Παναγιώτης Βασιλάκος,
Δασοπόνος
Σαγέικα Αχαΐας
9/6/22
Κατά τον αείμνηστο Νίκο Παναγιωτίδη, Διευθυντή του Ιδρύματος Δασικών Ερευνών, οι πλέον ενδεδειγμένες πηγές παραγωγής κατάλληλου φυτευτικού υλικού για εκτεταμένες τεχνητές αναδασώσεις είναι οι Σποροπαραγωγές Συστάδες και οι Σποροπαραγωγοί Κήποι, όπως άλλωστε συμβαίνει σε όλα τα προηγμένα Κράτη της Ευρώπης.
Στην πρώτη περίπτωση, που είναι εύκολη, απλή και με βραχυχρόνια διαδικασία, σε μία κατά το δυνατόν αμιγή, ομαλή και νεαρή σχετικά, αυτοφυή Συστάδα, που να βρίσκεται σε δασικό σύμπλεγμα, κατά προτίμηση πλησιέστερα στο γεωγραφικό διαμέρισμα που πρόκειται να γίνουν τεχνητές αναδασώσεις με το συγκεκριμένο δασοπονικό είδος, επιλέγουμε με φαινοτυπικά κριτήρια (ηλικία, ταχυαύξια, ευθυτένεια, κλαδοβρίθια, μορφή κόμης), τα υπερτερούντα και θεωρητικά εξελίξιμα άτομα, που θα διαχειριστούμε κατάλληλα ώστε να καταστούν Άτομα – Σπορείς, το συντομότερο δυνατόν.
Τα άτομα αυτά, τα οποία θα πρέπει να απέχουν μεταξύ τους 50 περίπου μέτρα, τα σημαίνουμε με 1-3 κύκλους στο στηθιαίο ύψος, ανάλογα με τον βαθμό αξιολόγησης, με κίτρινο χρώμα (χρώμα γύρης, ζωής), αναγράφουμε τον κωδικό αριθμό τους και τα επισημαίνουμε στον δασικό χάρτη της περιοχής για εύκολη ανεύρεσή τους.
Στη συνέχεια, προχωρούμε σε πλήρη αποψίλωση της βλάστησης σε ακτίνα δεκαπέντε μέτρων από τον Σπορέα μας, ώστε η κόμη να αναπτυχθεί ελεύθερα, με άπλετο φως και αέρα, ενώ κλαδεύοντας τον επικόρυφο, αναγκάζουμε το φυτό να αναπτύξει κλώνους κωνοπαραγωγούς και ταυτόχρονα προκαλούμε πρόωρη ηλικιακή ωρίμανση, δηλαδή πρόωρη σποροπαραγωγή.
Το μειονέκτημα με τις Σποροπαραγωγές Συστάδες είναι ότι ενώ η μητέρα είναι γνωστός άριστος φαινότυπος, ο πατέρας είναι άγνωστος και κατά κανόνα υποδεέστερος. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τους Σποροπαραγωγούς Κήπους, καθώς εκεί και οι δύο γονείς είναι φαινοτυπικά τουλάχιστον άριστα άτομα, με προφανή μεγάλη γενετική βελτίωση του πολλαπλασιαστικού υλικού. Επίσης, επειδή τα εμβόλια είναι δομημένα με ώριμα ηλικιακά κύτταρα, έχουμε συνήθως ανάπτυξη ανθοφόρων οφθαλμών από το πρώτο σχεδόν έτος μετά τον επιτυχή εμβολιασμό.
Θεωρώ ότι αξίζει να αναφερθεί ότι ο αείμνηστος Καθηγητής Σπύρος Ντάφης, που ήταν θερμός υποστηρικτής των φυσικών αναδασώσεων, τις Σποροπαραγωγές Συστάδες τις θεωρούσε ανεκτή λύση, σε αντίθεση με την άποψη του Νίκου Παναγιωτίδη, που θεωρούσε τους Σποροπαραγωγούς Κήπους ως σίγουρη και σημαντική γενετική βελτίωση του πολλαπλασιαστικού υλικού.
Όσον αφορά το ερώτημα αν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον Σποροπαραγωγό Κήπο Μαύρης Πεύκης Φολόης για άμεση κάλυψη των αναγκών της Υπηρεσίας σε σπόρους, η άποψή μου είναι ότι μπορούμε.
Και αναφέρομαι στο τοπογραφικό διάγραμμα που εκπόνησε και εφάρμοσε στην πράξη τον Οκτώβριο του 1978, ο τότε Προϊστάμενος του Τμήματος Δασικής Γενετικής του ΙΔΕ κ. Δημήτριος Ματζίρης, προχωρώντας στα εξής βήματα:
- Σημειώνουμε στο σχέδιο 200 – 300 ή και περισσότερους εμβολιασμένους σπορείς, τηρώντας με προσοχή την αρχή της ανεπιθύμητης επικονίασης.
- Ερχόμαστε στο έδαφος, δηλαδή στην επιφάνεια και οριστικοποιούμε ή τροποποιούμε τις επιλογές μας.
- Καθαρίζουμε τον κορμό και τη κόμη από ξηρούς και αποπίπτοντες κλώνους, κλαδεύουμε τον επικόρυφο και μικρό τμήμα του άνω μέρους της κόμης, αν προσφέρεται, ώστε να βοηθήσουμε τον σπορέα να αναπτύξει τους υπάρχοντες και να δημιουργήσει νέους κλώνους.
- Απομακρύνουμε τους σπορείς που έχουμε φυτέψει γύρω από τον επιλεγέντα σπορέα και σε ακτίνα 15 και πλέον μέτρων.
Εκτιμώ ότι αν εφαρμόσουμε τους χειρισμούς αυτούς, σε 2-3 χρόνια θα έχουμε άριστης ποιότητας σποροπαραγωγή αλλά πολύ δύσκολη κωνοσυλλογή (ανυψωτικό μηχάνημα με καλάθι). Ενδέχεται, ωστόσο, να χρησιμοποιηθούν και άτομα – σπορείς, που βρίσκονται περιμετρικά του Κήπου, που σίγουρα θα έχουν ενεργή κωνοπαραγωγή και ευκολότερη κωνοσυλλογή.
Ως γνωστόν, στα σπορόφυτα δένδρα, η σποροπαραγωγή έρχεται μετά την ολοκλήρωση της φυσικής ανάπτυξης του φυτού.
Πρώτα ανάπτυξη και πρόοδος και μετά παντρειά, μας λέει η σοφή φύση.
Αν και στην περίπτωση αυτή, ο άνθρωπος με κατάλληλα κλαδεύματα μπορεί να προκαλέσει στο φυτό πρόωρη ωρίμανση, δηλαδή παραγωγή γόνιμου σπόρου σε μικρότερο του κανονικού χρόνο.
Στα εμβολιασμένα δένδρα, όπως στην περίπτωση μας στον Σποροπαραγωγό Κήπο Μαύρης Πεύκης της Φολόης, επειδή το μόσχευμα προέρχεται από ώριμης ηλικίας δένδρο, τα κύτταρά του προκαλούν, άκυρη βέβαια, κωνοπαραγωγή από τα πρώτα κιόλας χρόνια μετά τον επιτυχή εμβολιασμό. Εννοείται ότι μετά από λίγα χρόνια (3-4), και μετά την ισχυροποίηση του ριζικού τους συστήματος, ο εμβολιασμένος σπορέας υπό κανονικές συνθήκες, θα αρχίσει να παράγει γόνιμους σπόρους (Ν. Παναγιωτίδης).
Επειδή όμως, άδικα, δεν εφαρμόσθηκε ο κανονικός φυτευτικός σύνδεσμος 12*12 μέτρα αντί του 6*6 μέτρα, κατά τα αμέσως επόμενα χρόνια και λόγω της ταχυαύξιας των εμβολιασμένων δενδρυλλίων, η τιμή της συγκόμωσης αυξομειωνόταν με άμεση αντίστοιχη φυσική συμπεριφορά των φυτών – σπορέων.
Έτσι, μετά τα 2-3 πρώτα χρόνια, τα πιο ισχυρά επικρατούσαν, σχημάτιζαν τον ανόροφο, με εμφάνιση των πρώτων άγονων κώνων. Στην συνέχεια, δεύτερη αύξηση της συγκόμωσης με επικράτηση πάλι των ισχυρότερων, σχηματίζοντας για δεύτερη φορά τον νέο ανόροφο. Και έπεται συνέχεια.
Σε κάποιο χρονικό διάστημα που σταθεροποιήθηκε κάπως η κωνοπαραγωγή με καλή ποιότητα σπόρων, ο τότε Διευθυντής της Διεύθυνσης Αναδασώσεων και Δασικών Φυτωρίων, κ. Γεώργιος Πετσιμέρης, χρησιμοποίησε πολύ εύστοχα τον Σποροπαραγωγό Κήπο για την κάλυψη των φυτωριακών αναγκών σε σπόρους Μαύρης Πεύκης, αποκομίζοντας 200 – 300 σακιά κώνων τον χρόνο. Στην συνέχεια όμως, αυξήθηκε και πάλι η συγκόμωση, ενώ μειώθηκε η κωνοπαραγωγή και η ικανότητα (φυτροτικότητα) των σπόρων, λόγω ελάττωσης της αφομοιωτικής επιφάνειας των φυτών, αφού η κόμη περιορίστηκε στο άνω άκρο των πανύψηλων δένδρων – σπορέων.
Άλλωστε είναι γνωστό, ότι η καρποφορία και η ποιότητα των σπόρων ενός δενδρατόμου σπορέα, εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από τους εξής τρεις βασικούς εξωγενείς παράγοντες:
- Ενεργειακή ικανότητα των δένδρων. Σχεδόν πάντα το επόμενο έτος μετά από μια πληροκαρπία, το συγκεκριμένο δέντρο δεν παράγει ή παράγει λίγο και κακής ποιότητας σπόρο, λόγω εξάντλησης των αποθεμάτων ενέργειας.
- Ακραία καιρικά φαινόμενα. Ένας όψιμος παγετός μπορεί να «κάψει» τους ανθοφόρους οφθαλμούς, ή ένας καύσωνας την άνοιξη δεν επιτρέπει να σχηματιστεί ο καρπός, ή ένας καύσωνας τον Αύγουστο μαυρίζει και νεκρώνει την σάρκα του καρπού.
- Προσβολές των φυτών ή των καρπών από έντομα ή μύκητες.
Επομένως, ο παραγόμενος σπόρος από τον Σποροπαραγωγό Κήπο Μαύρης Πεύκης Φολόης Ν. Ηλείας είναι φυτρόσιμος και προφανώς με πολύ καλή γενετική βελτίωση.
Οι παραπάνω απόψεις είναι προσωπικές και απορρέουν από την μεγάλη εμπειρία και τεχνογνωσία που απέκτησα κατά την διάρκεια της τριαντακονταπενταετούς και πλέον θητείας μου στην Δασική Εκπαίδευση και τις Δασικές Έρευνες και σκοπό έχουν να υποβοηθήσουν στην πράξη το πανάξιο Επιστημονικό Προσωπικό της Διεύθυνσης Δασικών Έργων και Υποδομών, που καλείται να πρωτοστατήσει και πάλι στην πανστρατιά της Δασικής Υπηρεσίας για την αποκατάσταση της ισορροπίας του Φυσικού μας Περιβάλλοντος.
————❖❖❖————
ΚατηγορίεςΑπόψεις, Δασικά Οικοσυστήματα, Δασική Έρευνα, Δασική Υπηρεσία
Αφήστε μια απάντηση