Εικόνα 1: Ζώνες Προστασίας του Εθνικού Πάρκου Δάσους Δαδιάς – Λευκίμης – Σουφλίου (ΦΕΚ 911/Δ/2006, Πηγή: geodata.gov.gr)

Βασιλόπουλος Γρηγόρης – Δασολόγος M.Sc Περιβαλλοντικής Βιολογίας,
Σουρβάς Γιώργος – Δασολόγος M.Sc. Γεωπληροφορικής
ForestPlan Environmental Consulting

Εισαγωγή

Την περίοδο 21 Ιουλίου εκδηλώθηκε πυρκαγιά στα όρια του Εθνικού Πάρκου Δάσους Δαδιάς – Λευκίμης – Σουφλίου.

Σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα που αναρτήθηκαν την 01/08/2022, στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών για τις Δασικές Πυρκαγιές (The EFFIS network) η συγκεκριμένη πυρκαγιά εκτιμάται ότι έκαψε περίπου 46.000 στρέμματα.

Εικόνα 2: Θιγόμενες περιοχές του Δικτύου NATURA 2000 από την πυρκαγιά

Στόχος της παρούσας εκτίμησης είναι η εξαγωγή ορισμένων προκαταρκτικών συμπερασμάτων σχετικά με τις επιπτώσεις της προαναφερθείσας πυρκαγιάς στα προστατευτέα αντικείμενα της περιοχής του Εθνικού Πάρκου Δάσους Δαδιάς – Λευκίμης – Σουφλίου.

Μεθοδολογία

Για την εκτίμηση της σφοδρότητας της πυρκαγιάς χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του δορυφόρου Sentinel 2Α. Πιο συγκεκριμένα χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από δυο ημερομηνίες. Την 19/7/2022 (πριν την εκδήλωση της πυρκαγιάς) και την 29/7/2022 (μετά το πέρας της πυρκαγιάς).

Για τις δύο αυτές χρονικές περιόδους υπολογίστηκε ο δείκτης NBR (Normalized Burn Ratio). Ο υπολογισμός του δείκτη NBR βασίζεται σε δορυφορικά δεδομένα και στα μήκη κύματος του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος, του κοντινού υπέρυθρου (NIR) και του μικρού μήκους υπέρυθρου (SWIR), σύμφωνα με την παρακάτω εξίσωση:

NBR=(NIR-SWIR)/(NIR+SWIR)

O δείκτης NBR καταγράφει τιμές σφοδρότητας για μία συγκεκριμένη στιγμή και δεν εντοπίζει τις αλλαγές στη βλάστηση και την ανoμοιογένεια και που έχουν επέλθει από την πυρκαγιά. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιείται πολύ συχνά η διαφορά του δείκτη μεταξύ δύο διακριτών στιγμών πριν και μετά το φαινόμενο (pre-fire, post-fire) και υπολογίζεται ο κλιμακούμενος δείκτης σφοδρότητας dNBR:

dNBR = NBR_PRE – NBR_POST

Πίνακας 1: Κατηγοριοποίηση τιμών δείκτη dNBR σύμφωνα με την USGS (Ανακτήθηκε από https://un-spider.org/ στις 01/08/2022)

Για την κατηγοριοποίησης των τιμών του δείκτη dNBR χρησιμοποιήθηκε η κλίμακα της Αμερικανικής Γεωλογικής Υπηρεσίας (USGS – Πίνακας 1).

Για την εξαγωγή των δεικτών dNBR, NBR_PRE και NBR_POST ακολουθήθηκε η μεθοδολογία που παρουσιάζεται στην ιστοσελίδα https://un-spider.org/.

Τέλος προκειμένου να εκτιμηθούν οι επιπτώσεις στους διαφορετικούς τύπους οικοτόπων της περιοχής του όρια του Εθνικού Πάρκου Δάσους Δαδιάς – Λευκίμης – Σουφλίου ακολούθησε μετατροπή των δεδομένων raster σε vector.

Το σύνολο της επεξεργασίας των δεδομένων πραγματοποιήθηκε στο λογισμικό ανοιχτού κώδικα QGIS.

Αποτελέσματα

Στον πίνακα και την εικόνα που ακολουθούν παρουσιάζονται τα ποσοστά των εκτάσεων ανά κατηγορία σφοδρότητας, όπως υπολογίστηκε σύμφωνα με τη μεθοδολογία που περιγράφηκε παραπάνω:

Πίνακας 2: Εκτάσεις ανά κατηγορία σφοδρότητας (dNBR)

Εικόνα 3: Δείκτης dNBR και κατηγοριοποίηση του σύμφωνα με την USGS (Πίνακας 1)

Από τα παραπάνω γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι το ένα τρίτο της έκτασης στην οποία έχει οριοθετηθεί η πυρκαγιά μπορεί να θεωρηθεί ως άκαυτο (Unburnt). Επιπλέον, σχεδόν η μισή έκταση (46,66%) έχει καεί με χαμηλή όμως σφοδρότητα πυρκαγιάς (Low severity). Αντίστοιχα υψηλή σφοδρότητα πυρκαγιάς εμφανίζεται μόνο σε 1,2 στρέμματα.

Στους πίνακες που ακολουθούν παρουσιάζονται τα βασικά προστατευτέα αντικείμενα (Τύποι οικοτόπου και κρίσιμα ενδιαιτήματα ειδών ορνιθοπανίδας) που υπέστησαν ζημιές από την πυρκαγιά.

Χρησιμοποιήθηκαν τα χαρτογραφικά δεδομένα των τύπων οικοτόπου του ΥΠΕΝ, καθώς και τα αποτελέσματα των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών, όπως έχουν αναρτηθεί στα πλαίσια της διαβούλευσης τους.

Πίνακας 3: Θιγόμενοι τύποι οικοτόπου ανά κατηγορία σφοδρότητας

* Οικότοπος προτεραιότητας

Πίνακας 4: Θιγόμενα κρίσιμα ενδιαιτήματα ειδών ορνιθοπανίδας ανά κατηγορία σφοδρότητας

Τύπος= Τ: Τροφοληψία, Δ: Διαχείμαση, Α: Αναπαραγωγή
Bubo bubo: (Κοινός) Μπούφος, Nycticorax nycticorax: (Κοινός) Νυχτοκόρακας, Neophron percnopterus: Ασπροπάρης, Hieraaetus pennatus: Γερακαετός, Clanga pomarina: Κραυγαετός, Aegypius monachus: Μαυρόγυπας, Gyps fulvus: Όρνιο, Clanga clanga: Στικταετός, Circaetus gallicus: Φιδαετός, Aquila chrysaetos: Χρυσαετός

Συμπεράσματα

Ο δείκτης dNBR, όπως και το σύνολο των δεικτών τηλεπισκόπησης δεν αποτελεί ούτε το μοναδικό εργαλείο ούτε το πλέον αξιόπιστο για την εκτίμηση των επιπτώσεων μιας πυρκαγιάς. Μπορεί όμως να αποτελέσει ένα βασικό δείκτη για την εκτίμηση σε προκαταρκτικό επίπεδο των επιπτώσεων μιας πυρκαγιάς.

Ως προκαταρκτικά αποτελέσματα σχετικά με την εκτίμηση των επιπτώσεων της πυρκαγιάς που εκδηλώθηκε στο Εθνικό Πάρκο Δάσους Δαδιάς–Λευκίμης–Σουφλίου θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τα εξής:

• Ιδιαίτερα ελπιδοφόρο σε σχέση με την αποκατάσταση του οικοσυστήματος αποτελεί το γεγονός του υψηλού ποσοστού των εκτάσεων που σύμφωνα με το δείκτη σφοδρότητας της πυρκαγιάς κατηγοριοποιείται ως «Άκαυτη – Unburnt» έκταση.
• Πολύ μεγάλο είναι το ποσοστό που εμφανίζεται ως χαμηλής σφοδρότητας πυρκαγιά (Low Severity), και θα πρέπει να γίνει λεπτομερής έρευνα στις εκτάσεις αυτές ώστε να αναζητηθούν ζωντανά άτομα που θα μπορέσουν να λειτουργήσουν ως σπορείς για την αποκατάσταση των οικοσυστημάτων.
• Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην εκτίμηση των επιπτώσεων στα κρίσιμα ενδιαιτήματα της ορνιθοπανίδας της περιοχής, από ειδικούς επιστήμονες γνώστες των βιολογικών και οικολογικών χαρακτηριστικών των ειδών, ώστε να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα αντιμετώπισης τους.
• Τα επηρεαζόμενα δασικά οικοσυστήματα αποτελούνται κυρίως από μεσογειακά πευκοδάση με ενδημικά είδη πεύκων της Μεσογείου (Τύπος οικοτόπου 9540) και δάση δρυός με Quercus cerris και Quercus petraea (Τύπος οικοτόπου 91Μ0). Στη Μεσογειακή ζώνη, τα οικοσυστήματα αυτά είναι προσαρμοσμένα στις πυρκαγιές και αναγεννώνται εύκολα μετά από αυτές.
• Σύμφωνα με τα αποτελέσματα από την πυρκαγιά επηρεάστηκε και μικρό τμήμα του οικοτόπου 6220*: Ψευδοστέππα με αγρωστώδη και μονοετή φυτά της Thero-Brachypodietea, ο οποίος αποτελεί οικότοπο προτεραιότητας σύμφωνα με την οδηγία 92/43/ΕΕ. Για τον οικότοπο αυτό θεωρούμε ότι θα πρέπει να ληφθούν ιδιαίτερα μέτρα ώστε να αποκατασταθεί.
• Αναδασωτικές εργασίες θα πρέπει να γίνουν μόνο στις θέσεις εκείνες που το ανάγλυφο δημιουργεί προβλήματα στην φυσική αναγέννηση, και έχουν πληγεί ξανά από πυρκαγιές την τελευταία δεκαετία.

Σε κάθε περίπτωση, η σημαντικότητα της περιοχής του Εθνικού Πάρκου Δάσους Δαδιάς – Λευκίμης – Σουφλίου επιβάλλει την ενδελεχή μελέτη των επιπτώσεων της πυρκαγιάς, ενώ οι όποιες εργασίες αποκατάστασης θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα εντατικών εργασιών πεδίου από επιστήμονες γνώστες των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των ειδών χλωρίδας, πανίδας, ορνιθοπανίδας αλλά και των τύπων οικοτόπων.

Πηγές

https://un-spider.org/
https://effis.jrc.ec.europa.eu/
https://dadia-np.gr/
https://ypen.gov.gr/diavouleusi/
https://scihub.copernicus.eu/

ΚατηγορίεςΠυρκαγιές - Αναδασώσεις

Tags: Βασιλόπουλος Γρηγόρης, Γιώργος Σουρβάς, Δάσος της Δαδιάς, Δασικές Πυρκαγιές, Δαδιά Έβρου, Εθνικό Πάρκο Δάσους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου