Το συστημικό και ουσιαστικό σφάλμα του άρθρου 24 Σ
Εισήγηση κατά τη διαβούλευση της προτεινόμενης Συνταγματικής αναθεώρησης 05/2017*
Γιώργος Χ. Σμπώκος, Δικηγόρος ΔΝ,
υπεύθυνος της Επιτροπής Περιβάλλοντος
του Δικηγορικού Συλλόγου Ηρακλείου
SARAH JARRET «Islands on the Edge»
Το άρθρο 24 παρ. 1 του Συντάγματος διακρίνει τις μορφές ανάπτυξης μεταξύ αειφορικών και μη αειφορικών. Αποδίδει a priori στις μη αειφορικές την ιδιότητα των εν δυνάμει εχθρικών δραστηριοτήτων. Αντίθετα στις αειφορικές αποδίδει την ιδιότητα των φίλιων Συνταγματικά δραστηριοτήτων. Από τη διακήρυξη της αειφόρου ανάπτυξης στο Ρίο το 1992 και την εγκαθίδρυσή της διαπλανητικά, είδαμε ότι οι φερόμενες αειφορικές δραστηριότητες οδηγούν με μαθηματική πρόοδο στην επιδείνωση της κατάστασης των οικοσυστημάτων. Η αιτία είναι οι αρχές της Διακήρυξης του Ρίο που βρίσκονται στον πυρήνα της αειφορίας και δεσμεύουν νομοθετικά και νομολογιακά κάθε κράτος μέλος του ΟΗΕ και της ΕΕ σε αέναη πρόοδο, δηλαδή ατέρμονη μεγέθυνση. Το ερώτημα, τι είναι αειφορία, απασχόλησε έντονα την Ζ΄ Αναθεωρητική Βουλή των Ελλήνων τον Απρίλιο του 2001. Το επίπεδο της πολυήμερης συζήτησης κινήθηκε μεταξύ άγνοιας και σκοπιμότητας. Η λέξη που έμελλε να οριοθετήσει το μοντέλο της οικονομικής ανάπτυξης, δεν υπήρχε στο λεξικό της Ελληνικής γλώσσας. Ωστόσο, τυπώθηκε στον θεμελιώδη νόμο της Χώρας και κατέστη συνταγματική αρχή εισάγοντας οριστικά ένα οικονομικό μοντέλο διαχείρισης φυσικών πόρων που επιδιώκει διαρκώς την ανάπτυξη και δεν αφορά την κατοχύρωση του δικαιώματος στο περιβάλλον καθ΄ εαυτή. Η Ζ΄ Αναθεωρητική Βουλή και δεν γνώριζε το περιεχόμενο της έννοιας και παρέλειψε να εκτιμήσει τη δυναμική του, ήτοι ότι η εκάστοτε παγκόσμια οικονομική διακυβέρνηση θα το όριζε κατά το δοκούν, στο διηνεκές, όπως συμβαίνει με τις αόριστες νομικές έννοιες.
ΣΥΝΤΟΜΑ: Το άρθρο 24 παρ. 1, εδ. 2 Σ καθορίζει το οικονομικό σύστημα της Χώρας. Τυπικά, το ανωτέρω εδάφιο δεν επιτρέπεται να βρίσκεται στο Β΄ Μέρος του Συντάγματος που είναι αφιερωμένο στα ατομικά δικαιώματα. Ουσιαστικά, το ανωτέρω εδάφιο προσβάλλει τις αρχές της γενικότητας, της ουδετερότητας και της διαχρονικότητας του Συντάγματος. Η παρούσα αναθεώρηση οφείλει να διορθώσει ένα συστημικό λάθος της Ζ΄ Αναθεωρητικής Βουλής της 1ης Απριλίου 2001 διαγράφοντας το εδάφιο «… στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας».
ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ: Στο άρθρο 24 παρ. 1, εδ. 2 του ισχύοντος Συντάγματος υπάρχει ένα συστημικό και ένα ουσιαστικό σφάλμα, που χρήζουν διόρθωσης με την ευκαιρία της σκοπούμενης Συνταγματικής αναθεώρησης. Η μνημονευόμενη «αρχή της αειφορίας» αφορά σε ένα σύστημα παραγωγής, κατανομής, ανταλλαγής και καταμερισμού των διαθέσιμων βιολογικών πόρων και αγαθών των κρατών – μελών του ΟΗΕ. Ως τέτοια, αποτελεί οικονομικό σύστημα.
Το περιεχόμενο της «αειφόρου ανάπτυξης» ερμηνεύεται υπό το φως των 40 αρχών της Διακήρυξης του Ρίο (http://www.unesco.org/ education/pdf/RIO_E.PDF). Η αρχή 1 της Διακήρυξης, όπως υιοθετήθηκε από το Σύνταγμά του 2001, κατοχυρώνει την οικοκεντρική αντίληψη της οικονομικής ανάπτυξης. Η αρχή 2 οριοθετεί το πλαίσιο διαχείρισης του εθνικού πλούτου. Η αρχή 7 ορίζει την εθνική συμμετοχή στη διαχείριση των αποθεμάτων. Η αρχή 12 προβλέπει την ένταξη των εθνικών κρατών στο διεθνοποιημένο εμπόριο. Η κύρωση των ανωτέρω αρχών με τον νόμο 2077/1992 αναγνωρίζει το οικονομικό σύστημα της αειφόρου ανάπτυξης ως αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου, που υπερισχύει από κάθε αντίθετη διάταξη νόμου (άρθρο 28 Ι,1 Σ).
Έτσι, το άρθρο 24 παρ. 1, εδ. 2 Σ καθορίζει νομοθετικά και νομολογιακά την οικονομική δραστηριότητα της Χώρας μας, εξειδικεύει τον τρόπο κατανομής πόρων και αγαθών, ισχύει σε ολόκληρη την επικράτειά της και επιβάλλει στο Ελληνικό κράτος τη λήψη θετικών μέτρων για την εγκαθίδρυση της αειφόρου ανάπτυξης.
ΤΥΠΙΚΟ ΣΦΑΛΜΑ: Η διάταξη που καθορίζει το οικονομικό σύστημα της Χώρας μας έχει εσφαλμένα τοποθετηθεί στο Δεύτερο Μέρος του Συντάγματος που είναι συστημικά αφιερωμένο στα ατομικά δικαιώματα. Το άρθρο 24 ανήκει συστημικά στο Δεύτερο Μέρος του Συντάγματος (ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα). Η νομολογία έχει χαρακτηρίσει το δικαίωμα στο περιβάλλον ως κοινωνικό (ΣτΕ 3682/1986). Αντίθετα, οι διατάξεις για την οικονομική δραστηριότητα και ανάπτυξη εμφανίζονται μόλις στο Τέταρτο Μέρος (ειδικές διατάξεις) του Συντάγματος (άρθρο 106 επ. Σ).
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΣΦΑΛΜΑ: Η διάταξη που καθορίζει το οικονομικό σύστημα της Χώρας μας έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με την αρχή της οικονομικοπολιτικής ουδετερότητας του Συντάγματός μας, που ορίζει ότι το Σύνταγμα δεν επιτρέπεται να «παίρνει θέση» υπέρ ή κατά ενός οικονομικού συστήματος, αλλ΄ αφήνει την απόφαση αυτή στον νομοθέτη, που απολαμβάνει ελευθερία κινήσεων (Δαγτόγλου Π., Ατομικά δικαιώματα, τόμος Β΄, αρ. περ. 1336). Σημειώνεται ότι κανένα άλλο Ευρωπαϊκό κράτος δεν έχει εντάξει το οικονομικό σύστημα της αειφόρου ανάπτυξης στο Συνταγματικό του κείμενο, πολλώ δε μάλλον στο κεφάλαιο των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.
Η διάταξη του άρθρου 24 παρ. 1, εδ. 2 Σ, πρέπει να κριθεί ανίσχυρη. Το εδάφιο «στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας» πρέπει να καταργηθεί. Η παρούσα άποψη κατατίθεται στο πλαίσιο της διαβούλευσης φορέων και πολιτών για την προτεινόμενη Αναθεώρηση του Συντάγματος της Χώρας (Μάιος 2017).
_________________________
* Η παρούσα εισήγηση κατατέθηκε στην Περιφέρεια Κρήτης, την 02.05.2017, στο πλαίσιο της διαβούλευσης φορέων και πολιτών για την προτεινόμενη Αναθεώρηση του Συντάγματος της Χώρας.
.
.
Δημοσιεύτηκε στο dasarxeio.com | 13.05.2017
ΚατηγορίεςΝομοθεσία, Περιβάλλον
Αφήστε μια απάντηση