Γιώργος Ευτυχίδης,
Δασολόγος

Σε μια εποχή με έκτακτα συμβάντα, όπως αυτά που βιώνουμε, η λογική και η πολιτική ορθότητα θα ήθελαν να αποφεύγονται οι κριτικές και οι εκτιμήσεις κατά τη διάρκεια της κρίσης. Ωστόσο, στην Ελλάδα, αυτή φαίνεται να είναι η μόνη στιγμή που μπορεί να ακουστεί κάποια φωνή πέρα από τους ψιθύρους και τις δικαιολογίες του πολιτικού προσωπικού. Δυστυχώς βέβαια, οι έντονες συζητήσεις, οι αναλύσεις και οι προτάσεις που γεννιούνται κατά τη διάρκεια μιας κρίσης, έχουν την ατυχία να εξαφανίζονται με μαγικό τρόπο μόλις η κρίση ξεπεραστεί και τα προβλήματα βρουν τη θέση τους κάτω από το χαλί των πολιτικών υποσχέσεων για καλύτερες μέρες.

Η βάση του προβλήματος των δασικών πυρκαγιών που μας απασχολούν έγκειται κυρίως στο γεγονός ότι όλες οι κυβερνήσεις επενδύουν σημαντικά ποσά εδώ και δεκαετίες σε λάθος κατεύθυνση. Οι πυρκαγιές, λόγω των επιπτώσεών τους, ιδιαίτερα στις περιοχές μείξης δασών-οικισμών, έχουν χαρακτηριστεί ως πρόβλημα πολιτικής προστασίας, ενώ στην πραγματικότητα είναι παράγωγο πρόβλημα της ανύπαρκτης διαχείρισης των δασών που καίγονται. Η επιλογή οδηγεί στο να ακούμε υποσχέσεις για πρόληψη αλλά να βλέπουμε επενδύσεις κυρίως για καταστολή, καθώς εκεί είναι το πεδίο όπου οι κυβερνήσεις (αυτό)ικανοποιούνται βραχυπρόθεσμα πολιτικά μέσα από εξαγγελίες ετοιμότητας. Το αποτέλεσμα της «φούσκας» της πολιτικής προστασίας είναι η διαιώνιση και η διόγκωση του προβλήματος που σε συνθήκες κλιματικής αλλαγής οδηγεί σε καταστροφές με τεράστιες κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Η μονολιθική λογική της δασοπυρόσβεσης διαπνέεται από τη φιλοσοφία της καταστολής, καθώς σχεδιάζεται και εφαρμόζεται με βραχυπρόθεσμους στόχους και από επιχειρησιακούς φορείς που η αποστολή τους είναι «πυροσβεστική». Σε αυτό το πλαίσιο πολιτικής, τα εναέρια μέσα αυξήθηκαν, μέσα από ενοικιάσεις, από 76 σε 83 και 89 τα τρία τελευταία χρόνια. Τα πυροσβεστικά οχήματα το ίδιο, φτάνοντας φέτος τα 2079 οχήματα από 1969 πέρυσι. Δυστυχώς όμως ακόμη και αν είχαμε τη δυνατότητα να διπλασιάσουμε αυτά τα νούμερα δεν θα επαρκούσαν και πάλι να αντιμετωπίσουν την ένταση και την έκταση των πυρκαγιών που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή, σε συνδυασμό με την κατάσταση που έχουν δημιουργήσει οι (ανύπαρκτες) δασικές πολιτικές και οι χωροταξικές πρακτικές των πολλών τελευταίων δεκαετιών.

Υπάρχει «το παράδοξο» των πυρκαγιών σύμφωνα με το οποίο όσο περισσότερο αυξάνονται οι επενδύσεις για δασοπυρόσβεση τόσο αυξάνονται και οι καμένες εκτάσεις. Υπάρχει βέβαια και το «παράδοξο» της πολιτικής.. Από το 1,7δις ευρώ του προγράμματος ΑΙΓΙΣ, πολιτική παρακαταθήκη και κληρονομιά του πρώην Υφυπουργού ΠΠ μαζί με το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης στο σύστημα της ελληνικής Πολιτικής Προστασίας, το 80% αφορά προμήθεια εναερίων μέσων και οχημάτων. Ας σκεφτούμε τι θα μπορούσε να γίνει με 1δις προϋπολογισμό για τη διαχείριση των δασών σε βάθος μιας δεκαετίας, συνυπολογίζοντας την αύξηση της δασικής παραγωγής, τη μείωση του κινδύνου πυρκαγιών και τον μετριασμό των επιπτώσεων τους, αφήνοντας τα υπόλοιπα 700 εκατ. για επενδύσεις σε έργα πολιτικής προστασίας και μέσα και υλικά δασοπυρόσβεσης η οποία θα γίνονταν περισσότερο αποτελεσματική πατώντας επάνω στα αποτελέσματα της διαχείρισης των δασών. Κάτι τέτοιο θα εξασφάλιζε ένα σταθερά θετικό ισοζύγιο προστασίας. Επιπλέον πρέπει να λάβουμε υπόψιν, με όρους εθνικής οικονομίας, ότι η επένδυση στη διαχείριση του δάσους είναι επένδυση παραγωγική και ελληνική ενώ η επένδυση στην πολιτική προστασία είναι στρατηγική, μη παραγωγική επένδυση με το σύνολο σχεδόν των χρημάτων της επένδυσης να φεύγει εκτός χώρας.

Η εγκατάλειψη της διαχείρισης των δασών είναι μια συστηματική και διαχρονική στρατηγική που έχει επιφέρει καταστροφικές συνέπειες. Οι πυρκαγιές που πλήττουν τα δάση μας είναι πλέον πιο έντονες από ποτέ, καθώς η συσσώρευση βιομάζας έχει φτάσει σε επικίνδυνα υψηλά επίπεδα, με την ένταση της φωτιάς να αγγίζει τα χιλιάδες kw/m. Αυτή η εξαιρετικά υψηλή ένταση καθιστά την προσέγγιση των πυρκαγιών αδύνατη και την καταπολέμησή τους εξαιρετικά προβληματική. Οι πυρκαγιές διαρκούν πλέον πολλές ημέρες, με τη φωτιά να παραμένει στο ίδιο σημείο για μεγάλο χρονικό διάστημα νεκρώνοντας όχι μόνο τη βλάστηση αλλά και το δασικό έδαφος υποβαθμίζοντας την παραγωγική του ικανότητα και ελαχιστοποιώντας την ικανότητά του να περιορίσει πλημμυρικά συμβάντα τους μήνες μετά την πυρκαγιά. Παράλληλα, λόγω του μεγάλου φορτίου βιομάζας, οι αναζωπυρώσεις είναι ασυνήθιστα συχνές και σοβαρές αφού δεν αντιμετωπίζονται με την απαραίτητη προσοχή και δεν εξασφαλίζεται συστηματικά η περίμετρος της πυρκαγιάς από συνεργεία εδάφους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα μια σχεδόν ελεγχόμενη πυρκαγιά να επανεκδηλώνεται με δεύτερο και τρίτο, καταστροφικό γύρο.

Η κλιματική αλλαγή είναι μια αναπόφευκτη πραγματικότητα που απαιτεί από εμάς να αναθεωρήσουμε τον τρόπο με τον οποίο διαχειριζόμαστε τα οικοσυστήματά μας, ιδιαίτερα τα κλιματικά ευάλωτα, όπως τα δάση. Αυτή η διαχείριση πρέπει να ευθυγραμμίζεται με τις ανάγκες της προστασίας και να περιλαμβάνει κατάλληλα δασοκομικά μέτρα, διαχείριση της βλάστησης και έλεγχο της παραγόμενης βιομάζας. Η τεχνική υποστήριξη από δίκτυα παρακολούθησης, μπορεί να βοηθήσει στην έγκαιρη αναγγελία, τα μοντέλα ανάλυσης και εξάπλωσης των πυρκαγιών μπορεί να υποστηρίξουν χωρικές επεμβάσεις και τον σχεδιασμό προληπτικών μέτρων, ενώ τα κοινά συστήματα διοίκησης και ελέγχου είναι απαραίτητα εργαλεία για τον αποτελεσματικό συντονισμό της διαχείρισης των πυρκαγιών. Ο χωροταξικός σχεδιασμός, που περιλαμβάνει ζωνοποίηση και διαμερισματοποίηση του δάσους, είναι ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που συνδέει τη δασική διαχείριση με την προστασία. Ο σχεδιασμός αυτός πρέπει εκτός των άλλων να λαμβάνει υπόψη την προστασία των οικισμών που βρίσκονται κοντά σε δάση, με στόχο την διασφάλιση της οικιστικής περιμέτρου, την αύξηση της ανθεκτικότητάς της και την υποστήριξη του σχεδιασμού ετοιμότητας στις νέες κλιματικές συνθήκες.

Τα δάση πρέπει να τεθούν στο κέντρο της τοπικής ανάπτυξης, ως πηγές παραγωγής προϊόντων όπως ξύλο, νερό, καρποί κλπ., καθώς και υπηρεσιών προστασίας από παραπλεύρες φυσικές συνέπειες των πυρκαγιών, όπως πλημμύρες, διάβρωση, κατολισθήσεις και άλλα. Αυτό θα αυξήσει την αντοχή τους σε πιέσεις και θα βοηθήσει στην προσαρμογή τους στις νέες κλιματικές συνθήκες. Στην εποχή της κλιματικής αλλαγής, οι φυσικές λύσεις για τη διαχείριση των δασών καθίστανται όλο και πιο σημαντικές. Αυτές οι λύσεις, που περιλαμβάνουν πρακτικές όπως ελεγχόμενη βόσκηση, προδιαγεγραμμένη καύση, ρύθμιση των χρήσεων γης, ενίσχυση της τοπικής δασικής παραγωγής και αξιοποίηση της συσσωρευμένης βιομάζας, μπορούν να παίξουν κρίσιμο ρόλο στην προστασία και διατήρηση των δασών μας. Η λογική λύσεων τύπου Antinero με ad-hoc τοπικές παρεμβάσεις καθαρισμών εξυπηρετούν βραχυπρόθεσμα μόνο και συνεισφέρουν ελάχιστα στο πρόβλημα της πυροπροστασίας των ελληνικών δασών.

Οι διαχειριστικοί αυτοί μηχανισμοί όχι μόνο είναι συμβατοί με τη φύση, αλλά και αποτελεσματικοί για την προσαρμογή των δασικών οικοσυστημάτων στις νέες συνθήκες της κλιματικής αλλαγής. Είναι καιρός να αναγνωρίσουμε την αξία τέτοιων φυσικών λύσεων και να τις ενσωματώσουμε στις στρατηγικές μας για τη διαχείριση και την προστασία των δασών μας.

Τα παραπάνω αποτυπώθηκαν στην έκθεση της Επιτροπής Γκολνταμερ με στόχο την αναθεώρηση της στρατηγικής για την προστασία των δασών από τις πυρκαγιές με τη διαχείριση των δασών να είναι η βάση της πρόληψης καταστροφικών πυρκαγιών στο πλαίσιο των αλλαγών του κλίματος που βρίσκονται σε εξέλιξη. Είναι καιρός η πολιτεία να αναγνωρίσει έμπρακτα την αξία αυτής της προσέγγισης και να την ενσωματώσει στις στρατηγικές της για την προστασία των πολιτών την διαχείριση των δασών της χώρας στην εποχή της κλιματικής κρίσης.

Δημοσιεύτηκε στο dasarxeio.com | 30.07.2023

Κλιματική αλλαγή και δασικές πυρκαγιές

Γράφει ο Γιώργος Ευτυχίδης, Δασολόγος

Επιστροφή στην πρόληψη ή καταστροφή χωρίς επιστροφή

Γράφει ο Γιώργος Ευτυχίδης, Δασολόγος

Γκολντάμερ – «Μόνο η πρόληψη θα σώσει την Ελλάδα από τις πυρκαγιές»

Για να προστατεύσει η Ελλάδα τα δάση από τις πυρκαγιές, πρέπει να ασχοληθεί πάλι εντατικά με την πρόληψη, όπως συνέβαινε στη δεκαετία του 1980, διαμηνύει ο καθηγητής Γιόχαν Γκέοργκ Γκολντάμερ,

ΚατηγορίεςΑπόψεις, Πυρκαγιές - Αναδασώσεις

Tags: Έκθεση Γκολντάμερ, Γιώργος Ευτυχίδης, Δασοπυρόσβεση, Διαχείριση δασών, Διαχείριση καύσιμης ύλης, Πρόληψη Δασικών Πυρκαγιών, Πόρισμα Γκόλνταμερ