Τσικουδιά (Pistacia terebinthus)
Οι ημέρες αυτές, περισσότερο από όλες τις άλλες του χρόνου, είναι ημέρες μνήμης και τιμής των Ελλήνων της Μικρασίας και των αλησμόνητων πατρίδων που χάθηκαν μέσα στη φρίκη και στην τραγωδία της Μικρασιατικής καταστροφής, ακριβώς έναν αιώνα πριν.
Στα εύφορα εδάφη και στα όμορφα αγροτικά τοπία της Ιωνικής γης, χαρακτηριστική ήταν η παρουσία του δέντρου της τζικουδιάς (τσικουδιάς) (Pistacia terebinthus, κοκκορεβυθιά), που οι Μικρασιάτες καλλιεργούσαν συστηματικά για τα πολύτιμα προϊόντα του και για τις πολλές και ωφέλιμες χρήσεις τους στον καθημερινό τους βίο.
Ευρύτερα διαδεδομένες κοινές ονομασίες της τσικουδιάς (Pistacia terebinthus L. subsp. terebinthus) είναι «κοκκορεβυθιά» ή «τερέβινθος» ή «τραμιθιά». Το φυτό ανήκει στην οικογένεια των ανακαρδιοειδών (Anacardiaceae). Πρόκειται για φυλλοβόλο θάμνο ή μικρό δέντρο, με σύνθετα λεία φύλλα αποτελούμενα από 3-9 φυλλάρια. Χαρακτηριστικό των φύλλων της τσικουδιάς είναι ότι είναι μεγάλα και γυαλιστερά, σκουρόχρωμα πράσινα από πάνω και πιο ανοιχτόχρωμα στο πίσω μέρος της επιφάνειάς τους.
Τσικουδιά την εποχή της καρποφορίας της
Το δέντρο της τσικουδιάς φτάνει σε ύψος έως και τα πέντε (5) μέτρα. Τα άνθη της εμφανίζονται την άνοιξη μαζί με τα πρώτα φύλλα. Είναι μικρά καστανοκόκκινα και σχηματίζουν ταξιανθία σύνθετου βότρυος (τσαμπιά). Οι καρποί της τσικουδιάς είναι μικροί κοκκινωποί στην αρχή, με σκούρα βιολετί απόχρωση κατά τη φάση της ωρίμανσής τους το φθινόπωρο.
Η τσικουδιά αποτελεί ένα από τα πλέον ξηροφυτικά είδη της μακίας βλάστησης και είναι κοινή στη νότια Ευρώπη, κυρίως στη νοτιοανατολική Μεσόγειο, στη νότια Ελλάδα και στα νησιά και τα παράλια του Αιγαίου.
Οι νόστιμοι και πικάντικοι καρποί της τσικουδιάς, όταν ωριμάζουν το φθινόπωρο, συλλέγονται και καταναλώνονται συνήθως καβουρντισμένοι ως ξηροί καρποί. Από το φυτό, που έχει έντονη ρητινούχα οσμή, παίρνουμε την τερεβινθίνη, μία ρητίνη με θερμαντικές και άλλες σημαντικές ιδιότητες.
Η χερσόνησος της Ερυθραίας στην Ιωνία της Μικράς Ασίας
Μαζί με την «κουντουρουδιά», όπως αποκαλούσαν οι Μικρασιάτες και οι Χιώτες τη χαρουπιά, η τσικουδιά αποτελεί το χαρακτηριστικότερο δέντρο της χερσονήσου της Ερυθραίας, στα παράλια της Μικράς Ασίας, απέναντι από τη Χίο. Από τα τσίκουδα, τους καρπούς της τζικουδιάς, παρασκεύαζαν στις Ερυθρές τη «σούμα», το ρακί. Και από τους νεαρούς βλαστούς της έφτιαχναν, την άνοιξη, ένα εξαιρετικό τουρσί, τα «τσιτσίραβλα».
Σε ολόκληρη τη χερσόνησο της Ερυθραίας, έβγαζαν από τα τσίκουδα ένα πολύ ακριβό, καλής ποιότητας έλαιο, το «τσικουδόλαδο», έναν δυνατό συνδυασμό πρωτεϊνών και τανίνης, το οποίο χρησιμοποιούσαν κυρίως στην εκλεκτή κουζίνα και στη ζαχαροπλαστική τους, αλλά και για φαρμακευτικούς σκοπούς.
Με τα τσίκουδα επίσης έβαφαν πολύ ωραία τα κεφαλομάντηλά τους, δίνοντάς τους μια ιδιαίτερη πρασινωπή απόχρωση. Το λάδι που παράγεται από την τσικουδιά το χρησιμοποιούσαν ευρύτατα οι Μικρασιάτες και για να σκουραίνουν και να γυαλίζουν τα δέρματα των ζώων.
Ο Τσεσμές (Κρήνη) στην Ερυθραία στις αρχές του 20ού αιώνα
Ευρύτατα διαδεδομένη είναι η καλλιέργεια της τσικουδιάς και στη Χίο την οποία άλλωστε χωρίζει από την Ερυθραία μια λωρίδα θάλασσας ελάχιστων ναυτικών μιλίων, διάσπαρτη από μικρά νησάκια, γεγονός που επέτρεψε την ανάπτυξη πολλών κοινών δραστηριοτήτων ανάμεσα στις δύο περιοχές.
Στη χερσόνησο της Ερυθραίας είχαν ακμάσει, επί χιλιάδες χρόνια, σημαντικές ιωνικές πόλεις, με σημαντικότερα εμπορικά και πολιτιστικά κέντρα της περιοχής στις αρχές του 20ού αιώνα, τα Βουρλά, την Κρήνη (Τσεσμές), τις Ερυθρές (Λιθρί), τα Αλάτσατα κ.ά. Η ίδια η Ιωνία, από την αρχαιότητα, έδωσε στην ανθρωπότητα μερικά από τα σημαντικότερα πνεύματα που θεμελίωσαν τις επιστήμες και διαμόρφωσαν καθοριστικά με τη σκέψη τους τον παγκόσμιο πολιτισμό (Ηράκλειτος, Θαλής ο Μιλήσιος, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης και, κατά μία από τις επικρατέστερες εκδοχές, ο Όμηρος).
Η Σμύρνη στις φλόγες… (13 Σεπτεμβρίου 1922)
Ο σχεδόν αμιγώς ελληνόφωνος και χριστιανικός πληθυσμός της Ερυθραίας ήταν κατά κανόνα αγροτικός, καλλιεργώντας βασικά μεσογειακά προϊόντα (ελιές, σταφίδα, σιτάρι, βαμβάκι, καπνό κ.ά.) τα οποία εξήγαγαν κυρίως στην κεντρική Ευρώπη.
Κατά τη Μικρασιατική καταστροφή οι κάτοικοι της Ερυθραίας γνώρισαν φρικτές διώξεις από τον τουρκικό στρατό, ενώ οι πόλεις και τα χωριά της λεηλατήθηκαν βάναυσα. Αποκορύφωμα της γενοκτονίας του Ελληνισμού της Μικρασίας αποτέλεσε η καταστροφή της Σμύρνης, πρωτεύουσας της Ιωνίας, σε μία από τις μεγαλύτερες φρικαλεότητες που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα.
Σύγχρονη άποψη της Ερυθραίας. Στο βάθος διακρίνεται η Χίος
Όσοι Ερυθραιώτες κατάφεραν να επιζήσουν της τουρκικής θηριωδίας, κυρίως γυναίκες, ηλικιωμένοι και μικρά παιδιά, πέρασαν στη Χίο και από εκεί ορισμένοι εγκαταστάθηκαν στην Αττική, δημιουργώντας τον οικισμό της Νέας Ερυθραίας, και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. Οι άνδρες που επέζησαν τις ημέρες της Καταστροφής, μεταφέρθηκαν στα τάγματα εργασίας στο εσωτερικό της Τουρκίας, απ’ όπου ελάχιστοι επέστρεψαν…
Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και τον διωγμό των Ελλήνων από τις πατρογονικές τους εστίες, η περιοχή της Ερυθραίας εποικίστηκε κυρίως από μουσουλμανικούς πληθυσμούς προερχόμενους από διάφορες περιοχές των Βαλκανίων.
Πηγές: erythrealithri.blogspot.com, phytologio.blogspot.com
http://erythrealithri.blogspot.com
http://phytologio.blogspot.com/2015/08/pistacia-terebinthus-l.html
ΚατηγορίεςΧλωρίδα
Αφήστε μια απάντηση