Προς αναπτυξιακή αειφορία
Δημήτριος Η. Παπαστερίου,
Ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ
| 1 | Στο Κτηματολογικό Δασικό Δίκαιο η νομοθετική παραγωγή είναι «νομοστροβιλικού» επιπέδου. Η κατάσταση αυτή επαναλαμβάνεται στη νομολογία και μάλιστα σε πεδίο Ολομελειών των Ανώτατων Δικαστηρίων. Παραπέρα, έντονη είναι η απήχηση των δύο προηγούμενων φαινομένων και στη θεωρία.
Στο επίκεντρο δεσπόζουν οι συνταγματικές διατάξεις των άρθρων 2, παρ. 1∙ 5, παρ. 1∙ 24, παρ. 1-6, ερμηνευτική δήλωση∙ 25, παρ. 1∙ 106, παρ. 3∙ 117, παρ. 3. Οι συγκεκριμένες συνταγματικές ρυθμίσεις συνέχονται τόσο με το μόρφωμα «βιώσιμη ανάπτυξη» όσο και με το προτεινόμενο αντ’ αυτού μόρφωμα «αναπτυξιακή αειφορία». Η δεσπόζουσα επιλογή μεταξύ των μορφωμάτων έγκειται στο «ουσιαστικό»: ανάπτυξη στο ένα, αειφορία στο άλλο. Αμφότερα συνοδεύονται από ένα επιθετικό προσδιορισμό: «βιώσιμη» στο ένα, «αναπτυξιακή» στο άλλο. Ο τεχνικός νομικός όρος «βιώσιμη ανάπτυξη» απουσιάζει από το Σύνταγμα, αλλά έντονα υποστηρίζεται ότι ενυπάρχει σε αυτό. Ωστόσο, συναντάται (ενδεικτικά) στο άρθρο 1 ν. 998/1979, όπου υπό τον παράτιτλο «Σκοπός», ορίζεται ότι: «…ο προσδιορισμός κατά περίπτωση των όρων και προϋποθέσεων υπό τις οποίες οι προστατευτέες εκτάσεις μπορεί στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης να μεταβάλουν την κατά προορισμό χρήση τους ή να εξυπηρετούν και άλλες χρήσεις, για λόγους επιβαλλόμενους από το δημόσιο συμφέρον». Εδώ ο όρος «βιώσιμη ανάπτυξη» αντιτίθεται προφανώς στον καθορισμό «…των συγκεκριμένων μέτρων προστασίας για τη διατήρηση, ανάπτυξη και βελτίωση των δασών, των δασικών εκτάσεων και των δημοσίων χορτολιβαδικών και βραχωδών εκτάσεων, σύμφωνα με την αρχή της αειφορίας…»∙ αμφότερα είναι αποσπάσματα από το κείμενο του άρθρου 1 ν. 998/1979. |
| 2 | Εντατικότατη είναι και η παρουσία της νομολογίας, όπου κυριαρχούν ποικίλες παράμετροι (παλαιότερες αλλά και νέες), που εδράζονται ποικιλοτρόπως στα παραπάνω άρθρα και προσφέρουν νέες διαστάσεις στη διαπλαστική παρουσία και συμβολή της. |
| 3 | Στην προσπάθεια που καταβάλαμε να διαμορφώσουμε κατά το δυνατό μια πλήρη εικόνα στο πεδίο της νομολογίας σε σχέση με τους όρους «ανάπτυξη» και «αειφορία» εντοπίσαμε πάνω από εκατό λήμματα σε πολλές δικαστικές αποφάσεις (ενδεικτικά σε δεκαπέντε αποφάσεις της ΟλΣτΕ), τα οποία παρέχουν μια ενδεικτική εικόνα της υπάρχουσας ομιχλώδους καταστάσεως. Τα λήμματα αυτά θα δημοσιοποιηθούν σε επόμενη σχετική μελέτη. Κατά περίπτωση θα δοθεί στη συνέχεια η ευκαιρία να προστρέξουμε σε ορισμένους από τους όρους αυτούς. |
| 4 | Ένα σημαντικό σημείο αναφοράς είναι ο εντοπισμός (ενδεικτικά) του όρου «βιώσιμη ανάπτυξη» σε νομοθετήματα: Άρθρο 106, παρ. 1, Συντ: «…οικονομική ανάπτυξη όλων των τομέων της οικονομίας…», αλλά και σε νόμους (ενδεικτικά: 4269/2014, 4280/2014, 4447/2016, 4685/2020 (άρθρο 27, παρ. 6), 4875/2021 (άρθρο 8), 4949/2022 (άρθρο 8).
Ένα άλλο σημείο αναφοράς – τη φορά αυτή για «αναπτυξιακή αειφορία» – σε άλλα νομοθετήματα: Ν. 4685/2020, άρθρο 27, παρ. 6. Ν. 4823/2021, άρθρο 18. Ν. 4957/2022, άρθρο 228: «Σχέδιο αειφόρου ανάπτυξης». Από τα παραπάνω σχηματίζεται μια πρώτη εντύπωση για την προσέγγιση της νομοθεσίας ως βάσης αναγνώσεως των βιοτικών σχέσεων, με επίκεντρο τις κτηματολογικές δασικές σχέσεις (Παπαστερίου, Αλφάβητος, Κ 178). |
| 5 | Ένα από τα σημαντικά σημεία συμβολής της νομολογίας είναι η προσφυγή στους όρους: «χωροταξικά σχέδια», «ολοκληρωμένα χωροταξικά σχέδια», «χωροταξική αναδιάρθρωση», «χωροταξική ανάπτυξη», «χωρική ταυτότητα», «χωροταξικός σχεδιασμός» και «ορθολογικός χωροταξικός σχεδιασμός» (βλ. σχετικά Αλφάβητο Χ 42-44). Η προσφυγή αυτή συνέχεται, μεταξύ άλλων, με τη «βιώσιμη ανάπτυξη» και τη «βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη» αλλά – ως μη αναμενόμενο – και με το «αειφόρο φυσικό περιβάλλον». Σε σχέση με όλα αυτά τα σημεία συμβολής ιδιαίτερα σημαντική είναι η μελέτη του Ντουχάνη, Οι συνταγµατικές επιταγές της προστασίας του περιβάλλοντος και της ανάπτυξης στη νοµολογία του Συµβουλίου της Επικρατείας, ΔιΔικ 2/2021 σ. 189-199. Η προσφυγή στην παραπάνω μελέτη είναι όχι μόνο πολύ χρήσιμη αλλά και αναγκαία για να αντιληφθούμε πολλές από τις θέσεις στις οποίες κατέληξε η ΟλΣτΕ 1364/2021. Με τις θέσεις αυτές της ΟλΣτΕ σχετίζεται και η μελέτη του γράφοντος υπό τον τίτλο «Σκέψη 19 της ΟλΣτΕ 1364/2021» (σε ΔιΔικ Χ/2022, σ. ΧΧΧΧ επ.), υπό δημοσίευση. |
| 6 | Παραπέρα, ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης έχει στη διάθεσή του τη μονογραφία (διδακτορική διατριβή) του Μ. Παπαγεωργίου, Η Προστασία του Περιβάλλοντος και η Οικονομική Ελευθερία: Από τη σύγκρουση συμφερόντων στη Βιώσιμη Ανάπτυξη, 2022, ο οποίος διατρέχει πολλά από τα επίκαιρα και καίρια ζητήματα που επικεντρώνονται στη «βιώσιμη ανάπτυξη». |
| 7 | Από τη σύνθεση όλων των παραπάνω θέσεων συνάγεται ότι διανύουμε μια περίοδο προσαρμογής, ενατενίσεων και παραπέρα νομοθετικών και νομολογιακών θέσεων, ακόμη και συμβολών της θεωρίας, με αντικείμενο την αειφορία και την ανάπτυξη. |
| 8 | Είναι εφικτό να δοθούν απαντήσεις σε σχέση με τη «βιώσιμη ανάπτυξη»; Λέγεται ότι για να υπάρχει σωστή απάντηση, πρέπει η ερώτηση να είναι σωστή(!). Αν δεχθούμε ότι η ερώτηση δεν είναι σωστή, μπορεί η ερώτηση αυτή να αντικατασταθεί με μία άλλη, τη φορά αυτή σωστή; Αλλά και αυτή η δεύτερη ερώτηση μήπως δεν είναι σωστή; |
| 9 | Βιοτικές σχέσεις υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρξουν. Το ίδιο ισχύει και για τις βιοτικές σχέσεις στα πεδία του Κτηματολογικού Δασικού Δικαίου. Στα πεδία αυτά πρωτοστατεί τα τελευταία χρόνια σε έντονο βαθμό η «βιώσιμη ανάπτυξη», που καλύπτει κατά περίπτωση ένα τόσο ευρύ πεδίο βιοτικών σχέσεων, ώστε να πρέπει να συνδυάζεται με τις ειδικές συνθήκες της συγκεκριμένης περιπτώσεως.
Σε σχέση με αυτήν την πολύπτυχη «βιώσιμη ανάπτυξη» επιλέγουμε τις ακόλουθες παρατηρήσεις: |
| 10 | i. Γνωρίζουμε από τη γραμματική ότι τα ουσιαστικά διαφέρουν από τα επίθετα. Και τα δύο ως μέρη του λόγου. Η επιλογή του ουσιαστικού είναι πρωταρχικής σημασίας. Στην περίπτωσή μας (βιώσιμη ανάπτυξη) το ουσιαστικό είναι η «ανάπτυξη». Σε αυτήν, από άποψη ουσίας, πέφτει το κυρίαρχο βάρος. Πρώτα ενδιαφέρει η «ανάπτυξη». Από αυτό το σημείο και πέρα επιδιώκεται ως σκοπός το βιώσιμο της αναπτύξεως (αλλιώς, ως μη επιλεγέν ουσιαστικό η βιωσιμότητα), με κατάληξη τη «βιώσιμη ανάπτυξη». |
| 11 | ii. Πρόκειται για ένα τεχνικό νομικό όρο ποικίλου περιεχομένου (η «βιώσιμη ανάπτυξη»), πολυδιάστατο και πολύμορφο, με σύμφυτο χαρακτηριστικό ότι διαθέτει περιεχόμενο, που διαφέρει από περίπτωση σε περίπτωση. Ένα τέτοιο περιεχόμενο διέπεται από αβεβαιότητα. Παραδείγματα:
Ειδική απάντηση: Εάν τα χωροταξικά σχέδια εντάσσονται στη «βιώσιμη ανάπτυξη», τότε αυτή η «βιώσιμη ανάπτυξη» εμπεριέχει κίβδηλα στοιχεία (κίβδος σημαίνει σκουριά), δηλαδή στοιχεία που δεν ανταποκρίνονται στην αλήθεια ή ακόμη στοιχεία που παρουσιάζονται ως αληθινά ενώ δεν είναι, λόγω ανακρίβειας, ελλείψεως πληρότητας ή ασάφειας. |
| 12 | Αν απομακρυνθούμε από τα πεδία που καταλαμβάνει η «βιώσιμη ανάπτυξη», προστρέχουμε σε ένα άλλο «ουσιαστικό», την «αειφορία». Μεταξύ άλλων, την αειφορία συναντούμε ως αρχή της αειφορίας, με ρητή αναφορά στο άρθρο 24, παρ. 1, εδ. β΄, Συντ. Επομένως ως νομικός τεχνικός όρος η «αειφορία» είναι συνταγματικά κατοχυρωμένος. |
| 13 | Ο ίδιος τεχνικός νομικός όρος της «αειφορίας» συναντάται ποικιλοτρόπως στη νομολογία:
|
| 14 | Από την παραπάνω συνοπτική περιήγηση οδηγούμαστε στις ακόλουθες κατευθύνσεις:
|
| 15 | Η απονεμόμενη πρωτοκαθεδρία στην «ανάπτυξη»- στο πλαίσιο της «βιώσιμης αναπτύξεως» – είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. Η ανάπτυξη, όταν περιορίζεται στο παρόν ή ακόμη σπανιότερα όταν κατευθύνεται μόνο στο άμεσο μέλλον, θέτει σε μεγάλη δοκιμασία την αειφορία. Η ανάπτυξη του τώρα έχει νόημα, όταν εξασφαλίζει την ανάπτυξη των επόμενων γενιών, δηλαδή την ανάπτυξη για τα παιδιά μας. Με αυτά καταλήγουμε στην αναπτυξιακή αειφορία. Την αειφορία ως ουσιαστικό, που μπορεί να την συνδυάσουμε με την ανάπτυξη, ως «αναπτυξιακή αειφορία». Συνάφεια ουσιαστικού (αειφορίας) με επιθετικό προσδιορισμό (αναπτυξιακή).. |
| 16 | Πολιτειακή και πολιτική ηγεσία της Χώρας μας τιμούν τον «Άγνωστο Στρατιώτη». Αυτός ο άγνωστος Έλληνας θυσίασε το «τώρα» του για τα παιδιά του. Έδωσε τη ζωή του για τις επόμενες γενιές. Η αειφορία εμπεριέχει θυσίες για το παρόν για την εξασφάλιση του μέλλοντος. Όσο η αειφορία αυτή περιέχει (και) στοιχεία αναπτύξεως, τότε προσεγγίζουμε την «αναπτυξιακή αειφορία». |
Δημοσιεύτηκε στο dasarxeio.com | 09.09.2022
Related
ΚατηγορίεςΑπόψεις
Tags: Άρθρο 24 του Συντάγματος, Αειφόρος ανάπτυξη, Αειφορία, Βιώσιμη ανάπτυξη, Δημήτριος Η. Παπαστερίου, Χωροταξικός σχεδιασμός
Αφήστε μια απάντηση