Δημήτριος Η. Παπαστερίου,
Ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ
| 1 | Α. Ένα από τα νομοθετήματα που εντάσσονται στις αλλεπάλληλες στρώσεις νέου νομοθετικού υλικού των ημερών μας είναι ο ν. 4821/21 (ΦΕΚ 134 Α/31-7-2021), υπό τον τίτλο «Εκσυγχρονισμός του Ελληνικού Κτηματολογίου, νέες ψηφιακές υπηρεσίες και ενίσχυση της ψηφιακής διακυβέρνησης και άλλες διατάξεις». Στο Μέρος Α’ του νόμου αυτού «Εκσυγχρονισμός του Ελληνικού Κτηματολογίου» προηγούνται οι ακόλουθες δύο διατάξεις: |
| 2 | Άρθρο 1: Σκοπός «Σκοπός του παρόντος είναι η επιτάχυνση της ολοκλήρωσης της διαδικασίας κτηματογράφησης ακινήτων και της μετάβασης σε καθεστώς λειτουργούντος Κτηματολογίου, ο εξορθολογισμός της διαδικασίας διόρθωσης των πρώτων ανακριβών κτηματολογικών εγγραφών και της λειτουργίας του Ν.Π.Δ.Δ. «Ελληνικό Κτηματολόγιο» και, μέσω των ανωτέρω, η ενίσχυση της ασφάλειας των συναλλαγών και η κατοχύρωση της εμπιστοσύνης των πολιτών στον θεσμό του Κτηματολογίου». |
| 3 | Συνοπτικές παρατηρήσεις: Επιτάχυνση, εξορθολογισμός, ενίσχυση της ασφάλειας των συναλλαγών και κατοχύρωση της εμπιστοσύνης είναι οι επιδιωκόμενοι σκοποί. Πέρα από αυτά, υπάρχει και η εξαγγελία του «ολοκληρωμένου χειρισμού» (Παπαστερίου, Αλφάβητος Ο 31), καθώς και η επισήμανση της «αναδιατάξεως στο ορθό» (Παπαστερίου, dasarxeio.cοm, 08.04.2021). Όλες αυτές οι εξαγγελίες συνοδεύουν, άμεσα ή έμμεσα, κάθε μεταγενέστερο νομοθέτημα, ασκώντας σαφή κριτική σε όλα τα προηγούμενα. |
| 4 | Άρθρο 2: Αντικείμενο «Αντικείμενο του παρόντος είναι η θέσπιση ρυθμίσεων για τον μετασχηματισμό της διαδικασίας κτηματογράφησης και του μηχανισμού διόρθωσης των ανακριβών πρώτων κτηματολογικών εγγραφών και για τη βελτίωση της λειτουργίας του Ν.Π.Δ.Δ. «Ελληνικό Κτηματολόγιο». |
| 5 | Συνοπτικές παρατηρήσεις: Μετασχηματισμός και βελτίωση. Ο μετασχηματισμός της διαδικασίας κτηματογραφήσεως εντοπίζεται στην εισαγωγή της «πρόωρης» κτηματογραφήσεως στα πεδία του Κτηματολογικού Δασικού Δικαίου. Μετασχηματισμός απλός; Όχι, βέβαια. Σημαντικός; Χωρίς άλλο! Επιτυχής; Μάλλον όχι. Ρεαλιστικός; Ναι, λόγω των ανικανοτήτων μας (Αλφάβητος Π 11). |
| 6 | Β. Ο παραπάνω μετασχηματισμός της διαδικασίας κτηματογραφήσεως περιέχει, μεταξύ άλλων, τις διατάξεις του άρθρου 3 ν. 4821/2021, το οποίο φέρει τον παράτιτλο «Πρόωρη περάτωση διαδικασίας κτηματογράφησης – Αντικατάσταση του άρθρου 11 του ν. 2308/1995». Περιοριζόμαστε στις ακόλουθες δύο διατάξεις του νέου άρθρου 11 ν. 2308/1995, οι οποίες προσφέρουν μια πρώτη εικόνα της σημαντικότατης μεταβολής. «Άρθρο 11: Περάτωση της κτηματογράφησης 1. Μετά την ολοκλήρωση των διαδικασιών που προβλέπονται στα άρθρα 6, 7, 8, 8α και 8β, το αρμόδιο Γραφείο Κτηματογράφησης αναμορφώνει τα κτηματολογικά διαγράμματα και τους κτηματολογικούς πίνακες, λαμβάνοντας υπόψη και κάθε άλλο στοιχείο που έχει συλλεγεί εν τω μεταξύ, σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος. 2. Η κτηματογράφηση περαιώνεται και πριν την ολοκλήρωση της διαδικασίας εξέτασης των αιτήσεων διόρθωσης του άρθρου 7Α. Σε αυτή την περίπτωση η εξέταση των σχετικών υποθέσεων κτηματογράφησης που εκκρεμούν ενώπιον των Επιτροπών Εξέτασης διεξάγεται κατά το στάδιο λειτουργίας του Κτηματολογίου. Το αρμόδιο γραφείο κτηματογράφησης αναμορφώνει τα κτηματολογικά διαγράμματα και τους κτηματολογικούς πίνακες, λαμβάνοντας υπόψη και κάθε άλλο στοιχείο που έχει συλλεγεί, σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος». |
| 7 | Γ. Ο πυρήνας της ουσιαστικής αναμορφώσεως εντοπίζεται στο ότι εισάγεται περαίωση της κτηματογραφήσεως και πριν από την ολοκλήρωση της διαδικασίας εξετάσεως των αιτήσεων διορθώσεως του άρθρου 7Α. Επισημαίνεται, μάλιστα, ότι στην περίπτωση αυτήν, η εξέταση των σχετικών υποθέσεων κτηματογραφήσεως που εκκρεμούν ενώπιον των Επιτροπών Εξέτασης διεξάγεται κατά το στάδιο λειτουργίας του Κτηματολογίου. Αυτό σημαίνει ότι στο στάδιο λειτουργίας του Εθνικού Κτηματολογίου εντάσσονται δύο περιπτώσεις εξετάσεως των ποικίλων υποθέσεων της κτηματογραφήσεως, οι οποίες βαίνουν παράλληλες: οι κανονικές περιπτώσεις (ανεξάρτητα από την πρόωρη κτηματογράφηση) και οι μη κανονικές (που οφείλονται στην πρόωρη κτηματογράφηση). |
| 8 | Αυτό προκύπτει ρητά από το άρθρο 4 ν. 4821/2021, υπό τον τίτλο «Διαδικασία καταχώρισης πρώτων εγγραφών σε περίπτωση πρόωρης περάτωσης της διαδικασίας κτηματογράφησης – Αντικατάσταση του άρθρου 12 του ν. 2308/1995». Για λόγους συντομίας του παρόντος, αποφεύγουμε την παράθεση του κειμένου του άρθρου 4. Η πρόωρη περάτωση της διαδικασίας κτηματογραφήσεως (που εισάγεται στις διατάξεις του άρθρου 3 ν. 4821/2021) σημαίνει (ποσοτικά και ποιοτικά) μερική (συνεπώς ελαττωματική) περάτωση, που μεταφέρεται (κατά το άρθρο 4) και στις πρώτες εγγραφές. Αυτές, όμως, ενσωματώνουν την όποια ελαττωματικότητα ενυπάρχει στη μερική περάτωση της κτηματογραφήσεως. |
| 9 | Από το 1995 μέχρι σήμερα –πάνω από ένα τέταρτο του αιώνα– κατέστη αδύνατο να ολοκληρωθεί η κτηματογράφηση στη χώρα μας και ήδη νομοθετούμε τη μερική κτηματογράφηση. Αυτό λέγεται κτηματογραφική ανικανότητα, που οδηγεί στην κτηματολογική ανικανότητα και στη συνέχεια σε ένα μερικό Εθνικό Κτηματολόγιο. Πρέπει όμως να αναγνωρίσουμε μιας μορφής «συνέπεια». Η μερικότητα της κτηματογραφήσεως έχει τον πρόγονό της. Προϋπάρχει στην κτηματολογική έννομη τάξη μας, στο πεδίο των δασικών χαρτών, η μερική κύρωση αντί της πλήρους κυρώσεως (Παπαστερίου, dasarxeio.cοm, 29.10.2020). |
| 10 | Δ. Προβληματική μπορεί να καταστεί η εφαρμογή και ερμηνεία πολλών διατάξεων του ν. 2664/1998 λόγω της εισαγωγής της «πρόωρης κτηματογραφήσεως». Όπως δεχθήκαμε (Παπαστερίου, Αλφάβητος, Π 181), λόγω αυτής της πρόωρης κτηματογραφήσεως επέρχονται: • νέες επεμβάσεις στους δασικούς χάρτες, (οι οποίες απαιτούν νέες αναμορφώσεις των δασικών χαρτών)∙ • νέες επιπτώσεις στο Δασολόγιο∙ • νέα κατάσταση πραγμάτων στο Εθνικό Κτηματολόγιο. |
| 11 | Όταν σε ένα υφιστάμενο νομικό καθεστώς ασκούνται συνεχώς νέες νομοθετικές πιέσεις – ποικίλου διαμετρήματος –, αυτό το νομικό καθεστώς υφίσταται συνεχή καταπόνηση, ενώ δίνεται η εντύπωση ότι επιβιώνει μια «νομική διάτμηση», που επικεντρώνεται στην αντοχή του εκάστοτε υπάρχοντος νομικού καθεστώτος. |
| 12 | Αυτή τη «νομική διάτμηση» καλούμαστε εντάξουμε στο υπάρχον νομικό καθεστώς λόγω του ΣχΝ που κατατέθηκε στη βουλή υπό τον τίτλο «Εκσυγχρονισμός της αδειοδοτικής διαδικασίας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας – β’ φάση, αδειοδότησης παραγωγής και αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, πλαίσιο ανάπτυξης πιλοτικών θαλάσσιων πλωτών φωτοβολταϊκών σταθμών και ειδικότερες διατάξεις για την ενέργεια και την προστασία του περιβάλλοντος» (dasarxeio.com, 18.06.2022). Ενδεικτικά το άρθρο 45 ν. 998/1979 υφίσταται μία νέα «αναδιάταξη» βάσει του άρθρου 49 του ΣχΝ. |
| 13 | Ε. Λόγω της εισαχθείσας «πρόωρης κτηματογραφήσεως» αναδύεται στο – υπό διαρκή καταπόνηση – Κτηματολογικό Δασικό Δίκαιο η ακόλουθη κατάσταση πραγμάτων: • 1. Άλλες πρώτες εγγραφές. Εισέρχεται μία νέα κατηγορία πρώτων εγγραφών, με σοβαρές έννομες συνέπειες (λ.χ. στο αμάχητο τεκμήριο∙ θα έχουμε ένα ή δύο;), κατηγορία που προστίθεται στην ήδη υπάρχουσα και που θα έχει, ούτως εχόντων των πραγμάτων, τη δική της αυτόνομη πορεία, παράλληλη προς την υπάρχουσα. Πρόκειται για την κατηγορία εκείνων των πρώτων εγγραφών, που έχουν σημείο εκκινήσεως την πρόωρη κτηματογράφηση. |
| 14 | • 2. Άλλες μεταγενέστερες εγγραφές. Ακολουθεί μία νέα κατηγορία μεταγενέστερων εγγραφών, με σοβαρότατες έννομες συνέπειες (λ.χ. στο μαχητό τεκμήριο∙ θα έχουμε ένα ή δύο;). Πρόκειται για την κατηγορία των μεταγενέστερων εγγραφών που θα πηγάζουν από την πρόωρη κτηματογράφηση. Και για αυτή την κατηγορία ισχύουν όσα αναφέραμε αμέσως παραπάνω. Οι δύο κατηγορίες μεταγενέστερων εγγραφών βαίνουν, επίσης, παράλληλα. |
| 15 | • 3. Νέα πηγή ελαττωματικότητας. Τα δύο προηγούμενα (οι δύο κατηγορίες πρώτων εγγραφών και οι δύο κατηγορίες μεταγενέστερων εγγραφών) επιφέρουν μία νέα, πρόσθετη, πηγή ελαττωματικότητας στους ήδη «αγνώριστους» δασικούς χάρτες. Αυτό οφείλεται στο ότι η όποια ελαττωματικότητα αναγνωρίζεται ή ενυπάρχει στην «πρόωρη κτηματογράφηση» προστίθεται ως νέα πηγή ανακρίβειας, ελλείψεως πληρότητας ή ασάφειας, που ως αυτόνομη πηγή θα έχει και δική της «ανεξέλεγκτη» πορεία. |
| 16 | • 4. Μερικό Δασολόγιο. Ο συνδυασμός όλων των προηγουμένων έχει άμεσες επιπτώσεις στο Δασολόγιο. Επιφέρει τη μερική εισαγωγή ενός Δασολογίου, ο χαρακτηρισμός του οποίου ως νόθου καθίσταται επιεικέστατος. Δηλαδή το πρόωρο της κτηματογραφήσεως μεταφέρεται στη μερικότητα (ποσοτική και ποιοτική) των δασικών χαρτών και από αυτούς τους «αναμορφωμένους» δασικούς χάρτες μετακινείται στο Δασολόγιο, δηλαδή σε ένα – νέας ιδιοσυστασίας – «μερικό Δασολόγιο»∙ σε πλήρη αντίθεση προς το άρθρο 24 Συντ, όπου ορίζεται ότι «Η σύνταξη Δασολογίου συνιστά υποχρέωση του Κράτους». Άλλο σύνταξη Δασολογίου και άλλο νομολογιακή αποδοχή μερικού Δασολογίου. Αυτό το Δασολόγιο, αν ποτέ υπάρξει, θα έχει πολλαπλή αφετηρία, θα περιέχει συνεχείς στρώσεις ελαττωματικότητας και θα κατευθύνεται σε ένα «πρόωρο» Εθνικό Κτηματολόγιο. |
| 17 | • 5. Μερικό Εθνικό Κτηματολόγιο. Όσα επισημάνθηκαν μέχρι το σημείο αυτό οδηγούν στη μερική περάτωση (ποιοτικά και ποιοτικά) του Εθνικού Κτηματολογίου∙ αντίθετα προς το άρθρο 24, παρ. 2, Συντ, όπου ορίζεται ότι «Η σύνταξη εθνικού κτηματολογίου συνιστά υποχρέωση του Κράτους». Προφανώς όταν σε κανόνα συνταγματικού επιπέδου επιβάλλεται υποχρέωση συντάξεως Εθνικού Κτηματολογίου και εισάγεται αντ’ αυτής ανοχή συντάξεως μερικού Εθνικού Κτηματολογίου, τότε η αξιολογική νομοθετική αντινομία είναι καταφανής (Αλφάβητος, Α 301). |
| 18 | • 6. Πρόωρα αστικά και αγροτικά ακίνητα. Η μερική πρόωρη κτηματογράφηση καλύπτει όχι μόνο τα δασικά ακίνητα, αλλά προφανώς και τα αστικά και τα αγροτικά. Έτσι, πέρα από τους «πρόωρους δασικούς χάρτες» και το «πρόωρο Δασολόγιο» θα αναπηδήσουν τα «πρόωρα αστικά ακίνητα» (λόγω της πρόωρης κτηματογραφήσεώς τους) και τα «πρόωρα αγροτικά ακίνητα» (λόγω και πάλι της πρόωρης κτηματογραφήσεώς τους». Ίσως να μην είναι υπερβολή, αν αναρωτηθούμε πόσο θα καταστεί εφικτό να διαχειριστούμε τη νέα κατάσταση πραγμάτων και να την εντάξουμε στην αναγκαία περιβαλλοντική διαχείριση (Αλφάβητος, Π 47). |
| 19 | • 7. Επεκτάσεις επιπτώσεων. Σε όλα αυτά δεν είναι ορθό να αγνοήσουμε την ατελείωτη επίδραση αυτής της «πρόωρης κτηματογραφήσεως» στα οριζόμενα στο άρθρο 48 ν. 4685/2020, όπως αυτό έχει κριθεί συνταγματικό από την ΟλΣτΕ 1364/2021. Ο συνδυασμός των δυο αυτών παραμέτρων μπορεί να οδηγήσει σε αλλεπάλληλες εκρήξεις ποικίλου περιεχομένου (νομοθετικού, εκτελεστικού και δικαστικού). |
| 20 | Χρήσιμο μπορεί να καταστεί το ακόλουθα απόσπασμα από την ΟλΣτΕ 1364/2021, (υπό 19): «…η έκδοση διοικητικών πράξεων αφιέρωσης ορισμένης έκτασης στις αγροτικές δραστηριότητες δεν έχει ως μόνο αποτέλεσμα την παραγωγή προϊόντων για την ικανοποίηση των αναγκών επισιτισμού του πληθυσμού, η αύξηση, μάλιστα, του οποίου αποτελεί συνταγματικό ζητούμενο (βλ. άρθρο 21 παρ. 1, 2 και 5 Συντ. περί προστασίας της μητρότητας και της πολυτεκνίας, καθώς και σχεδιασμού και εφαρμογής δημογραφικής πολιτικής), αλλά νομιμοποιεί, εφόσον επιχειρείται σε συμφωνία με το Σύνταγμα και το νόμο, και τις ενέργειες των καλλιεργητών προκειμένου να διατηρηθεί ο αγροτικός χαρακτήρας των εκτάσεων αυτών, και, ιδίως, να ανακόπτεται η φυσική τάση της γης να καλύπτεται από άγρια φυτά (θάμνους, φρύγανα κ.λπ.), τα οποία θα παρεμπόδιζαν την καλλιέργεια και, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, θα δημιουργούσαν προοπτικώς τις κατάλληλες συνθήκες για δάσωση, αναπόδραστη συνέπεια της εγκατάλειψης της γης…». Σε αυτό το απόσπασμα αντιπαραθέσαμε τα ακόλουθα: Ωστόσο, τα άρθρα 2 και 5 Συντ δεν αντιτίθενται στην επικαλούμενη «φυσική τάση της γης», –που ευτυχώς εξακολουθεί και υπάρχει– ούτε θεμελιώνουν την εγκατάλειψη της καλλιέργειας της γης (που είναι απόφαση ανθρώπων), ούτε βέβαια επιτρέπουν τη μετατροπή των εποικιστικών εκτάσεων σε οικισμούς ή σε πολυτελείς τουριστικές εγκαταστάσεις ή των δασικών εκτάσεων σε «πυθαγόρειες πολιτείες» (που θεμελιώνονται σε αποφάσεις αρμόδιων οργάνων) (Αλφάβητος, Φ 9α). |
| 21 | • 8. Ρωγμές σε αρχές Κτηματολογίου. Όλα τα προηγούμενα οδηγούν σε μια ευθεία προσβολή της αρχής του ανοικτού Κτηματολογίου, στην οποία βέβαια δεν μπορεί να εντάσσεται η κατά το δοκούν τροπή των περιπτώσεων μερικότητας σε ολότητα, όπως η ρυθμιζόμενη στο άρθρο 3 ν. 4821/2021. Η ίδια ευμετάβλητη τροπή της μερικότητας σε ολότητα μπορεί να επιφέρει ρωγμές σε όλες τις αρχές που διέπουν το Κτηματολόγιο κατά το άρθρο 2 ν. 2664/1998 (Αλφάβητος, Α 422). |
| 22 | Στ. Υπό μορφή τίτλων. Με βάση τις προηγούμενες επισημάνσεις, σημειώνουμε τα ακόλουθα υπό μορφή τίτλων. • Η ισορροπία μεταξύ των ανθρωπογενών συστημάτων και των οικοσυστημάτων κλονίζεται, συνεχώς απομειούμενη. Ερώτημα: Υπάρχει περιθώριο έγκαιρης ανατάσεως; • Η αρχή της προστασίας του περιβάλλοντος (Δεκλερής, Ντάφης) μεταπίπτει σε αρχή της δημόσιας οικολογικής τάξης (Ντουχάνης). Ερώτημα: Υπάρχει περιθώριο αναδιατάξεως; • Η ΟλΣτΕ 685/2019 καλείται να συμπορευθεί με την ΟλΣτΕ 1364/2021. Ερώτημα: Είναι βιώσιμη μια τέτοια σύμπλευση; • Η αντισυνταγματικότητα των «οικιστικών πυκνώσεων» κατά την ΟλΣτΕ 685/2019 υφίσταται ουσιαστική απομείωση από το άρθρο 55 ν. 4685/2020. Ερώτημα: Γιατί δεν αντιδρά αποφασιστικά η δικαστική εξουσία; • Το άρθρο 24 Συντ κινείται εντός των ορίων του άρθρου 106 Συντ. Ερώτημα: Η κίνηση αυτή μπορεί τουλάχιστον να καταστεί αμφίδρομη; • Το άρθρο 48 ν. 4685/2020 ανάγεται σε ρυθμιστικό παράγοντα του μέλλοντός μας, μέσω της ΟλΣτΕ 1364/2021. Ερώτημα: Έχει μήπως γίνει κατανοητό το μέγεθος της όλης επεμβάσεως στο υπάρχον νομικό καθεστώς και η σωρεία των επερχόμενων αλλοιώσεων; • Αγνοείται τελείως ο «ζωτικός χώρος» της ΑΠ 43/2016 (Καράκωστας). Ερώτημα: Μήπως πρέπει να γίνει προσφυγή στο Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο; • Η συνεχής περιστολή του ζωτικού χώρου είναι πολυεπίπεδη (Αλφάβητος, Ζ 26-28). Ερώτημα: Υπάρχει περιθώριο μιας αναστροφής ή τουλάχιστον μιας παύσης στη συνεχιζόμενη μείωση του ζωτικού χώρου; |
| 23 | Ζ. «Με απλά λόγια το ερώτημα είναι πως μπορεί ο άνθρωπος να συνεχίσει τον πολιτισμό του στη γη χωρίς να καταστρέψει τη φύση και τον εαυτό του» (Δεκλερής). |
Δημοσιεύτηκε στο dasarxeio.com | 20.06.2022
Related
ΚατηγορίεςΑπόψεις, Δόμηση - Αυθαίρετα, Δασικοί Χάρτες, Κτηματολόγιο, Νομοθεσία
Tags: Άρθρο 24 του Συντάγματος, Άρθρο 45 του ν. 998/1979, Άρθρου 48 του ν. 4685/2020, Αλφάβητος Κτηματολογικού Δασικού Δικαίου, Δασικοί Χάρτες, Δασολόγιο, Δημήτριος Η. Παπαστερίου, Εθνικό Κτηματολόγιο, Ελληνικό Κτηματολόγιο, Κτηματογράφηση, Κτηματολογικό Δίκαιο, Κτηματολογικό Δασικό Δίκαιο, Μερική κύρωση δασικών χαρτών, Ν. 4685/2020, Ν. 4821/2021, Οικιστικές πυκνώσεις, ΟλΣτΕ 685/2019, ΣτΕ 1364/2021
Απάντηση