Γιώργος Ευτυχίδης,
Δασολόγος
Οι πυρκαγιές λειτουργούν ως μηχανισμός αυτορύθμισης στα Μεσογειακά δάση, αναλογικά με τον ρόλο του πυρετού στην ανθρώπινη φυσιολογία. Με τον ίδιο τρόπο που ο οργανισμός μας ανεβάζει πυρετό σαν αντίδραση στις παθολογικές καταστάσεις που του δημιουργεί η παρουσία νοσογόνων μικροοργανισμών έτσι και τα Μεσογειακά δασικά οικοσυστήματα χρησιμοποιούν την πυρκαγιά για να αντιμετωπίσουν τη νοσηρή συσσώρευση νεκρής βιομάζας και να ανακυκλώσουν την αποθηκευμένη σε αυτή οργανική ουσία ώστε να γίνουν διαθέσιμα στο οικοσύστημα τα δεσμευμένα θρεπτικά συστατικά. Αυτός είναι ένας τρόπος που συγχρονίζει τη διάθεση της παραγόμενης από το οικοσύστημα λεπτής βιομάζας με τις ανάγκες του δάσους σε θρεπτικά συστατικά. Στα βορειότερα υγρά (ακόμη) κλίματα με χαλαρά εδάφη και μεγάλο βάθος η ανακύκλωση των θρεπτικών συστατικών δεν γίνεται με τη φωτιά αλλά με τη δραστηριότητα της πανίδας πχ σκουλήκια και έντομα στο έδαφος. Παρότι κάποιος μπορεί να δικαιολογημένα να ισχυριστεί ότι το σύνολο σχεδόν των πυρκαγιών σήμερα δεν έχουν φυσικά αίτια δεν μπορεί να παραβλέψουμε το γεγονός ότι η φωτιά είναι ένας φυσικός παράγοντας στα Μεσογειακά οικοσυστήματα. Επομένως η προσπάθεια του αποκλεισμού της είναι αφύσικη και αυτό που μας σώζει από τις επιπτώσεις αυτής της επιλογής είναι η αδυναμία μας να την αποκλείσουμε από το φυσικό της ρόλο. Βάσει όμως της παραπάνω αναλογίας, προκύπτουν ερωτήματα όπως: Πόσο υγιής θα ήταν ένας ανθρώπινος οργανισμός αν του αφαιρούσαμε την ικανότητα να ανεβάζει πυρετό; Είναι πραγματικά συνετό να αντιμετωπίζουμε τις λοιμώξεις αποκλειστικά με αντιπυρετικά;
Η σύγχρονη διαχείριση των πυρκαγιών αντιμετωπίζει με αυτόν τον λάθος τρόπο το πρόβλημα. Πολεμάει δηλαδή το σύμπτωμα (πυρκαγιά) αμελώντας την υποκείμενη αιτία (τρωτότητα). Η ανθεκτικότητα των δασικών οικοσυστημάτων, ειδικά σε ένα δυναμικό και αβέβαιο περιβάλλον, αποτελεί τον πλέον κρίσιμο παράγοντα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Οι πυρκαγιές είναι ένα δευτερογενές πρόβλημα. Η κλιματική αλλαγή δεν καθορίζει μόνο το πως θα καεί το δάσος αλλά και το (αν και) πως θα αναπτυχθεί. Πώς θα πρέπει να αντιμετωπιστούν οι εντεινόμενες προσβολές, ασθένειες, ξηρασίες και πλημμύρες λόγω των μεταβαλλόμενων κλιματικών συνθηκών; Η ανθεκτικότητα διασφαλίζεται με τη διαχείριση του δάσους για πολλαπλούς σκοπούς που αφορούν την παραγωγή, την προστασία, τη βιοποικιλότητα και τις οικοσυστημικές υπηρεσίες που παρέχει. Είναι ανάγκη αρχικά να φροντίσουμε να μειώσουμε τις τρωτότητες που συνεπάγεται η κλιματική διαταραχή για τα δάση, προσαρμόζοντας την ανάπτυξή τους στις νέες συνθήκες με βάση τις αρχές της αειφορικής διαχείρισης και με εργαλειοποίηση φυσικών μεθόδων όπως η ελεγχόμενη βόσκηση και η προδιαγεγραμμένη καύση.
Δυστυχώς ο πολιτικός “στραβισμός” ανάμεσα στην πρόληψη και την καταστολή των πυρκαγιών αποτελεί διεθνή τάση εδώ και δεκαετίες με αποτέλεσμα οι επιχειρησιακές επιλογές να εστιάζουν πρωτίστως στην καταστολή των πυρκαγιών μέσω δασοπυρόσβεσης και να υποβαθμίζουν την προληπτική διαχείριση υπονομεύοντας την ανθεκτικότητα των οικοσυστημάτων. Αυτό συμβαίνει διότι οι κυβερνώντες (και όχι μόνο) αγνοούν τα όρια των κατασταλτικών μηχανισμών που διαθέτουν σε σχέση με τη δυναμική φυσικών παραγόντων όπως η φωτιά και υπερεκτιμούν τις δυνατότητές τους.
Γινόμαστε έτσι επί χρόνια μάρτυρες του ψυχολογικού φαινομένου Dunning-Kruger που διακατέχει όσους κυβερνούν. Το φαινόμενο D-K συνδέεται με τη δυσκολία του υποκειμένου να αναγνωρίσει την ανικανότητά του οδηγώντας το έτσι σε ανάπτυξη επικίνδυνα υψηλής αυτοπεποίθησης. Πρόκειται για καταστάσεις που η άγνοια δημιουργεί περισσότερη αυτοπεποίθηση από ότι η γνώση! Φυσικό βέβαια συμπλήρωμα στην ψυχολογική αυτή στρέβλωση είναι η δική μας άγνοια, αδιαφορία, εφησυχασμός και ανευθυνότητα που τροφοδοτείται από την πατερναλιστική αντίληψή που έχουμε διαμορφώσει για το κράτος (ότι θα λύσει όλα τα προβλήματα για λογαριασμό μας).
Με την καταστολή, κάθε κυβέρνηση μπορεί εύκολα να παρουσιάσει έργο με αγορές και προμήθειες μέσων για να πατάξει αυταρχικά τις πυρκαγιές και να αποδείξει στους πολίτες το ενδιαφέρον της. Και το πετυχαίνει όσο οι μετεωρολογικές συνθήκες το επιτρέπουν. Η πρόληψη, ατυχώς για την ίδια, απαιτεί πιο δημοκρατική νοοτροπία. Θα πρέπει όλοι μαζί (αρχές, υπηρεσίες και πολίτες) να αγωνιζόμαστε διαρκώς με αντίπαλο τον (κακό) εαυτό μας και με εργαλείο, αντί των εξοπλισμών, τη γνώση της φύσης!
Αυτό σημαίνει ότι στην πυρόκαινη εποχή που βιώνουμε θα πρέπει η πολιτεία να βρει τις κατάλληλα τεκμηριωμένες ισορροπίες και να φροντίσει ώστε στα πάρτι των εξοπλισμών .. να μη χορεύουν μόνιμα τα δάση τον χορό του Ζαλόγγου!
ΚατηγορίεςΑπόψεις, Πυρκαγιές - Αναδασώσεις