύ διαφορετικών επιστημονικών τομέων και σε περιοχές στρατηγικής παρέμβασης. Με τις διακηρύξεις τίποτα δεν λύνεται, εκτός από το να πυροδοτήσουμε στείρες διαμάχες που συχνά είναι περίεργες και αποσκοπούν μόνο στην απαξίωση του έργου εκείνων που, εκτός από το πάθος, βάζουν τον δικό τους χρόνο και το χρήμα σε αυτό. Είναι πολύ βολικό να «αφαιρέσετε το δόντι» αναθέτοντας σε άλλους το καθήκον να δώσουν απαντήσεις ή να αναλάβουν την ευθύνη. Μόνο η συνεχής παρατήρηση, η εμπεριστατωμένη μελέτη και η δημιουργία συνεχώς ενημερωμένων βάσεων δεδομένων για την πτώση των δέντρων μπορούν πραγματικά να παράσχουν συγκεκριμένη βοήθεια στο έργο των δεντροκόμων.

Φιγούρα από το https://www.nature.com/articles/s41467-017-00995-6/figures/1
Πρωτότυπο άρθρο στο https://www.aboutplants.eu/

2. Το ξύλο

Το ξύλο είναι προϊόν βιολογικών διεργασιών που λαμβάνουν χώρα στα δένδρα. Από άποψη δομής, το ξύλο είναι ένα υλικό που συγκροτείται (δομείται) από ιστούς ξυλωδών κυττάρων. Από χημικής άποψης, το ξύλο αποτελείται από τρεις περίπλοκες πολυμερείς ενώσεις (δομικά συστατικά) την κυτταρίνη, τη λιγνίνη και τις ημικυτταρίνες. Στο ξύλο, ωστόσο, υπάρχουν σε μικρότερη αναλογία και άλλες ενώσεις (μη δομικά συστατικά) που ονομάζονται εκχυλίσματα, πηκτινικές ουσίες και ανόργανες ουσίες.

Σε κάθε αυξητικό δακτύλιο το ξύλο που παράγεται στην αρχή της αυξητικής περιόδου, δηλαδή την άνοιξη, ονομάζεται πρώϊμο ή εαρινό ξύλο, ενώ το ξύλο που παράγεται το καλοκαίρι ονομάζεται όψιμο ή θερινό ξύλο. Καθώς αυξάνεται η ηλικία του δένδρου, οι παλαιότεροι αυξητικοί δακτύλιοι σταδιακά παύουν να λαμβάνουν μέρος στη διακίνηση και αποθήκευση των τροφών. Η διαφοροποίηση αυτή έχει σαν αποτέλεσμα διάφορες μεταβολές στη δομή και στη χημική σύσταση του ξύλου και σε ορισμένες περιπτώσεις συνοδεύεται και από αλλαγή του χρώματος. Με βάση τη λειτουργική αυτή διαφοροποίηση, το κεντρικό τμήμα του κορμού ονομάζεται εγκάρδιο ξύλο και αυτό που το περιβάλλει και έχει συνήθως ανοιχτότερο χρώμα, σομφό ξύλο.

Το κάμβιο

Μεταξύ του ξύλου (σομφού ξύλου) και του φλοιού υπάρχει το κάμβιο, το οποίο είναι ένας μεριστικός ιστός που με διαίρεση των κυττάρων του παράγει ξύλο και φλοιό. Το κάμβιο είναι ορατό μόνο με το μικροσκόπιο.

Ο φλοιός

Ο φλοιός βρίσκεται στο εξωτερικό μέρος του κορμού και των κλαδιών και αντιπροσωπεύει το 5-15% του συνολικού όγκου του δένδρου. Διακρίνεται σε εσωτερικό φλοιό και εξωτερικό φλοιό. Ο εσωτερικός φλοιός είναι στενότερος, έχει ανοικτότερο χρώμα και είναι χυμώδης, ενώ ο εξωτερικός είναι πλατύτερος, ξερός και έχει σκοτεινότερο χρώμα.

Γενικά, η εμφάνιση του εξωτερικού φλοιού κάθε είδους δένδρου είναι χαρακτηριστική και έχει διαγνωστική σημασία.

Τα κύτταρα από τα οποία δομείται το ξύλο λέγονται ξυλώδη κύτταρα.

Τα κύτταρα συνδέονται μεταξύ τους κατ ά διαφόρους τρόπους και συγκροτούν τους ιστούς του ξύλου. Όταν τα αγγεία παύουν να είναι αγωγά στοιχεία (κυρίως μετά τη μετατροπή του σομφού ξύλου σε εγκάρδιο ξύλο), τότε τα αγγεία αποφράσσονται από διάφορες ουσίες των γειτονικών παρεγχυματικών κυττάρων (άμυλο, ρητίνες).

Η αναλογία των αγγείων στο ξύλο είναι σπουδαίο στοιχείο από πρακτικής άποψης, διότι επηρεάζει όλες τις ιδιότητές του.

Αύξηση στην αναλογία των αγγείων μπορεί να οδηγήσει σε ελάττωση της πυκνότητας του ξύλου, εάν τα άλλα χαρακτηριστικά του ξύλου δεν διαφέρουν, διότι αυξάνει το πορώδες του ξύλου και ως εκ τούτου μπορεί να ελαττώσει τις μηχανικές ιδιότητες του ξύλου.

Τα στοιχεία δομής του ξύλου μεταβάλλονται από δένδρο σε δένδρο ακόμα και μέσα στο ίδιο δένδρο. Η μεταβλητότητα αυτή αναφέρεται στην οριζόντια και κατακόρυφη κατεύθυνση του δένδρου.

Οι παράγοντες που προκαλούν τη μεταβλητότητα δομής του ξύλου είναι:

1. η ηλικία του καμβίου και
2. η επίδραση παραγόντων του περιβάλλοντος, όπως λ.χ. φως, θερμοκρασία, υγρασία και άνεμος.

Έχει παρατηρηθεί ότι μεγάλη κόμη του δένδρου καθυστερεί το σχηματισμό εγκάρδιου ξύλου, ενώ κόμη μεγάλου ύψους ευνοεί το σχηματισμό πρώιμου ξύλου. Επίσης το πλάτος του πρώιμου ξύλου επηρεάζεται από την ποσότητα ενώ το πλάτος του όψιμου ξύλου από το ύψος των βροχοπτώσεων του καλοκαιριού.

Η μεταβλητότητα δομής ξύλου μεταξύ δένδρων του ίδιου είδους μπορεί να οφείλεται:

1. στην επίδραση του μικροπεριβάλλοντος του κάθε δένδρου και
2. στις γενετικές διαφορές μεταξύ των δένδρων.

Συνεπώς, οι δυνατότητες παρέμβασης του ανθρώπου για να ελέγξει τη δομή και την ποιότητα του ξύλου περιορίζεται μόνον σε δενδροκομικούς χειρισμούς και στη γενετική βελτίωση των δένδρων.

Κατακόρυφη μεταβλητότητα

Η κατακόρυφη μεταβλητότητα εντός του κορμού είναι συνέπεια της διαφορετικής δομής των αυξητικών δακτυλίων. Το πλάτος κάθε ετήσιου δακτυλίου αυξάνει από την κορυφή του δένδρου προς τη βάση της κόμης, όπου αποκτά τη μεγαλύτερη τιμή και μετά μειώνεται βαθμιαία προς τις ρίζες. Το ποσοστό όψιμου ξύλου και η περιεκτικότητα του ξύλου σε κυτταρίνη μειώνονται από τη βάση του δένδρου προς την κορυφή. Το μήκος των κυττάρων αυξάνεται από τη βάση του δένδρου προς την κορυφή μέσα σε κάθε αυξητικό μανδύα μέχρις ότου αποκτήσει τη μέγιστη τιμή και στη συνέχεια μειώνεται προς την κορυφή.

Ξύλο κλαδιών και ριζών

Το ξύλο των κλαδιών έχει τις ακόλουθες σημαντικές διαφορές από το ξύλο του κορμού των δένδρων:

Τα κλαδιά περιέχουν κατά κανόνα ξύλο με ανώμαλη δομή, δηλαδή θλιψιγενές ξύλο στα κωνοφόρα, εφελκυσμογενές ξύλο στα πλατύφυλλα (βλ. σφάλματα δομής).

Η εγκάρσια τομή των κλαδιών είναι συνήθως έκκεντρη, οι ετήσιοι δακτύλιοι είναι στενότεροι και οι ακτίνες πολύ περισσότερες. Οι ρητινοφόροι αγωγοί είναι στενότεροι και περισσότεροι. Τα κύτταρα έχουν μικρότερο μήκος και είναι στενότερα. Τα αγγεία είναι περισσότερα (στα πλατύφυλλα είδη).

Το ξύλο των ριζών παρουσιάζει τις ακόλουθες διαφορές σε σχέση με το ξύλο του κορμού:

Η δομή του ξύλου των ριζών μεταβάλλεται με την απόσταση από τον κορμό.

Οι ρίζες έχουν συνήθως έκκεντρο και παραμορφωμένη εγκάρσια τομή.

Οι ετήσιοι δακτύλιοι δεν διακρίνονται εύκολα και είναι στενότεροι.

Δεν παρατηρείται συνήθως η δακτυλιόπορη εμφάνιση στους δακτυλίους των ριζών. Το όψιμο ξύλο μειώνεται σταδιακά όσο απομακρυνόμαστε από τον κορμό μέχρις ότου εξαφανισθεί.

Σε ορισμένα είδη όπως λ.χ. δρύ και ακακία, οι ρίζες δεν σχηματίζουν εγκάρδιο ξύλο. Τα κύτταρα του ξύλου των ριζών έχουν μεγαλύτερο μήκος και διάμετρο.

Για τη μελέτη της δομής του ξύλου είναι απαραίτητη η γνώση του μηχανισμού αύξησης του δένδρου.

Η αύξηση του δένδρου γίνεται προς δύο κατευθύνσεις: καθ’ ύψος και κατά διάμετρο.

Η αύξηση και στις δύο περιπτώσεις οφείλεται στη δράση εξειδικευμένων μεριστωματικών ιστών. Η καθ’ ύψος ή πρωτογενής αύξηση οφείλεται στη δραστηριότητα των πρωτογενών κορυφαίων μεριστωματικών ιστών ή αρχεφύτρων, που βρίσκονται στις κορυφές των βλαστών και των ριζών, ενώ η κατά διάμετρο ή δευτερογενής αύξηση οφείλεται στη δραστηριότητα δευτερογενών μεριστωμάτων και κυρίως στη δράση του καμβίου.

Πρωτογενής αύξηση

Στα ανώτερα φυτά, η πρωτογενής αύξηση αρχίζει από επικόρυφους μεριστικούς ιστούς (αρχέφυτρα), οι οποίοι είναι ομάδες αδιαφοροποίητων, ίσης διαμέτρου κυττάρων που με τη διαίρεσή τους παράγουν τους νεαρούς βλαστούς και τις ρίζες.

Δευτερογενής αύξηση

Η κατά διάμετρο αύξηση του δένδρου ή δευτερογενής αύξηση αρχίζει με το σχηματισμό του καμβίου από τη διαίρεση των κυττάρων του οποίου παράγεται ξύλο προς την εσωτερική πλευρά και φλοιός προς την εξωτερική πλευρά του καμβίου.

Το κάμβιο είναι ένας μονόστρωμος μανδύας δευτερογενών μεριστωματικών κυττάρων που βρίσκεται μεταξύ του σομφού ξύλου και του φλοιού. Το κάμβιο εκτείνεται σε όλο το μήκος του άξονα του φυτού από τα αρχέφυτρα του κορμού και των κλαδιών μέχρι τις αντίστοιχες περιοχές των ριζών.

Με περικλινείς διαιρέσεις των κυττάρων του καμβίου παράγονται τα μητρικά κύτταρα του ξύλου και του φλοιού που στη συνέχεια ξαναδιαιρούνται και τα θυγατρικά τους κύτταρα διαφοροποιούνται σε κύτταρα ξύλου και κύτταρα φλοιού. Από τα θυγατρικά κύτταρα που παράγονται κατά τη διαίρεση ενός καμβιακού κυττάρου το ένα εξελίσσεται σε κύτταρο ξύλου ή φλοιού, ενώ το άλλο παραμένει σαν καμβιακό και ξαναδιαιρείται. Η εναλλαγή παραγωγής κυττάρων ξύλου ή φλοιού δεν είναι κανονική, η συχνότητα διαιρέσεων προς την κατεύθυνση του ξύλου είναι μεγαλύτερη, έτσι ώστε στη διάρκεια μίας αυξητικής περιόδου να παράγονται περισσότερα κύτταρα ξύλου και λιγότερα φλοιού.

Δομή του φλοιού

Ο φλοιός αποτελείται από τους ιστούς που βρίσκονται στο εξωτερικό μέρος του καμβίου. Από τα μέσα προς τα έξω αποτελείται από το δευτερογενή φλοιό, το φλοίωμα, το περίδερμα και την επιδερμίδα. Το περίδερμα αποτελείται από τρείς στρώσεις, το φέλλωμα προς τα έξω, το φελλοκάμβιο και το φελλόδερμα. Το φελλοκάμβιο είναι μεριστικός ιστός από τον οποίο παράγονται οι δύο άλλες στρώσεις. Το περίδερμα σχηματίζεται για να προστατεύσει την επιδερμίδα, η οποία διαρηγνύεται από την πρώτη αυξητική περίοδο. Η προστατευτική επίδραση διαρκεί ορισμένα χρόνια. Στη συνέχεια σχηματίζονται νέα περιδέρματα από ζωντανά παρεγχυματικά κύτταρα του πρωτογενούς και του δευτερογενούς φλοιού. Με τον τρόπο αυτό σε δένδρα μεγάλης ηλικίας ο φλοιός αποτελείται από δευτερογενή φλοιό και περίδερμα γιατί έχουν ήδη αποπέσει οι υπόλοιποι ιστοί.

Σφάλματα δομής του ξύλου

Κάθε απόκλιση από την κανονική δομή του ξύλου, θεωρείται ως σφάλμα δομής του ξύλου.

Στη συνέχεια περιγράφονται αναλυτικά τα σπουδαιότερα σφάλματα του ξύλου:

Ξύλο με ανώμαλη δομή

Το θλιψιγενές ξύλο και το εφελκυσμογενές ξύλο είναι ξύλο ανώμαλης δομής που δημιουργείται στον κορμό, όταν αυτός αποκλίνει από την τυπική κατακόρυφη θέση, καθώς και στα κλαδιά

Τυπικά, το θλιψιγενές ξύλο δημιουργείται στα κωνοφόρα, ενώ το εφελκυσμογενές στα πλατύφυλλα. Οι όροι που δόθηκαν οφείλονται στην παρατήρηση ότι το θλιψιγενές ξύλο παρουσιάζεται συνήθως στην κοίλη πλευρά του υπό κλίση κορμού ή κλαδιού, όπου αναπτύσσονται τάσεις θλίψης. Το εφελκυσμογενές ξύλο παρουσιάζεται συνήθως στην κυρτή πλευρά του υπόκλίση κορμού ή κλαδιού, όπου αναπτύσσονται τάσεις εφελκυσμού.

Αποκλίσεις από την κανονική μορφή του δένδρου

Από την επίδραση παραγόντων του περιβάλλοντος (άνεμος, χιόνι, κατολισθήσεις, παγετοί, ξηρασία) είναι δυνατό το δένδρο να αναπτυχθεί υπό κλίση, να καμφθεί ή να διχαλωθεί. Στις περιπτώσεις αυτές έχουμε απόκλιση από την τυπική κανονική μορφή του δένδρου κατά την οποία ο κορμός είναι κατακόρυφος με μορφή που πλησιάζει προς την κυλινδρική και με κυκλική διατομή.

Η κωνικομορφία είναι μία περίπτωση τέτοιας ακανονιστίας, το ύψος του. Αυτή επηρεάζεται από το μικροπεριβάλλον στο οποίο αναπτύσσεται το δένδρο.

Επηρεάζεται επίσης και από την αύξηση του χώρου ανάπτυξης του δένδρου. Οι συχνές κλαδεύσεις περιορίζουν την κωνικομορφία.

Στην ίδια κατηγορία σφαλμάτων αναφέρεται και η διόγκωση βάσης του κορμού λόγω των ισχυρών τάσεων που δέχεται ο κορμός στη βάση του. Ένα άλλο συχνό σφάλμα είναι η γονατοειδής βάση που μπορεί να προέρχεται από μετακίνηση του εδάφους ή τον άνεμο. Τυπικά απαντάται σε εδάφη που έχουν ισχυρή κλίση (λ.χ. απότομες πλαγιές). Σε ότι αφορά τη διατομή του κορμού, θεωρείται ως σφάλμα κάθε απόκλιση από την κυκλική διατομή. Τέτοιες αποκλίσεις οφείλονται στις επιδράσεις του περιβάλλοντος ή προέρχονται από κληρονομική αιτία. Οι πιο συνηθισμένες αποκλίσεις είναι η ωοειδής, η ελλειψοειδής, η ακανόνιστη διατομή και η κυματοειδής διατομή. Τα παραπάνω σφάλματα όταν εμφανίζονται μειώνουν τη μηχανική αντοχή του ξύλου και προκαλούν στρεβλώσεις.

Σφάλματα από τραυματισμό δένδρων

Τραυματισμός του ζωντανού δένδρου είναι δυνατό να προέλθει από πολλούς εξωτερικούς παράγοντες. Τα δένδρα στην προσπάθειά τους να επουλώσουν την πληγή, αντιδρούν και παράγουν ξύλο με ανώμαλη δομή (τραυματικό ή επουλωτικό ξύλο).

Συγκεκριμένα, δημιουργείται ένας επουλωτικός ιστός από λεπτό τοιχαπαρεγχυματικά κύτταρα με ακανόνιστο σχήμα και μέγεθος. Κατά τη διεργασία αυτή είναι δυνατό να κλεισθεί μέσα στον κορμό ένα τμήμα του φλοιού και να έχουμε έγκλεισμα φλοιού (Σχ. 34).

Ορισμένα αίτια δημιουργίας του τραυματικού ξύλου είναι τα ακόλουθα:

Η υψηλή θερμοκρασία μπορεί να προκαλέσει καύση του φλοιού σε νεαρά και λεπτόφλοια δένδρα.

Οι παγετοί μπορεί να προκαλέσουν παγοραγάδες στο κάτω μέρος του κορμού. Οι παγοραγάδες είναι ακτινικές ραγάδες και προκαλούνται από τη δημιουργία τάσεων λόγω της διαφοράς θερμοκρασίας σομφού και εγκάρδιου ξύλου.

Τραυματικά σφάλματα προκαλούνται και από κεραυνούς, πυρκαγιές, χαλάζι και προσβολές εvτόμων και ζώων.

Κατά τη διάρκεια εργασιών, προκαλούνται σοβαροί τραυματισμοί στα δέντρα..

(ΔΟΜΗ & ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΞΥΛΟΥ ΜΕΡΟΣ Ι. ΔΟΜΗ. ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Δρ. Γεωργίου Μαντάνη Αναπληρωτή Καθηγητή Τ.Ε.Ι. Λάρισας, ΚΑΡΔΙΤΣΑ, 2003.)

3. Βραχίονες, κλάδοι και βλαστοί

Η κόμη αποτελείται από τους βραχίονες, τους κλάδους και τους βλαστούς με τα επ’ αυτών βλαστικά και αναπαραγωγικά όργανα (φύλλα, οφθαλμοί, άνθη, καρποί). Οι βραχίονες και οι κλάδοι αποτελούν το σκελετό της κόμης του δένδρου. Βραχίονες είναι διακλαδώσεις ή επεκτάσεις του κορμού και συνιστούν δευτέρας τάξεως βλαστικούς άξονες ως προς τον κορμό, ενώ κλάδοι είναι διακλαδώσεις των βραχιόνων και συνιστούν τρίτης ή μεγαλύτερης τάξεως άξονες ως προς τον κορμό.

Βλαστός ονομάζεται, δενδροκομικά, ο αδιαφοροποίητος βλαστικός άξονας που βρίσκεται σ’ αύξηση, έχει ηλικία μικρότερη του έτους και προέρχεται από οφθαλμό ή σπέρμα. Ως βλαστός τρεχούσης εποχής ονομάζεται η φυλλοφόρος βλάστηση από της ανοίξεως μέχρι του φθινοπώρου, ενώ ως ετήσια βλάστηση ή βλαστός του έτους (βλαστός παρελθόντος έτους ή ξύλο ενός έτους, ή ξύλο παρελθόντος έτους) η άφυλλη βλάστηση από της φυλλοπτώσεως και πέραν. Η αύξηση του βλαστού σε μήκος επιτυγχάνεται με τη διαίρεση των κυττάρων στο επάκριο μερίστωμα, ακολουθούμενη από τη μεγέθυνση αυτών στην αμέσως κατώτερη αυτού περιοχή. Το πρωτόδερμα, το θεμελιώδες μερίστωμα και το προκάμβιο, προερχόμενα από το επάκριο μερίστωμα σχηματίζουν την επιδερμίδα, το φλοιώδες παρέγχυμα και το αγγειώδες κάμβιο, αντίστοιχα. Η επιδερμίδα αποτελείται από ένα στρώμα κυττάρων, επικαλυπτόμενη με κουτίνη (κηρός) και χρησιμεύει για την προστασία του βλαστού απ’ αποξήρανση. Το φλοιώδες παρέγχυμα βρίσκεται κάτω από την επιδερμίδα και περικλείει τον αγγειώδη κύλινδρο. Ο πρωτογενής ηθμός διαχωρίζεται από το πρωτογενές ξύλο με το κάμβιο.

Οι ιστοί του επάκριου μεριστώματος του βλαστού, σ’ αντίθεση μ’ αυτούς της ρίζας, διαφοροποιούνται σε κόμβους, όπου σχηματίζονται οι οφθαλμοί και τα φύλλα, και σε μεσογονάτια. Οι κόμβοι διαχωρίζονται από μεσογονάτια διαφόρου μήκους, που εξαρτάται από τη ζωηρότητα του βλαστού.

(Γενική Δενδροκομία, του Καθηγητή Δενδροκομίας Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Κωνσταντίνου Α. Ποντίκη, 1997.)

ΠΗΓΕΣ

1. Arboricoltura Urbana-Arboriculture and Urban Forestry di Francesco Ferrini
“COMUNICARE GLI ALBERI” NEL MODO GIUSTO PER UNA DIALETTICA CORRETTA
(ESTRATTO DAL LIBRO “A PROPOSITO DI ALBERI, F. FERRINI, 2017.)

2. BENEFICIOS ECOSISTÉMICOS DE LOS ÁRBOLES URBANOS
Los Arboles Magicos

3. MANEJO DE ÁRBOLES URBANOS Este trabajo es una iniciativa de la empresa Grupo de Empresas Chilquinta Energía y la Facultad de Agronomía e Ingeniería Forestal de la Pontificia Universidad Católica de Chile, con el fin de colaborar con el manejo y cuidado de los árboles urbanos

4. Formation and Function of Lenticel – QS Study qsstudy.com

5. Atlas de histología vegetal y animal

6. Horquillas en los árboles, ¿suponen siempre un riesgo de caída de ramas? Marta Muñoz

7. LA PODA DE LOS MÍBOLÍO DE
SOMBRA Y LA REPARACIÓN
DE SUS LESIONES ENTRO REGIONAL DE AYUDA TÉCNICA – MEXICO AGENCIA PARA EL DESARROLLO INTERNACIONAL (A. I. D.)

8. Ιστοσελίδα Street Trees

9. toronto.ca /legdocs/mmis/2020/ie/bgrd/back ground file

10. International Society of Arboriculture Planting a Tree

11. texastreeplanting.tamu.edu

12. Gefa Produkte Fabritz GmbH

13. Red Forestal – En Español

14. http://www.ville.valleyfield.qc.ca/plantation-entretien

15. Francis Halle GNSA du Biterrois

16. Biomeccanica degli alberi, disciplina da valorizzare
I principi della meccanica applicata alla vegetazione vengono spesso trascurati. Gli effetti delle potature, la carenza della ricerca e gli effetti sul paesaggio di Francesco Ferrini

17. ΔΟΜΗ & ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΞΥΛΟΥ ΜΕΡΟΣ Ι. ΔΟΜΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Δρ. Γεωργίου Μαντάνη Αναπληρωτή Καθηγητή Τ.Ε.Ι. Λάρισας ΚΑΡΔΙΤΣΑ 2003

18. Γενική Δενδροκομία, του Καθηγητή Δενδροκομίας Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Κωνσταντίνου Α. Ποντίκη, 1997

ΚατηγορίεςΚηποτεχνία - Έργα Πρασίνου

Tags: Αστικό πάρκο, Αστικό Πράσινο, Αστική Δασοπονία, Διαχείριση αστικών δένδρων, Κηποτεχνία, Κλάδευση δασικών δένδρων, Κλάδεμα, Μανώλης Καπάνταης