H ανάγκη για ενίσχυση της Βιοοικονομίας και της Κυκλικής Οικονομίας στην Εκπαίδευση: Το νέο εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης για την Κυκλική Οικονομία και την Βιοοικονομία στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού έργου WayStup!
ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΣΤΕΡΓΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ,
Δασολόγος
H κλιματική αλλαγή, οι αυξημένες ενεργειακές απαιτήσεις σε συνδυασμό με την εκτόξευση των τιμών στην ενέργεια και την εκθετική αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού αποτελούν κάποιες μόνο από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στο σήμερα. Ιδιαίτερα η αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού φαντάζει αρκετά δυσοίωνη σχετικά με την ανάλογη αύξηση στις ανάγκες σε κατανάλωση φυσικών πόρων η οποία απαιτείται. H ανθρώπινη δραστηριότητα έχει οδηγήσει στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη και κατ’ επέκταση στην αύξηση των ακραίων καιρικών συνθηκών, εξαιτίας κυρίως των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, κυρίως CO₂ και CH₄. H παραγωγή πλαστικών αντιστοιχεί περίπου στο 5-7% της παγκόσμιας προσφοράς πετρελαίου και υπολογίζεται ότι το μόνο το 2019 απελευθέρωσε περισσότερο από 850 τόνους CO₂ στην ατμόσφαιρα (Rosenboom, Langer, Traverso, 2022). Ο συνολικός πληθυσμός ήδη έφτασε τα 8 δισεκατομμύρια και αναμένεται να φτάσει, στα 10 δισεκατομμύρια το 2050. Τα επίπεδα των συγκεντρώσεων των αερίων θερμοκηπίου υπολογίζεται ότι θα αυξήσουν την μέση θερμοκρασία έως και 1.5° C εντός του 2030 (IPCC, 2018, σελ. 4). Oι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, θα είναι ιδιαίτερα αισθητές στην γεωργία, δασοκομία και αλιεία. Η άνοδος της μέσης θερμοκρασίας αναμένεται να προκαλέσει πλήθος επιπτώσεων σε όλους τους τομείς της οικονομίας, της κοινωνίας και τους περιβάλλοντος.
Ανάμεσα στα μέτρα προσαρμογής που πρέπει να ληφθούν, είναι η προώθηση και υποστήριξη προϊόντων που προέρχονται από βιομάζα μέσα σε ένα μοντέλο κυκλικής οικονομίας. Είναι αναγκαία, η αλλαγή στον τρόπο παραγωγής και διάθεσης πρώτων υλών και προϊόντων, με την υποστήριξη καινοτόμων τεχνολογιών και την δημιουργία ευρύτερων συμπράξεων σε πανευρωπαϊκό ή διεθνές επίπεδο.
Η μετάβαση από ένα γραμμικό μοντέλο οικονομίας του τύπου «παραγωγή-κατανάλωση-απόρριψη» σε ένα κυκλικό μοντέλο στο οποίο η επισκευή-επαναχρησιμοποίηση-ανακύκλωση και η επανείσοδος των υλικών στην κυκλική διαδικασία παραγωγής και διάθεσης παίζει πρωτεύοντα ρόλο για την μετάβαση για στην κλιματική ουδετερότητα. Προκειμένου να γίνει αυτή η μετάβαση, είναι αναγκαίο να αξιοποιηθεί η παραγωγή βιομάζας και η χρησιμοποίηση της σε κάθε μορφή της, και ο συνδυασμός της με το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας (Sherwood, 2020). Ο συνδυασμός αυτός θα μπορούσε να αποδοθεί εύστοχα με τον όρο Κυκλική Βιοοικονομία ο οποίος χρησιμοποιείται για να περιγράψει το αποτέλεσμα της πλοκής μεταξύ των δύο εννοιών.
Εντός της Ευρωπαϊκής Ενώσης, τα βιοαπόβλητα, αποτελούν το 34% των αστικών αποβλήτων και δεδομένου ότι το 64% αυτών αντιστοιχεί σε υπολείμματα τροφών, είναι προφανές ότι αποτελούν μία σημαντική πηγή για την αξιοποίηση τους για παραγωγή προϊόντων υψηλής αξίας (Τsafara, Passadis et al. 2022). Σύμφωνα με επιστημονικές εκτιμήσεις, αποκλειστικά από βιομάζα μπορούν να παραχθούν περίπου 3000 (TWh) και ταυτόχρονα να μειωθούν οι εκπομπές Πολλά από τα ήδη υπάρχοντα, βιοπροϊόντα παρουσιάζουν σημαντική συμβολή στην μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Τέτοιου είδους βιοπροϊόντα μπορούν να θεωρηθούν τα βιοκαύσιμα και οι βιοδιαλύτες τα οποία θα συνεισφέρουν σε σημαντικό βαθμό στην μείωση της καύσης ορυκτών καυσίμων για τις ανάγκες στην βιομηχανία και στις μεταφορές (IPCC, 2022).
Τo Έργο WaysTup!
Έχοντας ως στόχο, την προώθηση και ανάπτυξη της Κυκλικής Οικονομίας και της Βιοοικονομίας, το Ευρωπαϊκό έργο WaysTup! αποτελεί έμπρακτο παράδειγμα της παραγωγής βιοπροϊόντων υψηλής αξίας από με την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση τους μέσα από μια πολύεπίπεδη συνεργασία. Το έργο συνχρηματοδοτείται από τo πρόγραμμα Ηοrizon 2020, πρωτοστατώντας μέσα από συμπράξεις και συνεργασίες στη μετατροπή των αποβλήτων, των καταλοίπων και απορριμμάτων σε προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας όπως οικολογικές χημικές ουσίες, ζωοτροφές και υφαντικές ίνες.
Το WaysTup αποτελείται από συνολικά 27 εταίρους και εφαρμόζεται πιλοτικά σε Ευρωπαϊκές πόλεις όπως η Βαλένθια (Ισπανία), Λονδίνο (Ηνωμένο Βασίλειο), Αλικάντε (Ισπανία), Πράγα (Τσεχία), Αθήνα (Ελλάδα), Βαρκελώνη (Ισπανία), Τέρνι (Ιταλία) και Ηράκλειο Κρήτης (Ελλάδα). Ο βασικός στόχος του έργου WaysTup είναι ο σχεδιασμός και υλοποίηση μιας νέας αλυσίδας παραγωγής για την αξιοποίηση αστικών απόβλητων για την παραγωγή προϊόντων όπως τρόφιμα, γλυκαντικές ουσίες, πρόσθετα τροφίμων, πρωτεΐνες εντόμων, βιοαιθανόλη, βιοδιαλύτες, βιοδιασπώμενους πολυεστέρες, βιοπλαστικά και ξυλάνθρακα.
Μέσα από το κοινωνικό και πολιτικό αποτύπωμα του έργου WaysTup! θα καλλιεργηθούν νέες αξίες, στάσεις και συμπεριφορές σχετικά με τις επικρατούσες αντιλήψεις για την χρησιμότητα και αποδοτικότητα προϊόντων που προέρχονται από επεξεργασία βιοαποβλήτων, οι οποίες θα συμβάλλουν τόσο στην υποστήριξη και εδραίωση της κυκλικής οικονομίας και βιοοικονομίας, όσο και στην πιο μακροπρόθεσμη αλλά επιτακτική ανάγκη για μείωση κατανάλωσης προϊόντων που σχετίζονται καύση ορυκτών καυσίμων.
Βασικοί Στόχοι του Έργου
- Διεύρυνση των πρώτων υλών που προέρχονται από βιομάζα, όπως υπολείμματα ψαριού και κρέατος, υπολείμματα καφέ, οργανικά απορρίμματα από νοικοκυριά, χρησιμοποιημένα έλαια, αστικά οργανικά απόβλητα
- Ανάδειξη καινοτόμων τεχνολογιών για την αξιοποίηση των αστικών αποβλήτων
- Καλλιέργεια κατάλληλων αξιών, στάσεων, συμπεριφορών για την αλλαγή των αντιλήψεων του ευρύ κοινού για τα προϊόντα που προέρχονται από βιομάζα
- Εδραίωση νέων επιχειρηματικών μοντέλων πρωτοποριακών ιδεών οι οποίες εφαρμόζονται στο έργο και εισαγωγή τους στην αγορά.
- Παροχή τεχνογνωσίας για την αξιοποίηση των αστικών βιοαποβλήτων σε δύο επίπεδα
- Σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης
- Σε επίπεδο Εθνικής και Ευρωπαϊκής πολιτικής
- Αξιοποίηση των αστικών βιοαποβλήτων και δημιουργία πρώτων υλών για την παραγωγή βιοπροϊόντων υψηλής αξίας και αύξηση των επενδυτικών εισροών στις πόλεις προκειμένου να είναι αειφορικές και να συμβάλλουν στην βελτίωση τόσο σε επίπεδο προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος όσο και στην οικονομική και κοινωνική βελτίωση
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Kλιματική αλλαγή, Κυκλική Οικονομία και Βιοοικονομία-Μαθαίνοντας μέσα από επιστημονικά πειράματα, παρατηρήσεις και παιχνίδια»
Η Κλιματική αλλαγή, η Κυκλική οικονομία και η Βιοοικονομία ιδωμένες ως διαφορετικές έννοιες οι οποίες χρίζουν ξεχωριστής ανάλυσης, ουσιαστικά αλληλοεπιδρούν και δημιουργούν ένα ενιαίο θεωρητικό πλαίσιο. Αυτή την σύνδεση και αλληλεπίδραση έχει αναλάβει να αναδείξει η Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης ως εταίρος στο πλαίσιο του WaysTup! αποδεικνύοντας έμπρακτα τον καταλυτικό της ρόλο στην Ελλάδα εδώ και 70 χρόνια, ως αγωγός Εκπαίδευσης για την Αειφορία, Εκπαίδευσης για την Κλιματική Αλλαγή και Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Ο βασικός στόχος είναι, ο σχεδιασμός και υλοποίηση ενός εκπαιδευτικού προγράμματος το οποίο έχει στόχο να αναδείξει την σύνδεση μεταξύ κλιματικής αλλαγής, κυκλικής οικονομίας και βιοοικονομίας. Βασικό δομικό στοιχείο του εκπαιδευτικού προγράμματος, είναι ο συσχετισμός μεταξύ του φυσικού, ανθρώπινου, οικονομικού και κοινωνικού μέσα από ένα σύνολο επιστημονικών πειραμάτων, δραστηριοτήτων, και παιχνιδιών αντλώντας στοιχεία από την βιωματική μάθηση και την μάθηση μέσω πειραμάτων.
Το εκπαιδευτικό υλικό αποτελείται από 3 βαλίτσες με τον απαραίτητο εξοπλισμό οι οποίες θα αποστέλλονται στα σχολεία που θα δηλώνουν συμμετοχή και θα υλοποιούν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα αποτελείται από ένα σύνολο βιωματικών δραστηριοτήτων καλύπτοντας συνυφασμένα θέματα όπως:
- Yπερθέρμανση του πλανήτη και ακραία καιρικά φαινόμενα,
- Tι σχέση έχουν με τις καταναλωτικές μας συνήθειες και τον τρόπο που ζούμε
- Κυκλική Οικονομία, επιδιόρθωση, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση
- Τι σημαίνει κυκλικότητα και πως μπορεί να εφαρμοστεί στο σύγχρονο οικονομικό μοντέλο για να μετριαστούν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής
- Γιατί η Βιοοικονομία είναι απαραίτητη προϋπόθεση για ένα αποτελεσματικό κυκλικό οικονομικό μοντέλο.
- Εισαγωγή στην Βιοοικονομία μέσα από παρατήρηση δειγμάτων μικροοργανισμών και φυτών μέσα από ηλεκτρονικά μικροσκόπια
- Μικροβιολογικές δραστηριότητες, ζύμωση
- Τι ρόλο έχει παίξει η ζύμωση στην εξέλιξη της βιοοικονομίας
- Γιατί έχουμε ανάγκη την ζύμωση επομένως και τις δραστηριότητες των μικροοργανισμών
- Διαλογή απορριμμάτων και διαχωρισμός τους για παραγωγή βιοπροϊόντων
Σε αντίθεση με την άποψη που έλκει την καταγωγή της από τον Διαφωτισμό, η οποία θέτει στο προσκήνιο την υπερβολική εξειδίκευση για την γνωστική ανάπτυξη, η συμπληρωματικότητα των επιστημών κερδίζει συνεχώς έδαφος σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης (Μιχαηλίδης, Ζήκος, 2016). Τα εκπαιδευτικό πρόγραμμα συμπλέκει, τα παραπάνω θέματα, και μέσα από μια διεπιστημονική προσέγγιση, με καινοτόμες δραστηριότητες, έχει σκοπό να αναδείξει την καθοριστική σημασία της Βιοοικονομίας και της Κυκλικής Οικονομίας ως βασικούς αντισταθμιστικούς παράγοντες για τις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Η Βιοοικονομία και η Κυκλική Οικονομία, συνυφαίνουν μια σειρά από διαφορετικές επιστήμες όπως, Βιολογία, Βιοτεχνολογία, Χημεία, Βιοχημεία, Φυσική, Οικολογία, Οικονομία κ.α. Η συνύφανση αυτή, αποδεικνύει έμπρακτα την ανάγκη συνεργασίας και αλληλεπίδρασης των επιστημών μεταξύ τους προκειμένου να μετριαστούν τα προβλήματα που προκάλεσε η ανθρωποκεντρική άποψη ότι, ο άνθρωπος μπορεί να χαλιναγωγήσει τη φύση.
Βιβλιογραφία
Rosenbloom, JG., Langer, R. & Traverso, G. (2022). Bioplastics for a circular economy. Nat Rev Mater 7, 117-137 https://doi.org/10.1038/s41578-021-00407-8 ανακτήθηκε από: Google Scholar
Sherwood, J. (2020). The significance of biomass in a circular economy. Bioresour. Technol., 300, doi: https://doi.org/10.1016/j.biortech.2020.122755 ανακτήθηκε από: Google Scholar
Tsafara, P., Passadis, K., Christianides, D., Chantziangelakis, E., Bousoulas, I., Malamis, D., Mai, S., Barampouti, E.M., Moustakas, K. (2022) Advanced Bioethanol Production from Source-Separated Bio-Waste in Pilot Scale. Sustainability, 14, 19, doi: https://doi.org/10.3390/su141912127
Mιχαηλίδης, Τ., Ζήκος, Ν. (2016). Η διεπιστημονικότητα ως επιστημολογικό ζήτημα: ένα διαρκές διακύβευμα στην έρευνα και στη σύγχρονη εκπαίδευση. Χημικά Χρονικά, 78(7)
IPCC, (2022). Climate Change 2022: Impacts, Adaptation, and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [H.-O. Pörtner, D.C. Roberts, M. Tignor, E.S. Poloczanska, K. Mintenbeck, A. Alegría, M. Craig, S. Langsdorf, S. Löschke, V. Möller, A. Okem, B. Rama (eds.)]. Cambridge University Press. Cambridge University Press, Cambridge, UK and New York, NY, USA, 3056 pp., doi:10.1017/9781009325844.
IPCC, (2018). Summary for Policymakers. In: Global Warming of 1.5°C. An IPCC Special Report on the impacts of global warming of 1.5°C above pre-industrial levels and related global greenhouse gas emission pathways, in the context of strengthening the global response to the threat of climate change, sustainable development, and efforts to eradicate poverty [Masson-Delmotte, V., P. Zhai, H.-O. Pörtner, D. Roberts, J. Skea, P.R. Shukla, A. Pirani, W. Moufouma-Okia, C. Péan, R. Pidcock, S. Connors, J.B.R. Matthews, Y. Chen, X. Zhou, M.I. Gomis, E. Lonnoy, T. Maycock, M. Tignor, and T. Waterfield (eds.)]. World Meteorological Organization, Geneva, Switzerland, 32 pp
Δημοσιεύτηκε στο dasarxeio.com | 16.1.2023
ΚατηγορίεςΑπόψεις, Εκπαίδευση - Επιμόρφωση, Περιβάλλον
Αφήστε μια απάντηση