Εικόνα: Ο κάμπος της Κόνιτσας από το Κουρί της Παναγίας στο Μάζι, © Κ. Στάρα.
Τα ιερά δάση αποτελούν παραγνωρισμένο στοιχείο του ευρωπαϊκού τοπίου, ενώ ταυτόχρονα συγκροτούν μέρος της ζωντανής βιο-πολιτισμικής κληρονομιάς με μεγάλη πολιτιστική και περιβαλλοντική αξία. Η δενδροχρονολόγηση σε πέντε ιερά δάση της Ηπείρου και η μέτρηση των αυξητικών δακτυλίων τους, έδειξε μεγάλες διακυμάνσεις στον ρυθμό εγκατάστασης της αναγέννησής τους, ενώ εκτιμάται ότι το παλιότερο δέντρο που μελετήθηκε φύτρωσε το 1621. Η κορύφωση της εμφάνισης νεαρών δέντρων διαπιστώθηκε ότι συνέβη σε περιόδους κατά τις οποίες η ανθρώπινη πίεση και ο πληθυσμός παρουσίαζαν κάμψη. Ταυτόχρονα η έρευνά μας έδειξε ότι τα ώριμα δέντρα των ιερών δασών έχουν λειτουργήσει ως πυρήνας εξάπλωσης της δασικής κάλυψης στο τοπίο της ευρύτερης περιοχής.
Ο επικεφαλής ερευνητής Δρ Valentino Marini Govigli από το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια (Ιταλία) σχολιάζει: “Τα αποτελέσματα της έρευνάς είναι σημαντικά για την επαναδημιουργία της ιστορίας των Ιερών Φυσικών Τόπων, οι οποίοι θεωρούνται κοινωνικο-οικολογικά συστήματα με αλληλένδετα τα φυσικά και πολιτισμικά τους χαρακτηριστικά. Η ισχυρή πολιτιστική τους οντότητα υπήρξε ζωτικής σημασίας για την επιβίωσή τους σε περιόδους μεγάλων αναταραχών, καθώς και για την ικανότητά τους να επανακάμπτουν και να κυριαρχούν στο τοπίο, κάθε φορά που η μείωση των ανθρώπινων πιέσεων το επέτρεπε, γεγονός που υπήρξε καθοριστικό για την ανθεκτικότητά τους“.
Το μέλος της ερευνητικής ομάδας και καθηγητής Δασικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Bangor (Ηνωμένο Βασίλειο) John Healey προσθέτει: “Βάσει των αποτελεσμάτων μας, μπορούμε να προτείνουμε πρακτικές δράσεις για να διασφαλίσουμε ότι τα ιερά δάση μπορούν να προσαρμοστούν σε σημαντικές σύγχρονες κοινωνικές αλλαγές. Τέτοιες αποτελούν η ευαισθητοποίηση του κοινού για την ανάδειξή τους ως στοιχείων της ζωντανής πολιτισμικής κληρονομιάς και η ενεργή διαχείρισή τους, όπως ο καθαρισμός της εύφλεκτης βλάστησης του υπορόφου των γειτονικών εκτάσεων και η περιοδική ελεγχόμενη βόσκηση με στόχο τη διατήρησή τους ως μέρους του πολιτισμικού τοπίου της ευρύτερης περιοχής“. Και συνεχίζει: “Αυτή η διεθνής συνεργασία αναδεικνύει τη σημασία της σύνδεσης των νέων ανακαλύψεων σχετικά με την οικολογική δυναμική των αιωνόβιων δασών και την πολιτιστική τους αξία, με πρακτικές προτάσεις για τη διατήρησή τους. Διασφαλίζεται έτσι ότι τα πολύτιμα αυτά δάση θα συνεχίσουν να διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο για τις μελλοντικές γενιές, κάτι που αποτελεί κεντρικό στοιχείο της έρευνας και της διδασκαλίας της Δασολογίας στο Πανεπιστήμιο του Bangor“.
Η Δρ Καλλιόπη Στάρα ερευνήτρια και συνεργάτιδα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων σημειώνει: “Από το 2015 τα ιερά δάση των χωριών της περιοχής έχουν ενταχθεί στο ευρετήριο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας και αποτελούν βασικά στοιχεία του πολιτιστικού τοπίου Ζαγορίου που προστέθηκε στον κατάλογο των μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO το 2023“. Επιπλέον ο επικεφαλής του έργου καθηγητής John Halley του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων συμπληρώνει: “Δεδομένου του υψηλού κύρους που αποδίδεται πλέον στους Ιερούς Φυσικούς Τόπους παγκοσμίως, υπήρξε σημαντική αύξηση του ενδιαφέροντος μεταξύ των φοιτητών μας και του ευρύτερου κοινού, στο οποίο το Εργαστήριο Οικολογίας μας ανταποκρίθηκε θετικά μέσω μαθημάτων όπως η Πολιτιστική Οικολογία, η Οικολογία Πεδίου και πολλές εκδηλώσεις που έχουμε διοργανώσει για το ευρύτερο κοινό“.
Τέλος ο Δρ Ρήγας Τσιακίρης, μέλος της ερευνητικής ομάδας και υπάλληλος της Δασικής Υπηρεσίας Ιωαννίνων δηλώνει: “Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας είναι πολύτιμα για τη Δασική Υπηρεσία για την εφαρμογή της κατάλληλης διαχείρισης που απαιτείται για την προστασία αυτών των πολύτιμων δασών, κυρίως αναφορικά με την προστασία τους από τις πυρκαγιές με την διαχείριση της εύφλεκτης βλάστησης, που λόγω της εγκατάλειψης πλημμυρίζει τόσο αυτά, όσο και τις γειτονικές εκτάσεις“.
Περισσότερα: Marini Govigli, V., Healey, J. R., Wong, J. L. G., Stara, K., Tsiakiris, R., & Halley, J. M. (2024). Exploring spatial and temporal resilience in socio-ecological systems: Evidence from sacred forests in Epirus, Greece. People and Nature, 00, 1–14.
ΚατηγορίεςΔασικά Οικοσυστήματα