Κοντά στα Χριστούγεννα, ανέκαθεν οι διάφοροι λαοί γιόρταζαν το χειμερινό ηλιοστάσιο (21-22 Δεκεμβρίου) και τη γιορτή του ‘’τέλους των μεγάλων χειμωνιάτικων νυχτών’’. Έτσι, διακοσμούσαν με πράσινες γιορτινές γιρλάντες τα σπίτια τους, συμβολίζοντας την ελπίδα και την προσμονή της Άνοιξης, όπου ο κάθε τόπος θα πρασινίσει και πάλι από τον παγωμένο χειμερινό του “ύπνο”. Η προέλευση των διακοσμήσεων αυτών φαίνεται να συνδέεται και με τους Δρυΐδες. Οι Δρυΐδες αποτελούσαν την ιερατική τάξη στη Βρετανία, Ιρλανδία και Γαλατία και πιθανόν σε άλλα μέρη της Κελτικής δυτικής Ευρώπης κατά την Εποχή του Σιδήρου. Σύμφωνα, λοιπόν με το θρύλο, οι Δρυϊδες διακοσμούσαν τις καλύβες τους με αειθαλή κλαδιά δέντρων, κατά τη διάρκεια του χειμώνα, για να τα χρησιμοποιούν σαν κατοικία τους τα πνεύματα του δάσους.
Επίσης, λέγεται ότι οι αυτές διακοσμήσεις προέρχονται από ένα έθιμο των Ρωμαίων, οι οποίοι συνήθιζαν να στέλνουν κλαδιά δέντρων μαζί με άλλα δώρα στους φίλους τους, κατά τη διάρκεια του εορτασμού της ‘’Σατουρνάλια’’ (Saturnalia). Ήταν γιορτή των Ρωμαίων αφιερωμένη στο θεό Σατούρνο, ο οποίος αντιστοιχεί στον ελληνικό θεό Κρόνο. Πραγματοποιούταν κατά τους χειμερινούς μήνες κατά την περίοδο του χειμερινού ηλιοστασίου, συνήθως στις 17 Δεκεμβρίου, αλλά αργότερα η γιορτή κρατούσε έως και μια βδομάδα, μέχρι τις 23 Δεκεμβρίου. Πολύ αργότερα το έθιμο των τότε γιορτινών διακοσμήσεων προσαρμόστηκε στα Χριστιανικά δεδομένα και έτσι έφτασε μέχρι τις μέρες μας.
Η πολύ παλιά αυτή γιορτινή συνήθεια προσαρμόστηκε στις γιορτινές διακοσμήσεις για τα Χριστούγεννα και για την Πρωτοχρονιά, χρησιμοποιώντας μεταξύ άλλων κλαδιά από το “Γκί” και το “Ού” Στην χώρα μας με την ονομασία “Γκι” συνήθως χαρακτηρίζουμε όλα τα διακοσμητικά κλαδιά θάμνων και δέντρων (κουμαριά, αγριοκουμαριά, λαγομηλιά-ρούσκος και άλλα) που περιέχουν χρωματιστούς καρπούς και χρησιμοποιούνται στη χριστουγεννιάτικη διακόσμηση. Στην πραγματικότητα, όμως το διακοσμητικό φυτό “Γκί” (επιστημονική ονομασία Viscum album) είναι ο γνωστός και ως “Ιξός”. Αντίθετα, το “Ού” (επιστημονική ονομασία Ilex aquifolium) είναι γνωστό και με την λαϊκή ονομασία “Αρκουδοπούρναρο”, με τους σφαιρικούς κόκκινους καρπούς του.
Ωστόσο, είναι καλό να θυμόμαστε ότι ο στολισμός αυτός των γιορτινών ημερών μας γυρίζει πολλούς αιώνες πίσω, καθώς προέρχεται από ένα πανάρχαιο έθιμο διαδεδομένο σε όλους σχεδόν τους λαούς – χιλιάδες χρόνια πριν τη γέννηση του Χριστού.
Το Ού (στη γαλλική γλώσσα Houx), είναι γνωστό και με την λαϊκή ονομασία αρκουδοπούρναρο, και έχει σφαιρικούς κόκκινους καρπούς. Είναι ένα πολύ αρχαίο “είδος” πουρναριού που κατάγεται από δυτική και νότια Ευρώπη, ΒΔ Αφρική και την νοτιοδυτική Ασία. Κατέλαβε σχεδόν όλη την Ευρώπη, όταν η Ευρώπη είχε ένα πιο υγρό και θερμότερο κλίμα, πολύ πριν τους παγετώνες. Μετά την παγετώδη περίοδο, το κλίμα της Ευρώπης έγινε πιο ασταθές και εποχιακά, με ζεστά και ξηρά καλοκαίρια και πιο κρύο χειμώνα. Αυτό το φυτό κατάφερε να προσαρμοστεί στο νέο αυτό κλίμα και ψυχρό περιβάλλον. Ο βιότοπος του είναι πέρα από υγρές περιοχές της Μεσογείου, οι εύκρατες περιοχές του Ατλαντικού, της Ευρώπης και της Βόρειας Αφρικής.
Το αρκουδοπούρναρο (Ilex Aquifolium)
Εξάλλου, ένας παλιός μύθος λέει ότι φύτρωσε για πρώτη φορά στις πατημασιές του Χριστού, όταν αυτός βάδιζε στη γη και τα αγκαθωτά φύλλα του αλλά και οι κόκκινοι καρποί του, συμβολίζουν τα μαρτύρια του Σωτήρα, λόγος για τον οποίο λέγεται και το ‘’αγκάθι του Χριστού’’ σε πολλές γλώσσες της Βόρειας Ευρώπης. Πιθανότητα η σχέση με αυτούς τους μύθους ήταν ο λόγος που ονομάστηκε το “Άγιο Δέντρο”, όπως αναφέρεται από τους παλιότερους συγγραφείς. Ο Πλίνιος το περιγράφει ως δέντρο με ακανθώδη φύλλα, και αναφέρει ότι αν φυτευτεί κοντά σε ένα σπίτι ή αγρόκτημα, διώχνει μακριά το κακό, προστατεύει από τους κεραυνούς και τη μαγεία, και ότι τα λουλούδια του κάνουν το νερό να παγώνει. Εξάλλου, αν πετάξεις και το ξύλο του, σε οποιοδήποτε ζώο ακόμα και χωρίς να το αγγίξει, έχει την ιδιότητα να κάνει τα ζώα να γυρίσουν πίσω και να ξαπλώσουν δίπλα σου.
Το Γκί, (στη γαλλική γλώσσα Gui) ή Ιξός, είναι φυτό με σαρκώδη-δερματώδη φύλλα και διαφανείς έως ανοιχτόφαιους μικρούς στρογγυλούς καρπούς. Φυτρώνει πάνω στα έλατα, τα πεύκα , τις βαλανιδιές και σε άλλα δένδρα του δάσους. Είναι το φυτό που οι παλαιοί έπαιρναν από τους καρπούς του την κολλώδη ουσία και αναμειγνύοντας την με μέλι, έφτιαχναν τις (ιξό)βεργες ή ξόβεργες για να παγιδεύουν μικρά ωδικά πουλιά.
Ο ιξός (Viscum album)
Σύμφωνα με τη μυθολογία, ήταν το μαγικό φυτό με το οποίο η Περσεφόνη άνοιξε τις πόρτες του κάτω κόσμου. Αυτό το φυτό, που το είχαν περιγράψει οι αρχαίοι έλληνες με μεγάλη ακρίβεια, είναι το μαγικό βοτάνι των Γαλατών Δρυίδων (βλέπε στα κόμικς Αστερίξ) που “το έκοβαν με χρυσό δρεπάνι και παρασκεύαζαν το μαγικό τους φίλτρο ή ανατάραζαν τα νερά της ιερής δεξαμενής”. Είναι το αγαπημένο βότανο των μαγισσών του μεσαίωνα για τα ξόρκια τους. Είναι το μαγικό κλωνάρι των ερωτευμένων, που θεωρούν ότι αν φιληθούν κάτω από τα κλαδιά του, θα είναι για πάντα μαζί και αγαπημένοι.
Οι παραδόσεις με το φιλί κάτω από τον ιξό προέρχονται από το Ρωμαϊκό εορτασμό της Saturnalia. Τότε πιστευόταν ότι το φιλί κάτω από τον Ιξό προήγαγε τη γονιμότητα. Σε πολλούς άλλους πολιτισμούς, όπως οι Κέλτες και οι Σκανδιναβοί, πίστευαν ότι ο Ιξός είχε μαγικές ιδιότητες. Αλλού , το κρεμάνε στις πόρτες των σπιτιών τους για να φέρει καλοτυχία και να διώχνει τη γρουσουζιά. Αναφέρεται σε αρχαία κείμενα Ιατρών και Βοτανολόγων της αρχαιότητας (Γαληνός, Διοσκουρίδης, Θεόφραστος, Παράκελσος, Πλίνιος), ως θαυματουργό φάρμακο κατά της επιληψίας, σαν υποτασικό, αγγειοδιασταλτικό, για θεραπεία αποστημάτων, και ένα σωρό άλλες ασθένειες και παθήσεις.
Το φυτό αυτό ξέρουμε σήμερα ότι είναι τοξικό και μεταξύ άλλων περιέχει ουσίες όπως βισκόλες Α και Β, βισκοτοξίνη, γλυκοσίδια της σαπωνίνης, δεψίνες κλπ. Ο Ιξός, ζεί, αναπτύσσεται και πολλαπλασιάζεται, πάνω σε δένδρα του δάσους. Είναι ημι-παράσιτο φυτό. Οι ρίζες του δεν βρίσκονται στο έδαφος, όπως των υπολοίπων φυτών, αλλά χώνονται μέσα στο ξυλώδη ιστό των κλαδιών του δένδρου, πάνω στο οποίο παρασιτεί, απομυζώντας μέρος των απαραίτητων συστατικών που χρειάζεται, από τα αγγεία του «ξενιστή» του, χωρίς να του προκαλεί ιδιαίτερο πρόβλημα. Το γκί δεν είναι ούτε φυλλοβόλο, ούτε αειθαλές φυτό. Συμπεριφέρεται ανάλογα με το είδος του δένδρου πάνω στο οποίο παρασιτεί, ρίχνοντας τα φύλλα του όταν φύεται πάνω σε φυλλοβόλους ξενιστές ή διατηρώντας τα στους αειθαλείς.
Κάτι που πιθανότατα προσέθετε στην γοητεία και το μυστήριο του φυτού είναι ο τρόπος εξάπλωσης/πολλαπλασιασμού του. Οι σπόροι του, περιβάλλονται από μία κολλώδη ουσία και για να φυτρώσουν πρέπει πρώτα να περάσουν από το πεπτικό σύστημα κάποιων από τα ελάχιστα πουλιά που τους τρώνε, όπως η ‘’γερακότσιχλα’’ (Turdus viscivorus) . Ο σπόρος δεν καταστρέφεται μέσα στο στομάχι του πουλιού. Αντίθετα, ένζυμα που βρίσκονται στο πεπτικό του σύστημα τον ενεργοποιούν, έτσι ώστε όταν το πτηνό αφήσει τα περιττώματα του πάνω σε άλλο δένδρο, αυτά κολλούν στο κλαδί λόγω της κόλλας, και ο γόνιμος σπόρος φυτρώνει. Κάποιοι αναφέρουν ότι το αγγλικό όνομα του φυτού ‘’mistletoe’’ προέρχεται από δύο παλιές Αγγλικές λέξεις “mistel” που σημαίνει κοπριά/κόπρανα ζώου και “tan” που σημαίνει κλαράκι.
Στο πρώτο στάδιο της ζωής του το νέο φυτάριο παρουσιάζει ένα εξαιρετικά σπάνιο φαινόμενο στον κόσμο της χλωρίδας, που λέγεται “αρνητικός φωτοτροπισμός”, κατά τον οποίο το φυτό δεν κατευθύνεται προς την κατεύθυνση του φωτός-ήλιου, αλλά αντίθετα. Αυτό έχει σαν συνέπεια το νεαρό βλαστάρι να κυρτωθεί και να ακουμπήσει πάνω στο κλαδί απ’ όπου φύτρωσε, να το ‘’τρυπήσει’’ και να ριζώσει μέσα του. Τα υπόλοιπα κλαδιά που θα φυτρώσουν από αυτόν τον πρώτο βλαστό, θα έχουν θετικό φωτοτροπισμό και θα κατευθυνθούν προς τον ήλιο για να φωτοσυνθέσουν και να συνεχιστεί η ανάπτυξη του φυτού. Η Φύση δηλαδή, επινόησε μία φραγή- δικλίδα ασφαλείας που θα περιόριζε, θα δυσκόλευε και θα έλεγχε την εξάπλωση του παρασίτου. Διαφορετικά η μεγάλη και ανεξέλεγκτη εξάπλωσή του θα μπορούσε να καταστρέψει ολόκληρα δασικά οικοσυστήματα.
πηγή: Περιβάλλον με Οικολογία
Καλά Χριστούγεννα!
Αφήστε μια απάντηση