Με βάση το σημερινό πλαίσιο, ανεπίλυτο ή τουλάχιστον δυσεπίλυτο φαντάζει το πρόβλημα της ανεύθυνης κτηνοτροφίας και βέβαια της ανεξέλεγκτης και ανεπιτήρητης βόσκησης στο νησί μας.
Για μια ακόμα φορά επανερχόμαστε στο θέμα της ανεύθυνης κτηνοτροφικής δραστηριότητας στο νησί και ιδιαίτερα αυτής των αιγοπροβάτων. Ο κόμπος έχει φτάσει πια στο χτένι αφού το περιβάλλον υποβαθμίζεται συστηματικά και τα κρούσματα ακόμα και με ανθρώπινα θύματα είναι συχνότατα και απ’ ότι φαίνεται θα εξακολουθήσουν να είναι έτσι και το επόμενο χρονικό διάστημα.
Τα Οικολογικά Ροδιακά θέλησαν να ερευνήσουν σε βάθος το πρόβλημα της βόσκησης των αιγοπροβάτων και να δούμε ακόμα πιο πέρα από την ανεξέλικτη βόσκηση. Θελήσαμε να δούμε τι είδους κτηνοτροφία έχουμε στη Ρόδο και αν αυτή αποδίδει κάτι περισσότερο από επιδοτήσεις από τον Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε. (Οργανισμός Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων).
Τα αποτελέσματα ήταν μάλλον αποκαρδιωτικά αφού βρεθήκαμε μπροστά σε ένα απίστευτο αλαλούμ αρμοδιοτήτων και σε μια χαώδη και συγκεχυμένη εικόνα η οποία βέβαια ευνοεί εκείνους που θέλουν να λέγονται κτηνοτρόφοι χωρίς να είναι πραγματικά. Χωρίς δηλαδή να έχουμε πραγματική παραγωγή κρέατος, γάλακτος, τυριού και μαλλιού. Κατά τα άλλα προσπαθούμε να φτιάξουμε καλάθια στο Ν. Αιγαίο χωρίς να ξέρουμε ποια είναι τα τοπικά προϊόντα που θα βάλουμε μέσα.
Ασυμφωνία Στοιχείων
Οι τρεις φορείς που εμπλέκονται περισσότερο στο ζήτημα είναι η Κτηνιατρική Υπηρεσία που τηρεί μητρώο των ζώων σύμφωνα με δηλώσεις των ίδιων των ιδιοκτητών (!) κάθε Δεκέμβρη, ο ΟΠΕΚΕΠΕ που χορηγεί τις επιδοτήσεις με τα δικά του κριτήρια και ο Δήμος που εγκρίνει τη χορήγηση δικαιώματος βοσκής και καθορίζει τους βοσκήσιμους τόπους. Περιττό να σας πούμε ότι δεν υπάρχει καμία συνεργασία και σχέση των στοιχείων των τριών φορέων. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι στην κτηνιατρική υπηρεσία για το 2012 είχαν δηλωθεί 50.366 αιγοπρόβατα ενώ ο ΟΠΕΚΕΠΕ έδωσε επιδοτήσεις για 45.099 ζώα και ο Δήμος έδωσε για το 2013 δικαιώματα βοσκής για 41.098 ζώα.
Το πιο περίεργο όμως είναι ότι σε ορισμένες περιοχές έχουν δηλωθεί στην κτηνιατρική υπηρεσία αριθμός ζώων πολύ μικρότερος από αυτά που επιδοτούνται. Χαρακτηριστικά στον Αρχάγγελο έχουν δηλωθεί 5.544 ζώα στο μητρώο της κτηνιατρικής υπηρεσίας ενώ επιδοτούνται από τον ΟΠΕΚΕΠΕ 7.243 ζώα δηλαδή 1.699 περισσότερα. Το ίδιο συμβαίνει και σε πολλές άλλες περιοχές. Διαφορές φυσικά παρατηρούνται και στον αριθμό των εκτροφέων που δηλώνονται και στις τρεις υπηρεσίες.
Μια εξήγηση, όχι ιδιαίτερα πειστική κατά την άποψή μας, είναι ότι ο ΟΠΕΚΕΠΕ χρησιμοποιεί το ιστορικό μοντέλο για τις επιδοτήσεις, δηλαδή παίρνει ως βάση όσους είχαν δικαιώματα την περίοδο 2000 – 2003 και δίνει επιδοτήσεις ασχέτως των αυξομειώσεων μέχρι σήμερα. Αυτό βέβαια σημαίνει ότι οι νέοι κτηνοτρόφοι μετά το 2003 είναι δύσκολο να επιδοτηθούν, ενώ αντίθετα αν κάποιοι δεν έχουν πλέον ζώα συνεχίζουν να λαμβάνουν ακόμα επιδοτήσεις.
Αριθμός Αιγοπροβάτων: Άγνωστος
Κανείς δε γνωρίζει ακόμα και κατά προσέγγιση πόσα είναι τα συνολικά αιγοπρόβατα πάνω σ’ αυτό το νησί. Κατά τη Κτηνιατρική Υπηρεσία υπάρχουν επίσημα 50.366 ζώα όπως λέμε παραπάνω αλλά εκτιμάται ότι αυτός ο αριθμός μπορεί να φτάνει μέχρι τις 85.000 λόγω του ζωικού κεφαλαίου που δε δηλώνεται στην υπηρεσία. Ο ΟΠΕΚΕΠΕ όπως προαναφέρουμε έχει άλλα στοιχεία, ο Δήμος τα δικά του ενώ ο Αντιπεριφερειάρχης Α. Χατζηιωάννου εκτιμά ότι ο αριθμός των αιγοπροβάτων μπορεί να φτάνει και τα 120.000 (!!!)
Βοσκότοποι: Εική και ως έτυχε
Ο ορισμός των βοσκοτόπων από το Δήμο γίνεται με ένα πολύ ερασιτεχνικό τρόπο αφού απλά ονομάζεται η περιοχή και σε λίγες περιπτώσεις η έκταση. Για παράδειγμα στην περιοχή Σαλάκου ορίζονται όλες οι δασικές περιοχές στους πρόποδες του Προφήτη Ηλία γαιών Σαλάκου, και όλες οι δασικές περιοχές στην ευρύτερη περιοχή της Αρχαίας Καμείρου γαιών Σαλάκου εξαιρουμένων των γεωργικών, αναδασωτέων περιοχών και της τουριστικής ζώνης Αρχαίας Καμείρου. Εννοείται ότι δεν υπάρχει κανένας χάρτης που να συνοδεύει την απόφαση του Δήμου ώστε να οριοθετούνται αυστηρά οι εν λόγω περιοχές. Ακόμα και έτσι όμως οι έχοντες δικαιώματα βοσκής στις περιοχές αυτές δεν ελέγχονται πραγματικά εάν περιορίζονται σε αυτές ή χρησιμοποιούν άλλες απαγορευμένες, πράγμα που βέβαια σχεδόν πάντα γίνεται.
Η φετινή απόφαση του Δήμου Ρόδου για τα δικαιώματα βοσκής κάνει αναφορά στη «Μελέτη βοσκοϊκανότητας για τη Νήσο Ρόδο» που εκπονήθηκε το 2007 από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και από την οποία προκύπτει ότι οι βοσκότοποι για όλο το νησί ανέρχονται σε 687.795,2 στρέμματα. Στην απόφαση αναγνωρίζεται βέβαια ότι στις εκτάσεις αυτές συμπεριλαμβάνονται και οι ιδιωτικές και δασικές εκτάσεις καθώς και καμένα δάση οπότε και δεν μπορεί να είναι αξιόπιστη.
Επομένως ο Δήμος χρησιμοποιεί τα στοιχεία της Απογραφής Γεωργίας – Κτηνοτροφίας από την Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία (ΕΣΥΕ) περιόδου 1999/2000 όπου εμφανίζονται 196.900 στρέμματα. Και εδώ φυσικά δε λαμβάνονται οι καμένες έκτοτε περιοχές και οι αλλαγές στους πολεοδομικούς ιστούς και η εκτός σχεδίου δόμηση κατοικιών και ξενοδοχείων την τελευταία δωδεκαετία. Εμάς πάντως αυτά μας φαίνονται λίγο Greek Statistics.
Μελέτες βοσκοϊκανότητας και υπερβόσκηση
Βοσκοϊκανότητα είναι ο αριθμός των ζώων που μπορούν να βοσκήσουν και να αποδώσουν το μέγιστο δυνατό σ’ ένα βοσκότοπο μακροπρόθεσμα (περίπου 30 έτη), χωρίς αυτός να ζημιωθεί. Τέτοια επίσημη μελέτη δε φαίνεται να υπάρχει για το νησί μας ούτε στο σύνολό του ούτε για επιμέρους Δημοτικές Ενότητες. Αναφερόμαστε παραπάνω στη μελέτη του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών που δε φαίνεται να είναι αξιόπιστη ενώ παλαιότερα είχε γίνει μια προσπάθεια από τους Κ. Βούλγαρη και Ν. Θεοδωρίδη να προσεγγιστεί το θέμα, εισήγηση που παρουσιάστηκε στο ΙΔ’ Πολιτιστικό Συμπόσιο Δωδεκανήσου στη Χάλκη από 6 έως 8 Ιουλίου 2005 και από την οποία φαίνεται ότι υπάρχει υπερβόσκηση τουλάχιστον δυο φορές περισσότερο από αυτό που αντέχει το νησί.
Επομένως χωρίς να ξέρουμε τον αριθμό των ζώων, χωρίς να υπάρχουν και να ελέγχονται συγκεκριμένες εκτάσεις για βόσκηση είναι δύσκολο να αποφανθούμε εάν πραγματικά το νησί μας είναι σε θέση να έχει μια αποδοτική κτηνοτροφική δραστηριότητα όταν μάλιστα αυτή γίνεται και με ανεύθυνο τρόπο.
Η καταστροφή του περιβάλλοντος και ο κίνδυνος απώλειας ανθρώπινων ζωών.
Οι καταστροφικές συνέπειες της ανεξέλεγκτης βόσκησης είναι πιο παραπάνω από ορατές όπως είναι και ο κίνδυνος απώλειας ανθρώπινων ζωών ανά πάσα στιγμή. Είναι δε απορίας άξιο πώς δικαστικές και πολιτικές αρχές σφυρίζουν αδιάφορα μπροστά σε αυτά τα φαινόμενα και δε λαμβάνουν αποφασιστικά και κυρίως αποτελεσματικά μέτρα σε βάθος χρόνου. Σύμφωνα με το εδ. 2, άρθ. 17 του Ν. 4056/2012 ‘Ρυθμίσεις για την κτηνοτροφία και τις κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις και άλλες διατάξεις’ (ΦΕΚ 52Α/12-03-2012), πλέον οι Δήμοι της χώρας υποχρεούνται να μεριμνούν για την περισυλλογή, μεταφορά, φύλαξη, διατροφή και διατήρηση των ανεπιτήρητων ζώων, μέχρι την εκποίηση, σφαγή ή επιστροφή τους στον ιδιοκτήτη.
Ως ανεπιτήρητο παραγωγικό ζώο ορίζεται το βοοειδές ή προβατοειδές ή αιγοειδές που βρίσκεται εκτός της κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης του ιδιοκτήτη του, άνευ επιτήρησης και φέρει ή δεν φέρει σήμανση (ενώτιο δηλαδή). Οι δήμοι της χώρας επιβάλλουν και τα ανάλογα πρόστιμα που ανέρχονται σε 50 ευρώ ανά αιγοπρόβατο και 150 ανά βοοειδές. Όμως με την υπάρχουσα οικονομική κατάσταση στο δήμο αλλά και την ατολμία και απροθυμία της δημοτικής αρχής να συγκρουστεί με συμφέροντα, δύσκολα θα ανταπεξέλθει ο Δήμος Ρόδου σε ένα τέτοιο εγχείρημα. Έχουν γίνει βέβαια κάποια δειλά βήματα, όπως το να ιδρυθεί κτηνοτροφική εκμετάλλευση, όμως απομένει να δούμε πόσο θα προχωρήσει αυτή η προσπάθεια.
Εδώ υπάρχουν πάντως δύο ερωτήματα. Πρώτον, είναι ικανός ο Δήμος Ρόδου να προχωρήσει μόνος του χωρίς τη συνεργασία και άλλων φορέων όπως της Περιφέρειας; Σε δύο έγγραφά του ο Αντιπεριφερειάρχης Α. Χατζηιωάννου (1/3 και 4/4 του 2013) ζητάει τη συνεργασία του Δήμου και της Δ/νσης Δασών Δωδεκανήσου για πιο συντονισμένες προσπάθειες, όμως ο πρώτος δεν μπήκε καν στον κόπο να απαντήσει. Μπαίνει λοιπόν για άλλη μια φορά το θέμα συνεργασίας των φορέων και ειδικά του 1ου και 2ου βαθμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης που βρίσκονται όπως όλα δείχνουν στα μαχαίρια.
Το δεύτερο ερώτημα είναι εάν είναι σωστό να στρεφόμαστε εναντίον των ανεπιτήρητων ζώων που είναι χιλιάδες και βέβαια δεν έχουν επίγνωση των καταστροφών που προκαλούν, και όχι εναντίον των ιδιοκτητών τους που τους γνωρίζουμε σε πολλές περιπτώσεις (είτε από μαρτυρίες είτε πιο επίσημα από τον αριθμό της σήμανσης που φέρουν τα ζώα). Θεωρούμε ότι το πιο πρόσφορο μέτρο είναι να στραφεί ο Δήμος εναντίον των ιδιοκτητών ενώπιον των ποινικών αλλά κυρίως των αστικών δικαστηρίων ζητώντας αποζημιώσεις ειδικά για τις περιπτώσεις όπου το περιβάλλον βλάπτεται σοβαρά και μάλιστα σε προστατευόμενες περιοχές (NATURA) και περιοχές ιδιοκτησίας του δήμου η Κοιλάδα των Πεταλούδων.
Ένα νέο μοντέλο απαιτείται
Είναι φανερό ότι για να υπάρξει κτηνοτροφική παραγωγή στο νησί αλλά και σε ολόκληρο το Ν. Αιγαίο, για να υπάρξουν καλής ποιότητας και επαρκή τοπικά κτηνοτροφικά προϊόντα για τους νησιώτες αλλά και τα εκατομμύρια επισκεπτών αλλά και για να προστατευτεί το περιβάλλον, ένα νέο μοντέλο απαιτείται.
Οι συνολικές αρμοδιότητες του κτηνοτροφικού τομέα πρέπει να περιέλθουν στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης με σοβαρό και υπεύθυνο τρόπο, πρέπει να θεσμοθετηθούν ελάχιστες προδιαγραφές για τη χορήγηση επιδοτήσεων ώστε να ενθαρρυνθεί η βιώσιμη περιβαλλοντικά και υπεύθυνη κτηνοτροφία και κτηνοτρόφοι. Από την άλλη πλευρά πρέπει να εκπονηθούν σοβαρές μελέτες βοσκοϊκανότητας και να ενταχθεί ο καθορισμός των βοσκήσιμων τόπων σε ένα ευρύτερο Γενικό Χωροταξικό Σχέδιο του νησιού. Εν τέλει αυτό που επιβάλλεται είναι η δημιουργία πραγματικής παραγωγικής κτηνοτροφίας και όχι βιομηχανίας επιδοτήσεων.
Στην κατεύθυνση αυτή πρέπει να κινηθούν οι προτάσεις της Περιφέρειας για τη διαμόρφωση της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ). Οι πρώτες προτάσεις έχουν ήδη κατατεθεί στον Σπ. Δανέλλη, εκπρόσωπο της Ελλάδας στην ConAgri και σε τρεις καθηγητές του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών που είναι σύμβουλοι του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης καθώς και στον κ. Κορασίδη ΓΓ του ίδιου Υπουργείου. Να ευχηθούμε και οι τελικές προτάσεις να κινούνται σε αυτή την κατεύθυνση, της βιώσιμης δηλαδή κτηνοτροφίας.
ΚατηγορίεςΚτηνοτροφία - Βοσκότοποι
Η Αγροφυλακή δεν καταργήθηκε ενσωματώθηκε στην Δασική Υπηρεσία και δεν άλλαξε τίποτα σε αυτά που πρόσεφερε στην κτηνοτροφία και σε θέματα γύρω από αυτήν
Η Αγροφυλακή με τα όποια προβλήματα που είχε έδινε κάποιες λύσεις
κάποιοι δεν την ήθελαν την απαξίωσαν και την κατήργησαν τώρα ας χορτάσουν προτάσεις όλοι αρμόδιοι και αναρμόδιοι