 |
Μανώλης Καπάνταης, Δασολόγος-Περιβαλλοντολόγος, τ. Δ/ντης Πρασίνου |
Μέρος Γ΄
Θέσπιση κανόνων που σχετίζονται με την αποτίμηση, την προώθηση, τον σχεδιασμό, τη διαχείριση, την προστασία και τη διατήρηση αστικών δέντρων και αστικών πράσινων υποδομών, για να συμβάλει στη βιώσιμη και πράσινη ανάπτυξη των πόλεων μας
Α. Η Κλιματική αλλαγή, η πολιτική για τα δέντρα στην πόλη και το μέλλον
«Το να φανταστείς το μέλλον είναι μια επίπονη άσκηση, αλλά είναι μια ευκαιρία να ξανασκεφτείς τη λογική της αστικής ζωής»
Εικόνα 1. Από την τοποθεσία Urban Green Now
Κανείς δεν αμφισβητεί την κλιματική αλλαγή και τη σχέση της με την ελαχιστοποίηση του αστικού πρασίνου. Τα δέντρα είναι οι θησαυροί που πρέπει να προστατεύσουμε και να ενθαρρύνουμε για τη διάδοσή τους, να αυξήσουμε τη βιοποικιλότητα για να βελτιώσουμε τον κόσμο μας. Τα στοιχεία της αστικής πράσινης υποδομής (IVU) και του αστικού δέντρου ως ο μεγαλύτερος εκθέτης της, παρέχουν πολλαπλά οφέλη σε πόλεις και κωμοπόλεις, συμπεριλαμβανομένης της βελτίωσης και της περιβαλλοντικής ολοκλήρωσης του αστικού περιβάλλοντος, της υγείας και της ευημερίας, της συμβολής της σκίασης, της μείωσης των ακραίων θερμοκρασιών, του καθαρότερου αέρα, της απορρόφησης του CO2 και καλύτερης ποιότητας νερό. Οι υπηρεσίες οικοσυστήματος είναι πολύ σημαντικές και υπάρχει επιστημονική αναγνώριση της σχέσης μεταξύ της χρήσης στοιχείων πράσινης υποδομής και της βελτίωσης της δημόσιας υγείας και ευεξίας.
Με τον ίδιο τρόπο, οι περιαστικοί χώροι αντιπροσωπεύουν ζώνες μετάβασης από τις πιο φυσικές ή αγροδασικές περιοχές και όπου υπάρχει μεγάλος αριθμός περιαστικών δασών και πάρκων αυτά παρέχουν μεγάλο αριθμό υπηρεσιών στον πληθυσμό. Το αστικό δέντρο, η προστασία και η διάδοσή του, είναι απαραίτητη στο πρασίνισμα των πόλεων μας, προκειμένου να εξισορροπηθεί στις πόλεις το γεγονός της αποψίλωσης των δασών, που συμβαίνει από τα αρχαία χρόνια, και με αυτόν τον τρόπο να επιστρέψει η φύση, το πράσινο που χάθηκε με την γκρι υποδομή.
Επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι τα στοιχεία είναι ισχυρά, σχετικά με τις επιπτώσεις του πρασίνου για τη βελτίωση των συνθηκών από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Γνωρίζοντας την αξία του και τα οφέλη του, θα μας βοηθήσουν να το εκτιμήσουμε και να αναγνωρίσουμε αυτό από τους επαγγελματίες που ξέρουν πώς να τα το διαχειριστούν και να το προστατεύσουν, γιατί με αυτό βελτιώνουμε τη ζωή μας. Πρέπει να απορρίψουμε τις ξεπερασμένες πρακτικές λόγω έλλειψης γνώσεων ή αδράνειας η αδιαφορίας, που ασκούνται στα δέντρα των Δήμων και των πόλεών μας, που με παράλογο και δαπανηρό τρόπο μειώνουν τα δέντρα που φυτεύτηκαν από εμάς και στη συνέχεια τα ακρωτηριάζουνε υπερβολικά χωρίς σοβαρά επιχειρήματα. Πρέπει να μάθουμε να βλέπουμε τα δέντρα, τους κήπους και τους χώρους πρασίνου με την αξία που έχουν και να ανησυχούμε εάν έχουν υποστεί ζημιά ή θα εξαλειφθούν, επειδή αυτό θα μας βλάψει. Κανείς δεν αμφισβητεί την κλιματική αλλαγή και τη σχέση του αστικού πρασίνου με την ελαχιστοποίησή του.
Τα δέντρα είναι θησαυροί που πρέπει να προστατεύσουμε και να προωθήσουμε τον πολλαπλασιασμό τους, να αυξήσουμε τη βιοποικιλότητα και να βελτιώσουμε τον κόσμο μας.
Εικόνα 2. Από την τοποθεσία Urban Green Now
Η προσαρμογή και η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής είναι μία από τις μεγάλες προκλήσεις για τις πόλεις. «Χώροι πρασίνου» και αδιαμόρφωτες επιφάνειες εδάφους, τα άλση, τα πάρκα, το αστικό πράσινο, παίζουν καθοριστικό ρόλο. Πέρα από το ότι έχουν αξία από μόνα τους, παρέχουν υπηρεσίες οικοσυστήματος: μετριάζουν τη θερμοκρασία και τις επιπτώσεις των ακραίων φυσικών γεγονότων, εξασφαλίζουν την πρόνοια για τους κατοίκους, αυξάνουν την κοινωνική συνοχή και αποτελούν πηγή τροφής για την πανίδα. Σε αυτό το πλαίσιο οι πόλεις δεν μπορούν πλέον να αντέχουν να καταστρέφουν για πάντα το δικό τους αδιαμόρφωτο έδαφος, η αξία του οποίου είναι ελάχιστα γνωστή και προστατευμένη.
Οι αιτίες θανάτου σε όλο τον κόσμο έχουν αλλάξει με το πέρασμα του χρόνου και καθώς οι χώρες αναπτύσσονται οι θάνατοι σήμερα προκαλούνται από 70% από μη μεταδοτικές χρόνιες ασθένειες όπως καρδιαγγειακά νοσήματα ή καρκίνο.
Τα αστικά και περιαστικά δέντρα παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στις βιομηχανικές κοινωνίες, για να διατηρήσουν ψυχική και σωματική ισορροπία στους ανθρώπους, βελτιώνοντας την υγεία τους.
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας), URBAN ΚΑΙ PERIURBAN GREEN SPACES, με το δέντρο ως άξονα σπονδυλωτών υποδομών πρασίνου, αποτελούν απαραίτητη πηγή για την επίτευξη βιώσιμης υγείας στις πόλεις.
Η Κλιματική Αλλαγή και τα Δέντρα
Πριν από λίγα χρόνια, η Gwynne Dyer σε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στο «The International», υποστήριξε ότι η κλιματική αλλαγή είναι το φάντασμα της κάθε γιορτής, η σκιά που απειλεί οποιαδήποτε θετική εξέλιξη και ακόμη και αν, χάρη σε ένα θαύμα, θα μπορούσαμε να εφαρμόσουμε αυτό που προέκυψε από τη σύνοδο COP στο Παρίσι, ο χρόνος που έχουμε στη διάθεσή μας για την αποκατάσταση της ελπίδας, σχετικά με την επιβράδυνση της κλιματικής αλλαγής είναι όλο και περισσότερο περιορισμένος. Ο χρόνος, οι πολιτικοί μας και εμείς μαζί τους, χάνουμε χρόνο σε συζητήσεις στις οποίες όλοι θέλουν να υπερασπιστούν τη δική τους αυλή και υπάρχει πάντα λίγη προθυμία να αναπτύξουν βιώσιμα μέτρα με πραγματικά αποτελεσματικά από περιβαλλοντική, οικονομική και κοινωνική άποψη.
Ποιος θα είναι λοιπόν ο ρόλος των δέντρων στις πόλεις μας του μέλλοντος (και όχι μόνο);
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτά θα διαδραματίσουν θεμελιώδη ρόλο στη διαχείριση της κλιματικής αλλαγής μέσω του μετριασμού των καυσώνων και της διαχείρισης των υδάτων. Η ανάγκη για σωστές επιλογές σχετικά με το τι πρέπει να φυτέψουμε για τις πόλεις του μέλλοντος, είναι επομένως θεμελιώδης σε ένα σενάριο παγκόσμιας αλλαγής, που θα κάνει η φύση τη «δομική» των κρίσιμων ζητημάτων ακόμη πιο εμφανή, στον σχεδιασμό, την κατασκευή και τη διαχείριση του αστικού πράσινου. Όλα αυτά είναι ακόμη πιο αληθινά αν εφαρμοστούν στις προϋποθέσεις, που πιθανώς δεν είναι εύκολο (για να μην πούμε ακραία), οι οποίες θα πρέπει να αντιμετωπιστούν στο εγγύς μέλλον. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η έρευνα θα πρέπει να εξετάσει ένα πλήθος λύσεων και θα ήταν ανόητο να την αποκλείσουμε a priori από τον πειραματισμό. Ωστόσο, η έρευνα απαιτεί επενδύσεις και ισχυρή πολιτική βούληση. Και παρόλο που η ΕΕ πιέζει να μελετηθούν και να εφαρμοστούν «Λύσεις βάσει της Φύσης» σε πολλές πόλεις, υπάρχει ακόμη πολύ δουλειά που πρέπει να γίνει παγκοσμίως. Ορισμένες χώρες, ιδίως οι αναπτυσσόμενες, ενδιαφέρονται περισσότερο για την ανάπτυξη και την κατασκευή μεγάλης κλίμακας έργα για την προστασία του περιβάλλοντος. Δυστυχώς, ακόμη και η χώρα μας εξακολουθεί να κάνει πολύ λίγα για την ανάπτυξη πραγματικών περιβαλλοντικών πολιτικών. Και ο χρόνος περνά.
Δέντρα, πολιτική και το μέλλον
Παίρνω μια από τις «σκέψεις μου» και την επανεξετάζω, υπό το πρίσμα του τι συνεχίζουμε να διαβάζουμε στα διάφορα κοινωνικά δίκτυα, όχι μόνο στη χώρα μας και το οποίο, ως μελετητής υποθέτω ότι μερικές φορές μου φαίνεται να με κεντρίζει, καθώς εκφράζεται «μίσος» προς το τι είναι η έρευνα, καθώς επίσης και για τις τουλάχιστον περίεργες, θεωρίες περί συνωμοσίας που κρύβει αυτή, αναφέρει ο καθηγητής Francesco Ferrini.
Όπως είπε πρόσφατα ο Κάρμελο Πάλμα (2017), «η πεποίθηση ότι η επιστήμη είναι το πιθανό πέτασμα ενός αποκρυφιστικού συστήματος οικονομικής ισχύος αυξάνεται πιο δυναμικά. Η εξάπλωση της μη επιστημονικής προκατάληψης αναπτύσσεται αναζωπυρωμένη, σαν μέρος της αντι-καπιταλιστικής προκατάληψης. Η «κουλτούρα της υποψίας» δεν είναι τόσο αφελής αντανάκλαση μιας κοινής γνώμης που αγνοεί την πρόοδο της σύγχρονης επιστήμης, ως εκδήλωση του πιο διαδεδομένου σύγχρονου πολιτικού συνδρόμου ». Και συνεχίζει «Μου φάνηκε ότι αυτή η πρόταση ήταν τέλεια όπως με βρήκε θυμωμένο, διότι θεωρώ ότι ταιριάζει απόλυτα σε ορισμένες καταστάσεις, στις οποίες αν προτιμάτε (ή θέλετε) να πιστεύετε αυτό που διαβάζετε στα διάφορα κοινωνικά δίκτυα (και οι απόψεις αυτές, κάποτε παρέμεναν περιορισμένες στο μπαρ και στο μικρό κύκλο των ανθρώπων που συχνάζουν εκεί), σε άρθρα γραμμένα με εφευρεθείσες, παραπλανητικές ή παραμορφωμένες πληροφορίες, δημοσιοποιήθηκαν με τη σκόπιμη πρόθεση να παραπλανήσουν ή να διαδώσουν ανοησίες (τώρα αποκαλούνται φάρσες από αγγλικές ανοησίες ή, καλύτερα ακόμα και πιο μοντέρνα, ψεύτικες ειδήσεις) μέσω ΜΕΣΩΝ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ.
Αυτό ισχύει επίσης για τον συγκεκριμένο τομέα ενδιαφέροντος μου, δηλαδή το αστικό πράσινο, όπου, μετά από περισσότερα από 25 χρόνια στα οποία ήμασταν πολύ λίγοι για να μας ενδιαφέρει και πολύ λίγοι στο επίπεδο της έρευνας, φαίνεται ότι όλοι έχουν γίνει ειδικοί και αισθάνονται ικανοί να εκφράσουν κρίσεις (που είναι νόμιμες), αλλά και να υπαγορεύσουν τι πρέπει και τι δεν πρέπει να γίνει (το οποίο είναι νόμιμο μόνο εάν έχετε επαρκείς γνώσεις σχετικά με αυτό).
Είναι ωραίο, όπως έχω πει πολλές φορές, να παρατηρήσω αυτό το ενδιαφέρον, αλλά και που συχνά, χρησιμοποιούνται λέξεις και κραυγές που δεν είναι μόνο λανθασμένες, αλλά συχνά και προσβλητικοί και που κρυφά χρησιμοποιούν ορισμένα γελοία και συχνά αβάσιμα επιχειρήματα. Υπάρχουν, στην πραγματικότητα, μερικές λέξεις που, στο τρέχον σενάριο στην Ιταλία, χρησιμοποιούνται συχνά από τους πολιτικούς και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, με έναν κατά κύριο λόγο ακατάλληλο τρόπο.
Αναφέρομαι για τη βιωσιμότητα, την ανθεκτικότητα, τη βιοποικιλότητα κ.λπ. Επιπλέον, όσο πιο συγκεκριμένες λέξεις επαναλαμβάνονται, τόσο περισσότερο χρησιμοποιούνται ταυτόχρονα με λανθασμένο, χειραγωγημένο, πλαστό τρόπο και γι’ αυτό η άρχουσα τάξη μας είναι μερικές φορές ο ανόητος αρχιτέκτονας, που το κάνει έτσι ώστε να υποταχθεί, σε αυτούς η εκείνους που φαίνεται να καθοδηγούνται, ποιος ξέρει από τι. Λειτουργική ή μυστική οργή και ποιος αποδέχεται όλα όσα προέρχονται από την πολιτική πλευρά τους. Τούτου λεχθέντος, νομίζω ότι είναι σωστό να βλέπουμε τα πάντα απρόσωπα και να ρίχνουμε μια ματιά έξω από το μαντρί μας όσον αφορά το «πράσινο» μέλλον των πόλεών μας. Οι ευρωπαϊκές πόλεις υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές και καμία αστική περιοχή δεν θα είναι απρόσβλητη από τις δυνάμεις που τις μεταβάλλουν. Πράγματι, καθώς προχωρά ο 21ος αιώνας, ο ρυθμός αλλαγής είναι πιθανό να επιταχυνθεί επίσης. Τα μέρη που κάποτε ευδοκιμούσαν φυσικά / ή και οικονομικά θα μπορούσαν να εκφυλιστούν, ενώ άλλες περιοχές, οι οποίες πιστεύεται ότι είναι φτωχές ή υποβαθμισμένες, θα μπορούσαν να επωφεληθούν από την αναγέννηση ή την αναβάθμιση. Το να αγνοούμε την αλλαγή που βιώνουμε είναι, από την πλευρά των πολιτικών μας, των επενδυτών ή των υπευθύνων, αλλά και, πάνω απ’ όλα, των πολιτών, είναι επιζήμια, αλλά ούτε και αυτό μπορεί να θεωρηθεί μακροπρόθεσμη επιλογή για το μέλλον μας. Πρέπει να είμαστε σαφείς ότι η έννοια των ανανεωμένων και βιώσιμων χώρων πρασίνου δεν μπορεί να παραμείνει μια αόριστη δήλωση προθέσεων, αλλά πρέπει να εφαρμοστεί από τώρα για να «χτιστεί» η πόλη του 2050 ή και πέρα.
Σκεφτείτε ότι η κανονική «αντικατάσταση» των δέντρων σε ξένες πόλεις είναι μεταξύ 0,7 και 1%, πράγμα που σημαίνει, για μια πόλη όπως η Ρώμη, να ανανεώνεται ετησίως ένας αριθμός δέντρων μεταξύ 2000 και 3000 και για μια πόλη όπως η Φλωρεντία μεταξύ 400 και 700. Ένας αριθμός που μπορεί να φαίνεται τεράστιος, αλλά που αντιπροσωπεύει τη φυσική αντικατάσταση των δέντρων για να εξασφαλιστεί μια κληρονομιά δέντρων τουλάχιστον σταθερή σε αριθμό, αν και θα ήταν καλύτερο να φυτέψουμε περισσότερα από αυτά που πεθαίνουν και εκείνα που, αναγκαστικά, έχουν κοπεί ή πρέπει να κοπούν. Είναι σαφές ότι αυτό προβλέπει, εν πάση περιπτώσει, τη διαφύλαξη των ιστορικών δέντρων και εκείνων που έχουν σημασία για το τοπίο, για το οποίο θα περιοριστούμε στην αναφύτευση (αντικατάσταση) μόνο των ατόμων που πέθαναν «φυσικά».
Η έλλειψη πραγματικής πολιτικής δέσμευσης σε αυτό, θα οδηγήσει σε επιδείνωση των αστικών προβλημάτων, κυρίως επειδή ορισμένοι τομείς των κοινοτήτων μας αναπτύσσουν μια αυξανόμενη απογοήτευση για αυτό. Η νέα αστική ρητορική του πολιτικού, των μέσων μαζικής ενημέρωσης και, δυστυχώς, και ορισμένων εξειδικευμένων περιοδικών, δεν καταλαβαίνει πλήρως την πραγματικότητα του νέας «αστικοποίησης» και αυτό είναι αρκετά σοβαρό, καθώς δεν γίνεται πλήρως αντιληπτό ότι πολλές από τις πόλεις μας βρίσκονται ένα σημείο στον αστικό κύκλο ζωής του συστήματος όπου υπάρχει μια γρήγορη μετάβαση από μια βιομηχανική σε μια μεταβιομηχανική οικονομία και, επομένως, είναι πέρα από τη σταθερή φάση της ωριμότητας και εισέρχονται σε έναν κύκλο παρακμής. Οι ευρωπαϊκές πόλεις αντιμετωπίζουν γήρανση και συρρίκνωση των πληθυσμών τους και θα αγωνιστούν, στο όχι πολύ μακρινό μέλλον, για να παρέχουν αξιοπρεπείς, οικονομικά βιώσιμες υπηρεσίες και καλή ποιότητα ζωής στους κατοίκους.
Το δημόσιο πράσινο πρέπει επομένως να αναλάβει όλο και πιο ακριβείς και διαφοροποιημένες πτυχές και λειτουργίες και να οργανωθεί σε ένα πραγματικό συνεχές «σύστημα» : από το πράσινο κάτω από το σπίτι (στην πρασιά) για τα μικρά (παιδιά), στην παιδική χαρά σε μια πεζοδρομημένη απόσταση, στη γειτονιά πράσινο με στοιχειώδεις αθλητικές εγκαταστάσεις, στο πράσινο του αστικού τομέα με πιο περίπλοκο και εξειδικευμένο εξοπλισμό, μέχρι τη μεγάλη φυσική περιοχή που εξυπηρετεί ολόκληρη την πόλη και τη γύρω περιοχή, όλα συνδεδεμένα με «πράσινες συνδέσεις (διαδρομές)» που σας επιτρέπουν να μη μετακινείστε απρόσκοπτα από τη μία πράσινη περιοχή στην άλλη.
Ωστόσο, είναι απαραίτητο αυτές οι πρωτοβουλίες να υποστηρίζονται τεχνικά και να έχουν εσωτερική συνοχή με άλλες πολιτικές διαχείρισης και με τους στόχους και τις στρατηγικές του πολεοδομικού σχεδιασμού στο σύνολό του, καθώς σε ένα όλο και πιο περίπλοκο εθνικό και διεθνές σενάριο, με αύξηση των περικοπών στον προϋπολογισμό, η χρήση προηγμένων εργαλείων για στρατηγικό σχεδιασμό και βέλτιστη κατανομή πόρων καθίσταται απαραίτητη για την ποσοτική και, πάνω από όλα, ποιοτική εφαρμογή πράσινου στις αστικές περιοχές. Όλα αυτά υπογραμμίζουν πάντα, ότι οι επιτυχημένες δημόσιες (όχι μόνο πράσινες) περιοχές σε όλο τον κόσμο είναι επιτυχημένες όχι μόνο για το σχεδιασμό, αλλά και για τη διαχείριση. Δεν έχει να κάνει μόνο με το κόψιμο του γρασιδιού και τη συλλογή των σκουπιδιών και, πάνω απ’ όλα, δεν πρόκειται για τη βάναυση αφαίρεση της κορυφής των δέντρων, όπως συμβαίνει πολύ συχνά. Είναι θέμα σχεδιασμού, σχεδιασμού και δημιουργίας χώρων πρασίνου μέσω της «συνετής πολιτικής» (εννοεί την πολιτική στην προκειμένη περίπτωση, όχι αυτή των κομμάτων, αλλά αυτή της επιστήμης και της τεχνολογίας, ως θεωρία και πράξη, που έχει ως αντικείμενο το σύνταγμα, την οργάνωση , την κρατική διοίκηση και την κατεύθυνση της δημόσιας ζωής) που προβλέπει επίσης αναθεώρηση των ειδών των δέντρων που χρησιμοποιήθηκαν μέχρι σήμερα και την διεύρυνση του αριθμού των χρησιμοποιούμενων ειδών, χωρίς απαραίτητα να περιορίζει την επιλογή μόνο σε αυτόχθονα είδη (τι είναι αυτόχθονα σε ένα περιβάλλον τεχνητό σαν το αστικό;). Το μεγαλύτερο μέρος της διαχείρισης πρέπει να προγραμματιστεί μακροπρόθεσμα, προκειμένου να βελτιστοποιηθούν τα κόστη (όχι απαραίτητα να μειωθούν) και να συνίσταται επίσης στην άμεση συμμετοχή των πολιτών. Πρέπει να σκεφτόμαστε τα πάρκα όχι μόνο για περιβαλλοντική βελτίωση, αλλά ως πραγματικά υπαίθρια κοινοτικά κέντρα όπου πρέπει να επενδύουμε σε χρήσεις και δραστηριότητες, ώστε να μπορούν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους. Όταν βελτιώνουμε τα πάρκα, βελτιώνουμε πραγματικά την ποιότητα ζωής.
Από αυτή την άποψη, θέλω να επαναλάβω μια έννοια που λέω συχνά στις παρουσιάσεις μου. «Όσο συνεχίζουμε να θεωρούμε τους πόρους που διατίθενται σε αστικούς χώρους πρασίνου (αλλά αυτό ισχύει και για τον ιδιωτικό τομέα) κόστος και όχι επένδυση, είναι απίθανο να υπάρξει πραγματική αλλαγή στις πόλεις μας. Μόνο μια προσεκτική και στοχευμένη διακυβέρνηση (άλλη μια πολύ διογκωμένη λέξη) μπορεί, στην πραγματικότητα, να αποφύγει την κατάρρευση των σημερινών πόλεων και να καθοδηγήσει τη μετατροπή των σημερινών αστικών οικισμών σε έξυπνες πόλεις. Αλλά μόνο το να πείτε όχι, μόνο με βάση την πολιτική προκατάληψη, δεν θα σημειώσετε πρόοδο. Παραφράζοντας τον Αϊνστάιν «δεν μπορούμε να σκεφτούμε να λύσουμε προβλήματα με την ίδια νοοτροπία που τα δημιούργησε».
(Αυτά αναφέρονται για τις πόλεις της Ιταλίας, για την Ελλάδα που υπολείπεται της γείτονος χώρας τι πράττουμε για το αστικό πράσινο και τα δέντρα;)
Εικόνα 3. Από την τοποθεσία Urban Green Now. Arboricoltura Urbana-Arboriculture and Urban Forestry di Francesco Ferrini
ΠΗΓΕΣ
CAMBIAMENTO CLIMATICO E ALBERI
Arboricoltura Urbana-Arboriculture and Urban Forestry di Francesco Ferrini
Alberi, politica e future I continui mutamenti dell’ambiente urbano e il ruolo fondamentale del verde pubblico di Francesco Ferrini
Εικόνα εξώφυλλου Από Tims Garden Centre Campbelltown NSW
Β. Σχέδιο νόμου που να εγγυάται την ανάπτυξη πράσινων και βιώσιμων πόλεων μέσω της ολοκληρωμένης διαχείρισης των πράσινων υποδομών τους
«Sobre arbolado urbano e infraestructura verde». Boletín N° 14.213-12
Το νομοσχέδιο κατατέθηκε προς ψήφιση στη Γερουσία μετά από αίτημα 60 Δήμων της Χιλής.
Σκοπός της πρότασης είναι να υπάρξει ένα σχέδιο νόμου που να εγγυάται την ανάπτυξη πράσινων και βιώσιμων πόλεων, μέσω της ολοκληρωμένης διαχείρισης των πράσινων υποδομών τους, λαμβάνοντας υπόψη ότι σχεδόν το 80% του πληθυσμού της χώρας ζει σε πόλεις και ότι τα δέντρα και οι αστικές περιοχές πρασίνου παρέχουν ευρέως περιβαλλοντικά, οικονομικά, κοινωνικά και δημόσια οφέλη για την κοινωνία γενικότερα.
Τι θα Περιλαμβάνει το Σχέδιο νόμου;
Η πρόταση διευκρινίζει ότι, έχοντας επίγνωση ότι η διαχείριση της Πράσινης Υποδομής απαιτεί ένα ισχυρό ρυθμιστικό πλαίσιο που να εγγυάται την επαρκή διαχείρισή της στις πόλεις, προκειμένου να μας ικανοποιήσει τα γενικά οφέλη της και ταυτόχρονα να συμβάλει στον μετριασμό και την προσαρμογή των σημαντικών προκλήσεων, που το τρέχον σενάριο έκτακτης ανάγκης για το κλίμα μας επιβάλλει, αυτό το νομοσχέδιο στοχεύει στη θέσπιση κανόνων που σχετίζονται με την αποτίμηση, την προώθηση, τον σχεδιασμό, τη διαχείριση, την προστασία και τη διατήρηση αστικών δέντρων και αστικών πράσινων υποδομών, για να συμβάλει στη βιώσιμη και πράσινη ανάπτυξη των πόλεων μας.
Οι διατάξεις του έργου ισχύουν για αστικές περιοχές και περιοχές αστικής επέκτασης που ορίζονται από τα Μέσα Χωροταξικού Σχεδιασμού, σε εκείνα τα εδάφη η τις επιφάνειες που αποτελούν εθνικά αγαθά δημόσιας χρήσης, όπως μεταξύ άλλων πάρκα, πλατείες, χώρους πρασίνου, πεζοδρόμια, δημόσιους δρόμους, όχθες εκβολών ποταμών και περιοχές λιμνών. Ομοίως και σε αγροτικές περιοχές και στα έργα οικιστικών τμημάτων.
Το κείμενο παρουσιάζει γενικές διατάξεις, αναδεικνύοντας ένα ευρύ φάσμα ορισμών και μια μέθοδο αποτίμησης των αστικών δέντρων, ανύπαρκτη προς το παρόν, ώστε να τεθεί στο πλαίσιο η πραγματική αξία του πράσινου στις πόλεις μας.
Επιπλέον, γίνεται αναφορά στη ρύθμιση των ελάχιστων περιεχομένων που απαιτούνται για τον σχεδιασμό της Αστικής Πράσινης Υποδομής, και στη θέσπιση προτύπων που εγγυώνται τη συμμετοχή της κοινότητας. Απευθύνεται στη διαχείριση και χειρισμό χώρων πρασίνου και αστικών δέντρων, ορίζοντας τις ελάχιστες διαδικασίες για την επιλογή ειδών, τη φύτευση, τη μεταφύτευση, το κλάδεμα και την κοπή δέντρων, καθώς και τη θέσπιση ελάχιστων τεχνικών προτύπων για το σχεδιασμό δημόσιων χώρων πρασίνου.
Τέλος, τροποποιήσεις γίνονται και σε άλλα νομικά και κανονιστικά όργανα, όπως ο Γενικός Αστικός και Οικοδομικός Νόμος και το Διάταγμά του, και ο Νόμος για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, μεταξύ άλλων, με στόχο την εναρμόνιση του ισχύοντος νομικού πλαισίου για την κατάλληλη εφαρμογή του κανόνες που αναφέρονται στα Δέντρα και στην Αστική Πράσινη Υποδομή.
Ι. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Σκοπός αυτού του σχεδίου νόμου για τα δέντρα και την πράσινη υποδομή, είναι να υπάρχει ένα νομικό καθεστώς που να επιτρέπει την εγγύηση της ανάπτυξης πράσινων και βιώσιμων πόλεων, μέσω μιας ολοκληρωμένης διαχείρισης της πράσινης υποδομής τους, λαμβάνοντας υπόψη ότι σχεδόν το 90% του πληθυσμού της Χιλής ζει σε πόλεις και ότι τα δέντρα και οι αστικές περιοχές πρασίνου, παρέχουν ευρεία περιβαλλοντικά, οικονομικά, κοινωνικά και δημόσια οφέλη στην κοινωνία γενικά.
Η προετοιμασία αυτού του έργου βασίζεται στον προτεινόμενο νόμο για τα αστικά δέντρα που παρουσίασε το δίκτυο αστικών δέντρων το 2018 (Urban Trees Network) στο Υπουργείο της Γεωργίας της Χιλής, από την οποία το εν λόγω χαρτοφυλάκιο ετοίμασε το Έργο «Νόμος των Αστικών Δέντρων» (γνωστότερος ως «Νόμος Δέντρων») «Ley de Arbolado Urbano” (más conocida como “Ley Arbolito”); la propuesta de Ordenanza Municipal de Infraestructura Verde que durante el año 2020 fue solicitada por más de 60 Municipalidades de ocho regiones de Chile; el Proyecto de Ley “Valoración y Protección del Árbol” (N° boletín 2238-12)», την πρόταση νόμου για ένα Δημοτικό Διάταγμα για την Πράσινη Υποδομή που το 2020 ζητήθηκε από περισσότερους από 60 Δήμους από οκτώ περιοχές της Χιλής.
Το νομοσχέδιο «Αποτίμηση και προστασία του δέντρου» (Δελτίο αρ. 2238-12) που προωθήθηκε το 1998 από τον γερουσιαστή Antonio Horvath μετά από την ανασκόπηση μιας εκτεταμένης τεχνικής και επιστημονικής βιβλιογραφίας της τελευταίας δεκαετίας.
Παράλληλα με τις συνεισφορές και τις συνεργασίες δώδεκα επαγγελματιών από διάφορους τομείς που σχετίζονται με τις Δασικές επιστήμες και τον Πολεοδομικό σχεδιασμό.
Κατά συνέπεια, το νομοσχέδιο αυτό αποτελεί μια θεμελιωμένη πρόταση, ανταποκρινόμενη σε ένα μεγάλο νομικό κενό που υπάρχει στο ισχύον εθνικό μας πλαίσιο νόμου, που επιτρέπει την κατάλληλη προστασία, αξιολόγηση, σχεδιασμό και διαχείριση των αστικών πράσινων υποδομών, ζωτικής σημασίας για να προσφέρουν στους πολίτες καλύτερη υγεία και ποιότητα ζωής.
ΙΙ. ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ
Στον κόσμο, το παλιομοδίτικο μοντέλο της πόλης που έχει αναπαραχθεί μέχρι σήμερα έχει αποδειχθεί μη βιώσιμο. Παρά το γεγονός ότι αυτές καταλαμβάνουν μόνο το 3% του πλανήτη, το 67% της ενέργειας που παράγεται καταναλώνεται σε πόλεις, ενώ περισσότερο από το 70% της ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι αστικής προέλευσης, θέτοντας σε κίνδυνο όχι μόνο το μέλλον του είδους μας, αλλά και ολόκληρη τη χερσαία βιόσφαιρα.
Για αυτόν τον λόγο, πολλές κοινωνίες αλλάζουν τα κυρίαρχα αστικά πρότυπα, που προώθησαν το τσιμέντο, δίνοντας τώρα μεγαλύτερη σημασία στο «πράσινο», καθώς αυτό αποφέρει πιο κερδοφόρες λύσεις οικονομικά και πραγματική συμβολή στη βιωσιμότητα των πόλεων, μειώνοντας έτσι την κατανάλωση ενέργειας, τη ρύπανση του αέρα και του θορύβου, τις ζημίες από φυσικές καταστροφές, τις σωματικές και τις ψυχικές ασθένειες, τη βία, τα εγκλήματα, εκτός από τη συμβολή στη διαχείριση των υδάτων, την αστική αισθητική, την προώθηση της βιοποικιλότητας και την ευημερία γενικά των πολιτών.
Για όλους αυτούς αλλά και για άλλους λόγους, διαφορετικές χώρες σε όλο τον κόσμο προωθούν την επανεκτίμηση της Πράσινης Υποδομής και της κληρονομιάς των δέντρων, μέσω πολιτικών με την έκδοση αποφάσεων και νόμων που εγγυώνται και ρυθμίζουν την ορθή διαχείρισή της, σε τομείς πολύ ευρείς, όπως η προώθηση και η διάδοση της γνώσης στην κοινωνία, στον πολεοδομικό σχεδιασμό και για τη διαχείριση, τη φροντίδα και τη διατήρησή τους.
Ωστόσο, στη Χιλή, (όπως και στην Ελλάδα), η ανεπάρκεια νόμων και κανονισμών που ρυθμίζουν τη διαχείριση και τη φροντίδα των δέντρων και των χώρων πρασίνου στις πόλεις μας, έχει οδηγήσει στη διαχείριση των πρασίνων περιοχών σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, δηλαδή για καθαρά αισθητικούς ή διακοσμητικούς σκοπούς, και έτσι η παρουσία τους στις πόλεις της Χιλής είναι σπάνια και η διαχείρισή τους είναι αξιοθρήνητη, ελλιπής προγραμματισμού και άνισα κατανεμημένη με περίεργο τρόπο, συγκεντρωμένη μόνο σε εκείνες τις κοινότητες όπου ζουν οι πολίτες με το υψηλότερο εισόδημα. Σε αυτό προστίθενται οι ζημιές, οι κίνδυνοι και οι απώλειες που προκαλούνται από κακή διαχείριση των δέντρων, όπως η πτώση των ασθενών δέντρων, το σπάσιμο των πεζοδρομίων, των οδοστρωμάτων, η κοπή καλωδίων λόγω των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας, μεταξύ άλλων, εκτός από αυτά είναι και η έλλειψη κανονισμών που να τιμωρούν με ποινή για την καταστροφή και κακοδιαχείριση, αποδεικνύοντας έτσι την αδικαιολόγητη και χαμηλή αξία που έχουν τα δέντρα και οι αστικές πράσινες υποδομές για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής
III. Η ΠΡΟΤΑΣΗ:
Γνωρίζοντας ότι η διαχείριση της Πράσινης Υποδομής απαιτεί ένα ισχυρό ρυθμιστικό πλαίσιο που να εγγυάται την επαρκή διαχείρισή της στις πόλεις, προκειμένου αυτή να μας ικανοποιήσει με τα ευρεία οφέλη της και ταυτόχρονα να συμβάλει στον μετριασμό και στην προσαρμογή των σημαντικών προκλήσεων που επιβάλλει το τρέχον σενάριο έκτακτης ανάγκης για το κλίμα, το παρόν νομοσχέδιο στοχεύει στη θέσπιση κανόνων σχετικά με την αποτίμηση, την προώθηση, τον προγραμματισμό, τη διαχείριση, την προστασία και τη διατήρηση των αστικών δέντρων και των αστικών πράσινων υποδομών, για να συμβάλει στη βιώσιμη και πράσινη ανάπτυξη των πόλεων μας.
Μεταξύ των περιεχομένων του, αναφέρονται ορισμένες πτυχές:
1) Στην Ενότητα Ι, παρουσιάζονται γενικές διατάξεις, που αναδεικνύουν ένα ευρύ φάσμα ορισμών και μια μέθοδος αποτίμησης των αστικών δέντρων, επί του παρόντος ανύπαρκτων, προκειμένου να τεθεί στο πλαίσιο η πραγματική αξία του πράσινου σε όλες τις πόλεις μας.
2) Στην Ενότητα II, αναφέρεται στη ρύθμιση του ελάχιστου περιεχομένου που απαιτείται για τον σχεδιασμό της αστικής πράσινης υποδομής και τη θέσπιση κανόνων που εγγυώνται τη συμμετοχή της κοινότητας.
3) Στην Ενότητα III αφορά τη διαχείριση και τον χειρισμό των πρασίνων και των αστικών δέντρων, καθορίζοντας τις ελάχιστες διαδικασίες για την επιλογή των ειδών, τη φύτευση, τη μεταφύτευση, το κλάδεμα και την υλοτόμηση των δέντρων, καθώς και στον καθορισμό ελάχιστων τεχνικών προτύπων για το σχεδιασμό στου κοινόχρηστους χώρους πρασίνου.
4) Τέλος, στην Ενότητα IV είναι αφιερωμένη στην πραγματοποίηση τροποποιήσεων σε άλλα νομικά και κανονιστικά όργανα, όπως ο Γενικός Νόμος Πολεοδομίας και Οικοδομής και το Διάταγμά του, και ο Οργανικός Συνταγματικός Δημοτικός Νόμος, μεταξύ άλλων, με στόχο την εναρμόνιση του ισχύοντος νομικού πλαισίου πλαίσιο για την ορθή εφαρμογή των κανόνων που αφορούν τα Δέντρα και την Αστική Πράσινη Υποδομή.
ΚατηγορίεςΚηποτεχνία - Έργα Πρασίνου
Απάντηση