Με αφορμή την 9η Αυγούστου:
Παγκόσμια ημέρα των αυτόχθονων λαών της γης
Amazon Rainforest – Τροπικό δάσος Αμαζονίου
Μετάφραση – απόδοση κειμένων:
Σοφία Ε. Παυλάκη, Δικηγόρος
Για τους αυτόχθονες λαούς του Αμαζονίου η οικολογική κρίση και η κλιματική αλλαγή είναι προβλήματα του χθες, του σήμερα και των μελλοντικών γενεών. Οι ιθαγενείς κατέχουν πολύτιμη γνώση για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων των οικολογικών κρίσεων και για την προστασία των δασών και της άγριας ζωής στη γη. Οι αυτόχθονες πληθυσμοί αποτελούν σήμερα το 4% του παγκόσμιου πληθυσμού, ωστόσο προστατεύουν το 80% της παγκόσμιας βιοποικιλότητας. Για τούτο, με τη γνώση και τις πρακτικές τους, μπορούν να διαδραματίσουν έναν καταλυτικής σημασίας ρόλο στην αντιμετώπιση των μεγαλύτερων σύγχρονων περιβαλλοντικών προκλήσεων.
1. Από το πετρέλαιο στη βιοοικονομία: Tο «άλμα» των αυτοχθόνων του Ισημερινού
Για να φτάσει κάποιος στο Naku της επαρχίας Pastaza του Ισημερινού (Εκουαδόρ) από την πρωτεύουσα Quito, θα πρέπει να ταξιδέψει 150 χιλιόμετρα νότια και στη συνέχεια να πάρει μια σύντομη πτήση. Εναλλακτικά, για τους τολμηρούς, υπάρχει και η επιλογή μιας διήμερης πεζοπορίας μέσα στη ζούγκλα της Αμαζονίας. Μόλις φτάσουν οι επισκέπτες στον τελικό προορισμό, ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια τους ένας επίγειος παράδεισος, φυσικός και πολιτισμικός. «Είμαστε εδώ στο Νάκου, μοιραζόμαστε μαζί σας τις παραδόσεις και τις γνώσεις μας για να διατηρήσουμε τον πολιτισμό μας και να δείξουμε στον κόσμο ότι είναι δυνατόν να ζούμε χωρίς εξορύξεις», είναι το καλωσόρισμα της Γκλόρια, μέλους της αυτόχθονης φυλής των Sápara (Σαπάρα).
Ecuador (Εκουαδόρ/Ισημερινός)
Οι Sápara ζουν κοντά στα σύνορα με το Περού και είναι μία από τις έντεκα φυλές αυτοχθόνων του Αμαζονίου του Ισημερινού. Ολόκληρη η φυλή έχει ενταχθεί στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά από την UNESCO, παρ’ όλα αυτά απειλούνται με εξαφάνιση λόγω και της εκμετάλλευσης πετρελαίου στην περιοχή τους. Αν και ο Ισημερινός είναι από τους μικρότερους παραγωγούς πετρελαίου στον ΟΠΕΚ, η χώρα της Νότιας Αμερικής έχει συνάψει μεγάλες συμφωνίες με ξένες εταιρείες και με οικονομίες που χρειάζονται το πετρέλαιο.
Η παραγωγή «μαύρου χρυσού» αποφέρει περί τα 7 δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο στα ταμείο του Κίτο. Αντιπροσωπεύει το ένα τρίτο της οικονομίας της χώρας. Όμως τα οικονομικά οφέλη δεν φτάνουν ποτέ στις πλουτοπαραγωγικές κοινότητες, όπου πάνω από το ήμισυ του πληθυσμού ζει σε συνθήκες φτώχειας. Επί δεκαετίες το Κίτο και οι πετρελαϊκές εταιρείες εκμεταλλεύονται την πλούσια σε πόρους γη του δυτικού Αμαζονίου, καταστρέφοντας την περιοχή και παραβιάζοντας τα δικαιώματα των αυτοχθόνων.
Αντιστεκόμενοι οι Sápara δημιούργησαν το Naku. Στη γλώσσα τους σημαίνει «ζούγκλα». Είναι ένα κέντρο οικοτουρισμού, με στόχο την προστασία του τροπικού δάσους, τη βιώσιμη οικονομική δραστηριότητα και την ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινής γνώμης. Το έργο απασχολεί περισσότερες από 30 οικογένειες. Τα έσοδα πηγαίνουν σε ένα κοινό ταμείο για την εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη της κοινότητας.
Το εγχείρημα αυτό δεν είναι το μόνο ανάλογο στην περιοχή. Μέσω του προγράμματος Forest, η οργάνωση Pachamama Alliance στηρίζει ανάλογα εγχειρήματα των αυτοχθόνων του Ισημερινού. Ειδικά ο οικοτουρισμός, που αναπτύσσεται ραγδαία παγκοσμίως, εκτιμάται ότι έως το 2027 θα ξεπεράσει συνολικά σε έσοδα τα 330 δισεκατομμύρια δολάρια. Όμως για τις φυλές του νότιου Ισημερινού, το ζήτημα δεν είναι το χρήμα…
Δεδομένης της μοναδικής βιοποικιλότητας της περιοχής, υπάρχουν πολλές ευκαιρίες για τους Sápara να εξελιχθούν σε μια βιώσιμη εναλλακτική δράση που εφαρμόζει παραδοσιακές μεθόδους παραγωγής και διαχείρισης των φυσικών πόρων ενάντια στην εξόρυξη πετρελαίου στην οποία το Κίτο επιμένει. Παραμένει ωστόσο άγνωστο, αν οι προεδρικές και βουλευτικές εκλογές, που αναμένεται να πραγματοποιηθούν στα τέλη Αυγούστου, θα φέρουν κάποια ουσιώδη αλλαγή της ακολουθούμενης πολιτικής.
Η περιοχή των Sápara με μπλε χρώμα. Διακρίνονται εκτεταμένες ζώνες
στις οποίες έχουν αδειοδοτηθεί εξορύξεις πετρελαίου [Amazon Watch]
Οικοτουρισμός και βιώσιμη γεωργία είναι κατά πολλούς οι λύσεις για τη μετάβαση της χώρας στην εποχή μετά τις εξορύξεις. Υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος να διανυθεί, παρατηρεί η Μπελέν Παέ, διευθύντρια του Pachamama. Όμως η βιοοικονομία -η αειφόρος και κυκλική διαχείριση φυσικών πόρων- τρέφει ήδη χιλιάδες οικογένειες και φυλές στον Ισημερινό. Στην επαρχία Λόχα, στον νότιο Ισημερινό, για τις γυναίκες της φυλής Σαραγκούρο η βιώσιμη γεωργία αποτελεί μέσο βιοπορισμού, προστασίας του τόπου τους, αλλά και της ενδυνάμωσής τους.
Εφαρμόζοντας ένα προγονικό σύστημα κυκλικής παραγωγής, με την παραγωγή τροφίμων χωρίς τη χρήση χημικών, οι αυτόχθονες έχουν φτιάξει το δικό τους αγροτικό δίκτυο. Πρόκειται ταυτόχρονα για συνεταιρισμό αλλά και για ένα ακτιβιστικό κίνημα κυρίως γυναικών. Η δουλειά στις καλλιέργειες αρχίζει με το πρώτο φως του ήλιου. Οι καλλιεργητές πωλούν την παραγωγή τους στην υπαίθρια αγορά στην πρωτεύουσα της Λόχα, όπου υπάρχει ειδικός χώρος για όσους ασχολούνται με την αγρο-οικολογία. Τα προϊόντα είναι χωρίς χημικά, χωρίς μεσάζοντες και καλλιεργημένα αποκλειστικά από τους ίδιους τους αυτόχθονες.
Η βιώσιμη γεωργία είναι μόνον ένας από τους κρίκους που ενώνει τα μέλη των αυτόχθονων κοινοτήτων. Παράλληλα, οργανώνουν εργαστήρια υφαντικής και χειροτεχνίας, υπαίθρια σχολεία για την εκμάθηση της γλώσσας τους καθώς και συζητήσεις για τη ζωή, τα αγροκτήματα, την πατριαρχία και τον καπιταλισμό, την άνοδο των τιμών, τη βία κ.ά.
2. Η συμβολή των ιθαγενών στην αντιμετώπιση της παγκόσμιας οικολογικής κρίσης
«Είμαστε όλοι μέρος αυτού του πλανήτη που τον μοιραζόμαστε και στον οποίο καθένας έχει έναν ρόλο στη διατήρηση της ισορροπίας της φύσης. Πρέπει να θυμόμαστε την ιστορία μας, την πορεία μας και να αλλάξουμε την αντίληψή μας για τη ζωή και τη σχέση μας με τη φύση. Έτσι θα επιβιώσουμε μαζί ως άνθρωποι…». Τα λόγια αυτά ανήκουν στον σημερινό αρχηγό της αυτόχθονης φυλής των Sápara, Kaji Ushigua Santi ο οποίος έχει σπουδάσει Ανθρώπινα Δικαιώματα των Αυτόχθονων Λαών στο Πανεπιστήμιο του Deusto, στο Bilbao της Ισπανίας.
O αρχηγός των Sápara, Ushigua
Ο πνευματικός ηγέτης των Sápara, Ουσίγκουα, συζητά για την κλιματική αλλαγή και εναλλακτικές προτάσεις για τη ζωή καθώς διασχίζουμε ένα ποτάμι στον Αμαζόνιο του Ισημερινού, ένα από τα πλέον σημαντικά, από οικολογικής απόψεως, μέρη στον πλανήτη. Για τους αυτόχθονες λαούς του Αμαζονίου, η οικολογική κρίση και η κλιματική αλλαγή είναι προβλήματα του χθες, του σήμερα και των μελλοντικών γενεών.
Οι ιθαγενείς κατέχουν πολύτιμη γνώση για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων των οικολογικών κρίσεων και για την προστασία των δασών και της άγριας ζωής στη γη. Οι αυτόχθονες πληθυσμοί αποτελούν σήμερα το 4% του παγκόσμιου πληθυσμού, ωστόσο προστατεύουν το 80% της παγκόσμιας βιοποικιλότητας. Για τούτο, με τη γνώση και τις πρακτικές τους, μπορούν να διαδραματίσουν έναν καταλυτικής σημασίας ρόλο στην αντιμετώπιση των μεγαλύτερων σύγχρονων περιβαλλοντικών προκλήσεων.
3. Η αυτόχθονη φυλή των Sápara
Οι Sápara είναι αυτόχθονες πληθυσμοί που ζουν στις ζούγκλες του Αμαζονίου μεταξύ του Ισημερινού και του Περού. Κάποτε ο πληθυσμός τους ανερχόταν σε πάνω από 200.000 μέλη, εκτεινόμενος σε μια απόσταση πάνω από 30.000 χλμ., όμως λόγω των σοβαρών απειλών και διώξεων που υπέστησαν ιστορικά, σήμερα οι Sápara αριθμούν λιγότερα από 600 μέλη, από τα οποία μόνο τρεις ηλικιωμένοι μιλούν ακόμα τη διάλεκτό τους.
Παραδοσιακά, η φυλή των Sápara (ονομάζεται επίσης Zapara ή Záparo) είναι νομάδες κυνηγοί – τροφοσυλλέκτες του Αμαζονίου, στα ανατολικά σύνορα του Ισημερινού με το Περού. Πολλά από τα παραδοσιακά εδάφη τους, κυρίως στο Περού, χάθηκαν κατά τη διάρκεια των διασυνοριακών πολέμων που έληξαν το 1942. Με αυτά τα δεδομένα οι Sápara αντιμετωπίζουν σήμερα μια ξεκάθαρη απειλή εξαφάνισης στα επόμενα χρόνια, εάν δεν καταβληθεί περισσότερη προσπάθεια για τη διατήρηση της γλώσσας, του πολιτισμού και του παραδοσιακού τρόπου ζωής τους.
Ολόκληρη η κοσμοθεωρία των Sápara βασίζεται στην αναγνώριση της ιερότητας όλων όσων μας περιβάλλουν -ζωντανών, άψυχων ή ακόμα και αοράτων. Οι Sápara πιστεύουν ότι η γη και ό,τι υπάρχει σε σχέση με αυτήν -όπως τα δέντρα, τα ποτάμια και τα ζώα- έχουν πνεύμα. Πιστεύουν ότι η ζωή είναι ισότιμα μοιρασμένη σε όλα τα πλάσματα και ότι ούτε οι άνθρωποι είναι ανώτεροι από τα υπόλοιπα στοιχεία της φύσης, ούτε η γη τους ανήκει.
Οι Sápara τρέφουν αιώνιο σεβασμό και μια σχέση αμοιβαίας αλληλεξάρτησης με τα δάση. Φροντίζουν και προστατεύουν τη δασική βλάστηση το ίδιο με τα πρόσωπα της οικογένειάς τους και διατηρούν μια ιερή ισορροπία ανάμεσα στην ποσότητα της τροφής, των ιαματικών ουσιών και γενικά των πόρων που λαμβάνουν από το δάσος και στην ικανότητα του οικοσυστήματος να τα αναπαράγει και να τα υποκαθιστά.
Όπως οι περισσότερες φυλές των ιθαγενών του Αμαζονίου, οι Sápara υπέστησαν, επί δεκαετίες, ανελέητη εκμετάλλευση κυρίως λόγω του εμπορίου καουτσούκ αλλά και άλλων φυσικών πόρων της περιοχής τους και γενικότερα συστηματικές τακτικές υποδούλωσης και εξόντωσής τους, στις οποίες συνέτειναν και σοβαρές μολυσματικές ασθένειες που εξαπλώθηκαν στις περιοχές τους σκοτώνοντας σημαντική μερίδα του πληθυσμού τους.
Σήμερα, η μεγαλύτερη απειλή για ό,τι απέμεινε από τους αυτόχθονες πληθυσμούς του Αμαζονίου, μεταξύ των οποίων και οι Sápara, είναι οι τεράστιες εταιρείες πετρελαίου που δραστηριοποιούνται αθρόα στις περιοχές τους και η πλήρης εξαφάνιση των τοπικών διαλέκτων τους που αποτελεί βασικό στοιχείο της ταυτότητας και του πολιτισμού τους και συνεκτικό στοιχείο της ζωής και της επικοινωνίας μεταξύ των κοινοτήτων τους.
Το 2016 η κυβέρνηση του Ισημερινού πώλησε τα δικαιώματα εξόρυξης πετρελαίου σε δύο κινεζικούς κολοσσούς έναντι 80 εκατομμυρίων δολαρίων. Τα δικαιώματα αυτά κάλυπταν 500.000 στρέμματα γης, εξ ολοκλήρου εντός της επικράτειας των Sápara και σε επαφή με το εθνικό πάρκο Yasuní. Ακολούθησαν σφοδρές αντιδράσεις από πολλές αυτόχθονες φυλές, μεταξύ των οποίων και οι Sápara, και τη διεθνή οικολογική κοινότητα που βοήθησε να γίνει γνωστό παγκοσμίως το ζήτημα και να ευαισθητοποιηθεί η κοινή γνώμη.
Οι κινητοποιήσεις αυτές είχαν σημαντικά αποτελέσματα και σε νομικό επίπεδο, καθώς οι Waorani κατάφεραν, το 2019, να αποτρέψουν δικαστικά την εξόρυξη πετρελαίου με το σκεπτικό ότι η ιθαγενής φυλή τους των 2.000 ανθρώπων, δεν είχε ενημερωθεί επαρκώς και δεν είχε δώσει τη συγκατάθεσή της στην εκμετάλλευση της γης των προγόνων της για την εξόρυξη πετρελαίου.
Manari Kaji Ushigua Santi: Ο αρχηγός της φυλής των Sápara, μιλάει για τον αγώνα τους ενάντια στις εταιρείες πετρελαίου, το 2016:
Η εξέλιξη αυτή δημιούργησε ένα πολλά υποσχόμενο δικαστικό προηγούμενο και για τους Sápara, με τη συναίνεση της αυτόχθονης κοινότητας να ανάγεται σε βασικό νομικό προαπαιτούμενο για τη διάθεση της γης της σε δραστηριότητες εξόρυξης πετρελαίου, και μάλιστα παρά το ότι το ίδιο το Σύνταγμα της χώρας παρέχει στην κυβέρνηση το δικαίωμα να αναπτύσσει ενεργειακά έργα και να εξορύσσει πετρέλαιο οπουδήποτε στην επικράτεια, ανεξάρτητα σε ποιον ανήκει η γη. Παρ’ όλα αυτά, οι εταιρείες πετρελαίου είναι αποφασισμένες να συνεχίσουν τις έρευνές τους για τον εντοπισμό κοιτασμάτων πετρελαίου και τη θέση σε εφαρμογή εναλλακτικών στρατηγικών που θα επιτρέψουν την πρόοδο των περιβαλλοντικά επαχθέστατων αυτών έργων.
 |
 |
Ολόκληρη η φυλή των Sápara έχει ενταχθεί από την UNESCO στον κατάλογο της «Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας», επειδή η γλώσσα και ο πολιτισμός τους κινδυνεύουν να εξαφανιστούν. Χάρη στην προγονική τους σοφία, οι Sápara κατάφεραν να αναπτύξουν μια πολύ πλούσια γλώσσα και κουλτούρα για να περιγράψουν το περιβάλλον τους. Μέσα από την προφορική τους παράδοση, συλλέγουν γνώσεις σε ιστορίες, θρύλους, τραγούδια και τελετουργίες διαμορφώνοντας μια ολοκληρωμένη πολιτιστική κληρονομιά. Για τους Sapara, η γλώσσα τους είναι η μνήμη τους και καθορίζει την ταυτότητά τους.
Ωστόσο σήμερα η γλώσσα των Sápara ομιλείται από ελάχιστα μόνον άτομα μεγάλης ηλικίας. Όταν αυτοί οι ηλικιωμένοι θα φύγουν από τη ζωή, η πλούσια προφορική τους παράδοση, συμπεριλαμβανομένης της τεράστιας γνώσης που διαθέτουν για τα δάση τους και την ιατρική χρήση των φυτών, θα πεθάνει μαζί τους. Έτσι οι Sápara έχουν ξεκινήσει έναν απαιτητικό αγώνα ενάντια στον χρόνο για τη διάσωση της γλώσσας τους, μέσα από την εφαρμογή ενός σχεδίου αναβίωσής της που στηρίζεται στην ανάπτυξη κατάλληλων παιδαγωγικών εργαλείων για παιδιά και ενήλικες.
4. Τα ανθρώπινα δικαιώματα και το δικαίωμα στο δάσος – Μια συνέντευξη με τον αρχηγό Ushigua
Ο αρχηγός των Sápara, Ushigua, είναι ακτιβιστής, ηγέτης και σοφός φύλακας του λαού του στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου του Ισημερινού. Ταξιδεύει διεθνώς μιλώντας για τη διατήρηση του τροπικού δάσους του Αμαζονίου και των ανθρώπων που το αποκαλούν «σπίτι τους». Εργάζεται ακούραστα για να προστατεύσει τον Αμαζόνιο από την αρπαγή της γης και τις εταιρείες πετρελαίου. Μεταξύ των ενεργειακών κολοσσών που επέκρινε είναι η Petroamazonas, η ιταλική Agip και η China Petrochemical & Chemical Corporation (Sinopec). Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Ushigua σε συνέντευξή του, την 26/4/2021, προς την Ιταλοαμερικανίδα δημοσιογράφο Livia Filotico:
«Το δάσος περιέχει μέσα του όλη τη ζωή. Με αυτό εννοώ ότι το δάσος είναι μια ζωντανή οντότητα που αποτελείται από πολλαπλά όντα των οποίων η παρατήρηση έχει τεράστια σημασία. Ελπίζω ότι διαβάζοντας αυτό το κομμάτι, μπορεί να σκεφτείτε διαφορετικά τι είναι η θρησκεία, γιατί ο πλουραλισμός είναι η καλύτερη ευκαιρία για να βγούμε από την οικολογική κρίση που ζούμε και να προβληματιστείτε σχετικά με το ποιού πραγματικά τα δικαιώματα μπορούμε να προστατεύσουμε. Είμαστε σθεναρά ενάντιοι στην προστασία των δασών ως φιλανθρωπικής πράξης. Αντίθετα, συνδεόμαστε με ό,τι συνιστά και υπηρετεί στο περιβάλλον τη ζωή. Ελπίζω να φύγετε σκεπτόμενοι τις ακολουθούμενες πολιτικές, γιατί το δάσος και όλη η ζωή μέσα σε αυτό κινδυνεύουν σήμερα και ξέρουμε καλά από ποιον». Ο Ushigua μας είπε την ιστορία με δικά του λόγια…
– Ας μιλήσουμε για το δάσος. Γιατί είναι σημαντικό;
Ushigua: Η λέξη Sápara σημαίνει «αυτός που ζει στο δάσος». Από αυτό και μόνο μπορείτε να καταλάβετε πόσο σημαντικό είναι το δάσος για εμάς. Υπάρχει ένας λόγος για τον οποίο τόσοι πολλοί λαοί στον κόσμο έλκουν την καταγωγή και την ιστορία τους από τα δάση και αυτός έχει να κάνει με το ότι το δάσος εμπεριέχει ολόκληρη τη ζωή. Στη δική μας κοσμοθεωρία αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο ως «ένα» (nukaki), αλλά και ότι ολόκληρος ο κόσμος είναι το δάσος (naku), όπου μέσα του έχει ζωή κάθε δέντρο, κάθε ον -είτε πρόκειται για τον ίδιο τον άνθρωπο, είτε για ζώο, για φυτό ή πνεύμα. Επομένως, η ύπαρξη γίνεται αντιληπτή σε μια αδιάκοπη ενότητα με τη ζωή μέσα στο δάσος. Γι’ αυτό σήμερα, περισσότερο από ποτέ, είναι σημαντικό να διατηρήσουμε το δάσος ζωντανό, γιατί έχει τον δικό του τρόπο να προσφέρει και να διατηρεί τη ζωή σε αυτόν τον κόσμο.
Ένα παράδειγμα που έρχεται στο μυαλό είναι αυτό του δέντρου Balsa, που αναπτύσσεται στις όχθες των ποταμών στο δάσος του Αμαζονίου. Σύμφωνα με ξένους υλοτόμους, κυρίως Κινέζους και Ευρωπαίους, το δέντρο Balsa δίνει το ιδανικό ξύλο για την παραγωγή αιολικής ενέργειας, επειδή είναι και πολύ ελαφρύ και ανθεκτικό. Αλλά για εμάς, το Balsa έχει νόημα μόνον όσο είναι ριζωμένο στη φύση, στη γη, επειδή οι Sápara εκτιμούν και αγαπούν τη φυσική λειτουργία της γης. Για εμάς το Balsa είναι σημαντικό γιατί απελευθερώνει δύναμη και ενέργεια, ώστε και όλοι οι άνθρωποι που βρίσκονται γύρω του να είναι υγιείς, προσανατολισμένοι στον προορισμό τους και να έχουν πιο καθαρά όνειρα. Ταυτόχρονα, δημιουργεί έναν ήπιο άνεμο που βοηθά στη ρύθμιση των πλημμυρικών υδάτων, όταν αυξάνεται η ροή των ποταμών. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει και υλική και πνευματική πλευρά στο δάσος, χωρίς αυτά τα δύο να μπορούν να διαχωριστούν.
– Το δάσος απειλείται. Από τι και από ποιον;
Ushigua: Ένα από τα βασικά προβλήματα της ανθρωπότητας είναι ότι έχουμε πείσει τους εαυτούς μας ότι το δάσος είναι απλώς ένας φυσικός πόρος που βοηθά τους ανθρώπους να ζήσουν καλύτερα. Κάνοντάς το αυτό, ασεβούμε στο δάσος και την ίδια στιγμή αγνοούμε αυτό που είμαστε. Φτάσαμε σε ένα σημείο όπου έχουμε πείσει τους εαυτούς μας ότι η φύση είναι απλώς ένας πόρος που υπάρχει εκεί έξω για τις ανάγκες μας και πρέπει αδιάκοπα να αντλείται, να πουλιέται, να χρησιμοποιείται… Η πηγή του προβλήματος βέβαια είναι το χρήμα. Και οι πετρελαϊκές και πολυεθνικές εταιρείες -ληστές της γης- είναι πεπεισμένες ότι τα χρήματα και τα κέρδη τους είναι η απόλυτη αλήθεια και ο σκοπός όλης της ζωής.
Έτσι, η βασική προσπάθειά μας είναι να σώσουμε το δάσος από αυτές τις εταιρείες και να ανατρέψουμε αυτή την κυρίαρχη νοοτροπία τους, προτρέποντας τους ανθρώπους να δουν το δάσος με εντελώς διαφορετικό τρόπο: ότι δηλαδή το δάσος μαζί με ό,τι υπάρχει πάνω και κάτω από τη γη -όπως το πετρέλαιο, ο χρυσός, ο χαλκός, τα άλλα ορυκτά- δεν είναι «φυσικός πόρος». Είναι μέρος της ζωής γιατί η ζωή στη γη τα χρειάζεται όλα αυτά για να συνεχίσει να υπάρχει και μαζί της και εμείς. Έτσι, ο ακτιβισμός μας αφορά τόσο την πλήρη αντίθεσή μας με τη θεώρηση της φύσης ως «πόρου» όσο και την αφύπνιση της ανθρώπινης συνείδησης, ώστε ν’ αλλάξει προσανατολισμό και πορεία.
– Μπορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα να μας βοηθήσουν να ξεπεράσουμε την παγκόσμια κρίση που βιώνουμε;
Ushigua: Οι άνθρωποι είναι εξαιρετικοί στο να δημιουργούν έννοιες και να βάζουν πράγματα σε «κουτάκια» και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι μια ιδιαίτερα ελκυστική έννοια. Ο κανόνας που ορίζει ότι πρέπει να σταματήσουμε να σκοτώνουμε ο ένας τον άλλον είναι αναμφίβολα σημαντικός για την ακεραιότητά μας. Το πρόβλημα όμως ξεκινάει όταν επεκτείνουμε τα δικαιώματά μας σε άλλα όντα χωρίς να τα συμβουλευόμαστε ή να τα αφουγκραστούμε. Αυτό συμβαίνει με τα δάση, με τα φυτά, τα ζώα και τα πνεύματα. Το Εκουαδόρ είναι από τις ελάχιστες χώρες στον κόσμο που κατοχυρώνουν το δικαίωμα στο φυσικό περιβάλλον στο Σύνταγμά τους.
Τούτο κρίνεται ως ιδιαίτερα καλό, αλλά συμβαίνει συχνά, να κατοχυρώνουμε το δικαίωμα στο φυσικό περιβάλλον χωρίς προηγουμένως να έχουμε καθορίσει σε τι ακριβώς συνίσταται το ίδιο το φυσικό περιβάλλον που αποτελεί το αντικείμενο της προστασίας. Αν χτυπήσουμε ένα δέντρο, το δέντρο θα εκφράσει την αντίδρασή του. Γιατί επομένως να μην ξεκινήσουμε απλά ακούγοντας αυτή τη φωνή του ίδιου του δέντρου, αντί να μεταβούμε απ’ ευθείας στην υπόθεση ότι γνωρίζουμε τι είναι καλύτερο για αυτό, όπως και για κάθε άλλο στοιχείο της φύσης που απειλείται ή πλήττεται γύρω μας;
 |
 |
Πολλοί από τους σημερινούς μεγάλους περιβαλλοντολόγους μας ζητούν να δούμε τη φύση σαν «παιδί» που πρέπει να το προστατεύσουμε και να το φροντίσουμε, αλλά στην πραγματικότητα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο: η φύση ξέρει πώς να αμύνεται και πώς να αναγεννιέται για να παραμένει παρούσα στη ζωή μας… Μέχρι να μπορέσουμε ν’ αλλάξουμε τον τρόπο που βλέπουμε εμείς οι ίδιοι τα πράγματα και μέχρι να μάθουμε να ακούμε -αντί να επιβάλλουμε τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο σε άλλα πλάσματα γύρω μας- θα αδυνατούμε να «συνεργαστούμε» με τα δάση στην προσπάθεια αντιμετώπισης της οικολογικής κρίσης που βιώνουμε σήμερα.
Όλοι θέλουμε να είμαστε μέρος σε κάτι σημαντικό στη ζωή μας, αλλά για να το επιτύχουμε αυτό ουσιαστικά, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε την εσώτερη σχέση που συνδέει μεταξύ τους όλα τα πλάσματα και τα στοιχεία στη φύση που μας περιβάλλει: ότι δηλαδή καθετί ζωντανό βρίσκεται σε αδιάκοπη σχέση και αλληλεπίδραση με όλα τα άλλα όντα, όπως περίπου συμβαίνει σε ένα ηλεκτρονικό δίκτυο με τους ιστούς του, και ότι αυτό το δίκτυο δεν αποτελείται μόνον από ανθρώπους, αλλά και από δάση, φυτά, ζώα, πνεύματα και κάθε άλλο ζωντανό ον.
 |
 |
Το να βλέπουμε τη φύση ως κάτι έξω και ξένο από εμάς σημαίνει ότι διακόπτουμε τη σύνδεσή μας μαζί της καθώς και με όλα τα στοιχεία που βρίσκονται μαζί της σε αλληλεξάρτηση. Είναι ανάγκη να συνειδητοποιήσουμε ότι είναι αδύνατον πλέον να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα που βιώνουμε με τη συλλογιστική που εφαρμόζαμε ως τώρα τόσο σε πολιτικό όσο και σε οικονομικό και πρακτικό επίπεδο.
Έτσι, για να επιστρέψουμε στην έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του δικαιώματος στο φυσικό περιβάλλον, εμείς οι Sápara δεν πιστεύουμε ότι η απάντηση στα κρίσιμα αυτά ζητήματα βρίσκεται στο πεδίο αυτό μέσα από ήδη υφιστάμενες και εφαρμοσμένες πρακτικές και κατηγοριοποιήσεις. Αντίθετα θεωρούμε ότι η απάντηση βρίσκεται εκεί όπου ακόμα δεν έχουμε κανένα δεδομένο και πως εκείνο που πραγματικά χρειαζόμαστε είναι ένα καθαρό, αγνό και ευρύ όραμα για να μπορέσουμε να εισηγηθούμε και να καταστήσουμε κατανοητή τη θεώρησή μας για τη ζωή και τον κόσμο που θα μπορούσε πραγματικά να μας αλλάξει.
Πηγές:
– Μαργαρίτα Βεργολιά, «Από το πετρέλαιο στη βιοοικονομία: το «άλμα» των αυτοχθόνων του Ισημερινού», https://www.in.gr/2023/07/30/life/stories/apo-petrelaio-sti-viooikonomia-alma-ton-aytoxthonon-tou-isimerinou/
– «The Sapara Nation», https://www.naku.com.ec/
– «Naku», https://www.facebook.com/NakuEc
– Jason Scott, «The Disappearing Sapara Nation», https://yapatree.com/sapara-nation-disappearing-how-you-can-help/
– Livia Filotico, «The Sapara activist talks about trees, spirits, and greed, and offers his own perspective on religious liberty», https://bitterwinter.org/human-rights-and-the-rights-of-the-forest-an-interview-with-manari-ushigua/
– «The Sapara Worldview», https://www.shimaka.education/sapara-worldview
ΚατηγορίεςΕπικαιρότητα, Περιβάλλον