ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΔΑΣΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΜΕ
ΤΟ ΑΠΘ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΠΟΡΩΝ
Γκανάτσιος Χαρίσιος1, Μαρίνος Διονύσιος2, Παπαθανασίου Βασίλειος3, Παυλίδης Βασίλειος4, Κάλφα Κατερίνα5
Περίληψη
Σκοπός της εργασίας είναι η παρουσίαση παραδειγμάτων συνεργασίας της Δασικής Υπηρεσίας με τoTμήμα Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ, στα πλαίσια της διαχείρισης των υδάτινων πόρων της χώρας. Bασικό κίνητρο αυτής της συνεργασίας είναι η ανάγκη στροφής στον πρωτογενή τομέα παραγωγής, αλλά και ενδυνάμωσης της Δασικής Υπηρεσίας, ώστε να ανταποκρίνεται πληρέστερα στις διαρκώς αυξανόμενες απαιτήσεις των καιρών. Η εύρεση του παλαιότερου δυνατού εαυτού της Υπηρεσίας θα ωφελήσει τα μέγιστα τη χώρα.
Η ερευνητική εργασία περιλαμβάνεται στα πρακτικά του 20oυ Πανελλήνιου Δασολογικού Συνεδρίου / Τρίκαλα, 3-6 Οκτωβρίου 2021
Εισαγωγή
Το 1967 καταργήθηκε η εξειδικευμένη στα ορεινά υδρονομικά έργα Υπηρεσία Δασοτεχνικών Έργων, με αποτέλεσμα την έκτοτε ελαχιστοποίηση της κατασκευής ορεινών υδρονομικών έργων στη χώρα. Ταυτόχρονα η εντατικοποίηση της γεωργίας οδήγησε στην καταλήστευση των υδατικών πόρων, με αποτέλεσμα τη γιγάντωση της λειψυδρίας, που συνιστά πλέον μαζί με τη διάβρωση του εδάφους, δύο από τα μεγαλύτερες περιβαλλοντικές προκλήσεις. Επειδή η επαναπόκτηση καταπατηθέντων τμημάτων λεκανών και κοιτών, είναι πρακτικά αδύνατο να συμβεί και επειδή η επίλυση των πλημμυρικών προβλημάτων, ιδιαίτερα της λειψυδρίας (υδρευτικής, αρδευτικής), απαιτεί την ορθολογική διαχείριση αξιοποίηση των διακινούμενων υδατοφορτίων των χειμάρρων, προέκυψε η ανάγκη υδρονομικών έργων (Μπαλούτσος 2019), που να καλύπτουν ταυτόχρονα και τις τρεις βασικές αρχές (προστατευτική, υδρολογική, αξιοποίησης), με έμφαση στην μετουσίωση της πλημμυρικής κατάρας σε ευλογημένη ταμίευση (Παυλίδης 2005).
Κάποια Δασαρχεία και Διευθύνσεις Δασών σήμερα κάνουν αξιέπαινη προσπάθεια στον τομέα της Διευθέτησης Ορεινών Υδάτων. Ενδεικτικά αναφέρουμε το Δασαρχείο Καρδίτσας, Μουζακίου, (Δασικές Υπηρεσίες Π.Ε. Καρδίτσας 2020), Τρικάλων (Δ. Δασών Κουτσονάσιος 2013), Διεύθυνση Δασών Ροδόπης (2021), Διεύθυνση Δασών Κορινθίας (Καλλίρης 2021), Θεσσαλονίκης (2009), Χαλκιδικής (2009), Κρήτης, Καστοριάς, Πιερίας.
Το Δασαρχείο Μουζακίου ενδεικτικά, από την δεκαετία του 1950 έως και σήμερα, κατασκευάζοντας ορεινά υδρονομικά έργα, οχύρωσε το Πάμισο Ποταμό και τους κλάδους του και την περιοχή Αργιθέας και Αχελώου με την κατασκευή σεραζανέτ και φραγμάτων συγκράτησης φερτών υλικών. Δυνατή Δασική Υπηρεσία σημαίνει «Ανάπτυξη», αποτελεσματική προστασία, ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος και δημιουργία θέσεων εργασίας στον πρωτογενή τομέα παραγωγής της χώρας με αποτέλεσμα την ανακοπή του κύματος αστυφιλίας. Αειφορία, ο βασικός πυλώνας της επιστήμης της Δασολογίας και του Φυσικού Περιβάλλοντος, σημαίνει αυτονομία και ανεξαρτησία. Η σημερινή πολλαπλή κρίση, μας ωθεί στη μόνη ορθή διέξοδο που είναι η ανάπτυξη της υπαίθρου με σεβασμό στο Φυσικό περιβάλλον και τις πραγματικές ανάγκες των κατοίκων της χώρας που είναι η ειρήνη και η ευημερία. Αυτή η ανάπτυξη δε σχετίζεται με την «Πράσινη ανάπτυξη» που θυσιάζει το περιβάλλον στο βωμό του χρήματος και ταπεινώνει τα βουνά και τις κορφές τους. Για παράδειγμα, η «πράσινη ανάπτυξη» που στηρίζεται σε τεράστιες ανεμογεννήτριες ή ηλιακά πάνελ που κατασκευάζονται στην άλλη άκρη του κόσμου, είναι αντίθετη στις αρχές της αειφορίας (Πατσώνης 2014, Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2014). Ταυτόχρονα απομακρύνει το όραμα κάποια στιγμή η κατασκευή να γίνει στην Ελλάδα, (όπως ήδη γίνεται με τους ηλιακούς θερμοσίφωνες) και να προσαρμοστεί στις τοπικές ανάγκες (μικρής κλίμακας και μεγέθους γεννήτριες που θα στοχεύουν στην ενεργειακή αυτονομία του πληθυσμού και όχι στην μονοπωλιακή στήριξη μεγαλοεπενδυτών υλικοτεχνικών υποδομών αμφιβόλου αποτελεσματικότητας και συμβατότητας με την ουσία της αειφορίας). Όπως έγινε στο παρελθόν με πενιχρά μέσα αλλά πολύ μεράκι και εργατικότητα από υπαλλήλους και πολίτες, όραμά μας είναι ότι μπορεί η Δασική Υπηρεσία να ξαναβρεί το χαμένο της κύρος. Ανάγκη του σήμερα, είναι η συνεργασία της Δασικής Υπηρεσίας με το Πανεπιστήμιο και η όσο το δυνατό μεγαλύτερη αυτονομία της, ώστε να έχει ενεργό και ουσιαστικό ρόλο στην αειφόρο ανάπτυξη και η τόνωση της εμπιστοσύνης του κόσμου προς αυτήν.
Υλικά και Μέθοδοι
Η μέθοδος έρευνας της παρούσας εργασίας αφορούσε τη συγκέντρωση πληροφοριών σχετικών με το θέμα, με αντικειμενική δυσκολία να τις κωδικοποιήσει και να τις παρουσιάσει όσο πιο περιληπτικά μα και κατανοητά γίνεται στον περιορισμένο παρεχόμενο χώρο. Όλες οι σχετικές πληροφορίες αντλήθηκαν από τις μελέτες που εκπόνησε η ερευνητική-συγγραφική ομάδα με επικεφαλή τον Επικ. Καθηγητή κ. Παυλίδη Θεοφάνη, σε συνεργασία με τις κατά τόπους Δασικές Υπηρεσίες και Διευθύνσεις Δασών, καθώς και από την επίσημη ιστοσελίδα του Δασαρχείου.
Αποτελέσματα
Τα αποτελέσματα της έρευνας που αφορά την παράθεση παραδειγμάτων ολοκληρωμένης συνεργασίας της Δασικής Υπηρεσίας με το ΑΠΘ στα πλαίσια του συνδυασμού των τριών αρχών διευθέτησης (προστατευτική, υδρολογική, αξιοποίησης και περιβαλλοντικής ανάταξης, ως η σύγχρονη ορεινή υδρονομία επιτάσσει), παρουσιάζονται κωδικοποιημένα ανά περιοχή:
Μορνιώτικο Ρέμα Πιερίας
Η Διεύθυνση Δασών Πιερίας ανέθεσε το 1997 στην εταιρεία «Ελληνικά Δάση ΟΕ», με τεχνικό σύμβουλο τον κ. Θ. Παυλίδη, την εκπόνηση μελέτης Δασοτεχνικής Διευθέτησης Ορεινής Λεκάνης Απορροής Χειμάρρου Μορνιώτικου. Ακολούθησε η υλοποίηση του έργου. Από τους κύριους στόχους της προτεινόμενης διευθέτησης ήταν η κάλυψη των υδρευτικών αναγκών της Β και Α Πιερίας (περίπου το 59% του νομού) με την κατασκευή ενός φράγματος υδρευτικής αξιοποίησης και η ρύθμιση της παροχής του Μορνιώτικου και του Μαυρονερίου, που συνεπάγεται αντίστοιχη αύξηση των αναπληρωτικών συνεισφορών του χειμάρρου στα υπόγεια νερά της Κατερίνης. Σε δεύτερο επίπεδο, η μελέτη προχώρησε στην κατασκευή του αγωγού μεταφοράς του υδρευτικού νερού από την περιοχή του φράγματος στον οικισμό του Μοσχοπόταμου. Η μελέτη του έργου αυτού είχε ως αποτέλεσμα ένα έργο κόσμημα της Δασικής Υπηρεσίας καθόσον αποτελεί τη μοναδική στον ελλαδικό χώρο υδραυλική κατασκευή αγωγού, η οποία χωρίς διακοπή (θραύση ενέργειας) παραλαμβάνει πιέσεις 40atm. Επιπρόσθετα, υπάρχει η δυνατότητα ενεργειακής αξιοποίησης του παροχετευόμενου νερού, χωρίς να απαιτούνται πολυδάπανα ταμιευτικά έργα. Ως συνέχεια του παραπάνω έργου, η νομαρχία Πιερίας ανέθεσε στο Α.Π.Θ. σχετικό ερευνητικό έργο με κωδικό 20259 και Επιστημονικό Υπεύθυνο τον Θ. Παυλίδη, με σκοπό την αναδιανεμητική διανομή μεταφοράς του νερού από την πλέον υδροπαραγωγό ΒΔ Πιερία (Χείμαρροι Μορνιώτικο Ρ, Μηλιάς, Ρητίνης, Ελατοχωρίου και Μοσχοπόταμου). Το έργο αυτό -του οποίου σχετική μακέτα κοσμούσε τη Νομαρχία Πιερίας- σχεδίασε την αναδιανομή 60.000.000m3 από τη ΒΔ Πιερία στην ελλειμματική Β και κυρίως την λείψυδρη ΒΑ και Α Πιερία (Eικόνα 2, Πίνακας 1).
Άνω κοίτη Ολύνθιου ποταμού-θέση Άγιος Παντελεήμονας Πανεπιστημιακού Δάσους Ταξιάρχη- Βραστάμων
Ολιγομελής ερευνητική ομάδα υπό τον κ. Γκανάτσιο Χαρίσιο του Εργαστηρίου Διευθέτησης Ορεινών Υδάτων του ΑΠΘ, μετά από σχετικό αίτημα του Ταμείου Πανεπιστημιακών Δασών, εργάστηκε αφιλοκερδώς συντάσσοντας για λογαριασμό του Δασαρχείου Πολυγύρου και Ταξιάρχη- Βραστάμων της Διεύθυνσης Δασών Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (2009), σχετική μελέτη: «Οριστική μελέτη διευθέτησης χειμάρρου Αγίου Παντελεήμονα του Πανεπιστημιακού Δάσους Ταξιάρχη-Βραστάμων Χαλκιδικής». Μετά την έγκριση της μελέτης, η συνεργασία συνεχίστηκε με τη μορφή επίβλεψης των έργων κατά την κατασκευή τους. (Εικόνα 3, Πίνακας 1). Tα φράγματα εξυπηρετούν πολλαπλούς σκοπούς συμπεριλαμβανομένης της αντιπυρικής προστασίας. Το νερό του κυρίως φράγματος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην έγκαιρη κατάσβεση της πυρκαγιάς του Χολωμώντα τον Ιούλιο του 2021 (Εικόνα 3).
Χείμαρρος Βαθύρεμα Λάρισας
Ολιγομελής ερευνητική oμάδα καθοδηγούμενη από τον κ. Θ. Παυλίδη ανταποκρίθηκε στο σχετικό αίτημα της Διεύθυνσης Δασών Λάρισας και προχώρησε στην εκπόνηση των μελετών με τίτλους: «Αξιολόγηση του πριν και μετά την πυρκαγιά του 2007 χειμαρρικού – πλημμυρικού προβλήματος του χειμάρρου Βαθύρεμα και κατάρτιση του σχεδίου βέλτιστης αντιπλημμυρικής διευθέτησης του» και «Οριστική μελέτη των αντιπλημμυρικών φραγμάτων στην κεντρική κοίτη του χειμάρρου Βαθύρεμα». Το σχέδιο (σύστημα) αντιπλημμυρικής διευθέτησης είχε ως κύριο άξονα την κατά χώρο σταδιακή ελεγχόμενη ανάσχεση-ρύθμιση του επικίνδυνου πλημμυρογόνου τμήματος της απορροής και την ελεγχόμενη εκτροπή-ταμίευση σε κατάλληλους και επαρκείς εκτονωτικούς και ταμιευτικούς εσωχειμάρριων εκτονωτικών (φραγμάτων εκτόνωσης) και εξωχειμάρριων αποθηκευτικών χώρων (λιμνοδεξαμενών). Στη φάση της μελέτης, η συνεργασία με τη Δασική Υπηρεσία υπήρξε άριστη. Δυστυχώς, οι παραπάνω μελέτες για διαφόρους λόγους δεν υλοποιήθηκαν από τη Δασική Υπηρεσία με το κύριο προστατευτικό μέρος του έργου να υλοποιείται από τη Νομαρχία Λάρισας (Εικόνα 4, Πίνακας 2).
Χείμαρρος Ν.Απολλωνίας–Μελισσουργού Θεσσαλονίκης
Η Διεύθυνση Δασών Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, σε συνεργασία με τις Δ/νσεις Δασών των νομών Χαλκιδικής και Θεσσαλονίκης και τα Δασαρχεία Σταυρού, Αρναίας και Πολυγύρου των δύο νομών, αποφάσισε με τις υπ’αριθμ. 1175/03.03.2008, & 11958/16.12.2008 αποφάσεις, την συγκρότηση ομάδας μελέτης με την γενική εποπτεία του κ. Θ. Παυλίδη. Στην ομάδα μελέτης -συνεργασίας της Δασικής Υπηρεσίας με το ΑΠΘ ανατέθηκε η σύνταξη μελέτης συνολικής διευθέτησης του χειμάρρου Απολλωνίας – Μελισσουργού, όπως αυτή αναπτύχθηκε στο τεύχος της Αναγνωριστικής Μελέτης Διευθέτησης του χειμάρρου. Η ομάδα εργάστηκε αφιλοκερδώς, και με βάση την ιεράρχηση των αναγκαίων έργων διευθέτησης του χειμάρρου, προχώρησε στη σύνταξη οριστικής μελέτης διευθέτησης των περισσότερο ευαίσθητων τμημάτων των κεντρικών κοιτών των κλάδων Χολομώντα και Βαρβάρας στα ανάντη του οικισμού του Μελισσουργού. Τα φράγματα που κατασκευάστηκαν, σχεδιάστηκαν ώστε να μετατραπούν και σε ταμιευτήρες πολλαπλών σκοπών (Εικόνα 5, Πίνακας 1).
Χείμαρρος Αναποδάρης Κρήτης: Χωμάτινοι αρδευτικοί ταμιευτήρες στους κλάδους Παρτίρων και Αμουργελών
Στα πλαίσια αναδιάταξης και επαναξιολόγησης των αρχών διευθέτησης και στροφής στην αρχή της αξιοποίησης η Δασική Υπηρεσία προχώρησε στη διευθέτηση των χειμάρρων Παρτίρων και Αμουργελών, με βασικό άξονα την μετατόπιση του κέντρου βάρους από την προστατευτική αρχή στην αρχή της αξιοποίησης. Η παραπάνω μετατόπιση, η οποία αποτελεί βασικό αντικείμενο της υδρολογικής αρχής (αναδιανομή των υδατοφορτίων με έμφαση την ελεγχόμενη διακράτηση των πλημμυροφορτίων), αποτέλεσε το έρεισμα αρδευτικής αξιοποίησης των πλεονασματικών υδατοφορτίων αξιοποίησης των παραπάνω χειμάρρων. Πρόκειται για την αρχή ενός φιλόδοξου ερευνητικού – εφαρμοσμένου μοντέλου αξιοποιημένης διευθέτησης του χειμαρρικού δυναμικού της περιοχής (2000), όπως το οραματίσθηκε ο κ. Θ. Παυλίδης και η ομάδα των συνεργατών του -εργαστηριακών και μη- που το επιμελήθηκαν και το υλοποίησαν σε συνεργασία με την εταιρία Ελληνικά Δάση Ο.Ε. Επισημαίνεται ότι πρόκειται για τους πρώτους μεγάλους χωμάτινους αντιπλημμυρικούς αρδευτικούς ταμιευτήρες, που επέβλεψε η Δασική Υπηρεσία με υπέργεια υδρονομικά ύψη 19,00m και 28,50m αντίστοιχα (Εικόνα 6, Πίνακας 2). Ακολούθως μετά την επιτυχία των ταμιευτήρων στα Πάρτιρα και τις Αμουργέλες ανατέθηκε στο Α.Π.Θ. το ερευνητικό έργο 20526, με Επιστημονικό Υπεύθυνο τον κ. Θ. Παυλίδη, με σκοπό την εκπόνηση μελετών δύο αντίστοιχων χωμάτινων ταμιευτήρων στα Αρμανώγεια και τα Δαμάνια. Τα φράγματα αυτά, μελετήθηκαν από την ομάδα του Α.Π.Θ., αλλά δυστυχώς χωρίς την επίβλεψη της Δασικής Υπηρεσίας επειδή το Υπουργείο Γεωργίας απέστειλε σχετικό έγγραφο απαγορεύοντας τις Δασικές Υπηρεσίες να υλοποιούν έργα υπέργειου ύψους μεγαλύτερα των 15,00m και μάλιστα χωμάτινα. Οι διαμαρτυρίες των δημάρχων της περιοχής των υλοποιηθέντων φραγμάτων δεν άλλαξαν την παραπάνω απόφαση και έτσι το κατασκευασθέν υδρονομικό ύψος του φράγματος των Δαμανίων ανήλθε μόλις σε 11,80m, αλλά με το άνοιγμα φράγματος να υπερβαίνει τα 480m, ώστε να επιτυγχάνεται ταμιευτική ικανότητα μεγαλύτερη των 500.000m3.
Χείμαρρος Γέρμας Καστοριάς
Το 2002 παραδόθηκε και ακολούθως υλοποιήθηκε το εφαρμοσμένο ερευνητικό έργο 20716 της Επιτροπής Ερευνών του ΑΠΘ με τίτλο: «Έρευνα του χειμαρρικού δυναμικού και ανάπτυξη σχεδίου υδρονομικής διευθέτησης του χειμάρρου Γέρμας, με εφαρμογή ενός πιλοτικού αντιπλημμυρικού φράγματος πολλαπλών σκοπών». Και εδώ η εγκύκλιος του Υπουργείου απέτρεψε την υλοποίηση του έργου από την Δασική Υπηρεσία (Εικόνα 6, Πίνακας 2).
Εικόνα 1. Παραδείγματα περιοχών που η Δασική Υπηρεσία συνεργάστηκε με το ΑΠΘ
Εικόνα 2. Το φράγμα Μόρνας και το 15,5 Κm δίκτυο μεταφοράς που υδρεύει το 59% του νομού Πιερίας
Εικόνα 3. Τα 4 φράγματα του Πανεπιστημιακού Δάσους Ταξιάρχη-Βραστάμων
Εικόνα 4. Τρία από τα επτά εν λειτουργία φράγματα στο Βαθύρεμα Λάρισας
Εικόνα 5. Τα 6 φράγματα του χειμάρρου Απολλωνίας-Μελισσουργού Θεσσαλονίκης
Εικόνα 6. Τα Φράγματα Αμουργελλών (αριστερά) & Παρτίρων (κέντρο) Κρήτης και Γέρμα Καστοριάς
Πίνακας 1. Φράγματα Χαλκιδικής, Θεσσαλονίκης και Πιερίας από σκυρόδεμα με τα κατασκευαστικά τους στοιχεία
Πίνακας 2. Φράγματα Λάρισας (από σκυρόδεμα), Καστοριάς & Κρήτης (χωμάτινα) με τα κατασκευαστικά τους στοιχεία
Συζήτηση – Συμπεράσματα
Οι γνώσεις, η διάθεση, οι ικανότητες, η πείρα των συναδέλφων της Δασικής Υπηρεσίας και κυρίως το θάρρος τους να παλέψουν με την Ελληνική γραφειοκρατία, είναι η καλύτερη εγγύηση για το μέλλον της. Η συνεργασία με το πανεπιστήμιο μπορεί να λειτουργήσει τονωτικά και για τους δύο αυτούς φορείς. Το πανεπιστήμιο επίσης ωφελείται, διότι η θεωρία γίνεται πράξη. Ελπίζουμε ότι η Πολιτεία κάποτε, όπως και στο παρελθόν, θα απελευθερώσει και επαναδραστηριοποιήσει τη Δασική Υπηρεσία σε έργα γενικότερα δασικής προστασίας και ανάπτυξης. Έργα που εκτός από την πολύτιμη προστατευτική τους αξία, θα δημιουργήσουν ευκαιρίες απασχόλησης στην ορεινή Ελλάδα, ανακόπτοντας το κύμα αστυφιλίας (Ζαλαβράς 2017). Δεν υπάρχει άλλη επιλογή, άλλου είδους ανάπτυξη, παρά μόνο η αειφόρος ανάπτυξη που σέβεται το Φυσικό Περιβάλλον, το αναδεικνύει και ενθαρρύνει την τοπική ανάπτυξη. Αειφορία σημαίνει στήριξη, καλλιέργεια και ανάδειξη των προσωπικών δυνάμεων και μείωση της εξάρτησης από μη τοπικούς παράγοντες. Χρειάζεται μόνο να τονωθεί η επιθυμία για δράση, απαλλαγμένη από απαρχαιωμένους τρόπους σκέψης και συγκεντρωτικής διοίκησης. Ότι κατάφερε η κάποτε λειτουργούσα Υπηρεσία Ορεινών Υδρονομικών έργων (ΟΥΕ) τις δεκαετίες 1950 και 1960, μπορεί να επαναληφθεί με τη βοήθεια της κρίσης. Πιστεύουμε ότι η κρίση μπορεί να μετουσιωθεί σε ευκαιρία, αρκεί να αφυπνιστεί η επιθυμία να προχωρήσουμε, αφήνοντας πίσω ότι ουσιαστικά δε χρειαζόμαστε.
Eυχαριστίες
Ευχαριστούμε όλους τους συναδέλφους της Δασικής Υπηρεσίας για την εποικοδομητική συνεργασία που είχαμε. Βεβαίως ευχαριστούμε τον κ. Παυλίδη Θεοφάνη που άνοιξε δύσκολους δρόμους και μας ενέπνευσε.
1Εργαστήριο Διευθέτησης Ορεινών Υδάτων, Τμήμα Δασολογίας & Φ. Π. ΑΠΘ cganats@for.auth.gr,
2Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γενική Διεύθυνση Υδάτων dionisiosm@yahoo.com
3Διεύθυνση Δασών Aχαϊας, bpapatha@yahoo.gr
4Πολιτικός Μηχανικός Α.Π.Θ. με ειδίκευση στα Υδραυλικά Έργα vasileiospavlidis@gmail.com
5Δασολόγος, katekalfa@yahoo.gr
Βιβλιογραφία
Γραφείο του Συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης Θεσσαλίας – Στερεάς Ελλάδας, 2020. «Δασικές Υπηρεσίες Π.Ε. Καρδίτσας και αντιπλημμυρικά έργα». https://dasarxeio.com/2020/10/29/88001/
Διεύθυνση Δασών Πιερίας, 1997. «Οριστική Μελέτη Δασοτεχνικής Διευθέτησης Ορεινής Λεκάνης Απορροής Χειμάρρου Μορνιώτικου».
Διεύθυνση Δασών Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, 2009. «Οριστική μελέτη διευθέτησης χειμάρρου Αγίου Παντελεήμονα του Πανεπιστημιακού Δάσους Ταξιάρχη-Βραστάμων Χαλκιδικής».
Διεύθυνση Δασών Ροδόπης, 2021. «Κατασκευή φραγμάτων συγκράτησης φερτών υλών από την Διεύθυνση Δασών Ροδόπης». https://dasarxeio.com/2021/01/29/92801/
Ελληνικά Δάση ΟΕ., Διεύθυνση Δασών Κρήτης, Παυλίδης Θ., 2000. «Διευθέτηση του χειμάρρου Παρτίρων και Αμουργελλών».
Ζαλαβράς, 2017. «Ο χείμαρρος λάβας στη Μάνδρα Αττικής και η μαντρωμένη Δασική Υπηρεσία». https://dasarxeio.com/2017/11/29/51539/
Καλλίρης, Π., 2021. «Ξερολίθινα ανασχετικά φράγματα μικρού ύψους στα χωριά Ζεμενό και Θροφαρί Κορινθίας». https://dasarxeio.com/2021/03/11/94524/
Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2014. «Αιολικά εγκλήματα κατά της ελληνικής φύσης καταγγέλλει η Κομισιόν». https://dasarxeio.com/2014/10/03/16675/
Κουτσονάσιος, Χ., 2013. «Συμβολή των δασικών υπηρεσιών του ν. Τρικάλων στην αντιπλημμυρική προστασία». https://dasarxeio.com/2013/11/06/9334/
Μπαλούτσος, Γ., 2019. «Ακραίες πλημμύρες και ορεινές υδρολογικές λεκάνες στην Ελλάδα». «ΔΗΜΗΤΡΑ» του ΕΛΓΟ/ΔΗΜΗΤΡΑ, τεύχος 28
Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λάρισας, 2009. «Αντιπλημμυρική Διευθέτηση της κεντρικής κοίτης του χειμάρρου Βαθύρεμα Λάρισας».
Πατσώνης, Π., 2014. «Το πράσινο των δασών και η ‘’πράσινη ανάπτυξη’’». https://dasarxeio.com/2014/06/04/13829/
Παυλίδης, Θ., 1997. Επιστημονικώς Υπεύθυνος Ερευνητικού Έργου 20259 Επιτροπής Ερευνών Α.Π.Θ.: «Έρευνα αντιμετώπισης των υδατικών προβλημάτων και ορθολογικής διαχείρισης και αξιοποίησης του υδατικού δυναμικού του Νομού Πιερίας».
Παυλίδης, Θ., 2002. Επιστημονικώς Υπεύθυνος Εφηρμοσμένου Ερευνητικού Έργου 20716, Επιτροπή Ερευνών ΑΠΘ, 2002. «Έρευνα του χειμαρρικού υδατικού δυναμικού και ανάπτυξη σχεδίου υδρονομικής διευθέτησης του χειμάρρου Γέρμας Καστοριάς με εφαρμογή ενός πιλοτικού αντιπλημμυρικού φράγματος πολλαπλών σκοπών».
Παυλίδης, Θ., 2005. «Ορεινή Υδρονομική ΙΙ» Παν/κές παραδόσεις, Θεσσαλονίκη
Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας-Δ/νση Δασών Περιφέρειας 2009. «Οριστική μελέτη διευθέτησης χειμάρρου Απολλωνίας–Μελισσουργού Υδρολογικού συγκροτήματος λεκανών λιμνών Λαγκαδά – Βόλβης».
ΚατηγορίεςΔασική Έρευνα
Απάντηση